1. Istota i elementy wychowania helleńskiego

Hellada to pewna część królestwa mitologicznego herosa achillesa w północnej Grecji. Społeczeństwo helleńskie dzieliło się na dwie zasadnicze warstwy: wolnych i niewolników. Grek wolny, zwłaszcza zamożniejszy, poświęcał się polityce, urzędom, brał udział w wojnach a jego syn kształcił się. Szczególne znaczenie przywiązywali starożytni do wychowania fizycznego, które dotyczyło zarówno dzieci w wieku chłopięcym jak też wychowania gimnastycznego młodzieży. W niektórych państwach Hellady poszerzono wychowanie o jazdę konną, polowanie i pływanie. Nieodzownym elementem wszechstronnego wychowania Greka było wychowanie moralne. Zasadniczą rolę w kształtowaniu charakteru i umysłu Helleńczyków spełniano wychowanie muzyczne. Czynnikiem kształtującym był teatr, gdzie przedstawienie tragedii było szkołą poznawania zagadnień ludzkich i narodowych umiejętności czytania i pisania uczono w normach zajęć domowych.

2. Idea wychowania obywatelskiego w starożytnej Sparcie

Wychowanie wyrabiało najwyższy hart w cierpieniach, trzeźwość i skromność, poczucie honoru oraz obowiązki i dolności do bezwzględnego poświęcenia się za ojczyznę. Dzieci od 7 roku życia miały być silne fizycznie i psychicznie, odporne na ból i wszelkie niewygody. Dziecko po przyjściu na świat poddawane było oględzinom urzędników, którzy oceniali jego przydatność do dalszego życia. Chorowite i ułomne dzieci uśmiercano poprzez zrzucenie z góry Tajgetos. Od 7. roku życia odbierano rodzinie i poddawano zorganizowanemu procesowi wychowania państwowego. Cały proces wychowania podzielony był na okresy : 7-18 lat wychowanie w państwowych zakładach typu koszarowego, 18-20 letni chłopcy odbywali tzw. Efebię , która przygotowywała ich do służby wojskowej trwającej do 30 roku życia. Wyznacznikiem wychowania spartańskiego była surowa dyscyplina moralna. Najważniejszą rzeczą w całym wychowaniu było wyrabiane sprawności i tężyzny fizycznej. Mniej uwagi zwracano na kształcenie umysłowe.

3. Idea wychowania umysłowego , muzycznego i gimnastycznego w Atenach

W życiu obywatela ateńskiego wyróżniało się trzy okresy ; -lata chrześcijaństwa spędzone w rodzinie, lata szkolne - u dowolnie wybranych mistrzów - okres efebii - ujęty w organizację państwową. W pierwszym okresie dziecko pozostawało pod wpływem wychowawczym głownie matki. W okresie od 7 - 18 roku życia chłopiec przebywał w szkole pod okiem pedagoga. Pierwszych 7 lat zabierało wykształcenie elementarne; poetyckie i muzyczne.

4. Sofiści greccy i ich nauka

Celem edukacji uczynił przygotowanie człowieka do życia publicznego tj. biegłość pisania rozpraw i wygłaszania publicznych mów . Sofiści hałdowali zasadzie , że ustrój , moralność i prawa są wyłącznie wynikiem umowy społecznej i same w sobie nie mają żadnych wartości. Nauka dialektyki i cała szkoła retoryki skupiona była nie tyle na wygłaszanie mów .ale przede wszystkim na kształceniu młodzieży w kierunku formalnym, rozróżnianiu tego, co prawdziwe a , co fałszywe. Sofiści uczyli kosmologii, mitologii, historii kultury ze szczególnym uwzględnieniem życia państwowego. - Dzięki ich działalności wyodrębniono siedem sztuk , wyzwolonych gramatykę, dialektykę, retorykę, astronomię, arytmetykę, geometrię i muzykę. Ich nauka przyczyniła się do umownego podziału nauczania na początkowe i średnie, Do tej ostatniej należała cała nauka poza umiejętnościami czytania, pisania i rachunków.

5. Filozoficzne poglądy Sokratesa na wychowanie.

Nauczanie - jego zadaniem - powinno prowadzić do transcendencyjnej prawdy i sposobów indywidualnych technik słownego pokonywania przeciwnika. Słynął indywidualnego nauczania ateńskiej młodzieży, kładąc w dyskusjach nacisk na samodzielność i precyzję myślenia. Metoda Sokratyczna polegała na kształceniu samodzielnego i krytycznego myślenia. Uczył zawsze tego co prawdziwe. Wychowanie moralne - jego zdaniem ma polegać na wychowaniu intelektualnym. Należną uwagę w wychowaniu przywiązywał do wychowania fizycznego.

6. koncepcja edukacyjna Platona

System wychowawczy Platona został dostosowany do koncepcji społeczno - politycznej. Był zwolennikiem jednolitego wychowania chłopców. W wieku 3 lat rozpoczynał się proces systematycznego oddziaływania wychowawczego, najpierw w przedszkolach urządzonych przy świątyniach . Tam polecał stosowanie różnych środków wychowawczych gimnastyki , gier ,zabaw, mitów, bajek, muzyki, śpiewu, opowiadań. Od 5 do 7 roku życia dziecko powinno przysłuchiwać się nauce starszych dzieci, od 7 roku życia zalecał wprowadzanie nauki czytania, pisania, arytmetykę, geometrię , oraz wybrane dostosowane do wieku utwory poetyckie, jednak dziecko miało przebywać wciąż w środowisku domowym. Nauka szkolna chłopców i dziewcząt, która rozpoczynała się około 10 roku życia , miała być obowiązkowa. W ciągu trzech pierwszych lat uczono umiejętności czytania, pisania , liczenia. Trzy kolejne poświęcono na wychowanie muzyczne , literackie. Szczególną uwagę przykładał do nauczania matematyki. Do edukacji dopuszczał dziewczęta które jego zdaniem po uzyskaniu dobrego wykształcenia mogą być dopuszczone do służby publicznej.

7. Psychologiczna droga” poznania rzeczywistości w nauce Arystotelesa

Za najwyższy cel wychowania uważał formowanie osobowości wolnego człowieka. W sprawie wychowania uważał , że szkoła powinna być publiczna, obowiązkowa i prowadzona przez państwo. Należną uwagę poświęcał wychowaniu moralnemu , jednak nie uwierzył , aby cnotę można było zaszczepić drogą czysto intelektualnego oddziaływania. Na ukształtowanie charakteru wpływ mają ; natura, przyzwyczajenie i rozum. W utrudnieniu dobrych nawyków bardzo pomocna okazuje się dobra muzyka, która może osłabiać złość, wyrabiać rozwagę , czyli łagodzić obyczaje i zmieniać charaktery. Stworzył nową teorię dydaktyczno - psychologiczną , łącznie z ustaleniem procesu dydaktycznego.

8.Etapy procesu dydaktycznego. 5 koncepcji Arystotelesa

Iny nauczania, która polega na ; przedstawieniu uczniowi odpowiednio dobranego materiału, zapamiętywaniu poprzez częste powtarzanie, zdolność zapamiętywania nie musi iść w parze ze zdolnością przypominania sobie wcześniej utrwalonego materiału. Okres nauki od siódmego raku życia dzielił na dwa siedmiolecia pod kierownictwem państwa w szkole publicznej. W pierwszym okresie proponował wychowanie elementarne i muzyczne. W latach następnych większą uwagę chciał poświęcić wychowaniu fizycznemu. Arystoteles wsparł działalność nauczycielską poprzez opracowanie podręczników naukowych dal wielu dziedzin wiedzy.

9.Podobieństwa i różnice w koncepcjach wychowawczych Platona i jego ucznia Arystotelesa

Podobieństwa - podobnie jak u Platona zainteresowaniem człowiekiem, wychowanie moralne, państwo powinno wziąć odpowiedzialność za wychowanie swych obywateli. Różnice - w przeciwieństwie do Platona uważał , że dziecko do 7 roku życia powinno wychowywać się w rodzinie. Do 5 roku życia niedopuszczalna jest żadna nauka , a jedynym zajęciem ma być dobra zabawa. Arystoteles okres nauki od 7 roku życia dzielił na dwa siedmiolecia, pierwszym okresie proponował wychowanie elementarne i muzyczne, a w latach następnych chciał poświęcać większą uwagę wychowaniu fizycznemu. Platon Od 7 roku życia zalecał naukę czytania, pisania, arytmetykę, geometrię, nauka szkolna rozpoczynała się od 10 roku życia. Miała być obowiązkowa. W ciągu trzech lat pierwszych uczono umiejętności czytania, pisania, liczenia, trzy kolejne lata poświęcono na wychowanie muzyczne i literackie.

10.Wychowanie domowe w okresie Republiki Rzymskiej

W republice Rzymskiej elementem oddziaływania wychowawczego była rodzina. Wzorem stawała się kobieta surowych obyczajów, oddana rodzinie a jednocześnie dobrze wykształcona, przygotowana do poświęceń, moralnie i patriotycznie wychowująca swoje dzieci. Chłopiec spod opieki niewiast wychodził w 7 roku życia i przechodził pod opiekę ojca. Ojciec był dla niego nauczycielem uczył go Prawa XII Tablic (kodeks rzymski), czytania, pisania i wprowadzał w dorosły świat. Wychowanie fizyczne polegało na hartowaniu , nauce pływania, władania bronią i jazdy konno. Zawarte w Prawie XII Tablic reguły były nauczone na pamięć. Synowie towarzyszyli ojcom w czasie wszystkich uroczystości i zajęć. Przysłuchiwali się nawet obradom senatu , a w czasie uczt pełnili posługę przy stole.

11. Ideał wychowawczy i moralny w czasie Republiki Rzymskiej

Edukacja domowa kończyła się w 16 roku życia i wówczas młodzieniec przywdziewał togę stanowiącą symbol dorosłości. Następnie przez rok zdobywał wiedzę o sprawach publicznych i państwowych w różnych urzędach. Potem odbywał służbę wojskową , gdzie był szeregowym żołnierzem . Po jej ukończeniu mógł przejść do działalności publicznej, bądź w wojsku doskonalić swoje umiejętności już w stopniu oficera. Młody rzymianin uczył się tego , co powinien wiedzieć dobry gospodarz. Naukę zaczynał od rolnictwa. Musiał nauczyć się technik rolniczych, udzielania rad dzierżawcom oraz kierowania i czuwania nad pracą niewolników. Młody Rzymianin - rolnik musiał posiąść określoną wiedzę z zakresu medycyny, bowiem w razie potrzeby leczył swoich niewolników. W tym czasie dziewczęta pozostawały pod opieką matki i uczyły się podstawowych czynności i prac domowych. Ideałem moralnym okresu Republiki Rzymskiej był obywatel całkowicie oddany państwu. Dla obrony ojczyzny młody Rzymianin powinien zrobić wszystko , co było przewidziane w prawie i obyczaju . Nakazem moralnym było bezwzględnie przestrzeganie nakazów Prawa XII Tablic.

12. Hellenizacja wychowania w pierwszych latach Cesarstwa Rzymskiego

Pod koniec III w.p.n.e. Rzymianie dotarli także do Kartaginy. W życiu codziennym zetknęli się z kulturą hellenistyczną i w II wieku p.n.e dokonał się proces wchłonięcia, czy też przystrojenia kultury i greckiego programu wychowawczego. Szlachetne idee greckiej literatury i filozofii łagodziły rzymską szorstkość, okrucieństwo i bezwzględność. Nauczycielami stawali się zazwyczaj niewolnicy greccy, którzy w przeciwieństwie do Grecji , w Rzymie byli dobrze traktowani gdzie powierzano im całokształt edukacji młodego pokolenia. Hellenizacja rodziny rzymskiej dokonała się nawet w kręgach senatorów rzymskich. Grecka praktyka wychowania wpłynęła także na nauczanie publiczne w Rzymie.

