MagdAGNIESZKA ŁAWRYNOWICZ os. Jagiellońskie 6/23 32-410 DOB
CZYCE
49191010484012148411110003alena Ławrynowicz II rok Opiekun DPS 09,01 2010
Ślepota to: zupełny (całkowity) brak wzroku. Ostrość wzroku nie przekraczająca 1/20 (3/60 Sn) normalnej ostrości wzroku w lepszym oku, przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych wyrównujących tę wadę wzroku.
Ślepota medyczna(czarna) - brak poczucia światła, całkowita utrata widzenia
Ślepota z poczuciem światła - rozróżnianie dnia i nocy, rozpoznawanie silnego źródła światła i cienia, reakcja na światło, brak dostrzegania przedmiotów.
Za niedowidzącą uznaje się osobę, u której ostrość wzroku po korekcji szkłami,wynosi od 1/20 do 1/4 normalnej ostrości wzroku. Ostrość taka umożliwia naukę pisania i czytania przy odp.metodach pedagogiczno-lekarskich.
Inny podział podaje PZN :
Os. niewidoma- zupełny brak wzroku od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa,osoba nie pamięta ,że kiedykolwiek widziała.
Os. ociemniała- os., która utraciła wzrok po 5r.ż. pamięta, że kiedykolwiek widziała
Os. szczątkowo widząca-os., która utraciła wzrok nagle lub stopniowo i występują poważne ograniczenia widzenia sprowadzające się do widzenia zarysów postaci, przedmiotów z odległości 1 m. lub wyraźne ograniczenie pola widzenia.
Przyczyny: Czynniki genetyczne - dziedziczenie inw.wzroku od rodziców jeżeli w kilku pokoleniach były osoby niewidome lub niedowidzące.
Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe
- zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną; powoduje ono trwałe zbliznowacenie rogówki, jej zmętnienie, a w konsekwencji znaczne lub całkowite upośledzenia wzroku.
- ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego
- zaćma wrodzona
- zapalenie rzeżączkowe
- stany degeneracyjne różnych części siatkówki,soczewki,rogówki
- zwyrodnienie barwnikowe siatkówki
- wady refrakcji
Choroby analizatora wzrokowego-nowotwory oczu lub mózgu: jaskra, jaglica
Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą.- ospa,zapalenie opon mózgowych i mózgu, szkarlatyna, gościec,cukrzyca,choroby tropikalne. Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne - wypadki losowe;zabawy kijami,strzelanie wapnem,petardy,strzały z łuku, z procy, niewypały, zranienia i ukłucia nożem,widelcem,nożyczkami;oparzenia rozgrzanym tłuszczem, wodą; kwasy żrące. Awitaminoza - niedobory witaminy A.
Najczęstsze problemy w sferze emocjonalnej dotyczą akceptacji niepełnosprawności. Problem ten dotyka bardziej osób ociemniałych, które straciły wzrok nagle i nie potrafią wyobrazić sobie życia i funkcjonowania w nowej sytuacji. Trudności pojawiają się również w zaakceptowaniu mniejszych możliwości i ograniczeń w porównaniu z osobami widzącymi, np. w wykonywaniu pewnych zawodów i czynności. Z obiektywnych ograniczeń wynika często bierna postawa osób z uszkodzeniem wzroku oraz brak motywacji do podjęcia jakichkolwiek wysiłków zmierzających do przezwyciężenia trudności, np. w zdobyciu wykształcenia na miarę swoich potrzeb i możliwości oraz podjęcia satysfakcjonującej pracy .
Odrębnym zagadnieniem jest wstydzenie się niepełnopsrawności. Problem ten dotyczy głównie młodzieży, ale także osób dorosłych. Brak akceptacji własnej niepełnosprawności i wstyd prowadzą do tego, że osoba nie wykorzystuje efektywnie pomocy ułatwiających jej bezpieczne i sprawne funkcjonowanie, np. poruszanie się z białą laską, posługiwanie się pomocami optycznymi.
Brak lub poważne osłabienie wzroku ogranicza możliwość inicjowania kontaktów interpersonalnych. Osoba niewidoma w nowej sytuacji, w której nie ma pewności, kto znajduje się obok niej lub czy w ogóle ktoś, kogo zna jest w jej pobliżu, zazwyczaj zmuszona jest czekać na zainicjowanie rozmowy przez inną osobę. To w jaki sposób człowiek niewidomy radzi sobie w takich sytuacjach przede wszystkim zależy od indywidualnych cech osobowości i wypracowanych sposobów działania. Jednak sytuacje tego typu mogą u niektórych osób powodować złe emocje, poczucie odtrącenia i samotności, a niekiedy prowadzą nawet do unikania spotkań i kontaktów z innymi ludźmi.
