A

• abo – albo

• aczkole- aczkolwiek, chociaż

• ać- niech, oby; żeby, aby.

• admonicyja- napominanie

• adwersarz- przeciwnik

• aequivocatio (łac.)

• afekt- uczucie, miłość

• afektować- pragnąć, pożądać

• afektowny- przesadny, wymuszony, wykwintny

• afrycki- afrykański

• aftarka- hafciarka

• akuratny – dokładny, staranny

• akuratnie – dokładnie, starannie, porządnie

• alakant- hiszpańskie wino czerwone

• albo- i, a, zarówno jak; bo

• alboć- albo; czy

• ale – ależ

• aleć- wszakże, jednak

• alembik- kocioł, bania, kolba

• ależ- aż

• alić- i oto

• aliment- element, żywioł

• aliż- aż, że, dopóki nie, zanim by

• alkierz- pokój (boczny), ganek

• alkowa- sypialnia

• almanach- kalendarz

• altembas- złotogłów, jedwabna tkanina przetykana złotymi nićmi.

• amba komuś odbija - ktoś wariuje

• angielka - piecyk

• angryst – agrest

• archa- arka

• arenda- dzierżawa

• arendować- wynajmować, wydzierżawiać

• arfa- harfa

• arkabuz- ciężka strzelba ręczna albo osadzona na lawecie

• arkan- lasso

• armować- uzbrajać

• arzekąc- mówiąc

• arzkąc- mówiąc

• aspekt- układ ciał niebieskich, horoskop

• astrych- podłoga, posadzka

• ato- a oto, oto

• auzoński- łaciński.

• awa- może, czy, oto, tak więc

• awiem -czy

• awizyja- doniesienie, wiadomość

• awo- oto, otóż

• aza, azaż- czy, czyż, alboż; może

• azaby- czyżby, aby

• azali- czy, czyż, alboż to

• azawiem- czyż bo

• aże- aż

B

• baba- babka; starucha; przekupka; akuszerka,

• babok – gil

• barzej – bardziej, więcej

• beblać - gadać bzdury

• bedki - grzyby

• bejm – pieniądz

• berbelucha – wódka najgorszego gatunku

• beretka - beret

• bestry – pstry

• bez –przez , bez

• bobas - malec

• biały groch – biała fasola

• biber – kapelusz

• bigiel – wieszak

• biksa – puszka

• bindka – krawat

• borowy – leśniczy

• boża męka – przydrożna kapliczka, krzyż

• brachol - brat

• brawędzić – marudzić

• brać się za chachły - bić się

• brechtać się – taplać się

• bręczeć, brynczeć – narzekać, marudzić

• bryle – okulary

• buchta – więzienie

• burka- kurtka

• bydlenie- byt, życie, mieszkanie, postępowanie

• bzdyk- stary, dziad

C

• cał- cały

• całki – cały

• cecha- piętno

• ceklarz- pachołek miejski, oprawca, siepacz

• celować kogoś- przewyższać kogoś

• cerkiel- krąg, koło

• cewa - rurka, pręt.

• chabaj – rzeźnik

• chabas – mięso

• chachoł – kark, przybysz ze wschodu

• chaps – kęs

• chapsnąć - ugryźć

• chędożyć, ochędożyć – sprzątać, czyścić, posprzątać

• chichrać się – śmiać się

• chłop - mężczyzna

• chrympać – strzępić, ciąć tępym nożem

• churchać, churchlać – kaszleć, pochrząkiwać

• cięgiem – ciągle, wciąż

• cudnie- przyzwoicie, przystojnie

• Cug-zaprzęg konny, bieg

• cwałać- cwałować

• cycuś - coś nadzwyczajnego

• cyrać – cucić, ożywiać

• czarnina - czernina

• czerstwy – świeży (o pieczywie)

