abśtyfikant - wielbiciel , zalotnik
acyk - haczyk
akuratny - dokładny, precyzyjny
ancyjas - nieczysta siła, ale niezbyt groźna
andrys -
arenda - dzierżawa
armoń - harmonia, rzadziej akordeon
aze - aż , a
babka - [H] kowadełko do klepania kosy
bachnąć - rzucić ( głośno, z hukiem)
bachur,bachor,bachory - dzieciak (oj wiele razy to słyszałem, nic miłego, nic miłego...)
bajkowaty - niezły, nielichy, znośny
bajnia - tardycyjna suwalska łaźnia (nie mylić z sauną)
bałk - belka sufitowa
barabanić - stukać, łomotać, walić
barachło - byle co, rzeczy bez wartości
barzdo - bardzo( r i z wymawia się osobno)
batarejka, baterejka - latarka kieszonkowa na baterię "Środki do baterejkow jest?" - w okolicy Krasnopola, ale już koło Raczek - "Wkłady do baterejkow jest?" Pytanie o baterie do latarki.
bebłać się,bebrać się - gramolić, ślimaczyć się
bebzun - brzuch
wybebrać - wygrzebać coś
bebło - niezdara
bechtać- judzić
bełch - brzuch
bełbotać - bełkotać
bełtać - mieszać
bełwan - bałwan ,głupiec
bielaska - staw, bagno, jezioro
bierzo - biorą
bliny - kluski
bocianiuk - bocian
bojka - naczynie do ubijania masła
bolsze - wielkie, ewidentny rusycyzm wiec pewnie i w innych rejonach uzywane [H]
bołtun - zepsute jajko
bondka - bochenek
bor - [X] wiertło, pochodzenie łacińskie
borgować - kredytować
bormaszyna - wiertarka
brechać - oczerniać , obszczekiwać
brychać - kichać
bryła - kawał gotowanego mięsa
brzyduje (siebrzyduje) - brzydzi się
brewerie - [H] szaleństwa
buksy - spodnie
bulbony - pęcherzyki
bulwa - ziemniaki
bułtnoł - skoczył do wody, zanurzył się
burchiel - jajko bez skorupki, bąbel np. na ręce
carapnąć - chwycić
charcholi,charchuli - kaszle
chieńć - chęć
chizy - chyży, szybki, żwawy, sprytny
chlebotasie (siechlebota) - rusza się , jest lużny
chlobie - siorbie, je coś rzadkiego
chmulisie(siechmuli) - chmurzy się , robi naburmuszoną minę
chnipie - zaczyna płakać, niby płacze
choleruje - przeklina
chopnoł - złapał, wziąl
choremzda (chorybzda) - chorowity
chto - kto
chtorny - który
chwaccejsy - sprytniejszy, lepszy
cieleban - cymbał, nierozgarnięty
cierknij - podpisz
ciuma - ćma - a niech cie ciuma zadawi!
cochraćsie - drapać się
costek - czosnek
cubrować - tłuc , bić
cug - [X] przeciąg, pochodzenie niemieckie, znaleźć można w slowniku Kopalinskiego, więc ogólnopolskie
cybula - cebula
cyby - gołe nogi , przykład "Bocian, bocian długie cyby, Weź klomelkę, idź na ryby."
dalecyja - wielka odległość
dek - dach
der - pędził, biegł
dezdzy - deszcze
dla -czeste używanie "dla Józia,dla mamy" - zamiast "Józiowi,mamie" (generalnie wschodnie)
do tech por - dotychczas
docynek - zajmowanie się, "ja z niemi docynku mial" - mialem z nimi doczynienia
dodawanie końcówek - uki do wszystkiego: wyszko-wyszczuki,łoboda-łobodziuki, bocian-bocianiuk, psi grzyb-psiuk
dokiela - dokąd
dokuka - uciążliwość, dokuczliwość
dopuskać - dopuszczać
dośpiałe - dojrzałe
drapaka - stara miotła
drzystacka - biegunka
dubelty - podwójne okna
dulki - fajki
dursnąć - szturchnąć
dudka - fujarka
dutka - fujarka
dziarno - specjalnie drobno zmielone kamienie z kamionki w bajni, dziarno dodawało się do gliny z której wrabiano naczynia m.in łachańki
dziazyć, dziarzyć - [H] bić , szybko iść
dziukać - kołysać, tulić dziecko do snu
erśt - herszt
fajans - [H] smietnik
fajerkasa - ubezpieczenie od ognia ( pożaru )
fanaberie - [H] kaprysy , zachcianki
farfocel - coś paskudnego zwisającego, coś jak fąfel
farfolisie - gotuje się wolno (ale raczej: ślimaczy)
fatki - ostry
fąfel - wydzielina z nosa
fefłaty - mówiący bełkotliwie , niezrozumiale
fiśnięty - zbzikowany "trącony na umyśle"
fela - wada, feler
flancy - sadzonki
gadajuscy - rozmowny
gambować - gardzić
gamgasie(siegamga) - zwisa i się macha
gamoła - śnieżna kula, śnieżka
garło - gardło
giemba - twarz, gęba
gięsi głuch - kaczeńce
giry - [X] nogi
goźdź - gwóźdź
grezmolić,gryzmolić [X] - pisać z trudem, bazgrać
guzdrać się - [X] ociągać się
guziny - zabawa, potańcówka
harmoń - harmonia, czasem też o akordeonie
holajza - ??