Rozwój dziecka niewidomego jest zaburzony wskutek braku najcenniejszego z analizatorów. W okresie niemowlęcym dziecka niewidomego nie wykonuje pewnych czynności charakterystycznych dla dziecka widzącego np. brak pobudzenia bodźcami świetlnymi, nie rusza głową, nie stara się uchwycić przedmiotu, popchnąć go ani nie kieruje w jego stronę ręki. Później osiąga pozycję stojąca i siedzącą, z opóźnieniem zaczyna chodzić. Aktywność ruchowa dziecka niewidomego jest mniejsza. Brak wzroku sprawia, że dziecko nie może się uczyć przez naśladownictwo. Utrudnioną ma więc naukę jedzenia, higieny, czynności samoobsługowych, zabawy, koordynacji ruchów. Okres zabawy destrukcyjnej u dziecka niewidomego przedłuża się, gdyż sprawia mu ona przyjemność dotykową. Dziecko niewidome wolniej uczy się mowy gdyż nie widzi układu warg, języka itp.osoby mówiącej. Wzrok jest zmysłem stymulującym do poznawania świata. U dzieci niewidomych brak stymulacji wzrokowej sprawia. że otoczenie jest dla niego nieruchome - poznaje ono to co jest w zasięgu jego ręki dotyk, albo dalej za pomocą słuchu. Całą pracę wychowawczą z dzieckiem niewidomym należy oprzeć we wczesnym okresie na zmysłach dotyku i słuchu. Matka aby nawiązać kontakt z dzieckiem niewidomym ma dotykać jego głowy, rąk, uszu itp. i bardzo dużo do niego mówić. W celu stworzenia wrażenia ruchu dziecko powinno być noszone na rękach. Przedmioty i zabawki powinny być dawane mu do ręki aby poznało je dotykowo. W czasie gdy dziecko zaczyna mówić (1 r.ż.) należy zwracać uwagę, aby słowa które dziecko przyswaja były adekwatne do rzeczywistości. Pod koniec 1 r.ż., gdy dziecko zaczyna czołgać, raczkować, chodzić nie należy ograniczać mu tej aktywności, lecz przestrzeń powinna być zbadana przez rodzica by dziecko nie zrobiło sobie krzywdy. Nie można utwierdzać w dziecku lęku przed nieznaną przestrzenią. Ma być ono wdrażane do aktywności, a nie bierności.
Poznawanie rzeczywistości w przypadku osób niewidomych jest utrudnione i zubożone o wrażenia wizualne. U osób niewidomych poznawanie rzeczywistości i zjawisk odbywa się dzięki zjawisku kompensacji, czyli zastępowania uszkodzonych zmysłów innymi sprawnie funkcjonującymi, głównie słuchem i dotykiem. Dla osoby niewidomej, tak dorosłego jak i dziecka, informacja dopływająca z receptorów dotykowych jest warunkiem niezbędnym do jakościowego poznawania przedmiotów i cech specyficznych najbliższego otoczenia.
Dotyk zaczyna od eksploracji punktowej, aby następnie dojść do całości. Ponieważ percepcja dotykowa jest fragmentaryczna, to wymaga ona syntezy końcowej do odtwarzania przedmiotu jako całości. Na całość zaś komponują się różne, sukcesywnie poznawane elementy. Należy podkreślić, że dotykowe poznawanie przedmiotu (od szczegółu do ogółu) jest procesem trudnym i dającym wiele niejasnych informacji. Jest to także skomplikowana praca intelektualno-fizyczna, mająca na celu kształtowanie wyobraźni i tworzenie pojęć. W poznaniu dotykowym następuje przetransponowanie wrażeń dotykowych i wrażeń pochodzących z innych zmysłów na wyobrażenia jednego z elementów otaczającej rzeczywistości. To także kojarzenie z nabytymi już doświadczeniami i pojęciami.