13. Wychowanie w czasach Cesarstwa Rzymskiego

Rzymianie przyjmując greckie wychowanie dokonali w nim jednak pewnych zmian. Nauczanie oddano w ręce greckich mistrzów, zaś właściwe wychowanie zatrzymał sobie rzymski dom. Rodzina rzymska nie przyjęła greckiego wychowania gimnastycznego i muzycznego. Rzymianie z szerokiej oferty nauk greckich wybrali siedem ; gramatykę, retorykę, dialektykę, arytmetykę, geometrię, astronomie i muzykę. Największą korzyść dostrzegali z gramatyki i retoryki, bowiem te nauki miały dawać ich synom przygotowanie do życia publicznego. W Rzymie dziewczęta i kobiety nie były tak dyskryminowane w kształceniu jak w Grecji. Uboższe dziewczęta uczęszczały do szkół elementarnych często nawet z chłopcami. Córki zamożniejszych Rzymian uczyły się mówić po grecku. Wiele kobiet doszło nawet do wyższego wykształcenia, kończyły szkoły retoryczne.

14. Szkoła elementarna, gramatyczna i retoryczna w czasach Cesarstwa rzymskiego

Rzymska szkoła elementarna przyjęła w tym czasie zarówno metody jak i programy greckie. Szkoły publiczne dla dzieci biednych przewidywały umiejętności czytania, pisania, podstawowych działań matematycznych, historii Rzymu oraz Prawa II Tablic. W nauczaniu arytmetyki posługiwano się liczmanami, którymi były m.in. kamyki i patyczki. Szkoła niższego typu prowadzona była przez mistrza szkoły. Był on źle opłacany i w hierarchii społecznej stał bardzo nisko. W okresie cesarstwa szerokie masy społeczeństwa umiały czytać i pisać. Wyższym typem szkoły była szkoła gramatyczna, przeznaczona dla chłopców z bogatszych rodzin. Jej program koncentrował się wokół twórczości poetów klasycznych, a podstawową metodą było czytanie ze zrozumieniem i interpretacja tekstu. Program szkoły obejmował również ćwiczenia stylistyczne. Jednocześnie łączona gramatykę z retoryką, co mogło kwalifikować te zajęcia do programu szkoły wyższej. Gramatykę chłopiec przechodził między 12 a 15 rokiem życia , około 15 -16 roku kończyło się wykształcenie ogólne. Poziom szkolnictwa wyższego reprezentowany był przez skore retoryczną, której absolwenci przygotowywania byli do zawodu prawniczego lub innych zajęć publicznych. Nauka w tym typie szkoły trwała 2 do3 lat. Nauczycielem i kierownikiem tej szkoły był rektor. Program obejmował głownie opanowanie konstruowania przemówień, reguł postępowania, oraz przepisów regulujących stosunki społeczne w Rzymie.

15. Organizacja roku szkolnego w szkole rzymskiej

Nauka w szkole, podobnie jak w Grecji , zaczynała się wczesnym rankiem i trwała 6 godzin. W okresie od lipca do połowy października w Rzymskiej szkole trwały wakacje. W czasie roku szkolnego kilka dni było wolnych od nauki m.in. 5 - dniowe święto dlinewry, w okresie od 19 do 23 marca od którego zazwyczaj liczono początek nowego roku szkolnego.

16. Kształcenie dziewcząt w starożytnej Gracji i Rzymie.

Grecja. Sparta. Dziewczęta poddawano takiemu samemu systemowi jak chłopców zorganizowanemu procesowi wychowania państwowego. Ateny. Dziewczęta nie były poddawane żadnemu procesowi wychowawczemu. Rzym. W okresie Republiki . Dziewczęta nie uczęszczały do szkół pozostawały pod opieką matki, uczyły się podstawowych czynności i prac domowych. Dopiero w okresie Cesarstwa dziewczęta zaczęły uczęszczać do szkół uczyły się czytania, pisania, podstawowych działań matematycznych, nie były tak dyskryminowane w kształceniu jak w Grecji. Wiele kobiet doszło do wyższego wykształcenia.

17. Proces wychowania w nauce M. J. Cycerona.

Proces wychowania powinien uwzględniać indywidualne cechy wychowanka . Cały proces wychowania powinien służyć wyposażeniu wychowanków w wiedzę i normy moralne niezbędne do sprawowania czynności publicznych w prywatnych . Ideałem Cycerona miał być człowiek wykształcony filozoficznie w zakresie etyki i polityki, a także retoryki. Cyceron chciał wychować człowieka wykształconego , otwartego na wybrane dyscypliny sportowe, charakteryzującego się w zachowaniu wyrozumiałością , umiarem , delikatnością. Ideałem wychowawczym dla Cycerona była rodzina wielopokoleniowa

18. Ideał wychowawczy w poglądach filozoficznych L. A. Seneki

Seneka uważał, że dziecko przychodzi na świat z określonymi skłonnościami, a zadaniem wychowawcy jest czuwanie nad jego właściwym zachowaniem, rozbudzanie zamiłowania do prawy i cnoty i panowanie nad namiętnościami. Celem nauczania miało być praktyczne przygotowanie do życia . Był zwolennikiem w nauczaniu bezpośredniego przykładu nauczyciela. W programie nauczania pierwszeństwo oddawał sztukom wyzwolonym ponieważ one najlepiej przygotowują do właściwego postępowania, pierwszeństwo całej edukacji oddawał szkole.

19. Ideał moralny i dydaktyka praktyczna M. f Kwintyliana

Ideałem wychowawczym był dla niego mąż moralny, charakteryzujący się doskonała wymową, czyli mąż prawdziwie obywatelski. Był zwolennikiem szkoły publicznej, gdzie w zbiorowości osiągnąć znacznie lepsze rezultaty niż w szkole prywatnej. W wychowaniu był przeciwnikiem stosowania kar cielesnych. Nauka powinna obejmować jednocześnie umiejętności pisania i czytania. Szczególny nacisk kładł na umiejętność pisania. Uważał, że nauka pisania nie powinna odbywać się mechanicznie, w czasie nauki trzeba umiejętnie łączyć ją z objaśnieniami nieznanych wyrażeń.

20. Chrześcijaństwo wobec nauczania i wychowania

Podwaliny chrześcijańskiego zaangażowania w edukację położył judaizm, bowiem synagogi były miejscem zdobywania mądrości. Apologeci chrześcijańscy swoje wykształcenie zdobywali przede wszystkim w celu obrony i głoszenia wiary. Chrześcijaństwo i jego religia objawiana w Jezusie Chrystusie w momencie rozpoczęcia jego publicznej działalności była religią zakazaną , a jego wyznawcy prześladowani. Z tego powodu w pierwszych dziesięcioleciach chrześcijaństwo nie zdołało wytworzyć własnej tradycji pisanej, oddającej ducha chrześcijańskiego i mającej służyć kształceniu wzorców zgodnych z nauką Chrystusa. Wyznawcy religii chrześcijańskiej starali się realizować nakaz Chrystusa skierowany do apostołów „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody”.

21. Zasługi św. Hieronima dla nowej idei wychowania

Dla wychowania córek z jednej strony radził zachować rzymską łagodność w wychowaniu , a z drugiej zaś - budzić w dziecku ambicję połączoną ze starannym nauczaniem języka.

22. Rola nauki św. Augustyna w dziejach wychowania

Jego działalność i twórczość wywarła ogromny wpływ na filozofię chrześcijańską , kształcenie kleru wskazała na skuteczność pracy szkoły i nauczyciela. Nauczał , że grzech jest po prostu brakiem dobra. Po raz pierwszy określił grzech pierworodny jako dziedziczną winę pierwszego człowieka. Jego zdaniem uczniom należy najpierw przedstawić całość przedmiotu, a później wypełniać je szczególnymi wiadomościami. Nauczycielowi polecał stosowanie indywidualnego podejścia do ucznia a podawany materiał dydaktyczny należy dostosować do jego wieku, poziom rozwoju psychicznego i możliwości intelektualnych. Na każdym etapie nauki należy kontrolować rozumienie przyswajanego materiału.

23. Stosunek pierwszych chrześcijan do wiedzy świeckiej

Pierwsi chrześcijanie w początkowym okresie istnienia nie byli zainteresowani zdobywaniem wiedzy i wspólnoty religijne wobec nauki przyjmowały postawę obojętną , nacechowaną obojętnością wobec kultury antycznej. Zadaniem Kościoła stało się więc szerzenie oświaty.

24. Wychowanie stanowe w Europie i w Polsce

Rozwój ekonomiczny Europy spowodował wykształcenie się stanów społecznych. Modelem wychowania średniowiecznego okazało się wychowanie rycerskie , które swój rozkwit przeżyło w XIII i XIV wieku . Młodzieniec przygotowujący się do stanu pasowania na rycerza musiał przejść 3 ważne etapy . najpierw od 7 roku życia był paziem , następnie od 14 -15 roku życia giermkiem. Najczęściej w wieku 20 - 21 lat życia giermek po złożeniu dowodów męstwa, uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia i uzyskaniu potrzebnych sprawności ( władaniem koniem , bronią ) odbyciu spowiedzi, był uroczyście pasowany na rycerza. Wychowanie rycerskie prowadziło do podniesienia ideałów moralnych i intelektualnych młodych ludzi. Rycerstwo uczyło się języka francuskiego, jako języka kraju, Wychowanie rycerskie niejako obocznie objęło również dziewczęta. Od kapelana uczyły się pacierza, czytania, pisania, a także łaciny. Od mistrzyni przyjmowały dziewczęta dobre obyczaje, umiejętności kobiece , gry na instrumencie strunowym, a także języka francuskiego. W Polsce tradycja rycerska ukształtowała się zdecydowanie później , dopiero pod koniec XIV wieku . Mimo to rycerstwo polskie chlubnie zapisało się m.in. w bitwie pod Grunwaldem w dniu 15 lipca 1410 roku

25. Szkoły przyklasztorne w Europie średniowiecznej

W państwie Karola Wielkiego rozpoczęty został proces edukacyjny. Podstawą edukacji były szkoły przyklasztorne , a następnie w siedzibach diecezji - katedralne. Wyraźny obowiązek zakładania szkół przyklasztornych został ustanowiony w 853 roku za czasów papieża Leona IV, najwięcej tego typu szkół powstawało we Włoszech. Zarówno szkoły przyklasztorne jak też katedralne powstawały inicjatywy i na potrzeby kościoła . W szkołach przyklasztornych naukę rozpoczynali chłopcy przeznaczeni do stanu zakonnego. Placówki te były nie tylko miejscem zdobywania wiedzy, ale gromadzenia ich źródeł i dzieł znakomitych pisarzy starożytnych , przepisywanych podręczników klasztornych oraz starych rękopisów. W szkołach przyklasztornych nauczano wyłącznie w języku łacińskim tzn. łaciny średniowiecznej, eliminując jednak z nauczania treści świeckie. Najpierw zaczynano od nauki czytania i pisania sposobem grecko - rzymskim

26. Rola szkół katedralnych i kolegiackich w XI i XII wieku.

Rolą szkół przyklasztornych i kolegiackich był wykształcić chłopców , którzy przeznaczeni byli do stanu zakonnego. W szkołach uczono nauki śpiewu kościelnego. Który stanowił nieodłączną część każdego nabożeństwa. Rolą było wyrobienie w wychowanku cnoty, pokory i posłuszeństwa.

