Definicje:
Skręcenie: jest to zamknięte uszkodzenie stawu spowodowane zbytnim jego naciągnięciem, polegające na krótkotrwałym przemieszczeniu powierzchni stawowych kości. Do skręcenia najczęściej dochodzi na skutek gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach.
Zwichnięcie: jest to uszkodzenie stawu, w którym powierzchnie stawowe trwale utraciły ze sobą styczność. Rozdzielone elementy kostne w stawie nie mogą powrócić samoistnie do prawidłowej sytuacji anatomicznej.
Złamanie: częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości kości
Podział skręceń ze względu na rozległość uszkodzenia więzadeł:
Skręcenie lekkie (Io) – niewielka tkliwość, nieduży obrzęk, krwiak, upośledzenie ruchomości bez ruchomości patologicznej
Skręcenie średnie (IIo) – powyższe objawy bardziej nasilone z niewielką ruchomością patologiczną
Skręcenie ciężkie (IIIo) – znacznego stopnia bolesność, znaczna niestabilność stawu, nasilony obrzęk, rozległe krwiaki podskórne, i bardzo duży krwiak śródstawowy
Objawy kliniczne skręcenia:
nagły, ostry, przeszywający ból, dość szybko jednak ustępujący
po kilkunastu minutach zaczyna narastać obrzęk
uczucie „ciężkości”, zaburzenia czucia
zwiększanie obrzęku
krwiaki podskórne i śródstawowe
poszerzenie obrysów stawu
pojawienie się w zależności od stopnia ruchomości patologicznej
Postępowanie:
zastosowanie okładów (altacet, lioton, hot cold pack)
Uniesienie kończyny
unieruchomienie kończyny
Analgezja (paracetamol, ketonal, morfina)
Nie wolno poruszać stawu i próbować go nastawiać!
Rodzaje zwichnięć:
Ze względu na stan powłok:
zamknięte – bez przerwania ciągłości powłok
otwarte – z przerwaniem ciągłości powłok
Ze względu na stosunek powierzchni stawowych do siebie:
całkowite – występuje zupełny brak łączności powierzchni stawowych
częściowe– pośredni brak łączności powierzchni stawowych – nadwichnięcie
Brzeżne – łączności powierzchni stawowych dotyczy jedynie ich brzegów
Objawy zwichnięcia:
Ograniczenie funkcji lub jej zniesienie
Ból samoistny, palpacyjny i uciskowy oraz przy próbie ruchu
Zniekształcenie obrysów okolicy zwichnięcia
Obrzęk
Krwiaki podskórne, sródstawowe, śródmięśniowe
Zaburzenia czucia i/ lub ruchu lub ich zniesienie
Zaburzenia siły mięśni
Zaburzenia ukrwienia i unerwienia w odcinkach dalszych kończyny
Postępowanie:
zastosowanie okładów (altacet, lioton, hot cold pack)
Pozostaw staw w przymusowej pozycji, jaką sobie ustalił sam poszkodowany
W przypadku rany, krwawienia, krwotoku odpowiednie zabezpieczenie
unieruchomienie kończyny
Analgezja (paracetamol, ketonal, morfina)
Nie wolno poruszać stawu i próbować go nastawiać!