• czerwone jagody – poziomki

• czewiki- buty

• czysty kintop - ale zabawa

Ć

• ćcia- teściowa, matka żony

• ćknąć – cieknąć

• ćma- ciemność

• ćmik – papieros

• ćpnąć, ćpać – rzucić, rzucać

• ćwiczenie- wychowanie

• ćwiczyć- strofować, napominać

• ćwieczek- gwoździk

• ćwierć – konew

• ćwirdza- twierdza

• ćwirtnia- ćwiertnia, miara zboża

D

• daci- dać

• dać się- poddać się, ustąpić

• dank- nagroda dla zwycięzcy, pierwszeństwo

• dań- danina, haracz; czynsz, podatek

• darmo, darmie- daremnie, próżno

• darmobit- nieuk

• darować- obdarzyć

• darski- dziarski, dzielny

• dawić- dławić, dusić

• Dąsno- dziąsło

• deknąć – uderzyć

• depok – guzik

• derka-koc

• dostać gila - zwariować

• dostany – dojrzały

• dość, za dość – ile?, za dużo

• dracheta, drachyta – latawiec, także wysoka, chuda dziewczyna

• drewniaki- buty na drewnianym spodzie

• drętki – kwaśny

• druch – ciągle

• drwalnik – drwalnia

• drzuzgawka – truskawka

• dudlać – płakać, pić, także grzebać w nosie

• dundel- smark z nosa

• dycht – całkiem, zupełnie

• dydek/dydki – pierś/piersi

• dylać – tańczyć

• dynks – nieokreślone "coś"

• dzieciszczko - dziecko

F

• fabuła- bajka, powiastka

• facelet, facelit - chusteczka, chustka do nosa

• faferloki – płatki owsiane

• fafoły – zawiesina, osad, fusy od herbaty

• fajny – ładny

• faryna – cukier

• fasa- naczynie drewniane

• fasoł- sprzeczka, kłótnia

• fast- chwast

• faścić- przechwalać się

• fata- losy

• fawor- poparcie, łaska

• fefry, fefrać się – strach, bać się

• fenomena- zjawiska, znaki niebieskie

• ferezyje- okrycia męskie, zwykle podbite futrem

• figura- kształt, postać, alegoria, symbol, wyobrażenie

• figurowany, wyfigurowany- wyobrażony, alegoryczny, symboliczny

• fiksmatentum – drobiazg

• flepy - dokumenty, akta, papiery

• fogelka – wesołe miasteczko, plac zabaw

• folga- posłuch

• fołdrować- oczerniać, oskarżać, prześladować

• forboty- koronki, falbany

• forga- pióropusz

• forta- brama, furta

• fortuna- los, powodzenie, szczęście, majętność

• foryster- cudzoziemiec

• frasować - dręczyć, martwić

• frechkunda – bezczelna kobieta

• frechowny – zarozumiały, bezczelny

• frukt- owoc

• fryjerka- kokietka, zalotnica, nierządnica

• fryszt- zwłoka

• fulfa – nalana, pełna twarz

• fumlować, fymlować – działać niesprawnie ( o urządzeniach )

• furt – nadal, ciągle

• fyrać – uciekać, szybko odchodzić

• fyrtel – okolica, kąt; dzielnica

G

• gach- kochanek

• gable- widły do ziemniaków

• gadacz- wróżbita, mędrek

• gagatek- bursztyn

• gamaja – gimnazjum

• gamuła – niezdara, gamoń

• galart – galareta mięsna

• galarypa – kalarepa

• gapa, glapa – kruk, gawron, wrona

• garować – leżeć w łóżku, spać

• gaska – uliczka, wąska uliczka, czasami ślepy zaułek (niem. Gasse)

• gelejza – osoba nieporządna, niezdarna, powolna

• gemyla – śmietnik, bałagan

• gibus, ginol – wysoki człowiek

• gichać – wylać, nalać, oblać (niem. giessen – lać)

• gidea, gidyja – kobieta wysokiego wzrostu

• giglać – łaskotać

• gira – noga, też szwaja

• glajda – błoto, deszczowa pogoda, plucha, osoba niechlujna

• glanc – lukier

• glapa, gapa – kruk, gawron, wrona

• glazejka – skórzane rękawiczki

• glizda – glista lub dżdżownica

• globusik – melonik

• glubka – mirabelka (rodzaj śliwki)

• głuchacz - określenie charakterystycznego telefonu, jednego sygnału, potocznie zwany "strzałką".

• golarz – fryzjer

• gora – pożar

• gościniec – zarówno droga jak i zajazd, karczma

• góra – strych (do góry – na górze, piętrze)

• grajcarek – korkociąg

• gramolić się – wchodzić na coś, wchodzić gdzieś, gdzie niekoniecznie jest się mile widzianym. Przykład: ,,Gdzie się tu gramolisz?" – często żartobliwie.

• grula – człowiek ociężały

• grycha – stara bułka

• guli – z powodu, z przyczyny

• guła, gularz – indyk, indyczka, również guła – niezdarna, niezaradna kobieta

• guzdrać – robić coś w bardzo wolnym tempie, np. ubierać się bardzo powoli. Przykład: ,,Ale ty się guzdrzesz".

• guzik – włącznik, przycisk

• Gwiazdor – od gwiazdy z którą chodzili kolędnicy. Św. Mikołaj przychodzi 6. XII. i rozdaje prezenty, głównie słodycze. Natomiast Gwiazdor przychodzi z prezentami w Wigilię Bożego Narodzenia. W odróżnieniu od Św. Mikołaja czesto nie przynosi słodyczy, lecz inne rzeczy, np. skarpetki, krawaty, perfumy itp.