inaksy - inny
inniejsy - inny
jajuszko,ciastuszko -
jecnica - jajecznica
jeglaska - świerk
jek - jak
jekiści (jakieści ) - jakiś
jekiścia (jakaści) - jakaś
jekieści tam (jakieści tam) - jakieś
jekości - jakoś
weź jego stąd! nie ma jego tu! - inny sposób uzywania "jego"
jełop - ciamajda, przygłup
jendyk - indyk
jeroplan - samolot
jestuj - jest
jon - on
jop(job) jego mać [X] - rusycyzm
kacan - głąb kapuściany
kacorowka - kałuża
kaczuk - kaczka
kajet - [X] zeszyt
kalmusy - [H] sitowie,szuwary
kamas - but, trzewik
kapota - [X] wierzchnie ubranie, kurtka
kargoleć - marznąć
kartacz - regionalna potrawa
kartofli - bulwa=ziemniaki
kałdun - brzuch , żołądek
kaśel (kasel) - kaszel
kazdy-raz - za każdym razem
kiedyści - kiedyś, dawniej
kiedyśniejsy (kiedaśniejsy) - dawny, stary
kiemić - rozumieć, pojmować
kiepkować - żartować
kiszka ziemniaczana - danie regionalne
kiziak, kiziaczek - źrebak
kińdziuk - żołądek
klompi - drewniane obuwie
kniwie - czajki ( w okolicach Posejneli )
kokos - kura
koktucha - kwoka
kole - koło czegoś, obok
koluscy - kłujący
kołtun - określenie człowieka przygłupiego
komudzisie (siekomudzi) - chmurzy się
kopańka - podłużna, płytka misa do zagniatania ciasta
kopny - sypki śnieg
korowaj - ciasto weselne, obecnie wyparte przez torty
kozerek - daszek u czapki
kozi drzyść - zawilec
kozik - nożyk
kołtun - splątane włosy
krecioryi - kreci kopiec
krejzega - piła do cięcia drzea napędzana silnikiem
krojta - grajcie - do muzykantów
krucek (acyk) - haczyk , zaszczepka
kruzyk - kubek
krzcieć - kwitnąć - "Hej zakrzciała w ogrodzie makowka" - słowa piosenki
kukoska - kura
kuksaniec
kuksać - poszturchiwać
kulkować się, kulaćsie - turlać się, najlepiej z górki :))
kulśtyn - kulawy
kump - szynka
kumpiak - golonka
kuzden - każdy
kwacy - kalosze
lasanek - maly lasek,zagajnik
latoś - w tym roku
latosi - tegoroczny
lebioda - gatunek rośliny, a po naszemu biedronka
lelak - jełop
lipnie - lepi się
liśny - zbędny
losy - luźny
łachańka - naczynie gliniane wyrabiane do lat 50-tych XX wieku archaiczną techniką garncarską w okolicach Studzianego Lasu
łatosyć - zrywać
łojmo - niedorajda
łosina - czoło
łupa - warga
łupy - usta, ale mało urodziwe raczej
łypa - warga
mamory - zła droga , wertepy
marmełka - marmoladka
marmoli - zrzędzi
masina - maszyna, samochód
małanka - błyskawica
memłać-sie - gramolić się,bebrać
merga - mruga
mieta - rzuca na boki, kiwa
miktajza - krawat
mordęga - ciężka praca
mozgi - rozum, mózg
mućka - krowa
muraśka - mrówka
murzaty - umorusany , brudny na twarzy
mus - konieczność
na uman - na ślepo, na chybił trafił
na! - weź!!
nacej(jenacej) - inaczej
naduć - nadmuchać , napełnić
nadądzić - napełnić
nalaz - znalazł
napuzony - ważniak, napuszony
narządzić - naprawić
natos - naumyślnie , na złość
nawala-sie (zawala-sie) - zaleca się, narzuca
nawalasty - zwalisty , gruby
nawrzecy - na niby
naślednik - następca
nałozony - przyzwyczajony
ni kto (ni chto - nikt
nie mogie uremstać - nie mogę wytrzymać,usiedzieć
nie-e - charakterystyczne fonetycznie , jakby dwa wyrazy
niesiewołać - nie kłócić się niesiewołajta!!