Podział złamań:
Ze względu na stan powłok:
zamknięte – bez przerwania ciągłości powłok
otwarte – z przerwaniem ciągłości powłok
Ze względu na stosunek odłamów złamania do siebie:
bez przemieszczenia
z przemieszczeniem bez skrócenia
z przemieszczeniem i skróceniem (zmiażdżeniem, odłamem pośrednim)
wgłobienie
Podział złamań:
Ze względu na przebieg linii złamania:
niepełne (pęknięcie)
poprzeczne
podłużne
skośne
skośno – spiralne
śrubowe
wgłobienie
zmiażdżenie
kompresja
Podział złamań:
Ze względu ilość odłamów:
dwuodłamowe – złamania proste
wieloodłamowe
Ze względu rodzaj mechanizmu urazu:
zgięciowe
z przeprostu
niepowikłane, bez uszkodzenia innych narządów
powikłane, z uszkodzeniem innych narządów
Objawy złamania:
patologiczna ruchomość kości
trzeszczenie odłamów przy ucisku
nieprawidłowe ułożenie
w złamaniu otwartym widoczne odłamy kostne
ból
obrzęk
krwiak
zaburzenia czucia i/ lub ruchu lub ich zniesienie
Klasyfikacja złamań otwartych (według Gustillo)
Typ I złamanie otwarte, w którym rana ma mniej niż 1 cm
Typ II złamanie otwarte, w którym rana ma więcej niż 1 cm ale nie jest związana z rozległym uszkodzeniem tkanek miękkich, utratą tkanek czy raną płatową
Typ III A złamanie otwarte z dobrym pokryciem rany kości tkanki miękkiej mimo rozległego ich uszkodzenia, lub każde złamanie wynikające z urazu o dużej energii albo roztrzaskanie kości niezależnie od wielkości rany
Typ III B złamanie otwarte z rozległa utratą tkanek miękkich ze zdarciem okostnej i uwidocznieniem kości
Typ III C złamanie otwarte z uszkodzeniem naczyń wymagających naprawy
Postępowanie:
zastosowanie okładów (altacet, lioton, hot cold pack)
Pozostaw kończynę w przymusowej pozycji, jaką sobie ustalił sam poszkodowany
W przypadku rany, krwawienia, krwotoku odpowiednie zabezpieczenie
Unieruchomienie kończyny
Analgezja (paracetamol, ketonal, morfina)
Nie wolno poruszać kończyny i próbować go nastawiać!
Złamanie proste kości łokciowej
Złamanie proste kości udowej
Złamanie skośne kości ramienia
Złamanie skośne kości udowej
Złamanie włosowate kości śródręcza
Złamanie z rozerwaniem kości przedramienia
Złamanie spiralne /zwichnięcie przedramienia
Złamanie otwarte typ IIIc z rozkawałkowaniem kończyny dolnej
Inne ułożenie
Obraz RTG
Otwarte złamanie kostki typ II
Złamanie otwarte przedramienia typ III b
Otwarte złamanie czaszki typ IIIb
Zasady unieruchamiania:
Uwidocznić uszkodzoną kończynę. Odzież należy przeciąć i zdjąć, a nie zsuwać. Wyjątek stanowi izolowane uszkodzenie, które nie utrudnia utrzymania unieruchomienia podczas rozbierania chorego.
Przed podjęciem jakiegokolwiek działania sprawdzić dystalnie tętno i czucie. W miarę możliwości należy sprawdzić zachowanie ruchów obwodowej części kończyny. Miejsce badania tętna można zaznaczyć długopisem.
Zasady unieruchamiania:
Jeśli kończyna jest ustawiona kątowo i nie wyczuwa się tętna na obwodzie należy zastosować delikatny wyciąg, próbując ją wyprostować. Siła ciągnąca nie powinna przekraczać 5 kg. Jeśli napotyka się opór, unieruchomić kończynę w pozycji kątowej (w jakiej się ją zastało). Podczas próby nastawienia kończyny do pozycji osiowej należy postępować bardzo delikatnie. Bardzo łatwo można doprowadzić do przerwania ściany naczynia czy zaburzeń ukrwienia większego nerwu. Jeśli centrum urazowe znajduje się w niewielkiej odległości od miejsca wypadku, kończynę należy unieruchomić w pozycji, w jakiej się ją zastało.
Zasady unieruchamiania:
Na otwarte rany przed unieruchomieniem założyć jałowy opatrunek. Szynę unieruchamiającą zakłada się po stronie przeciwnej do rany, aby uniknąć ryzyka martwicy skóry spowodowanej uciskiem.