• gzik, gzika – twarożek ze śmietaną i cebulą, w sezonie szczypiorek (może być jeszcze z oliwą)

• gzub – dzieciak

H

• haczyk – poza ogólnopolskim hakiem, również pogrzebacz

• haj – nóż

• hajcować – palić (niem. heizen – ogrzewać, opalać, palić)

• hajduk- piechur lekkozbrojny

• hajtnąć – uciąć

• hajtnąć się – ożenić się, wyjść za mąż

• hakownica- strzelba

• halerz- drobna moneta srebrna

• haniebny- potężny, wielki, straszny

• hartować- utkwić w czymś

• hebel – strug

• heklować – szydełkować, robić na szydełku

• heksa – złośliwa, brzydka kobieta, zołza (

• herbarz- zielnik

• hirus- pijak

• hołdować- służyć, podbijać

• huf- zastęp, hufiec

• hutman- dozorca w żupie solnej lub kopalni

• hyca – upał

• hycać – skakać

• hyczka, hyćka – czarny bez

I

• Ici, ić, jić- iść

• ichty – niezrównoważone zachowanie

• Igra, jigra- gra, zabawa

• Igrać, igrać- bawić się, grać, swawolić; tańczyć z akompaniamentem

• Igrzysko- pośmiewisko

• Ilkoż- ile, jak wielce

• Imać, jimać- chwytać, łapać, zacząć

• Imienie, jimienie- mienie, majątek, posiadanie

• Impresor - drukarz

• ino – tylko

• inwentura – remanent

• Izba- mieszkanie

J

• jabzo lub jabco – jabłko

• jaka lub jaczka – marynarka

• jangryst – agrest

• jampor – rampa

• japa – dziura, jama ustna

• japić – dziurawić

• jednaki – jednakowy

• jedza – jedzenie

• jucha – młoda, nierozgarnięta dziewczyna, krew

• juchta – podrostek, łobuz, złodziej, kradzież

• junkers – przepływowy, gazowy podgrzewacz wody

• jupa, jupka – wierzchnie okrycie, bluza, kurtka

K

• kabel – izolowany drut

• kachel – buzia ( dziecka )

• Kaduk- spadek bez dziedzica, epilepsja, diabeł

• Kako, kakoć- jako, jak

• kalafa – nos; twarz

• kamelarz – urzędnik miejski

• kamloty – kamienie

• kana- pojemnik na mleko

• kantować się – pchać się

• kapcie- papcie, buty

• karmelki – cukierki

• karmonada, karbonada – schab

• kasta, kista – skrzynia (niem. Kasten, Kiste)

• kaszok – kaszanka

• katana – wierzchnie okrycie, marynarka, bluza, kurtka

• kawiorek – bułka pszenna (duża)

• każdy jeden – każdy (niem. ein jeder)

• kąpiółka – łazienka lub kąpiel

• kejter – pies

• kicha – kiełbasa

• kichy – wąskie spodnie

• kiejda – kieszeń

• kierz, kierzek – krzak

• kielczyć się – śmiać się

• kieluńdenek – kieliszek, odrobinka

• kij – poza ogólnopolskim znaczeniem, również piętro

• kinder – brudas, nicpoń (szczególnie o dziecku)

• kintop – kino

• kis – żwir (niem. Kies)

• kista – skrzynia (niem. Kiste)

• kiszczonka – woda po gotowanej kaszance

• kiszka – kaszanka

• klajdać – ubierać (niem. (an)kleiden ubierać, przyodziewać)

• klajtry – włosy

• klamoty – graty, różne, wszystkie przedmioty (narzędzia w schowku, ale i sprzęt w plecaku), kamień (podobnie jak kamlot)

• klapsztula – kanapka składajaca siez dwóch skibek chleba z obkładem pomiędzy

• klara – Słońce

• kląkry, klunkry – rupiecie, graty

• klemy, klymy – landrynki

• kletuśnica – plotkarka

• klimera- kalkulator

• klofta – kłoda, pień drzewa lub gruba kobieta

• klopnąć – sprzedać

• kluft – odzież

• kluka, kluber, kliber – nos

• klunkry – stare, lub aktualnie niepotrzebne rzeczy (posprzątaj te klunkry, zanieś klunkry do piwnicy)