27. Tradycje szkół przyklasztornych i katedralnych w średniowieczu

Wychowanie w szkołach przyklasztornych i katedralnych podporządkowane były treściom zawartym w Piśmie Świętym. Uczniowie przebywali w małych, ciemnych i nie ogrzewanych pomieszczeniach, a system kar cielesnych miał dopełniać posłuszeństwa wobec Boga. Kary cielesne wymierzono najczęściej w sobotę za przewinienia i nieposłuszeństwa popełnione w ciągu całego tygodnia. Pewne rozrywki dozorowano uczniom w niektóre dnie tygodnia czy roku. W niedzielę wolno było pobiegać na przyklasztornym placu, a w lecie zdarzały się wycieczki poza mury miejskie. Wczesną wiosną urządzano także zbiorowe wycieczki wraz z mistrzami do gajów brzozowych w celu zebrania zapasu rózg. Na zakończenie tego dnia można było urządzić zabawy i skosztować wina i piwa . Do radosnych dni w roku zaliczano także zapusty , święta Bożego Narodzenia oraz Święto Młodzianków obchodzone 28 grudnia. To ostatnie było największym świętem w tradycji szkoły. Tego dnia ze swoich stanowisk ustępowali wszyscy nauczyciele , a nawet opat i biskup. Rządy obejmowała młodzież, wybierając spośród siebie biskupa. Młodzież urządzała pochody na ulicach miasta, które kończyły się zabawą i niekiedy bardzo huczną zabawą.

28. Rozkwit scholastyki w XIII wieku

Wiek XIII przyniósł rozkwit scholastyki, która została wykorzystana dla obrony nauki kościelnej przeciw heretykom. Wówczas wielkie dzieła na podstawie nauki Arystotelesa tworzyli m. In. Św. Albert Wielki oraz jego uczeń św. Tomasz z Akwinu. Ten ostatni twierdził iż skoro człowiek jest zdolny do filozoficznego myślenia, Bóg objawił najwyższe prawdy, które możemy objąć przyrodzonym rozumem. Prowadzone przez tomistów dopusty zyskiwały szeroki rozgłos i niezwykła popularność, porównywalną do deklamacji starożytnych retorów. Uczestniczyli w nich nie tylko duchowni i mistrzowie szkolni ale także władcy. Na szczęście scholastyka nie przytłumiła potrzeby rozwoju innych dziedzin wiedzy w tym przede wszystkim nauk prawniczych. Sam Kościół potrzebował dobrych prawników.

29. Metoda scholastyczna w nauczaniu średniowiecznym.

Metoda scholastyczna nie przyczyniła się jednak do postępu w nauce. Scholastycy pochłonięci wyłącznie pojęciami filozoficznymi zatracali poczucie formy i piękna, nie troszczyli się o czystość języka, utracili zainteresowanie historią. Nie dbano całkowicie o rozwój nauk przyrodniczych i ogólnego poglądu na świat. Uznaniem darzyli jedynie matematykę, która pozwalała rozwijać logiczne myślenie , oparte na rozumowaniu.

Na szczęście scholastyka nie przytłumiła potrzeby rozwoju innych dziedzin wiedzy, przede wszystkim nauk prawniczych.

30. Pierwsza europejska szkoła prawa

Słynną szkołą kształcącą prawników stała się Bolonia. Do tego miasta zjeżdżała się młodzież (bogata) z wielu krajów Europy. Aby chronić się przed surowym prawem miejscowym i gwałtownym zachowaniem mieszkańców słuchacze skupiali się w korporacje, bądź kluby cudzoziemskich studentów, zwane nacjami. Z tych związków w 1086 r. wykształcił się pierwszy w Europie uniwersytet, słynący właśnie ze studiów prawniczych.

31. Średniowieczne szkoły medycyny we Włoszech i Francji.

We Włoskim Salerno, w regionie Kampania w południowych Włoszech w 1110 r. Najpierw wykorzystano nauki wybitnych greckich lekarzy , Hipokratesa z jego słynną zasadą ( przed wszystkim nie szkodzić choremu) i Galena a z biegiem lat stworzono własne podstawy nowoczesnej medycyny. Szkoła w Salerno do studiów medycyny dopuszczała nawet kobiety.

32. Organizacja średniowiecznego uniwersytetu Bolońskiego.

Uniwersytet Boloński założony w 1086r. wyrósł z tradycji świeckiej gdzie pierwsi mistrzowie wykładali prawo. Student, który opłacał mistrza , miał prawo jego wyboru. Słynnym mistrzem w Bolonii był Pepo , który już w XI wieku nauczał z własnej inicjatywy bez kontroli kościelnej. Za prekursora uniwersytetu uważa się Irneriusza, prawnika wykładającego prawo rzymskie. Pierwsze wykłady wygłosił na uczelni prawdopodobnie około 1088r. W XII i XIII wieku uniwersytet był głównym ośrodkiem studiowania prawa, cywilnego i kanonicznego, przyjmując studentów z całej Europy. W 1158 roku cesarz Fryderyk I Barbarossa zagwarantował studentom pewne przywileje. Około 1200r. utworzono wydziały medycyny i filozofii , zwane też wydziałem sztuk wyzwolonych. Na Uniwersytecie Bolońskim rektor wybierany był spośród studentów .

33. Organizacja Uniwersytetu Paryskiego.

Uniwersytet Paryski (od XIV wieku nazwany Sorboną) został założony w 1254r. przez Roberta de Sorbon, kierował nim rektor wybierany spośród i przez profesorów. Uczelnia podzielona na cztery wydziały ; sztuk wyzwolonych ` teologiczny, prawny, medyczny. Wydziałami kierowali dziekani . Po 3 latach nauki student otrzymywał tytuł bakałarza . Bardziej zdolni i pracowici pozostawali na kolejne 2 -3 lata , by być przyjętymi do grona profesorskiego.

34. Powstanie uniwersytetów w Europie Zachodniej , północnej i środkowej

Kolejne Uniwersytety europejskie powstawały w XII - XV wieku . Oxford - 1167, Padwa -1222, Neapol - 1224, Tuluza - 1230, Cambridge - 1231, Siena - 1246, Sorbona - 1254, Awinion - 1303, Rzym - 1303, Perugia - 1308, Grenoble - 1339, Europa Środkowa opóźniała się w zakładaniu uniwersytetów; Praga - 1348, Kraków - 1364, Wiedeń - 1365, Heidelberg - 1386, Kolonia - 1388,

35. Powstanie i organizacja Akademii Krakowskiej.

Obdarzony wielką energią reformatorską ostatni z dynastii Piastów król Kazimierz Wielki pragnął również wzbogacić kraj w wykształconych ludzi potrzebnych do sprawowania władzy administracyjnej i sadowniczej. Król Kazimierz zwrócił się do papieża Urbana V o zgodę na założenie w Krakowie uniwersytetu. W dniu 12 maja 1364r król wystawił akt erekcyjny Akademii Krakowskiej z 3 wydziałami ; prawa, medycyny i nauk wyzwolonych ( bez teologii) Siedzibą uczelni był Wawel i związana z nim szkoła katedralna. Król uposażył akademie roczna suma 340 grzywien , Rajcy krakowscy udzielili oddzielnym aktem pełnych swobód powstałej uczelni. Dla uczelni krakowskiej razem pozostało 11 katedr , z czego 8 prawniczych, 2 medycyny, 1 sztuk wyzwolonych (filozofii). Organizację uniwersytetu oparto na wzorze bolońskim i padewskim, dopuszczając studentów do jego zarządu. Rektor - student obdarzony został wszystkimi prawami i obowiązkami. Chciał także władzę sądowniczą na żakami i członkami senatu, a od jego wyroku nie było odwołania. Studenci korzystali z dużych swobód gwarantowanych przez króla. Akademia Krakowska od początku wypełniała miana uniwersalizmu. Przyjmowano do niej wszystkich ubiegających się w tym także cudzoziemców . Niestety po śmierci króla Kazimierza III Wielkiego w dniu 5 listopada 1370 r. Akademia Krakowska podupadła .

36. Odrodzenie Akademii Krakowskiej - powstanie i rozwój Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Unia personalna z Litwą, zaprowadzenie chrześcijaństwa na Litwę, zrodziło zapotrzebowanie na wykształcony kler. Myśl tę realizowała para królewska Jadwiga Andegaweńska i jej mąż Władysław II Jagiełło . Jadwiga ufundowała w Pradze kolegium teologiczne, a następnie w dniu 11 stycznia 1397r uzyskała zgodę papieża Bonifacego IX na założenie w Krakowie wydziału teologicznego. Organizacją wydziału miał zająć się Mateusz w Krakowie biskup wormacki profesor uniwersytetu w Pradze i rektor uniwersytetu w Heidelbergu. Umierając w dniu 17 lipca 1399 r Jadwiga zapisała część swych klejnotów na uposażenie Akademii Krakowskiej i zobowiązała wykonawców testamentu do jej odrodzenia. W rok po jej śmierci w dniu 26 lipca 1400 r. król Władysław Jagiełło wydał na podstawie zezwolenia papieża Bonifacego IX akt fundacyjny i po tym dniu otwarto Uniwersytet Jagielloński. Pierwszym rektorem uniwersytetu został Stanisław ze Skarbimierza. Nadzór nad uczelnia sprawował biskup krakowski. Organizację wewnętrzną odrodzonej uczelni krakowskiej tym razem oparto na wzorach uniwersytetu Paryskiego. Rektora wybierano spośród siebie grona czynnych profesorów , a studenci zachowali prawa z czasów Akademii . Zycie naukowe skupiało się na fakultetach, na których czele stali dziekani. Zgodnie z nowymi zadaniami na czele wydziałów stanęła teologia i Niezbędny dla niej wydział sztuk wyzwolonych. Mniejsze znaczenie uzyskali fakultety medycyny i prawa rzymskiego. Już w pierwszym roku do albumu uczelni wpisało się 205 osób. W pierwszych 30- latach na uniwersytet zapisało się 4254 studentów. W latach 1433 - 1509 na Uniwersytet Jagielloński wstąpiło 17263 scholarów z czego aż 7611 stanowili obcokrajowcy. Cykl studiów podporządkowany był dwustopniowości uczelni. Po złożeniu przysięgi i wpisu do albumu studentów, nowo przyjęty oddawał się pod opiekę jednego z magistrów, który czuwał nad jego studiami. Po dwóch latach udziału w wykładach i dysputacji mógł przystąpić do pierwszego egzaminu. Po uzyskaniu tytułu bakałarza odbywał studia przez kolejne 2 lata i zdawał egzamin na stopień magistra, dopiero wtedy mógł się wpisać na wyższe fakultety, głownie teologię. Studia na uniwersytecie XV - wiecznym trwały przez cały rok z wyłączeniem niedziel i licznych świąt. Życie profesorów i studentów bardzo zbliżone było do zakonnego . Wyróżniało je m.in. wspólne zamieszkanie, pełnienie licznych obowiązków duchownych, jednolity ustrój i tonsura a także bezżenność , te twarde reguły niestety nie były powszechnie uznawane. Odwrotny uniwersytet odegrał bardzo pozytywną rolę w ogólnym rozwoju kraju epoki jagiellońskiej. Uniwersytet Jagielloński stworzył dobre podstawy dla epoki odrodzenia i oświecenia. Stworzył nie tylko akademicką tradycję ale cywilizacyjną szansę dla ludzi.

37. Idee renesansowego humanizmu

W literaturze często stosuje się zamienne określenia odrodzenie, renesans, humanizm. W skład studiów humanistycznych wchodziły takie dyscypliny jak ; gramatyka, retoryka, historia, poetyka i filozofia moralna. Metodą nauczania było tłumaczenie i interpretowanie tekstów antycznych a w szczególności dzieł Cycerona, Wergiliusza i Seneki. Główną zasadą humanizmu było stwierdzenie rzymskiego poety pisarza Terencjusza „Jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce” Jego istotą było przeniesienie punktu ciężkości , z potrzeb religijnych stanu duchownego na potrzeby ludzi świeckich. Ideały pozaziemskie stawały się drugoplanowe, a na ich miejsce wkraczało zainteresowanie się sprawami doczesnymi. Umartwianie ciała i ascezę zastępowano dążnością do zaspakajania naturalnych potrzeb człowieka. Ostatecznie humanizm zatriumfował w kulturze europejskiej w latach 1510 -1520. Jego wpływami poddały się najpierw uniwersytety , które w następnych latach zreformowały programy nauczania. Humanizm objął wszystkie dziedziny życia i działalności człowieka , w tym także działania pedagogiczne, krytyce poddano edukację średniowieczną.