Unieruchomienie zakładamy zgodnie z zasadami Pott’a:
w przypadku złamania kości długiej, należy zastosować unieruchomienie obejmujące złamaną kość oraz dwa sąsiadujące stawy (nie dotyczy kości udowej, ze względu na przebieg tętnicy udowej - należy unieruchomić całą kończynę)
w przypadku urazu w obrębie stawu unieruchomienie musi obejmować staw i dwie sąsiednie kości, które go tworzą
Zasady unieruchamiania:
Należy obficie wyłożyć szynę watą. Jest to szczególnie ważne, jeśli współistnieją obrażenia skóry lub stwierdza się ucisk złamanych fragmentów kostnych od wewnątrz na nieuszkodzoną skórę.
Nie należy próbować umieścić z powrotem pod skórą wystających fragmentów kostnych. Jeśli fragment kostny schowa się pod skórę podczas stosowania wyciągu, nie należy zwiększać siły wyciągu. Oczywiście nie wolno również starać się wyciągać go z powrotem na zewnątrz, należy jednak powiadomić lekarza w szpitalu, że kości znajdowały się na zewnątrz. Fragmenty kostne przed założeniem pneumaatycznej szyny unieruchamiającej należy dokładnie obłożyć opatrunkiem. Późniejsze gojenie złamania przebiega lepiej, jeśli zachowa się wilgotność wystających fragmentów kostnych podczas długiego transportu.
Zasady unieruchamiania:
W przypadku zagrożenia życia złamanie należy stabilizować podczas transportu. U chorego w stanie stabilnym wszystkie złamania trzeba unieruchomić przed przeniesieniem do karetki.
W przypadku wątpliwości należy unieruchomić kończynę.
Rodzaje unieruchomień:
Sztywna szyna - szyny wykonane są z różnych materiałów, takich jak twardy plastik (Samsplint) , metal (szyna Kramera), drewno. Do szyn twardych zalicza się także szynę próżniową, usztywniającą się w wyniku wypompowania z niej powietrza.
Rodzaje unieruchomień
Unieruchomienia miękkie - szyny powietrzne (podudzie, przedramie). Nie wolno ich zakładać na złamania, w których kończyna ustawiona jest pod kątem, ponieważ wywierają siłę prostującą kończynę. Uniemożliwia badanie tętna na kończynie, często przywierają do skóry i powodują ból podczas zdejmowania. Poduszki z powodzeniem można stosować do unieruchamiania złamań kostek i stopy. Temblaka używa się również do unieruchamiania kończyny w przypadku złamań obojczyka, barku, ramienia, łokcia i czasami przedramienia. Ścianę klatki piersiowej traktuje się jak twarde podłoże i względem niej unieruchamia się kończynę.
Rodzaje unieruchomień
Szyna wyciągowa - jest to urządzenie do unieruchamiania złamań kości udowej. Utrzymuje złamaną kość nieruchomo poprzez przyłożenie siły ciągnącej do kostek uszkodzonej kończyny, opierając się o kość kulszową i pachwinę. Taka stała siła ciągnąca zapobiega skurczowi bardzo silnych mięśni uda
Rodzaje:
Szyna Thomasa
Szyna Hare’ a
Szyna Sagera
Zakładanie szyny Hare’a:
Ułożyć chorego na noszach.
Podtrzymać uszkodzona kończynę rękami utrzymując delikatny wyciąg osiowy za uszkodzoną kończynę. W tym czasie druga osoba przecina ubranie zdejmuje but i skarpetę w celu zbadania tętna i czucia na stopie.
Ustawić odpowiednią długość szyny, używając zdrowej kończyny jako wzorca.
Ułożyć szynę pod uszkodzoną kończyną. Kołnierz szyny układa się na dole, a krótszą część szyny po wewnętrznej stronie kończyny. Następnie podsuwa się delikatnie kołnierz pod biodro i opiera o guz kulszowy.
