BUDOWA
Somatotropina zwana hormonem wzrostu jest hormonem polipeptydowym produkowanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Zbudowana jest ze 191 reszt aminokwasowych i zawiera dwa mostki disiarczkowe. Struktura hormonu wzrostu znacznie się różni w zależności od gatunku, np. u ludzi i małp hormon wzrostu bydła i świni nie wywiera nawet przejściowego znaczniejszego wpływu na wzrost.
Odcinek kodujący ludzki hormon wzrostu znajduje się na długim ramieniu 17 chromosomu i składa się z pięciu genów, z których głównym jest gen hGH-N zwany prawidłowym.
DZIAŁANIE
Wpływ hormonu wzrostu na organizm jest wielokierunkowy. Jego wpływ na wzrost, tkankę chrzęstną i przemianę białek zależy od wzajemnego oddziaływania między nim a somatomedynami, czyli polipeptydowymi czynnikami wzrostu wydzielanymi głównie przez wątrobę. Głównymi somatomedynami są:
insulinopodobny czynnik wzrostu I (IGF-I) i
insulinopodobny czynnik wzrostu II (IGF-II).
Somatotropina ma wpływ na gospodarkę węglowodanową, pobudza glikogenolizę i zwiększa uwalnianie glukozy z wątroby. Ponadto działa na tkankę tłuszczową zwiększając lipolizę i powodując wzrost wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu. Tłuszcze spalane są tak gwałtownie, że upośledza to niekiedy wykorzystanie glukozy jako paliwa energetycznego, która mając utrudniony dostęp do komórek, często gromadzi się w krwiobiegu prowadząc do hiperglikemii (podwyższonego poziomu cukru we krwi)
REGULACJA WYDZIELANIA
Wydzielanie tego hormonu pobudzane jest przez somatoliberynę wydzielaną z podwzgórza; natomiast hamowane przez somatostatynę, która działa antagonistycznie do somatoliberyny, a jej centra wytwarzania rozrzucone są w całym organizmie.
Podstawowe stężenie hormonu wzrostu wynosi około 5ng/ml w osoczu u zdrowych, dorosłych ludzi i jest nieznacznie wyższe u dzieci. Jego wydzielanie zmniejsza się u osób w podeszłym wieku, ale coraz większe jest zainteresowanie podawaniem tego hormonu w celu opóźnienia efektów starzenia. Stężenie hormonu wzrostu znacznie wzrasta podczas nocy.
SKUTKI NIEDOBORU
Brak lub niedobór hormonu wzrostu prowadzi do karłowatości przysadkowej. Może jej towarzyszyć również brak wydzielania innych hormonów przedniego płata przysadki. Skutkiem tej choroby jest niedobór wzrostu i hipogonadyzm. Rozwój psychiczny nie odbiega od normy. Chorzy otrzymują zastrzyki z somatotropiną, mężczyźni dodatkowo mogą być leczeni testosteronem.
SKUTKI NADMIARU
Nieprawidłowo wysokie wydzielanie hormonu wzrostu prowadzi do
gigantyzmu – jeśli ma miejsce przed zakończeniem wzrostu kośćca; Przyspieszone wzrastanie jest najczęściej równomierne. Przy dużym nadmiarze hormonu wzrostu może bardziej dotyczyć stóp i rąk. Wiek kostny nie jest przyspieszony. W przypadku gruczolaka mogą pojawić się objawy wywołane uciskiem - ograniczenia pola widzenia, do zaniku nerwu wzrokowego. Leczenie chirurgiczne przez usunięcie gruczolaka; analogi somatostatyny
akromegalii – jeśli ma miejsce po zakończeniu wzrostu kośćca; Akromegalia występuje u osób dorosłych, u których skończony został proces wzrastania kości, a nasady kości długich uległy mineralizacji i zrośnięciu. Objawy: rozrost tkanek miękkich (stóp, dłoni, żuchwy, nosa, języka), przerost i deformacja kości i stawów, powiększenie narządów wewnętrznych, nadmierne owłosienie, cukrzyca insulinooporna, zaburzenia czynności wzroku, przerost mięśni. Leczenie: chirurgiczne usunięcie gruczolaka, analogi somatostatyny; osoba chora na akromegalię przeżywa około 10 lat mniej niż ogół populacji, dwukrotnie częściej występuje u kobiet; śmierć następuje najczęściej wskutek powikłań sercowych, bezdechu śródsennego, chorób naczyniowo-mózgowych, jak udar.