• klybać – plotkować, marudzić, obgadywać

• Kłokietliwy- gatatliwy, szczebiotliwy

• knajder, knajtek – mężczyzna niskiego wzrostu, mały chłopiec

• knipa – książka

• knobloch – kiełbasa czosnkowa (niem. Knoblauch – czosnek)

• knypek – niski człowiek, mały nożyk

• kojo - łóżko

• kokot – kogut

• Kolejorz – KKS Lech Poznań

• kołdra- nakrycie na łóżko

• komora- schowanko

• Komotrowie- rodzice chrzestni

• kopytka – kluski z gotowanych ziemniaków i mąki; szagówki

• korbol – dynia, czasem też o winie (ale nie markowym)

• kramować się – zalecać się, podrywać

• kredens- szafa w kuchni

• kromka – piętka chleba

• krybuny – plecy, krzyż (jako część ciała)

• krypel – cerkiew

• kufajka - kurtka

• kumoś, kumoter, kumosia – kum, kuma

• kumoterstwo – nepotyzm, kolesiostwo (zawodowe promowanie znajomych i rodziny)

• Kuniec–Dymbiec – ekspresywne wyrażenie używane w trudniej sytuacji (Dębiec – peryferyjna dzielnica Poznania, w której kończyła się trasa tramwajowa)

• kusić – straszyć, pracować nocą, czuwać

• kwyrla, kwirla, kwyrlejka, kwirlejka – prosty przyrząd kuchenny do mieszania np. kogla–mogla, polew, rzadkich ciast itp. – w postaci wąskiej, długiej, okręgłej rączki zakończonej gwiazdką, mątewka

L

• labija – zabawa, impreza

• laczki – obuwie domowe bez pięty

• lajcha – człowiek słaby, osłabiony (niem. Leiche – trup)

• lajsnąć (se) – kupić (sobie)

• langus – człowiek wysoki (niem. lang – długi)

• lania – szkoła

• lastryka -latarka

• latoś – tego roku

• latówka – pobocze

• latowy – letni np. domek

• laufer – człowiek niespokojny, nie mogący usiedzieć w domu, ani dłużej w jednym miejscu, także ruchliwe, rozbiegane dziecko (od niem. Laufer – biegacz)

• lebera, leberka – wątrobianka (od niem. Leber – wątroba)

• lejza – osoba niezdarna, gapowata

• leżałki – gruszki ulęgałki

• libera – poziomica (zwana jeszcze inaczej po poznańsku "wasserwagą")

• listowy – listonosz

• lofrować – lenić się, włóczyć

• lofer – człowiek który lofruje

• lola – gruby kij, laska

• lompy – niechlujne ubrania

• luchnąć – wypić

• lujnąć – uderzyć

• lufcik – małe, dodatkowe okienko w dużym oknie

• luntrus – łazęga, powsinoga, łazik

• lura – o kawie, herbacie – bardzo słaba kawa, herbata

• lury – głupstwa, nudy, zob. pierdoły

• lyrać – bujać się, chwiać się (np. o krześle na nierównym podłożu)

Ł

• Łaciczka- biedaczka

• Łacinnik- człowiek znający łacinę, kleryk

• Łacno, łacnie- łatwo

• Łacny- łatwy, skory (do), łagodny, wolny (od)

• Łacznąć- łaknąć, pożądać

• Łaczny- łaknący

• Łagoda- łagodność

• Łagwica- butla, flasza, worek

• Łajać- narzekać, skarżyć się, ubliżać, znieważać

• Łakomstwo- chciwość

• łata, łatus – urwis, o dorosłym człowiek: niewiele wart

• łatynda – obibok, włóczęga

• łe! – o!, oj!

• łejery! – o rany!, ojejku!, olaboga!

