Jerzy Liebert

języki: polski 

 

Poeta z kręgu Skamandra, twórca liryki religijnej. Urodził się w roku 1904 w Częstochowie, zmarł w 1931.

Był poetą z orbity Skamandra, do którego poetyki - witalizmu, sensualizmu i tradycyjnej formy wiersza - odwoływał się we wczesnych utworach. W późniejszych lirykach dominowała w jego poezji tematyka metafizyczna, wtedy ukształtował się Liebertowski indywidualny styl mówienia o wierze. Na życiu i twórczości poety zaważyła nieuleczalna choroba - zmarł młodo na gruźlicę mózgu.

Urodził się w Częstochowie, w rodzinie niezamożnego inżyniera. Dzieciństwo i młodość spędził w Ostrowcu i w Warszawie, a także w Moskwie, gdzie jego rodzina przebywała w latach 1915-1918 w związku z pracą ojca. Swoje pierwsze utwory, od 1922, Liebert zamieszczał w "Kurierze Polskim", "Skamandrze", a następnie w "Wiadomościach Literackich", "Pamiętniku Warszawskim" i "Drodze". Od 1925 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim - nie ukończył jej z powodu choroby.

Należał do grona "satelitów" Skamandra, przyjaźnił się z Anną i Jarosławem Iwaszkiewiczami. Był związany z prowadzonym przez Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża Zakładem dla Ociemniałych w Laskach i tzw. "Kółkiem" ks. Władysława Korniłowicza. Było to wówczas jedno z najbardziej otwartych środowisk katolickich, głoszące chrześcijański personalizm i humanizm. Do kręgu Lasek wprowadziła poetę jego przyjaciółka i niespełniona miłość, Bronisława Wajngold. Z pochodzenia Żydówka, ochrzciła się, przyjmując imię Agnieszka, i wstąpiła do franciszkanek. Do niej to Liebert kierował "Listy do Agnieszki", obszerną korespondencję będącą świadectwem duchowego i religijnego dojrzewania, a także ważnym dokumentem życia literackiego lat dwudziestych. Epistolografia Lieberta - równoległa do twórczości poetyckiej - stanowi komentarz do liryków podejmujących temat moralnego doskonalenia.

Liebert jest jednym z najwybitniejszych polskich poetów religijnych. Bóg w jego liryce traktowany jest jako wyzwanie dla chrześcijanina. To Stwórca zaborczy, groźny, podejmujący walkę, która ma zmusić człowieka do miłości. Wiara powinna być stale konfrontowana z życiem i potwierdzana aktami woli ("Uczyniwszy na wieki wybór, / W każdej chwili wybierać muszę" ["Jeździec"]). Z niej wynika również sens pracy poetyckiej, będącej powtórzeniem aktu Stworzenia. Liebert podejmuje też wyzwanie etyczne, jakie przed poetą postawił Norwid - odpowiedzialność za słowo i dążenie do prawdy wyrażanych przeżyć.

Drugim wielkim tematem Lieberta, dominującym w wydanej pośmiertnie "Kołysance jodłowej", jest własna choroba i umieranie. Gruźlica przedstawiona jest w jego liryce obiektywnie, rzeczowo, a często gryząco ironicznie. Śmierć pojawia się w obrazach rozpadającego się organizmu, przekrwionych oczu, charczącego oddechu, plwocin, skontrastowanych z niemal pogodną wizją "lekko, żwawo skaczącej rtęci" termometru ("Pieśń o zagładzie"). Wobec oczywistości umierania człowiek zostaje sam, wyposażony jedynie we własną odwagę. W głęboko religijnej poezji Lieberta nie ma bowiem pocieszającej wizji zaświatów. Istnieje tylko to, co tu i teraz, sprawdzalne doświadczeniem. Dlatego świat skończy się w momencie, w którym: "Pójdą, każde w swoją stronę, / Ciało - w ziemię lipcową, / Dusza w góry zielone" ("Kołysanka jodłowa").

Liebert był poetą cenionym przez współczesnych. Po wojnie został niemal zapomniany, choć pojedyncze utwory (przede wszystkim "Jeździec" [Uczę się ciebie człowieku...], "Jurgowska karczma", "Kantyczka moribundów") publikowane były w antologiach, w tym wydawanych za granicą (m.in. włoskich, niemieckich, francuskich, słoweńskich). Obecnie Liebert znów cieszy się zainteresowaniem, przede wszystkim jako autor listów, które uznaje się za jedno z największych osiągnięć polskiej epistolografii.

Poezje i korespondencja:

• "Druga ojczyzna". Wydawnictwo Wacława Czarskiego, Warszawa 1925.

• "Gusła". Wydawnictwo Ferdynanda Hoesicka, Warszawa 1930.

• "Kołysanka jodłowa". Przedmowa Kazimierza Wierzyńskiego. Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, Warszawa 1932. Pod znakiem poetów. Seria nowa.

• "Poezje (Pisma I)". Przedmowa Leopolda Staffa. Wydawnictwo Ferdynanda Hoesicka, Warszawa 1934.

• "Poezje". Wyboru dokonał Marian Toporowski. Wstęp Zbigniewa Bieńkowskiego. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963. Biblioteka Poetów.

• "Poezje zebrane". Wstęp Bogdana Ostromęckiego. "Pax", Warszawa 1972.

• "Pisma zebrane". T. I: "Poezja - Proza". T. II: "Listy". Zebrał, opracował i komentarzami opatrzył Stefan Frankiewicz. Biblioteka "Więzi", "Znak", Warszawa-Kraków 1976.

• "Listy do Agnieszki". Z autografu do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Stefan Frankiewcz. Biblioteka "Więzi", Warszawa 2002.

O poecie pisali:

• Jan Kott, "Katolicyzm liryki Lieberta", "Przegląd Współczesny", 1935, t. 2, nr 155.

• Stefania Skwarczyńska, "Kościół wojujący", "Tygodnik Powszechny", 1947, nr 8.

• Tadeusz Zelenay, "Podzwonne", "Tygodnik Powszechny", 1947, nr 2.

• Irena Sławińska, "Groza słowa", "Znak", 1949, nr 2.

• Zygmunt Lichniak, "Poeta konsekwencji. Rzecz o J. Liebercie". "Pax", Warszawa 1952.

• Jarosław Marek Rymkiewicz, "Myśli różne o ogrodach". Czytelnik, Warszawa 1968.

• Stanisław Kot, "Poezja lęku", "Poezja", 1978, nr 10.

• Piotr Nowaczyński, "Kłopoty z kogutem: z dziejów poetyckiego obrazowania", "Twórczość", 2000, nr 3.

• Stefan Misiniec, "Ślady na niebie: duchowa droga Jerzego Lieberta". Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, Kraków 1997.

• Anna M. Szczepan-Wojnarska, "...z ogniem będziesz się żenił": doświadczenie transcendencji w życiu i twórczości Jerzego Lieberta. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", Kraków 2003.

Autor: Małgorzata Olszewska, grudzień 2007
tekst powstał do projektu internetowej "Antologii polskiej poezji od Średniowiecza do wieku XXI"

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_liebert_jerzy