Poważnym problemem w poznawaniu rzeczywistości przez osoby niewidome jest eksploracja bardzo dużych i bardzo małych obiektów. Wielkość eksplorowanego dotykowo przedmiotu ma ogromne znaczenie. Obiekty bardzo duże, których rozmiar znacznie przekracza zasięg ramion, stwarzają trudność w ich poznaniu i identyfikowaniu. Problemem może być nie tylko odnalezienie wszystkich istotnych, charakterystycznych elementów obiektu, ale także ich integracja w jedną całość, identyfikowaną przez osobę niewidomą jako ten, a nie inny obiekt.
Rozpoznawanie dotykowe bardzo małych elementów (np. oglądanych za pomocą lupy, czy mikroskopu), których wielkość jest poniżej progu wrażliwości dotykowej jest często niemożliwe.
Zjawiska fizyczne możliwe do zaobserwowania jedynie wzrokiem, np. tęcza na niebie nigdy nie będą dostępne percepcyjnie dla osób niewidomych od urodzenia.
Z trudnościami w poznawaniu przedmiotów i zjawisk przez osoby niewidome związane są problemy w rozumieniu pojęć, zwłaszcza przestrzennych. Przestrzeń jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. W niej umieszczamy siebie, inne osoby i przedmioty, w niej się poruszamy. Nasze wyobrażenie przestrzeni zależy od umiejętności równoczesnego lokalizowania przedmiotów znajdujących się w niej z zachowaniem istniejących między nimi stosunków. W ten sposób rozwijamy w sobie strukturę przestrzeni, w której umieszczamy każdy z tych przedmiotów w odpowiedniej odległości od siebie i pozostałych przedmiotów. Początkowo dla niewidomych dzieci przestrzeń jest postrzegana jako kolejno następujące po sobie zdarzenia. Przemieszczając się dziecko napotyka najpierw obiekt A, potem obiekt B, później C, itd. Napotykane przedmioty pozostają w umyśle dziecka w relacji czasowej, a nie przestrzennej względem niego i innych obiektów. Wynikają z tego problemy w rozumieniu pojęć odnoszących się do relacji czasowo-przestrzennych.
W związku z opóźnionym przemieszczaniem się i rozwojem słownika, dzieci niewidome później, w porównaniu z dziećmi widzącymi, rozumieją i używają określeń odzwierciedlających stosunki przestrzenne, między innymi przyimków: pod, od, przed i nad, między, za, przez, itp. Znajomość bierna i czynna większości z nich jest opóźniona średnio o 2 lata.
U osób niewidomych występują trudności w rozumieniu pojęć opisujących właściwości przedmiotów, które to właściwości uchwytne są jedynie wzrokowo lub odwołujących się do pamięci wzrokowej. Choć posługują się tymi pojęciami, to nigdy nie będą pojmować ich tak samo, jak terminy te rozumieją osoby widzące. Takimi pojęciami są: błyszczący, przezroczysty, tęcza oraz kolory. W umysłach osób z dysfunkcją wzroku tworzą się wyobrażenia surogatowe (wyobrażenia zastępcze) - substytuty psychiczne tych treści poglądowych, które ludziom niewidomym w zupełności lub częściowo są niedostępne, a odgrywają ważną rolę w kształtowaniu ich świata, wyobrażeń i pojęć. Problem ten nie dotyczy osób ociemniałych, które pamiętają, że kiedyś widziały, ponieważ w przypadku omawiania konkretnych zjawisk można odwołać się do pamięci wzrokowej.
Blindyzm
Termin blindizmy pochodzi od ang. blind lub niem. Blinden-niewidomy). Są to odruchy świadome lub nie spowodowane brakiem wzroku, dające dziecku odprężenie,rozluźniające napięcie nerwowe.
a) Blindizmy, które są formą wyładowania energii nie zużytej jeszcze wskutek braku normalnej aktywności ruchowej (kołysanie w przód i w tył, potrząsanie głową)
b) Blindizmy wskutek niemożności właściwego naśladownictwa ruchów naturalnych, tj.postawy i ruchy dziecka odbiegające od przyjętych w społeczeństwie (chód na usztywnionych nogach, brak mimiki i gestów przy mówieniu)
c) Blindizmy - ruchy obronne zmierzające do ominięcia przeszkody przy poruszaniu się, np.chodzenie na palcach podnoszeni wysoko nóg w celu ochrony dziecka palca przed zderzeniem, wyciąganie przed siebie przedramion, przyciskanie ich do boków by uchronić się przed zderzeniem.
d) Blindizmy - miny i pozy, które są reakcją obronną na cierpienie (mrużenie i tarcie oczu, przecieranie ich, odwracanie ich od światła, opuszczanie głowy).