• łęgol, łągol – człowiek wesoły

• Łub- kora

• Łuczny- zbrojny w łuk

• łoński rok – zeszły rok

• łożgol – mężczyzna wysokiego wzrostu

M

• majsel – przecinak

• manygować – lenić się, włóczyć się bez celu

• marnisz – lekkoduch

• macoszka – bratek

• mączka, mączkować – krochmal, krochmalić

• mądre drzewo – poziomica

• Mdleć- słabnąć

• mela – dziewczyna

• melki – cukierki

• melona baba – rodzaj ciasta, babki, babka ucierana

• metryka – tylko akt chrztu

• męgla – magiel

• Mgły- słaby, wątły, lichy

• miałki – sypki, płytki

• Miech- sakwa, wór, mieszek

• miednica- miska

• migana – zabawa z tańcami

• mlostek – kamienny garnek do mleka, śmietany

• młodzie – drożdże

• modrak – bławatek, chaber

• modrakowy – niebieski

• modre, modrzyć – farbka do barwienia tkanin, barwić farbką

• mora – zmora, duch

• motorowy – motorniczy

• myrdać, merdać – mieszać

• myrlać, merlać – wydawać nieakceptowalne dla słuchacza dźwięki

N

• nabożeństwo- pobożność

• nabożstwo- pobożność, nabożeństwo, obrządek

• nacz- na co, na coś, po co, w jakim celu

• nacząć- rozpocząć

• naczesny- odpowiedni, stosowny

• naczosać- naostrzyć, naczesać

• naczynie- narzędzia, sprzęty

• naczże- na cóż

• nadejść kogo- spotkać kogo, natrafić na kogo

• nadrach – obdartus

• nadusić – nacisnąć (np. przycisk dzwonka)

• nakastlik – stolik nocny, małe biureczko stojące przy łóżku

• nałojóny – pijany

• namknąc (się) – usunąć, przesunąć (namknij się – odsuń się, nie przeszkadzaj)

• napizgany – pijany

• naramki - ramiączka, koszulka na naramkach - koszulka na ramiączkach

• na ręby – na odwrotną stronę

• nawarka – zupa z mlekiem

• nazad – do tyłu (komenda dla konia)

• nicpota, nicpoty – nicpoń, urwis, nieznośny

• niezgloźnie – niezgrabnie, nieudolnie

• norać, unorać – tarzać, wytarzać, ubrudzić

• nośpłat – handlarz szmatami, starzyzną, oberwaniec

• nyga – komar

• nyra, nyrol – skąpiec

O

• obaczenie- pojęcie, opamiętanie.

• obakać- złajać, zwymyślać

• obchodzić się czymś- trudnić się, zajmować się czymś

• obel- lód

• obeźrzeć- obejrzeć, rozważyć, uwzględnić

• obiata- ofiara; obietnica, przyrzeczenie

• obleniać się- lenić się, ociągać się

• obski – obcy

• odkinać się – odczepić się, dać komuś spokój

• odkluczyć – otworzyć zamknięty zamek (niem. aufschliessen – otwierać)

• Oferty- komplementy

• ofunflany – ubrudzony, osmarkany

• ogar – łobuz

• Ogarnąć- osłonić, otulić

• ogrodowy – ogrodnik

• odsiebka – przeciwna strona

• oglejdrane – obłocone, np. buty

• omurzyć, umurzyć – pobrudzić czymś sypkim np. piaskiem, kurzem

• opędziały – lichy, nędzny

• opękać, przepękać – obyć się bez czegoś

• opypłaniec – brudas

• ostrzytko – temperówka

• otworzony – otwarty

• ośródka – miąższ chleba

• owijki- skarpety

P

• pamperek – mała laleczka

• pantofle- byty

• papcie – obuwie domowe

• parzybroda – kapuśniak z włoskiej kapusty

• paterak – partacz, niedbały gospodarz

• patonić się, spatonić się – palić się, tlić

• patrzydła – okulary

• pągiel – smarkacz

• peja – wesz

• pener – menel, lump, żul

• petronelka – biedronka

• pęchcić – szperać, szukać

• pieniąchy – pieniądze

• pierdoły – drobnostki, szczegóły (wyraz, w odróżnieniu od ogólnopolskiego, nie jest wulgarny); ale też: plotki

• pierdolić – mówić trzy po trzy; ale też: plotkować

• pierdoła – nudziarz, czasem plotkarz pierdoła z Gądek – (wyraz nie wulgarny)

• pierduśnica – plotkarka

• pipol – piekarz

• pitok – mały nożyk

• pizgnąć się – uderzyć się (ale można też pizgnąć fotkę, czyli zrobić zdjęcie)

• Plajta – plac Wolności

• plendze, plińdze – placki ziemniaczne

• plożyć – slużyć albo przynosić ulgę

• pochrympać – postrzępić, wystrzępić

• podstawek, podstawka – talerzyk pod szklankę, filiżankę

• pojapić – podziurawić

• pojedynczy – poza ogólnopolskim znaczeniem, również zwykły, powszedni, codzienny

• polica – półka

• pomieszkanie – mieszkanie

• porannik – szlafrok

• portki- spodnie

• poruta – wstyd, kompromitacja (występuje również poza Wielkopolską, ale tu najbardziej rozpowszechniony)