38.Przedstawiciele włoskiego renesansu i ich wpływ na idee wychowawcze

Franciszek Petrarka ( 1304 - 1374) Włoskie poeta , uczony i humanista. Przyczynił się do rozkrzewienia kultu pisarzy rzymskich, głownie Cycerona i Wergiliusze. Uznany został za adwokata ciągłości między kulturą klasyczną a chrześcijańską. Stworzył nową koncepcję edukacji, w której odrzucił dominującą tradycję arystokracką na rzecz wartości klasycznych w nowej dziedzinie. Uważał że do poznania natury ludzkiej potrzebna jest znajomość przeżyć człowieka . Vittorio de Feltre (1378 - 1446) humanista włoski, prawnik , pedagog . W pedagogice Vittorio de Feltre zwracała uwagę , troskę o zachowanie motywacji uczenia się oraz odwoływania się do ambicji ucznia. W procesie nauki czytania i pisania zastosować ciekawą metodę po opanowaniu przez ucznia tych technik w języku francuskim reguły gramatyczne objaśniał w języku włoskim. Vittorio stawiał duże wymagania nauczycielowi , uważając, że podstawowym jego zadaniem jest diagnoza zdolności charakteru i zainteresowania dziecka. Proces lekcyjny stawał się prowadzić w sposób poglądowy i z uwzględnieniem możliwości umysłowych i psychiatrycznych ucznia oraz jego osobistych zainteresowań. Uważał , że młodzież powinna być świadoma zarówno swoich praw jak i obowiązków.

39.Collage de France i jego rola w rozwoju humanizmu renesansowego

We Francji Franciszek I de Valais , za radą wybitnego humanisty i królewskiego bibliotekarza G. Budé w 1530r. założył wyższy zakład naukowy , gdzie dominowały greka, łacina, hebrajski i matematyka. Szkoła ta od samego początku pozostawała pod wpływem renesansowego humanizmu, przeciwstawiała się zachowanemu scholastycznemu systemowi nauczania w Sorbonie. W 1599r. Collage de France przyjęło dewizę ( uczy wszystkiego) i wyszło poza problematykę humanistyki , rozszerzając zakres lektonatorów o nauki matematyczno - przyrodnicze. Szkoła walnie przyczyniła się do rozwoju myśli renesansu humanistycznego.

40. Humanistyczna szkoła parafialna

Na Kanwie rozwijającej się głównie w Niemczech myśli protestanckiej powstała potrzeba upowszechnienia tłumaczonej prz. M. Łutra Biblii. Naukę czytania podejmowały organizowane przez pastorów nowe szkoły parafialne. Przeznaczone one były dla dzieci ( chłopców i dziewcząt) mieszczan i chłopców , gdzie uczono w języku ojczystym czytania , pisania i rachunków

41. Program gimnazjum humanistycznego Jana Sturma.

Jan Sturm 1536r. założył w Strasburgu gimnazjum humanistyczne . Program gimnazjum oparto na zmodyfikowanym kursie trivium i quadrivium . Uczeń miał przejść w tej szkole solidny kurs języka łacińskiego, a także podstawy greki i języka hebrajskiego. W szczególności zwracano uwagę na piękną wymowę po łacinie . Wiedzę rzeczową czerpano z lektury dzieł Cycerona, Wergiliusza, Horacego , Arystotelesa, Platona i Demostenesa. Program gimnazjum uzupełniano o elementy arytmetyki, geometrii z astrologią i muzyki. Całość wychowania podporządkowano wdrażaniu do praktyk religijnych, szkoła Sturma miała charakter filogiczno -językowy połączony z wychowaniem chrześcijańskim

42. Gimnazjum - rozwój , pojęcia ; funkcje od starożytnej Grecji aż do reformy szkolnictwa w Polsce w końcu XX wieku.

Gimnazjum 9 od gr. Miejsce służące gimnastyce ) w okresie hellenistycznym w starożytnym Rzymie ,- publiczna szkoła średnia, w czasach nowożytnych - nazwa szkół średnich różnych typów, w Polsce od 1990r. nowy typ szkoły 3 -letniej po szkole podstawowej z klasami I - VI. Gimnazjum w starożytnej Grecji publiczny ośrodek ćwiczeń gimnastycznych. W VI w.p.n.e. były to prymitywne boiska i bieżnie po gołym niebem. Najstarsze gimnazja były w Sparcie , Zarządzał nimi wyznaczony przez państwo kierownik, zwany sofronistą. Gimnazja dostępne były dla wszystkich wolnych obywateli w praktyce jednak korzystali z nich przede wszystkim trenujący zawodnicy efebowie. Gdańskie Gimnazjum Akademickie (1558) program obejmował lekturę dzieł pisarzy antycznych oraz pism z różnych dziedzin wiedzy. Program obejmował siedem kursów akademickich : matematykę , filozofię, historię, prawo, medycynę, poetykę i teologię. Na kursie medycznym przeprowadzano pierwsze w Polsce sekcje zwłok. Przedmiotem nauczania inicjatywy uczynili język polski. Gimnazjum Toruńskie , prowadziło kurs języka polskiego dla cudzoziemców liczyła 10 klas, oraz dodatkową klasę 2 - letnią

43. Edukacyjne dzieło św. Ignacego Loyoli i jego zakonu

Założycielem towarzystwa Jezusowego był św. Ignacy Layoka . Zakonnicy tego zakonu nie nosili habitów , jednak składali trzy zwykłe śluby ; ubóstwa, czystości i posłuszeństwa oraz czwarty specjalny - bezwzględnego posłuszeństwa wobec papieża. Zadaniem zakonu była praca nad zbawieniem dusz i obrona Kościoła hasłem ; „ Na większą chwałę Bożą” . Od samego początku głównym zajęciem jezuitów była edukacja i praca naukowa. W konstytucjach Towarzystwa z 1541 roku Layola ustalił nowoczesny sposób kształcenia i formowania młodzieży , wzorowany na modelu gimnazjum humanistycznego. W 1550r. Towarzystwo Jezusowe zostało przekształcone w zakon kształcący także młodzież świecką w kolegiach na poziomie średnim oraz uniwersyteckim na wydziałach teologii i filozofii . W 1551r. Layola założył Collegium Romanicum, a rok później Collegium Germanicum. Do końca XVI stulecia w Europie i Ameryce powstało 600 Kolegiów. Ideałem wychowawczym szkoły był biegły w mowie i pobożny katolik. Nauka szkolna wzbogacona była zajęciami pozalekcyjnymi . Ważnym elementem w życiu szkoły był teatrzyk szkolny, gry i zabawy na Świerzym powietrzu , wycieczki i spacery. Jezuici wyjątkowo dbali o poziom i prestiż kadry nauczycielskiej. Budynki kolegiów były wzorem architektury.

44. Małe seminaria kościelne i szkółki dla ludzi w XVI i XVII wieku.

Ożywienie katolicyzmu po soborze trydenckim spowodowało iż hierarchowie kościoła podjęli problem podniesienia poziomu umysłowego niższych warstw społecznych. Arcybiskup Mediolanu św. Karol Boromeusz, zmusił duchowieństwo w swojej archidiecezji do nauczania ludu katechizmu. W celu poznawania i pogłębiania zasad Wiery założył towarzystwo Szkół Chrześcijańskiej nauki, gdzie nauczycielami byli duchowni świeccy , którzy opiekowali się dziećmi warstw uboższych i dla nich zakładali szkółki. Oprócz tego Karol Boromeusz był twórcą tzw. Małych seminariów, gdzie na koszt archidiecezji kształcono młodzież, pragnąc w przyszłości poświęcić się stanowi duchownemu. Karol Boromeusz zasłynął także jako założyciel szkółek dla dziewcząt. . Pogłębiająca się nędza i społeczne rozwarstwienie w okresie Odrodzenia poruszyło serca także innych duchownych .

45. Pierwsza w Europie bezpłatna szkoła powszechna św. Józefa Kalasancjusza

Ksiądz św. Józef z Kalasanty, najpierw indywidualnie gromadził dzieci proletariatu rzymskiego i nauczał ich religii i języka ojczystego, podstaw łaciny i rachunków . Była to pierwsza w Europie bezpłatna szkoła podstawowa . W 1617r. uzyskał zgodę papieża Pawła V na założenie zgromadzenia zakonnego .

46. Krytyka wychowania średniowiecznego w poglądach F. Petrarki

Krytycznie odnosił się do średniowiecznej scholastyki, a uniwersytety które znał ( we Francji i Włoszech) nazwał „gniazdami zarozumiałej ignorancji”. Krytykował nadawanie przez ówczesne uczelnie godności doktora. Stworzył nową koncepcję edukacji , w której odrzucił dominującą tradycję arystokracką na rzecz wartości klasycznych w nowej dziedzinie . Uważał , że do poznania natury ludzkiej potrzebna jest znajomość przeżyć człowieka.

47. Włoska szkoła Vittorino

Vittorio de Felte humanista włoski , prawnik, pedagog. Był nauczycielem w Wenecji , Padwie i Mantui, gdzie słynną szkołę Cosa Giocoso ( dom radości). Korzystały z niej nie tylko dzieci bogatych fundatorów, ale także z rodzin ubogich. Szkoła prowadzona była na dwóch poziomach elementarnym i średnik, które realizowały przedmioty z kanonu trivium i quadrivium . W interpretacji szkoły starożytnej oraz kurs filozofii Platona i Arystotelesa.. Vittonino dużo miejsca poświęcał fizycznemu rozwojowi wychowanków, tak bardzo zaniedbywanemu przez szkołę średniowieczną. Cel ten starał się osiągnąć poprzez zajęcia na Świerzym powietrzu , wycieczki szkolne, naukę pływania, tańca i jazdy konnej. Pedagogice zwraca uwagę troska o zachowanie motywacji uczenia się oraz odwołanie się do ambicji ucznia. Pośmiertnie w uznaniu zasług za nowe podejście do problemów człowieka, został uhonorowany medalem.

48. Pedagogika Erazma z Rotterdamu

Erazm z Rotterdamu filozof holenderski, humanista, jeden z największych uczonych odrodzenia. Erazm był zwolennikiem kształcenia religijno - moralnego. Przyznawał prawo do kształcenia wszystkim, niezależnie do stanu majątkowego , pochodzenia czy płci. Nauka szkolna powinna opierać się na językach klasycznych. Od samego początku dziecko powinno się uczyć gramatyki łacińskiej, greckiej , a następnie równocześnie czytać dzieła pochodzące z obydwu literatur. Nauczanie języków powinno być wzmocnione historią, geografią, matematyką i przyrodą . Podkreślał znaczenie wychowania publicznego i roli ojca w ogólnym wychowaniu dzieci . Umysł dziecka należy kształcić poprzez poznawanie słów i rzeczy. Lekcje powinny być krótkie , łatwe i przeplatane zabawą. Cały proces wychowania należy łączyć z wychowaniem fizycznym. Bardzo ostrej krytyce poddał średniowieczną szkołę, zarzucając nauczycielom stosowanie różnego rodzaju szykan i kar cielesnych, Stawiał wyraźnie wymagania rodzicom w szkole. Od rodziców żądał serdeczności w stosunku do dzieci. Wychowawca powinien dbać nie tylko o rozwój umysłowy dziecka , ale także uczyć podstawowych zasad higieny , odżywiania się , urządzania mieszkania i innych niezbędnych w życiu umiejętności . Szkoła powinna być miła .