Wyobrażenia surogatowe
Wg Hitschmanna wyobrażenia surogatowe - prawie wszystkie treści świadomości odpowiadające przedmiotom, których momenty poglądowe nie mogą być spostrzeżone lub bywają spostrzeżone niedokładnie, niekompletnie.
Wg Steinberga są to:
1. Korelaty barwności i jasności
2. Te stosunki dotykowe, które są niedostępne dla niewidomych (za duże lub za małe, zbyt odległe przedmioty) lub w ogóle nie nadające się do dotykowego ujęcia (ludzkie twarze, delikatne aparaty, ostre przedmioty)
T.Heller dzieli wyobrażenia surogatowe na 2 klasy w zależności od bodźca, który je wywołuje:
1.Wyobrażenia surogatowe występujące na tle bodźców odpowiednich np.wyobrażenia ociemniałych
2.Wyobrażenia surogatowe występujące na tle bodźców nieodpowiednich, są to wyobrażenia innej natury niż działający bodziec, tworzą się one wówczas, gdy niewidomi podkładają pod nazwy barw pewne wyobrażenia niewzrokowe (kojarzenie barw z dźwiękiem i inne.)
Pod względem treści Heller dzieli wyobrażenia surogatowe na 2 typy. Dotyczą one:
1. Stosunków przestrzennych, których niewidomy nie może w sposób adekwatny ująć lub ujmuje z wielkim trudem.
2. Światła i barwy, których niewidomy nie może poznać w sposób adekwatny do rzeczywistości.
Zmysł przeszkód
Zmysł przeszkód to zjawisko natury słuchowej akustycznej, wykluczone pochodzenie dotykowe.
Zmysł przeszkód jest to mechanizm strukturalny, którego podstawą jest instynkt obronny,główne bodźce natury słuchowej, a uczucie muśnięcia na twarzy, które zjawia się po otrzymaniu ostrzegawczych sygnałów dźwiękowych jest wynikiem odruchowego procesu psychofizjologicznego.
Teoria M.Grzegorzewskiej
Zmysł przeszkód składa się z 4 głównych członów:
1.Człon czuciowy - powstający na tle specyficznych bodźców dotykowo - słuchowych wywołanych obecnością przeszkody, wrażeń ściśle ze sobą zespolonych w czasie
2.Człon intelektualny - polega na zrozumieniu grożącego niebezpieczeństwa
3.Człon emocjonalny - obawa lub lęk wobec zagrożenia
4.Reakcja ruchowa - uniknięcie przeszkody, zatrzymanie się, zmiana kierunku, zwolnienie chodu.
U dzieci z wrodzonymi dysfunkcjami wzroku rehabilitację należy zacząć w pierwszych dniach życia. Powinna być prowadzona zarówno przez lekarzy specjalistów, jak i rodziców. Informacji o instytucjach i organizacjach mogących pomóc można szukać w powiatowych centrach pomocy rodzinie (PCPR) ośrodkach pomocy społecznej (OPS), w urzędach gminy lub w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
Należy podkreślić, że dzieci niepełnosprawne nie muszą uczęszczać do przedszkoli i szkół specjalistycznych. Rodzice mogą zdecydować, czy dziecko będzie uczyło się w ośrodku szkolno-wychowawczym, w placówce integracyjnej czy ogólnodostępnej. Najważniejsze jest, aby dziecko znajdowało się pod odpowiednią opieką pedagogiczną i psychologiczną, i aby tok nauczania dostosowany był do jego potrzeb i możliwości.
W całej Polsce prowadzone są ośrodki szkolno-wychowawcze, w których kształci się podopiecznych oraz uczy, jak żyć z niepełnosprawnością. Dzieci uczone są tam pisma brajla, orientacji przestrzennej, korzystania z białej laski, a także, w przypadku osób słabo widzących, wykorzystywania tych możliwości widzenia, które posiadają. W wielu ośrodkach dba się także o opanowanie wielu zwykłych, codziennych czynności, takich jak sprzątanie czy łączenie kolorów w ubiorach. Są to umiejętności dla zdrowego człowieka oczywiste, natomiast dla dzieci niewidomych mogą stanowią poważną trudność. Ośrodki szkolno-wychowawcze oferują także możliwość zdobycia zawodu. Dla osób, które tracą wzrok w wieku późniejszym, ważnym elementem rehabilitacji jest pomoc psychologa.