• porządki – narzędzia

• porzónny – porządny

• posoba, posowa – sufit

• pośrupać – poszczerbić, obić, postrzępić

• półżytki - pośladki

• prek – precz

• proszczak – prosiak

• pryca- kanapa

• przebierać – nadwerężać np. przebrać szwaję – nadwerężyć nogę

• przepękać, opękać – obyć się bez czegoś

• przykinać – przyczepić się, przynieść coś

• przyturać – przynieść, przytargać coś

• puczyć się – szczycić się, puszyć się

• pyra – ziemniak

• pyza – kluski na parze, drożdzowe, podawane zazwyczaj z zawiesistymi sosami na słono, we wschodniej Polsce znane jako parowańce i podawane na słodko

R

• Radźca- doradca, rajca

• rajcowny – podniecający, ponętny, pełen wdzięku rajzefiber – niepokój, podniecenie rampuć, rumpuć – gęsta zupa jarzynowa

• rapel – wariactwo, szaleństwo, bzik redyski, redychy – rzodkiewki

• religa – łamaga

• retenta – rupiecie, graty

• Rewerenda- sutanna, habit

• rodle – sanki

• rojber – łobuz, także o rozrabiającym dziecku

• rojber–buda – bałagan, harmider

• rondel- patelnia

• rozpłaszczyć się – zdjąć płaszcz

• równak – jednak

• Rugować się- sprawdzać, szukać

• rumotać – hałasować, stukać

• rychtyg – w porządku: Wszystko było rychtyg. – Wszystko było w porządku.; Dokładnie: Rychtyg trzy kila – Dokładnie trzy kilogramyryczka – stołek

• rydychy – nogi

• rylać się – chybotać się

• ryfa – niesympatyczny wyraz twarzy lub beksa

• ryry – klamoty, (por. klunkry)

• rzęch – stare, ciągle psujące się urządzenie (często o samochodzie, np. Ten kaszlok to stary rzęch – Ten Fiat126p to ruina), szmata, strzęp

• rżany, żanny – żytni

S

• Sabatnik- piec do chleba

• sa stędy – stąd

• salacha – młoda, ale wysoka dziewczyna

• Sąd- naczynie

• sądek – drewniane naczynie

• Schwalić kogoś- zachwalić, zalecić, przywabić do kogoś

• siano – pieniądze

• Siemię- nasienie, ziarno; potomstwo, ród, pokolenie

• sień- korytarz

• Sieść- siąść

• skataić się – zmęczyć

• Skazić- zepsuć, zniszczyć, zburzyć

• skędy – skąd

• skiba – kradzież

• skibka chleba – kromka

• skibać / skibnąć – kraść / ukraść

• skibowiec- pług

• skład – sklep

• Sklenica- puchar, szklanica

• sklep – piwnica

• skopowina – baranina

• skorno – skoro (skorno dryzd – skoro świt)

• skorupa – naczynia ceramiczne

• Skot- bydło

• skrytka – spiżarnia

• skrzeczki – skwarki

• skrzydło – fortepian

• skutek- czyn, dzieło, uczynek

• słza, złza- łza

• smaka – smak, apetyt

• smrodyla – czarna porzeczka

• soliwka, solywka – mała beczka zwężająca się ku górze i ku dołowi do przewozu owoców

• sosyska – mała parówka spiłować – wytrzymać

• sowity- podwójny; obfity, hojny

• spodek – długi materac z pierza

• stalować się – pysznić się, chełpić się lub udawać (niem. sich stellen)

• statki, statory – naczynia kuchenne

• stękać- chorować, niedomagać

• stoczyć- złączyć, zespolić

• stokorodny- rodzący źródła

• stołek- taboret

• stołowy – pokój – jadalnia

• styskować- przykrzyć, skarżyć się, narzekać

• szabel, szabelek – strąk fasoli, nazwa zupy z małej żółtej fasoli

• szabraka – odzież wierzchnia, płaszcz, kurtka

• szafonierka – szafa na bieliznę

• szaga – na szagę czyli na skos, skróty (zapewne niem. schräg – krzywo, skośnie)

• szagówki – kluski z gotowanych ziemniaków, cięte ukośnie

• szajba – także szajbka – podkładka;

• szajbus – człowiek wybuchowy, gwałtowny, narwany: Przykład: ,,Ale z niego szajbus.", ,,Szajba mu odbiła." – zwariował.

• szaranek – mały chłopczyk

• szczender - podwórkowy trzepak

• szczon – chłopak

• szkieły – policja

• szkita – noga

• szkloki – landrynki

• szlachtus – rzeźnik szłamka - szmatka, ścierka

• szmaja, szmania – człowiek leworęczny

• szmucha – przekręt, oszustwo

• szneka – drożdżówka

• szneka z glancem – drożdżówka z kruszonką, z lukrem

• sznupa – buzia, pyszczek

• sznytka – kromka chleba

• szpanga – wsuwka do

• szpekać – zaglądać

• szpycka – lufka do papierosów

• szrajba – podpis

• szranka- szafa dwudrzwiowa

• szruber – twarda szczotka do podłogi (

• sztender – stojak, wieszak

• sztory- zasłonki

• sztrufelek – kawałek

• sztrykować – robić na drutach coś z wełny

• szuszwol – brudas, człowiek niezadbany

• szut – miał węglowy, coś drobnego

• szwaja – noga

• szwamka – gąbka

• szwindel – oszustwo, świństwo.