49. Utopia Tomasza Morusa w dziedzinie wychowania

Św. Tomasz Morus angielski pisarz społeczno - polityczny autor dzieła ( o wyspie utopii) ośmieszył w nim społeczno - polityczny stan Anglii w formie dialogu przedstawił przyszły , doskonały ustrój państwa. Stać na stanowisku powszechności nauczania w języku ojczystym , niezależnie od płci. Głosił idee wychowania przez prace na roli oraz w różnych rzemiosłach. W swojej Utopii obowiązkiem harmonijnego wychowania młodzieży ( wychowanie umysłowe i fizyczne) oraz oświaty pozaszkolnej dla dorosłych obdarzył państwo jako organizacje społeczeństwa. Dzieci w szkole miały być wprawione do właściwej organizacji życia społecznego. Procesowi edukacji mieli przewodzić nauczyciele.

50. Pedagogika humanistyczna Jana Ludwika Vivesa

Jan Ludwik Vives humanista, filozof, pedagog hiszpański. Jako pierwszy w europie stwierdził , że wychowanie musi stanowić zwarty, jednolity system , oparty na etyce i psychologii. Nauka szkolna powinna uwzględniać indywidualne cechy i stosować się do jego uzdolnień, stanu fizycznego wieku i zawodu, który ma zdobyć. Wiedza nie może być celem kształcenie , cenna może być tylko wiedza , która człowieka uszlachetnia moralnie. Celem nauki ma być ukształtowanie charakteru i roli , to zadanie spoczywa na nauczycieli , które realizuje go poprzez właściwy dobór przedmiotów i lektur. Szkoła, powinna wypełniać tylko funkcję kształcącą. W tym celu cztery razy w roku nauczyciele powinni spotykać się na konferencjach nauczycielskich . w zakresie metod nauczania opowiadał się za programem metody indywidualnej . Szkoła jego zdaniem , powinna dbać o zachowanie dyscypliny , jednak nauczyciela powinna charakteryzować łagodność. W podejściu do ucznia. Nauczyciel powinien zatroszczyć się o zyskanie przywiązania do niego uczniów . Może to uzyskać poprzez życzliwość, dobry przykład i staranne przygotowanie się do zajęć szkolnych. Nauczyciel powinien dbać o zdrowie młodzieży i unikać przeciążenia nauką. Dla rozwoju fizycznego konieczne są zabawy i ćwiczenia gimnastyczne. Opowiadał się za ścisłym współdziałaniem szkoły i domu. Funkcję wychowawczą oddawał pod opiekę domu rodzicielskiego .

51. J.L. Vives twórcą pedagogiki opiekuńczej.

J.L. Vives był prekursorem opiekuńczej. Stworzył system opieki nad biednymi , żebrzącymi pozbawionymi środków do życia , kalekami i dziećmi. Już za jego życia władze miejskie Brugii i Ypres Tworzyły system pomocy ubogim , organizując nowoczesne zakłady opiekuńcze dla dzieci.

52. Reformatorskie dokonania w dziedzinie edukacji Filipa Melanchtona

Melanchton zreformował cały system edukacji w Niemczech. W 1528 roku wydał instrukcje dla komisarzy, gdzie oprócz wykładał doktryny ewangelickiej, zawarł zarys organizacji szkolnictwa podstawowego, przyjęty później w Saksonii. Był to pierwszy protestancki system szkolnictwa państwowego. Założył i zreformował kilka uniwersytetów. Zreformował uniwersytety w Greifswaldzie , Wiltenberdze, Kolonii, Tybindze, Lipsku, Heidelbergu, Rostocku i Frankfurcie. Największe zasługi położył w odnowieniu swojego uniwersytetu w Wittenberdze, w 4 dni po przybyciu na tę uczelnię w 1518r. przedstawił władzom plan reformy studiów , popierając program humanistyczny w celu odnowienia teologii i społeczeństwa niemieckiego, utworzył tam nowe katedry języka hebrajskiego i greckiego oraz matematyki. Był autorem 6 podręczników akademickich ; gramatyki greckiej, łacińskiej ,retoryki , fizyki oraz etyki Arystotelesa

53. Pedagogiczne rady M.E. Montaigne

Francuski filozof, pisarz i humanista. Nauczanie powinno być podporządkowane wychowaniu , proces wychowania na kształceniu ogólnym , przedmiotem wychowania ma być cały człowiek , a nie tylko jego intelekt, uczyć czytania i pisania należy od najmłodszych lat .

Rozwój umysłowy należy osiągnąć poprzez zapamiętywanie taktów. Wiedzę należy zdobywać w sposób praktyczny nie tylko w szkole i o ile to możliwe bez stosowania podręczników i przymusu, w atmosferze spokoju, ładu i radości. Środkiem zdobywania wiedzy jest znajomość języków obcych, ale także języka ojczystego . Naukę języków należy prowadzić w oparciu o konwersację. Edukację pragnął uzupełniać podróżami zagranicznymi, do których należy dobrze przygotować młodzież , dają wiedze o obyczajach, prawach panujących w danym kraju.

54. Szkolnictwo parafialne w Polsce XVI - XVII wieku.

W XVI i XVII w szkoły parafialne w Polsce, które nie przeszły koniecznych zmian stały się szkołami plebejskimi. Uczono w nich głównie religii, śpiewu kościelnego, czytania i początków pisania, rachunków, a w niektórych szkołach szczególnie miejskich początków łaciny. Szacuje się , ze w połowie XVI w. w Polsce istniało 2,5 tysiąca szkół parafialnych. Do szkoły parafialnej uczęszczały dzieci i młodzież wszystkich szkół parafialnych. Do szkoły parafialnej uczęszczały dzieci i młodzież wszystkich warstw społecznych w wieku 7-20lat. Dla dziewcząt aż do połowy XVIII wieku nie było miejsca w szkole parafialnej. W miastach szkoła parafialna posiadała łacina. W mniejszych miasteczkach ze względu na przygotowanie nauczyciela, niewiele można było wyjść poza stopień elementarny, który obejmował czytanie , pisanie po łacinie, naukę katechizmu i ministranturę. Parafialne szkoły w miastach dysponowały własnymi budynkami. Nauka w wiejskiej szkole parafialnej, do której uczęszczała od 15 - 30 uczniów była dość nieregularna w zimie przerywająca z powodu dużych mrozów w lecie na okoliczności prac polowych. W XVII wieku wiejskie szkoły parafialne po wojnach szwedzkich zaczęły znikać.

55. Szkoły świeckie w Polsce w dobie odrodzenia

XVI i XVII wieku najbardziej znaczący poziom reprezentowały średnie szkoły różno wierne przede wszystkim gimnazja akademickie w Toruniu , Gdańsku , Elblągu. Osiągnęły one wysoki poziom edukacyjny , a ze względu na związki z Rzeczpospolitą uwzględniono w nich język polski, historię, prawo polskie. Największą rolę odegrały gimnazja w Gdańsku i Toruniu pod koniec XVI wieku. Bardzo dobrze zorganizowane były szkoły średnie, prowadzone przez zakony szkolne przede wszystkim przez jezuitów. Kolegium jezuickie w Braniewie stało się wzorem szkoły humanistycznej. W 1599r. program szkoły rozszerzano , uwzględniając tradycje polskie i wprowadzono lekcje historii , dialektyki, fizyki, matematyki, języka niemieckiego. Do szkół średnich niewątpliwie zaliczyć trzeba seminaria duchowne.

56. Uniwersytet Jagielloński i jego wybitni uczeni w okresie odrodzenia

Praktyki pedagogicznej idee humanizmu dotarły na uniwersytet Jagielloński . uczelnia krakowska w dobie renesansu podniosła się na najwyższy poziom rozwoju i do 1535r. przeżyła pełnię rozkwitu. W czasie studiów korzystano z nowych podręczników gramatyki łacińskiej, podręczników retoryki, epistolografii i poetyki. Uniwersytet Jagielloński w XV wieku cieszył się ogromną popularnością. Kształciło się wtedy od 18 - 21 tysięcy studentów, z tego około 40 % stanowili cudzoziemcy. Kraków słynął szczególnie ze swych nauk matematycznych i przyrodniczych, Uczeni polscy związani z Uniwersytetem Jagiellońskim odegrali wybitną rolę na soborach w Konstancji i Bazylei. Paweł Włodkowic w czasie procesu polsko - krzyżackiego w Budziec (1413) i na soborze w Konstancji (6 - 7 lipca 1415) Henryk Barycz.

57. wielkopolskie Kolegium Lubrańskiego - pierwsza średnia szkoła humanistyczna w Polsce.

Biskup Jan Lubrański założył akademię zwaną Kolegium Luterańskiego, szkoła była instytucją kościelną, diecezjalną . Posiadała dwa wydziały , humanistyczny , przygotowujący do studiów teologicznych , oraz teologiczny. Na pierwszym z nich utworzono katedry gramatyki, poetyki, retoryki, języka łacińskiego oraz języka greckiego, powadzono również wykłady z matematyki, astronomii, elementów prawa historii powszechnej ; wysoki i nowoczesny poziom zapewnił wydział teologiczny. Swoją sławę akademia zawdzięcza w pierwszym okresie Krzysztofowi Hegendorferowi z Lipska.

58. Cele i osiągnięcia Akademii Wileńskiej

Akademia Wileńska wyrosła z założonego w 1570r. przez jezuitę Wawrzyńca Magio kolegium jezuickiego. Zadaniem Akademii Wileńskiej była z jednej strony misja cywilizacyjna wobec Litwy, z drugiej zaś walka z prądami reformacji. Akademia osiągnęła wysoki poziom wykształcenia, swoje zasługi oddali dla niej najwybitniejsi uczeni - jezuici Marcin Śmiglecki, Jan Kampardzki i jego uczeń Konstanty Synwid. W naukach humanistycznych sławę uzyskał jezuita Maciej Kazimierz Sarbiewski.. Pod koniec Xvii wieku na uniwersytecie otwarto wydział prawa gdy wykładali m. In. Aleksander Olizarowski. Akademia miała charakter humanistyczny i przygotowywała głownie duchownych. W czasach jej rozkwitu studiowało do 1, 5 tysiąca młodzieży nie tylko z Polski ale także z Niemiec i Skandynawii.

59. Rola akademii Zamojskiej w rozwoju myśli pedagogicznej

Nauki humanistyczne rozwijała założona w 1594r. przez kanclerza i hetmana wybitnego humanistę polityka Jana Zamojskiego Akademia Zamojska. W założeniu fundatora szkoła miała przygotować ludzi wykształconych przepojonych głębokim patriotyzmem , miała ona charakter pośredni między średnią a wyższą , uczelnia posiadała dwustopniową organizację , 5 - letni kurs niższy obejmujący 3 - klasy, miał on za zadanie naukę pisania i czytania w języku ojczystym, naukę greki, łaciny , podstaw greckiej myśli filozoficznej, elementów medycyny oraz poznanie podstaw retoryki W wieku 13 lat po skończeniu kursu niższego uczniowie przechodzili na kurs akademicki, który obejmował arytmetykę, geometrię , logikę, matematykę, filozofię naturalną i retorykę , szczególne miejsce zajmowała retoryka jako nauka na wskroś humanistyczna. Przygotowywanie do działalności w zżyciu publicznym , miło być wsparte studiami prawa rzymskiego i polskiego oraz filozofii moralnej i polityki . Zamojski dokonał w swej szkole podziału na nacje, polską , litewską, ruską, inflandią oraz cudzoziemską, szkoła znana była poza granicami kraju. Przy szkole założył drukarnię, rozwijał ruch wydawniczy.

60. Akademia Jezuicka we Lwowie i jej rola edukacyjna

W 1661 r. król Jan Kazimierz podpisał akt erekcyjny utworzenia Akademii Lwowskiej, miała ona stawić przeciwwagę prawosławnemu Kolegium Grecko - Łacińskiego.