Założyć dwie taśmy mocujące powyżej i dwie poniżej kolana.
Zakładanie szyny Hare’a:
Założyć podpórkę piętową.
Założyć górny pasek.
Założyć wyłożoną watą część kostkową.
Cały czas utrzymywać delikatny ręczny wyciąg.
Przymocować część kostkową szyny do kołowrotka wyciągowego za pomocą haka
Obracając koło zapadkowe, zastosować odpowiedniej siły wyciąg kończyny.
Zwolnić wyciąg ręczny i ponownie zbadać tętno i czucie na kończynie.
Zapiąć na rzepy pasy mocujące.
W celu zwolnienia wyciągu należy pociągnąć na zewnątrz dźwignię zapadni, a następnie powoli przekręcić.
Zakładanie szyny Sagera:
Ułożyć chorego na noszach.
Podtrzymać uszkodzona kończynę rękami utrzymując delikatny wyciąg osiowy za uszkodzoną kończynę. W tym czasie druga osoba przecina ubranie zdejmuje but i skarpetę w celu zbadania tętna i czucia na stopie.
Ustawić odpowiednią długość szyny, używając zdrowej kończyny jako wzorca.
Położyć szynę po wewnętrzne stronie uszkodzonej kończyny, delikatnie układając poprzeczkę z poduszką w pachwinie. Można również ułożyć szynę po zewnętrznej stronie kończyny, zakładając taśmę w celu podparcia wyciągu za ramię kości łonowej. Należy zwracać baczną uwagę na narządy płciowe chorego, aby nie uszkodzić ich poprzeczką lub taśmą
Zakładanie szyny Sagera:
Zamocować część kostkową, cały czas utrzymując delikatny ręczny wyciąg za stopę.
Rozciągnąć szynę, aż do uzyskania odpowiedniego wyciągu. Założyć górny pasek.
Zwolnić wyciąg ręczny i ponownie zbadać tętno i czucie na kończynie.
Zapiąć na rzepy pasy mocujące.
Założyć elastyczne taśmy poniżej i powyżej kolana.
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych:
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych jest stanem klinicznym, w którym dochodzi do upośledzenia krążenia oraz zaburzenia funkcji tkanek w zamkniętej przestrzeni powięziowej, wskutek zwiększenia ciśnienia w jej obrębie.
Przedział składa się z mięśni i struktur nerwowo-naczyniowych, otoczonych zbitą włóknistą tkanką łączną (powięzią).
Zwiększenie ciśnienia w granicach tej zamkniętej, sztywnej przestrzeni upośledza przepływ krwi i czynność nerwów; gdy ciśnienie się nie obniża, dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia.
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych:
Do zespołu ciasnoty może dojść wskutek zbyt ciasno założonego opatrunku lub zwężającego przestrzeń zeszycia ubytków powięziowych, jak też w wyniku zwiększenia objętości przedziału z powodu krwawienia, przerostu mięśni, zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych (uraz) i zwiększonego ciśnienia włośniczkowego.
Przyczyny:
powikłania złamań otwartych i zamkniętych (zwłaszcza trzonu kości piszczelowej oraz nadkłykciowe złamania kości ramiennej u dzieci),
uszkodzenie tętnic,
ukąszenia,
oparzenia,
rany postrzałowe
śródkostne podanie płynów u dzieci
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych:
W przypadku całkowitego niedokrwienia trwającego do 4 godzin, zmiany w mięśniu szkieletowym są odwracalne; niedokrwienie trwające 8 godzin powoduje powstanie trwałych zmian.
Objawy - reguła pięciu „P„
Pain – ból
Paresthesia – zaburzenia czucia
Pallor – bladość
Paralysis – paraliż
Pulselessness – brak tętna
W ostrych przypadkach leczeniem z wyboru jest przecięcie powięzi zajętego przedziału.
Miejscami, w których najczęściej rozwija się zespół przedziału, są: goleń, przedramię, stopa i ręka.