• swirzchować- udoskonalić, usprawnić; sprawić, spełnić, dokonać

• szarucha- szara maść

Ś

• ściągać się- rozciągać się

• ścisły- skrzętny

• śćwirdzić- posilić, umocnić; potwierdzić

• ślabrać – brudzić

• ślabrotać - mówić niewyraźnie,

• ślepe ryby – zupa jarzynowa z ziemniakami, ślepe ryby z myrdyrdą – zupa jarzynowa z ziemniakami mieszana w czasie gotowania

• ślumper – przedmiot ociekający brudną wodą

• śmiady- śniady.

• śmierny- pokorny, skromny, cierpliwy

• śpić- usypiać

• śpik – sen (bierze mnie śpik – chce mi się spać)

• śpiki – skronie

• śrupać – szczerbić, obijać, strzępić

• śrzeż- szron, mgła

• świadomy- znany, wiadomy

• świeboda- swoboda, wolność, szczodry pan

• świekra- teściowa

• świercz- świerszcz

• świerzopa- klacz, źrebica

• świeść- suistra żony

• świętojanki – porzeczki (ale nie czarne)

• świętopietrze- podatek płacony na rzecz Kurii rzymskiej

• świostka- siostra żony, szwagierk

• śwignąć – rzucić

T

• taborek- taboret

• tafta- tkanina jedwabna

• taśtać – nieść

• tamdotąd – tam

• tameszny- tameczny

• tegodla- dlatego, przeto, więc

• tej – ty, charakterystyczna forma zwrotu do znajomych

• tesknica- przykrość, udręka; smutek; nuda

• tetrać, stetrać – robić coś pracowicie, męczyć się (nad czymś), paprać, spaprać

• to równak – to jednak

• tonkać – moczyć

• toń- matnia, pułapka

• trefny- zabawny, śmieszny

• trudno- okrutnie, srogo

• trzebno – trzeba

• trzeszczok – małe, nieznośne, płaczliwe dziecko

• trzęsionka – galareta mięsna

• trzykąt- trójkąt

• tudotąd – tu

• tuk – szpik kostny

• tuleja – niezdara

• tutej – tutaj

• tuzinek- tanie płótno

• tyle dwoje- dwa razy bardziej

• tymczasem- w tym czasie

• tytanowe koło- nieboskłon

U

• ubaczyć- spostrzec

• ubrechtać – ubrudzić się, uśmiać się

• uchować- ochronić

• uczcić- ugościć

• uczciwy- należyty, właściwy

• uczęstność- uczestnictwo

• uczyciel- nauczyciel

• udać się na coś- oddać się, poświęcić się.

• ugonek- zabieganie, uganianie się.

• ukrocić- okiełznać, ujarzmić, obłaskawić

• ukrychać – uciąć, rozdrobnić

• uliczka- furtka, brama, drzwi

• ułuczyć- utrafić.

• umienie- rozumienie; sztuka, umiejętność

• umorzyć- uśmiercić

• umurzyć, omurzyć – pobrudzić czymś sypkim np. piaskiem, kurzem

• upadnienie- upadek

• upełnie- całkowicie, zupełnie

• uporny- uparty, uporczywy

• usiąść się – usiąść

• usile- praca, trud; uczynić usile - zgwałcić

• uskromnić się – uciszyć się

• uszporać – zaoszczędzić (określoną sumę bejmów)

• uślabrać – ubrudzić

• uślumprany – umorusany, brudny

• utonkać – umoczyć

• Utwirdzać- utwierdzać, wzmacniać

W

• W tref- w sam raz

• wagować się – wahać się

• wajcha – dźwignia, przekładnia

• wartołka – ruchliwy malec

• waserwaga – poziomnica

• wazka – drewniana balia

• wąchawy- cuchnący

• wciągnąć się – również wprowadzić się

• wej – patrz, zobacz

• wew – w

• westka – kamizelka

• wiara, wiaruchna – ludzie, grupa ludzi , np. wiara wraca z meczu – ludzie wychodzą ze stadionu

• wicięstwo, wiciężstwo-zwycięstwo

• wihajster – to coś, coś, czego nazwy się zapomniało; podaj mi ten wihajster – daj mi to coś

• wielkość- wielka ilość

• wiewiołga, wywielga – wilga

• wiksa, wixa – stan upojenia alkoholowego, nieokreślona moc, energia (np. ale ma wikse tej, wiksa w łydach)

• winkiel – róg

• wknaić się – wcisnąć się

• winokle- okulary

• wodnity – wodnisty, sposób tworzenia przymiotników np. pyry mogą być wodnite lub mączyte – ziemniaki mogą być wodniste lub mączyste (zawierać dużo skrobi)

• wotować- głosować, wypowiadać się

• wspar- samołówka na ptaki; na wsparze – na widoku.