61. Szkolnictwo różno wierne w Polsce.

Jedną z pierwszych szkół protestanckich w 1551r. gimnazjum humanistyczne w Pińczowie. Szkoła od samego początku reprezentowała wysoki poziom kształcenia. W szkole język polski stosowany był jako język pomocniczy służąc do nauki religii i tłumaczenia tekstów łacińskich, najważniejszą pozycję w programie odgrywała łacina klasyczna. Istniał tam podział na klasy w zależności od zaawansowania w nauce, ściśle określano plan i rozkład szkoły i rozkład nauki w tygodniu, dni wolne, wykaz lektur, podręczników do każdej klasy, wysokość wynoszonych opłat. Program szkolny uzupełniony codziennym nauczaniem religii. Pińczów w XVI wieku był głównym ośrodkiem reformacji w Polsce. W 1602 r. w Rakowie powstała szkoła średnia, zwana Akademią edukacji , w Akademii była teologia, czyli lektura i analiza ksiąg Starego i Nowego Testamentu w języku polskim. W programie szkoły obok łaciny języka francuskiego , retoryki, greki i etyki poważne miejsce zajmowały nauki przyrodnicze. Duże znaczenie przywiązywano do arytmetyki , geometrii, trygonometrii. Fundatorem całego procesu uczyniono etykę, kształtując w wychowanku przekonanie o zgodności Wiery z postępowaniem w życiu rodzinnym i publicznym. Szkoła szerzyła ideę tolerancji religijnej, kształciła się tam młodzież protestancka i katolicka. W wychowaniu zwracano uwagę na wygląd zewnętrzny wychowanków , harmonijne współżycie w grupie , wyrabiane i stosowane właściwych manier w codziennym zachowaniu, okres największego rozkwitu przeżywała w latach 1616 - 1622 , szkoła przestała istnieć w okresie kontrreformacji w 1638r. Szkolnictwo Luterańskie w Polsce reprezentowane było przez gimnazja w Elblągu , Gdańsku i Toruniu. Gdańskie Gimnazjum swoją działalność rozpoczęło w 1558r. Program szkoły obejmował lekturę dzieł pisarzy antycznych oraz pism z różnych dziedzin wiedzy. Kolejni rektorzy szkoły program jej wzbogacali kolejnymi przedmiotami; muzyką, astronomią , geografią, etyką. W 1580 roku Jakub Fabricius zreformował strukturę szkoły , dodając do czterech istniejących klas dwie o charakterze akademickim, program obejmował siedem kursów akademickich ; matematykę filozofię, historię , prawo, medycynę , poetykę, teologię. Na kursie medycznym przeprowadzono pierwsze w Polsce sekcję zwłok. Do programu gimnazjum wprowadzono teorię heliocentryczną M. Kopernika. Przedmiotem nauczania inicjatywy gimnazjum uczynili język polski, a do kanonu lektur wprowadzono polskie dzieła, gdańskie gimnazjum istniało do 1817r. Bardzo znanym gimnazjum luterańskim była szkoła w Toruniu założona w 1568r. Gimnazjum Toruńskie , zbliżone programem do gimnazjum Jana Sturma , wyróżniało się wprowadzaniem odrębnego kursu języka narodowego. Ostatecznie szkoła uformowana została na wzór strasburski , liczyła 10 klas , oraz dodatkową klasę dwuletnią o programie zbliżonym do początkowej fazy studiów uniwersyteckich. W 1594r. zostało przekształcone w gimnazjum akademickie, prowadząc kurs języka polskiego dla cudzoziemców.

62. Drukarstwo i rynek wydawniczy w Polsce w XVI i Xvii wieku oraz jego znaczenie dla edukacji społeczeństwa renesansowego.

Do wzmocnienia ruchu humanistycznego niewątpliwie przyczyniło się drukarstwo . Ponad dwudziestoletnia praca wydała znakomity plon - naukową historię Polski. Do końca XV wieku w Polsce wydrukowano ponad 30 tyś książek . W pierwszej połowie XVI wieku w Polsce powstały kolejne , liczne drukarnie, najpierw w Krakowie a później w innych miastach Upowszechnienie druku umożliwiło druk cennych dzieł. W 1519r. drukiem ukazała się Kronika polska Macieja z Miechowa. Dzięki wynalazkom druku książka trafiła coraz częściej dworów, a także do bogatych mieszczan, gdzie gromadzono biblioteczki dzieł teologicznych , egzemplarze Pisma św i modlitewniki, ale także dzieła medyczne i historyczne, geograficzne, literatury klasyków , zbiory poezji.

63. Znajomość języka ojczystego w poglądach pedagogów humanistycznych

W poglądach pedagogów humanistycznych znajomość języka ojczystego odgrywała bardzo dużą rolę , na uniwersytetach podstawą był język ojczysty jego znajomość.

64. Pierwsze pisma i głosy o wychowaniu i edukacji w okresie polskiego odrodzenia.

W XV wieku Polacy interesowali się traktatami starożytnych myślicieli. Do szkół trafiły łacińskie książki , średniowieczne traktaty i dzieła wybitnych pisarzy renesansowych, W 1432 roku Konrad z Byczyny w dziele DE Vita coniugali zamieścił rozdziały dotyczące wychowania , wychowanie rozumiał jako kształtowanie osobowości pod względem religijny, moralnym, zawodowym i zdrowotnym. Do wczesnych tekstów pedagogicznych należy anonimowy traktat z 1502r. napisany na użytek rodziny królewskiej Pt. „ o wychowaniu Królewicza De instituatione regii pueri . W XVI stuleciu do polski docierały pisma o wychowaniu wybitnych humanistów europejskich; Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona , Jana Sturma , Jana l. Vivesa i innych. W sprawie wychowania głos zabierali wybitni humaniści- obcokrajowcy , wykładający na Uniwersytecie Jagiellońskim. O społecznych aspektach edukacji i organizacji szkolnictwa wypowiadali się przedstawiciele świata akademickiego, poeci i myśliciele renesansowi. Mikołaj Rej , Szymon Marycki, Łukasz Górnicki, Sebastian Petrycy. Największe zasługi położył jednak Andrzej Frycz Modrzewski.

65.Myśl społeczna i edukacyjna Andrzeja Frycza Modrzewskiego

A.F. Modrzewski teolog, publicysta, najwybitniejszy pisarz społeczno - polityczny polskiego odrodzenia . Swoje poglądy wychowane zawarł w głównym swym dziele Pt. „ o prawie Rzeczypospolitej”. W proponowanych reformach opierał się na przeświadczeniu o równości wszystkich wobec prawa. Zalecał podniesienie oświaty i nauki , której wartość poznawczą i praktyczną oceniał bardzo wysoko. Opowiadał się za ingerencją państwa w dziedzinie oświaty , jednak jego utrzymaniem chciał obdarzyć zakony. Podstawą wychowania powinny być: moralność , religijność oraz praca fizyczna. W zakresie wychowania domowego ostrzegał przed pierwszymi ujemnymi wrażeniami i złym przykładem rodziców i domowników . Wychowanie domowe powinno wyposażać dziecko w roztropności życiową i taktowne zachowanie. Uważał że do edukacji powinni mieć dostęp wszyscy chłopcy niezależnie od pochodzenia , a jedynym ograniczeniem mógł być brak zdolności. Chciał unowocześnić programy szkolne, a ich podstawą miały być gramatyka, retoryka , na wyższym poziomie nauki - filozofia i języki obce. W swoich pismach wiele uwagi poświęcał wychowaniu zdrowotnemu i fizycznemu dzieci i młodzieży , uważał , że najlepsze wyniki daje wychowanie przez pracę. Program szkolny proponowany przez Modrzewskiego obejmował dwa stopnie - pierwszy - mający charakter propedeutyczny, uwzględniał gramatykę i retorykę , dialektykę drugi - obejmujący kształcenie na poziomie średnim , obejmował obok nauczania łaciny także język ojczysty.

66.Powszechan i państwowa szkoła w teorii Szymona M. z Pilzna

Szymon Marycjusz z Pilzna najpierw był uczniem , a nadepnie profesorem Uniwersytetu jagiellońskiego w 1551r. w Krakowie ogłosił swoje dzieło Pt. „ O szkołach , czyli akademiach ksiąg” dwoje , które jest pierwszym drukowanym w Polsce oryginalnym i wartościowym traktatem pedagogicznym , poświęconym szkołom . Podkreślał potrzebę kształcenia, uważał że dobro kraju , jego szczęście leży w dobrych szkołach i ich absolwenci, za zły stan szkół obarczał odpowiedzialnością społeczeństwo. Do profesorów i nauczycieli apelował o pokorę ale także zachowanie kolejności uczenia się poszczególnych przedmiotów i ustalonych zasad postępowania, w nauczaniu podkreślał wagę pilności i staranności . Jego zdaniem szkoła powinna być powszechna , prowadzona przez państwo , a podstawą treści nauczania powinny stać się osiągnięcia nauk starożytnych.

67. Poradnik dla rodziców Erazma Glicznera - Skrzetuskiego pierwsza praca pedagogiczna na ziemiach polskich.

Erazm Gliczner - Skrzetuski pedagog polemista luterski w 1558r. w Krakowie wydał pożyteczny , pierwszy podręcznik dla rodziców, była to jednocześnie jedna z pierwszych polskich drukowanych prac pedagogicznych, Gliczner uważał , że rodzice powinni mieć tylko dzieci z legalnych związków , a opieka nad wychowaniem dzieci powinna być przede wszystkim powierzona matkom, one miały nie tylko zadbć o rozwój fizyczny potomstwa ale ukształtować podstawy wychowania moralnego.

68. Wychowanie zdrowotne i publiczne dzieci w poglądach Sebastiana Petrycy z Pilzna

Sebastian Petrycy z Pilzna lekarz , profesor medyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, szczególną uwagę zwrócił na wychowanie zdrowotne tj. odpowiednie odżywianie i rozwój fizyczny. Rozwinął myśli swych poprzedników w sprawie publiczności wychowania twierdząc , że chęci „są częścią Rzeczpospolitej” i dlatego ich wychowanie powinno być nie tylko sprawą prywatną , lecz publiczną . Idea wychowania publicznego nie oznaczała u Sebastiana bynajmniej monopolu państwa na wychowanie. Królowi zalecał zakładane akademii, bowiem mogą to być „grunty trwałości” Rzeczpospolitej . Wyraźnie opowiadał się za wychowaniem stanowym i rozgramiał nauczanie synów szlacheckich, mieszczan, Tych pierwszych już w dzieciństwie chciał uczyć malarstwa, łaciny, retoryki, historii ,filozofii moralnej i prawa. Synowie mieszczan mieli uczyć się rzemiosła i handlu, a tylko zdolni mogliby studiować filozofię , teologię, medycynę i prawo. Zabrał też głos w sprawie wychowania dziewcząt , nie widząc jednak potrzeby kształcenia umysłowego . Dziewczęta powinny uczyć się szyć , prząść , haftować, poznawać gospodarstwo domowe , unikać gadulstwa, uprawią zabawy.

69. wpływ idei F. Bacona i R. Descartesa na wychowanie.