nosowka - chustka do nosa
noźnicy- nożyce
o-tak-o - o tak, w ten sposób
obrusyć - oburzyć się , zagniewać
obśtalować- zamówić
obtoknąć - opłukać np talerz po jedzeniu
odeprzyj - otwórz
odzie - tutaj , o tutaj
ofacony - chory z przejedzenia
okargolałe - zmarznięte, zgrabiałe
oładki, oładzi - placki ziemniaczane lub z soczewicy
ordzi - szoruje
orenda - iśc w orendę = iść kraść np jabłka od sasiadów
oskrzybać - oskrobać
osowno - osobno
ostęp(w puszczy) [H]
otperto - otwarte
owadziuk - owad
oładzi (oładki, ołatki, ołatek, oładek) - placki
pacykować, packać - [H] malować
pajda chleba - kromka chleba
papuciówka - tradycyjna zabawa taneczna w prywatnym domu
pascęki,pascoki(paszczęki, paszczuki) - szczęki
pazory - palce
pazuroma - palcami
paździerzy - pada ; wpaździerzyć - pobić kogoś ,
paćkać, pećkać, peciać - zabrudzić, oplamić
pecia - błoto, maź
pedy - nosidła do wody
plapera - ten , który plotkuje
plos - nazwa dużej powierzchni wód jeziora, przyjęła się do oznaczania poszczególnych fragmentów Wigier. W pozostałej części Polski wyraz ten jest rodzaju nijakiego i brzmi "ploso"
pomer - umarł
popeciać się,wypeciać,popećkany,popaćkany,etc
poper - pognał co sił , popędził
posetem - poszedłem
po uscupku - po omacku
pozawcorej - przedwczoraj
pośle - po czymś
poć lo tu - choć tu
proźny - pusty
przebercać - przebierać , wybrzydzać
przećko - przeciw
psiak, psiuk - "psi grzyb", niejadalny
pęzeł - pędzel
radyska - rzodkiewka
sękacz - regionalne ciasto
sios,szos - szosa
"na skarpetach chodzić" - bez kapci
skiela - skąd
skierdź - pastuch - pedagog, tj, pastuch, który wiosną, latem i jesienią na pastwisku, a zimą chodząc po domach uczył dzieci pisać i czytać. Słowo pochodzi z litewskiego, oznacza pastucha, ale w parafii wigierskiej i sąsiednich oznaczało właśnie coś więcej.
skowroda - patelnia,
skrzypka - skrzypce
sowiuk - sowa
stamtela - stamtąd
stela - stąd
stubrować-sie - pobić się
suchary - małe dystroficzne jeziorka w okolicy Wigier
swacia, swachna - swatowa
sztamajza - ??
ślozy - łzy
ślucha - kobieta złego prowadzenia się
śmagły - sprawny, postawny , zgrabny
śniadać - jeść śniadanie
śniara - rysa, pręga
śniorek - sznurek
śniorować - sznurować, iść rzędem jeden za drugim
śniorowka - sznurowadło
śpik - sen
śpuk - ten który śpukuje, szpera, szuka
śrubstag - imadło
śtorcowka - reprymenda
śtrembulec - badyl, chudy, niezgrabny mężczyzna
śwaks - pomadka, pasta
tamuj (tamoj) - tam
tam unoj - tam
tam un - tam
tat-ek(tak-jek) - tak jak
tochlić - upychać , chować
tołk - rozsądek, "nie mogę z tym dojść (do) tołku" - nie mogę tego zrozumieć
trempać - deptać, chodzić
tuman - mgła , także głupiec [HH]
tłoka - sąsiedzka pomoc w ciężkich pracach
w trymiga - szybko, raz-dwa [H]
umerzany - brudny
un (łun) - tam
undzie (łundzie) - tam
undzie-odzie (łundzie-łodzie) - tam
unoj (łunoj) - tam
unojdzie (łunojdzie) - tam
upeciany - brudny
warząchew - chochla, duża łyżka
wedwoj - we dwa, podwójnie
wery - łóżko
więc - więcej - więc niż sto złote
woda sie w łódce chlebocze (chleboce)
wondoł,wondół - dół wykopany pod podłogą kuchni, rodzaj piwnicy, aczkolwiek także po prostu: "dół", Tamuj za carnem wondołem - carny wondoł - głębokie, niebezpieczne do kąpieli miejsce na rzece
wormijasz - znajomy kuzyn
w obydwa chłopcy - z akcentem na "o" w obydwa
wyniki - Suwalczanie nie chodzą na badania tylko na wyniki
zafajdać sie - zafarfolić się
zaperto - zamknięto
zaprzyj - zamknij
zasynac - zasypiac
zaszczepka - wiadomo
zaziepany (zazipany) - zadyszany [H]
zegawka (zagawka) - pokrzywa
zgrępa - skarpa
zieziuleńka, zieziela - kukułka (czasem wymawiane jako "zjezjuleńka" )
z naroku - specjalnie, celowo, umyślnie
zopa - zupa
zwodzić - kłamać, oszukiwać
zwodzun - kłamca, oszust
zygawka - pokrzywa
zywuscy - wiadomo: z wigorem
[HH] = [X] - słowa raczej ogólnopolskie, prawdopodobnie znikną ze słownika przy następnej aktualizacji
[H] - także niepewne suwalskie pochodzenie, lecz bardziej prawdopodobne
Sporządził Dariusz Charmuszko, 9.03.2005, Piotr Fiedorowicz