• wsztek- wszystek

• wuchta – duża ilość czegoś (np. wuchta wiary – dużo ludzi)

• wuja – wujek, stryjek, ale też żartobliwy zwrot do kogoś: Tej, wuja!

• wulturny- wiatry południowo-wschodnie

• wyciągnąć się – wyprowadzić się

• wyćpić – wyrzucić

• wyćwierzać się – wydziwiać, wybrzydzać

• wydłabić- wydłubać, wyłuskać

• wygogolony – wydekoltowany

• wychodek- ubikacja

• wyknaić – wyrzucić

• wykopyrtnąć się – wywrócić się, np. na lodzie

• wymarać – wyszukać, wymacać

• wymborek – wiadro

• wymysł- wymyślność, rzecz wymyślna

• wynuplać – wyciągnąć, znaleźć, (np. Skąd to wynuplałeś?)

• wyndbojtle ze szlagzaną – kruche ciasteczka (wietrzniki) z bitą śmietaną w środku

• wypłechtać – wypłukać

• wystworzać fify – stroić żarty

• wyszki – coś wyżej, wejść na wyszki – wejść np. na drabinę, mebel

• wysztafirowany – wystrojony

Z

• za czymś- przez coś, z powodu czegoś

• zabawka- zabawa, igraszka

• zadziałać - zasłużyć postępowaniem, zapracować

• zajegoć -zaraz, natychmiast.

• zajuszony- zakrwawiony, rozbestwiony zakosztowaną krwią.

• zakluczyć – zamknąć drzwi na klucz

• zamudzać – przeszkadzać, zabierać czas

• zatop- toń, otchłań wodna

• zbiec kogoś- zdobyć, napaśc

• zdradny- zdradliwy, zdradziecki.

• zduczniały – nędzny, kiepski

• zetrzeć- zniszczyć, unicestwić

• zez – z

• z gorem lub z deklem – być nie normalnym, nienormalnie się zachowywać. On ma z gorem

• zgrudzić się – skurczyć się

• zhołdować kogoś- podbić, uczynić sobie poddanym.

• zimne nóżki – galareta z mięsa

• z ledwością – ledwie

• zminąć – zmienić

• zmir – spokój

• zmuda, zmudzić – strata, stracić

• zolog – zoo

• związek – również w znaczeniu "połączenie kolejowe"

• zwięzłowato – zwięźle

• zwyczajny – przyzwyczajony do czegoś/kogoś

Ź

• Źdrzeć- patrzeć, spoglądać, wpatrywać się; dojrzewać; żreć.

• Źle- dopiero, ledwie, zaledwie, mało co, niezupełnie.

• Źrały- dojrzały

• Źrzadło- lustro, zwierciadło.

• Źrzały- dojrzały

• Źrzebię- źrebię, źróbek

• Źrzeć- patrzeć, spoglądać, wpatrywać się; dojrzewać; żreć.

• Źrzenica- źrenica

• Źrzódło- źródło

• Źwierz- zwierz

• Źwięk- dźwięk

Ż

• Żadać się- odczuwać wstręt, odrazę, brzydzić się, gardzić.

• Żałować- współczuć komuś, litować się nad kimś; smucić się, odczuwać żal; odczuwać skruchę; obwiniać, stawiać zarzuty; wnosić skargę do sądu.

• Żądość- chciwość, pożądliwość

• Żel- smutek, żałość.

• Żemła- bułka pszenna, placek

• Żłód- grad, szron

• Żmurek- ciuciubabka

• Żołtarz, żałtarz- strunowy instrument muzyczny, rodzaj harfy; księga psalmów, psałterz; egzekwie.

• Żuć o kimś- źle o kimś mówić, obmawiać

• Życzność- życzliwość

• Żywiący- żyjący, żywy

• Żywność- żywotność

• Żywot- życie, istnienie; sposób życia, obyczaje; opis życia, życiorys; ciało, brzuch, łono

• Żywotny- żyjący, żywy

• Żżec- spalić