Dzieła F. Bacona Novum organum i Sylva sylvarum wywarły ogromne znaczenie dla rozwoju nauki, bowiem autorytet antyku i teologii zastąpiono autorytetem doświadczenia i rozumu. Bacon opracował indukcyjną metodę poznania, był zwolennikiem nauczania publicznego , a edukacja jego zdaniem - powinna rozpoczynać się od nauczania języka ojczystego. Z kolei Descartes podniósł rolę dedykacji w dochodzeniu do wiedzy i przez to wywarł ogromny wpływ na rozwój dydaktyki

70. Reformy oświatowe we Francji i Prusach w drugiej połowie XVIII wieku

W drugiej połowie XVII wieku pod wpływem ideologii oświeceniowej poważne zmiany dokonały się w szkolnictwie francuskim. W 1768 r. przewodniczący parlamentu paryskiego Rollanda wystąpił ze swoim Planem edukacji, każdy mieszkaniec państwa, miał otrzymać wykształcenie odpowiadające jego stanowi. Zmierzał on do budowy jednolitego szkolnictwa w całym państwie. Kolega i wszystkie szkoły miały być uzależnione od uniwersytetów , brak nauczycieli chciał uzupełnić specjalnym seminariami z egzaminami, jego zdaniem , w każdym mieście uniwersyteckim należało stworzyć zakłady do kształcenia kandydatów na nauczycieli. W sprawach wychowania zabrali też głos filozof francuski Claude Adrien Helvetius, jego zdaniem wychowanie powinno trwać przez całe życie , wysuwał koncepcje oświaty publicznej ni Poul Holbach cały proces wychowania uważał za sztukę ustawicznego wpajania poglądów i sposobów zycia. Jean Antonie - Nicolas Condorect 1792 - Zgromadzeniu Narodowemu przedstawił projekt reorganizacji systemu oświatowego , po raz pierwszy wprowadzono do systemu szkolnego zasady wolności i równości. Pod wpływem prądów oświecenia francuskiego reformowano także szkolnictwo w Prusach w 1763r. Fryderyk II ogłosił regulamin powszechny szkół wiejskich , w którym w każdej gminie nakazywał założyć szkołę i zaproponował obowiązek szkolny, nadzór nad szkołami ludowymi powierzył pastorom, w szkole ludowej miano uczyć czytania , pisania, religii, śpiewu i rachunków, ze szkolnictwa nie wyeliminowano kar cielesnych. Wyraźniejsze reformy w szkolnictwie ludowym zapoczątkował Eberhard Rochow , zakładał wzorcowe szkółki ludowe, sam wydawał podręczniki metodyczne dla nauczycieli i czytanki dla uczniów. Doniosły przełom w wychowaniu przyniosła rewolucja francuska.

71. Polityczny charakter wychowania w koncepcji Ch. M. Talleyranda

Zgromadzenie narodowe w dniu 4 września 1791 r przyjęło konstytucję która m.in. wprowadzała szkolnictwo państwowe. Przygotowany przez biskupa Charlesa Maurise Talleyranda- projekt przewidywał szeroki plan organizacji szkolnictwa : powszechne nauczanie bez względu na płeć, obowiązkowe nauczanie elementarne , wychowanie laickie i obywatelskie, wychowanie mas ze względów społeczno - politycznych miało mieć charakter polityczny tak aby każdy obywatel „ od dziecka nauczył się kochać”

72. Typy szkół w teorii pedagogicznej A. Condorceta

Jego zadaniem , powszechna oświata może być najskuteczniejszym środkiem wszelkiego postępu, obok średnich i wyższych zakładów naukowych, projektował dwa typy szkół dla mas : szkołę początkową zwykłą, początkową wyższą, był pierwszym w Europie głosicielem zrównania edukacji męskiej z żeńską.

73. Wpływ idei rewolucji francuskiej na szkolnictwo Europy zachodniej i środkowej.

Idee rewolucji francuskiej wywarły wpływ na dalsze losy szkolnictwa nie tylko we Francji , ale także w Europie zachodniej i środkowej, trwałymi śladami tych idei powstały powszechność, bezpłatność, obligatoryjność szkół ludowych, obalona została idea stanowczości oświaty tj dopuszczenie do wszelkich szkół ludzi różnego pochodzenia, bez względu na wyzwanie stan majątkowy.

74. Pampaedia i szkoła kształcąca Jana T. Komeńskiego

Jego projektów „ naprawa ludzkich rzeczy” miała służyć m. In. Edukacja rozumiana jako pompedia tzn. teoria powszechnego kształcenia całego rodzaju ludzkiego wszystkich o wszystkim i przez całe życie (narodzin, dzieciństwa, chłopięctwa, wieku dojrzewania, wieku młodzieżowego, wieku męskiego, starości i śmierci) czyli kształcenia ustawowego. Cały proces dydaktyczny oparł na istnieniu czterech okresów w życiu człowieka i nauczanie podzielił na 4 etapy : wychowanie domowe ( „szkoła macierzysta” 1- 6 roku życia) szkoła elementarna ( szkoła języka ojczystego od 7 do 12 ) szkoła łacińska ( gimnazjum od 13 - 18) uniwersytet ( od 19 - 24) . Szkoła elementarna miała objąć język ojczysty ( czytanie pisanie i druku aż do uzyskania biegłości) pisanie z zasadami języka ojczystego, rachunki pamięciowe oraz przystojne techniki pracy na liczydle, głównych pieśni kościelnych, katechizmu, historii biblijnej, wiadomości o gospodarce i państwie, zarys historii powszechnej, główne wiadomości z geografii, wiadomości z geografii politycznej, ogólne wiadomości o rzemiosłach. Szkołę łacińską czyli gimnazjum chciał widzieć w każdym mieście, program szkoły wyróżniał się tym, że kładł nacisk na przedmioty niejęzykowe, w tym historię i gramatykę, fizykę, matematykę, etykę, dialektykę. Zalecał proces dydaktyczny oprzeć na psychologii rozwojowej.

75. Dobre wychowanie w poglądach Johna Locke'a

Poglądy pedagogiczne zwarł w pracy Pt. „ myśli o wychowaniu” za Arystotelesem twierdził, że umysł nowo nowonarodzonego dziecka jest „nie zapisaną tablicą” i tylko wychowanie decyduje o tym jakim ono będzie jako dorosły człowiek . Podstawą wychowania jest ścisły związek wychowania umysłowego z fizycznym wychowaniem. Kształtując obraz dobrze wychowanego człowieka przestrzegał przed złym wychowaniem, wyróżniał dwa rodzaje złego wychowania „jedna to wstydliwa nieśmiałość , a drugie to nieprzystojna niedbałość i brak szacunku w naszym zachowaniu się”. W wychowaniu był zwolennikiem stosowania kar i nagród. Dzieci - jego zdaniem - są bardzo wrażliwe na pochwałę i uznanie , zwłaszcza ze strony swych rodziców, żaden środek wychowawczy nie ma takiej siły, jak dobry przykład rodziców.

76. Pedagogika naturalistyczna Jana J Rousseau

Odchodzenie społeczeństwa jego zdaniem może nastąpić jedynie przez wychowanie jednostek zgodnie z naturą, która ma być regulatorem tempa rozwoju. Naturę dzielił na dwie części: wewnętrzne siły dziecka - świat przyrody na nie oddziałujący , wychowankom chciał pozostawić całkowitą swobodę wyboru drogi życiowej, jego zdaniem należy wychować wyłącznie po myśli skłonności dziecku tzn. wychowywać zgodnie z naturą. Z wychowania naturalnego Rousseau wyprowadził dwie zasady pedagogiczne : pierwsza wychowanie musi być negatywne „ nie wychowywać urzędnika, ani żołnierza , ani duchownego, ale przede wszystkim człowieka, wychowanie musi być progresywne - młody człowiek przechodzi przez kilka stopni rozwoju, z których każdy ma odrębne cechy i wymaga odrębnego traktowania. Wyróżnił 4 fazy rozwoju - niemowlęctwo ( do okresu mówienia) - dzieciństwo ( do 12 lat) chłopięctwo ( do 15 lat) lata młodzieńcze ( do 20 lat) . Szczególnie wiele uwagi poświęcał znaczeniu dzieciństwa i w tym roli wychowania domowego.

77. Filantropinum Johannesa B. Basedowa

Stworzył własny system pedagogiczny. Kładł szczególny nacisk na wszechstronny rozwój dziecka oraz życzliwe podejście wychowawców do podopiecznych. W 1774r. w Dessau założył wzorcowy zakład wychowawczy tzw. Philanhropinum , gdzie szczególną uwagę zwracał na kształtowanie umiejętności praktycznych , matematykę, fizykę oraz języki nowożytne, wychowanie fizyczne i moralne. Idea tego zakładu szybko zyskała popularność w Niemczech i całej Europie, w końcu XVIII wieku w całej Europie istniało 60 podobnych filantropiów. W dydaktyce zwracał uwagę na zasady : poglądowości, przystępności oraz aktywności ucznia.

78. Pola Collegium Nobilium S. Konarskiego

W 1740r. Stanisław Konarski założył w Warszawie szkołę dla synów magnatów. Collegium Nobilium ( Kolegium Szlacheckie) . Była to 8 letnia ( podzielona na 5 klas) szkoła elitarna z internatem, kształcąca synów magnackich i bogatej szlachty. W szkole prowadzono naukę nowożytnych języków obcych ( francuskiego, niemieckiego).l przedmiotów ścisłych , w tym fizyki i przyrody, geografii, historii i filozofii racjonalistycznej. Program uzupełniała nauka tańca musztry wojskowej i jazdy konnej. Szkoła miała nawet własny teatr, gdzie uczniowie mogli przyzwyczajać się do publicznych występów. Szkoła została stworzona ponieważ w XVIII Rzeczpospolita przeżywała kryzys, słabości systemu prawnego towarzyszyło moralne naprężenie, obniżający się poziom życia kulturalnego i umysłowego . Na to wszystko nałożyła się anarchia szlachecka i brak przywódców zdolnych przeprowadzić potrzebne reformy. Celem szkoły Stanisława Konarskiego było moralne i polityczne odrodzenie magnaterii, szkoła miała wychować przyszłych mężów stanu.

79. Warszawski Korpus Kadetów szkołą eksperymentalna XVIII wieku.

Korpus Kadetów był nowoczesna szkoła eksperymentalną . Szkoła miała służyć kształceniu polskiej , uboższej młodzieży szlacheckiej pod kątem kształtowania nowoczesnego patriotyzmu, wierności królowi oraz wyposażeniu w wiedzę wojskową i ogólną. Szkoła była bezpłatna i nosiła całkowicie świecki charakter, nauka odbywała się w języku polskim. Do szkoły przyjmowano chłopców w wieku 8-12 lat początkowo nauka była 3 - letnią , od 1768r. wydłużono ją do 7 lat w specjalnościach wojskowej i prawniczej . Program szkoły obejmował kształcenie ogólne z nauką języków obcych oraz 2 lata kształcenia zawodowego - służby wojskowej, inżynierii wojskowej, służby cywilnej uzupełnionych nauką kunsztów, takich jak szermierka, jazda konna, tańce. Uczniowie podzielenia byli na brygady i dywizje , uczęszczali do klasy siódmej do pierwszej.

80. System szkolnictwa w czasach Komisji Edukacji Narodowej

Komisja edukacji Narodowej w okresie swego istnienia stworzyła system wzajemnych powiązań i podporządkowania pomiędzy szkołami akademickimi, średnimi, wydziałowymi i podwydziałowymi oraz parafialnymi wprowadzając jednolity sposób zarządzania i program nauczania. Komisja kierowała dwiema prowincjami szkolnymi - koronną i litewską w każdym z nich zorganizowano szkoły wydziałowe i podwydziałowe. W 1783r. KEN ogłosił ustawę Komisji Edukacji Narodowej . Na stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczpospolitej - przypisane, był to pierwszy nowożytny kodeks szkolny. W Warszawie w czasach KEN istniała Szkoła Powiatowa , która 1782r. zmieniła nazwę na Szkołę Wydziałową Warszawską. W marcu 1775 z inicjatywy KEN powstała 3 klasowa szkoła wojewódzka we Włocławku. Z polecenia Komisji zreformowane zostały przez Hugo Kołłątaja i Marcina Poszobuta - Odlanickiego, obydwa uniwersytety, otrzymując nazwę Szkół Głównych - Koronnej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Szkoły główne administrowały szkołami niższymi, kształciły nauczycieli dla szkół średnich, a także pełniły funkcje towarzystw naukowych . na uniwersytecie krakowskim nastąpiły korzystne zmiany w poziomie kształcenia i kwalifikacjach kadry profesorskiej. Ustawa KEN z 1783r. podporządkowała sobie finansowo i merytorycznie uczelnie. Określiła zasady organizacyjne uczelni, powoływania władz, oraz prawa i obowiązki profesorów. Zlikwidowała średniowieczną dwupoziomowość uczelni, a także dominację w nich wydziałów teologicznych. Zamiast dawnych fakultetów, wprowadzono w nich dwa kolegia , kolegia fizyczne, obejmowała nauki matematyczno - przyrodnicze i medycynę, kolegia moralne - nauki prawne , językowo - humanistyczne i teologię.

81. Ocena dorobku Komisji Edukacji Narodowej.

KEN kładła duży nacisk na wychowanie moralne. Ideałem wychowawczym szkół średnich miał być ziemianin jako człowiek rozumny, dobry gospodarz, obywatel, mąż i ojciec. Całe wychowanie miało być oparte na prawie natury, podbudowane wychowaniem chrześcijańskim. Zreformowana szkoła zapewniała harmonijny rozwój umysłowy , moralny i filozoficzny. Szkoła zapewniała nadzór nad czasem wolnym uczniów. W ostatnim okresie działalności Komisji do głosu doszły siły krytykujące jej dorobek, zarzucając nowej szkole deprecjację łaciny. KEN swym zasięgiem objęła tylko obszary państwa polskiego okrojone po pierwszym rozbiorze Polski. Dorobek KEN nawet po upadku państwa polskiego był wzorem dla organizacji szkolnictwa w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim. Ustawy Komisji na długie lata stanowiły najdokładniejsze dzieło polskie z dziedziny organizacji szkolnictwa i polityki oświatowej. KEN dokonał zeświecczenia szkoły, podporządkowując wychowanie młodzieży państwu.

82. Zawód nauczycielski w poglądach działaczy KEN

Największą nowością w czasach KEN było zagwarantowanie rangi stanu nauczycielskiego , nazwanego akademickim. Prymas Michał Poniatowski własnym kosztem założył dwie szkoły przygotowujące do zawodu nauczycieli do szkół parafialnych Kielcach i Łowiczu, podobne seminarium założył Ignacy J. Massalski w Wilnie. W 1775r. Adam Czartoryski opracował głownie z myślą o pensjach dla dziewcząt i rodzin szlacheckich, Przepisy od KEN psensonmistrzom i mistrzyniom dane . W 1787r. ks. G. Piramowicz opracował wskazówki metodyczne dla nauczycieli , swoisty traktat Pt. „Powinności nauczyciela, mianowicie zaś i sposoby ich dopełnienia , który kształtował wzorzec osobom nauczyciela. Nauczyciela cechować miała sprawiedliwość, przyjacielska miłość, delikatność, faktowność, łagodność , a nade wszystko gruntowna wiedza i rozsądek. Ustawa z 1783r. , nakazywała jednak całemu gronu nauczycielskiemu mieszkać prze każdej szkole i nosic strój klerycki. Naborem do zawodu nauczycielskiego do szkół parafialnych zajmował się działacz KEN Feliks Oraczewski.

83. Działalność pedagogiczna i poglądy polityczne Stanisława Konarskiego.

Stanisław Konarski (właść. Hieronim Franciszek Konarski ) pisarz polityczny, pedagog , reformator szkolnictwa. Swój system kształcenia oparł na wzorach niemieckiego Oświecenia. Istotnym elementem reformy było włączenie do edukacji wychowania patriotycznego i obywatelskiego młodzieży. Podstawą nauczania była religia z zachowaniem zasad tolerancji . Szczególnie znaczenie w kształceniu i wychowaniu przypisywał nauczaniu wymowy , (retoryce). Nauczanie łaciny połączył z językiem polskim, do programów nauczania wprowadził prawo polskie, historię powszechną Polski, polityczna i gospodarczą geografię Europy . Elementy matematyki i fizyki oraz wiedzy o przyrodzie. Opracowane przez niego Ustawy szkolne objęły całość praw szkół pisarskich tj. Kształcenie nauczycieli ich prawa i obowiązki w tym także opiniowanie nauczycieli. W swoim najgłośniejszym dziele Pt. „ skutecznym rad sposobie, albo o trzymaniu ordynacyjnych sejmów” domagał się zniesienia liberum veto , ograniczenia anarchii i poprzez edukacje i podniesienia znaczenia sejmu. Proponował powołanie stałego sejmu , w którym miałby obowiązywać zasada większość głosów.

84. Poglądy na wychowania Adama K. Czartoryskiego

Adam Kazimierz Czartoryski działacz polityczny, szczególnie mocno zaangażowany w reformę systemu wychowania. Od 1768r. był komendantem Szkoły Rycerskiej w Warszawie, gdzie położył duże zasługi w kształceniu młodzieży , dbał o wysoki poziom kształcenia , moralne wychowanie kadetów , dla nich ułożył Katechizm moralny dl uczniów Korpusu Kadetów . W 1773r. został członkiem KEN i wówczas ogłosił memoriał Pt. „ Początkowy obrys do planety edukacji publicznej” gdzie domagał się „aby wychowanie krajowe nie tylko służyło młodzi szlacheckiej , ale też na wszystkich każdej kondycji ludzi się rozciągało” . W 1782r. wydał Listy do Pana Doświadczyńskiego , w których po raz pierwszy w Polsce zajął się kwestią wychowania dziewcząt , opowiadając się za kształceniem dziewcząt ze strony ojców.

85. Grzegorz Piramowicz jako wybitny nauczyciel i działacz KEN

Grzegorz Piramowicz jezuita, pisarz, pedagog i działacz oświatowy. Był nauczycielem kolegiów jezuickich , a po kasacie zakonu - aktywnym członkiem KEN. W latach 1773 - 1794 był sekretarzem KEN , współtwórcą ustawodawstwa szkolnego, sekretarzem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Utrzymywał liczne kontakty krajowe i zagraniczne w sprawie organizacji szkół, programów nauczania oraz podręczników. W swoim dziele Pt. „ Powinność nauczyciela”, mianowicie zaś w szkołach parafialnych ich dopełnienia zaprezentował najważniejsze oświeceniowe tendencje pedagogiczne, wychowanie w duchu obywatelskim i patriotycznym oraz przygotowanie do życia w różnych zawodach . Przeciwstawiał się nauczaniu pamięciowemu i stosowaniu kar cielesnych. Gorąco popierał poglądowe metody w nauczaniu oraz więź wychowania moralnego z umysłowym i fizycznym. Był autorem znakomitych podręczników dla szkół parafialnych m. In. Wydanego w 1785r. Elementarza dla szkół parafialnych.

86. Franciszka Bielińskiego idea szkół stanowych.

Franciszek Bieliński pisarz i pedagog. Był rzecznikiem powszechności nauczania i organizacji oddzielnych szkół dla każdego stanu , dla chłopów , mieszczan, szlachty i przyszłych duchownych. Dla szlachty przewidywał gimnazja z polskim językiem wykładowym, uwzględniając naukę języków nowożytnych i przedmiotów realnych.

87. Hugo Kołłątaj reformatorem szkolnictwa uniwersyteckiego w czasach KEN

Hugo Kołłątaj ksiądz, filozof, polityk, działacz oświeceniowy. Z ramienia KEN w latach 1777 - 1780 dokonał reformy krakowskiej Alma Matris , której celem było odrodzenie i powstanie nowoczesnego uniwersytetu zgodnego z trendami zachodnioeuropejskimi. Wprowadził liczne katedry z dziedzin nauk matematyczno - przyrodniczych. Szczegółowo określił porządek i metodę wykładów oraz prac naukowych profesorów. W 1780 roku wprowadził nową organizację uczelni i tworząc cztery kolegia : teologiczne, medyczne, prawnicze i fizyczne. Wychowanie dzielił na „pańskie” i „pospolite”, w tym pierwszym wyróżniał jeszcze wychowanie domowe i szkolne. Był zwolennikiem szkół państwowych ale nie koniecznie rządowych.

88 Poglądy na system szkolny w państwach europejskich w XIX stuleciu

Na myśl pedagogiczną XIX wieku istotny wpływ wywarła teoria niemieckiego uczonego J.F. Herberta, który zapoczątkował nowoczesną pedagogikę naukową. Jego idee zakończyły się w latach siedemdziesiątych XIX wieku w Niemczech oraz Stanach Zjednoczonych . Zewnętrznym wyrazem zainteresowania się państw Europy szkolnictwem było tworzenia ministerstw oświaty , których celem - w myśl teorii liberalnej była pomoc społeczeństw w realizacji ich dążeń oświatowych. Pierwsze ministerstwo oświecenia powstało w 1802r. w Rosji , wkrótce po objęciu rządów przez hałdującego prądom liberalnym Aleksandra I. Prusy po klęsce z Neapolem dążyły do duchowego odrodzenia społeczeństwa i organizacyjnie szkolnictwo podporządkowały autonomicznej sekcji w ministerstwie spraw wewnętrznych na czele z Wilhelmem Humboldtem, który przeprowadził udaną reformę szkolnictwa w duchu neohumanizmu . W 1825r. w Prusach wprowadzono obowiązek posyłania dzieci do szkoły ludowej i zarazem zniesiono nadzór szkolny konsystorzy ewangelickich .

89. Niemiecka Szkoła ludowa XIX wieku. Poglądy Adolfa F. Diesterwerga

Niemiecka szkoła ludowa, dzięki wpływom Pestalozziego , wybiła się na pierwsze miejsce w Europie. Adolf szerząc ideę szkoły ludowej stawiał przed nią podstawowy cel, jakim było wyrobienie w młodzieży samodzielności w życiu i myśleniu. Swoją pracę zawodową poświęcił kształceniu nauczycieli i dążeniu do podniesienia pozycji społecznej tej grupy zawodowej.

90. Szkolnictwo żeńskie w Europie w XIX wieku

Największą zdobyczą XIX - wiecznego systemu wychowawczego ze względu na swą masowość i doniosłość społeczną był rozwój szkolnictwa dla dziewcząt. Feminizm głosił, że edukacja kobiet miała być źródłem indywidualnego szczęścia, jak też wzmocnienia rodziny. Pionierką w tej materii okazała się caryca Katarzyna II , która w 1764r. w Petersburgu założyła dwa instytuty dla 440 córek arystokracji i wyższych urzędników. Szerszy odzew tworzenia szkół żeńskich obserwowano dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to przebudowa społeczna Europy wymusiła konieczność powstawania szkół żeńskich , wychodzących swym programem poza kurs elementarny.

91. Powstawanie ochron dla dzieci w Europie XIX wieku .

Pierwszy etap uprzemysłowienia w krajach Europy zachodniej postawił problem opieki nad dzieckiem . W tym celu już od końca XVIII wieku powstawały tzw. Ochrony, czyli pierwowzory opieki nad dzieckiem. Pierwszą ochronę zorganizował w Alzacji pastor Oberlin. Kolejne powstawały w przemysłowych miastach Anglii, Francji i Niemczech ich celem było zapewnienie fizycznego bezpieczeństwa nauczanie początkowe oraz elementy wychowania moralnego i religijnego, łączyły one w sobie funkcję opiekuńczą i nauczającą i mogły być uznane za pierwowzór wychowania przedszkolnego.

92. Szkoły realne w Europie XIX - wiecznej.

Potrzeby życia gospodarczego w XIX wieku zrodziły potrzebę powstania szkoły średniej opartej na szkole elementarnej , gdzie wyraźnie odchodzono od języków klasycznych, zbytecznych przyszłym kupcom, technikom, budowniczym, argonomom . Najwcześniej tego typu szkoły powstały w napoleońskiej Francji. Najczęściej były to szkoły prywatne. Ideę szkoły rozwijał na gruncie angielskim filozof i socjolog Herbert Spenser. Program szkoły przewidywał język ojczysty, języki nowożytne oraz nauki ścisłe i przyrodnicze.

93. Wzorzec gimnazjum niemieckiego w XIX stuleciu.

XIX wiek przyniósł także zasadnicze różnice w podejściu do szkoły średniej. Neohumaniści nie godzili się na szkołę średnią według wzorca XVIII wiecznego. Obok języków starożytnych wszędzie wprowadzono język ojczysty. Do tego dołączono propedeutykę filozofii z elementami logiki i psychologii oraz matematykę. Najenergiczniej regulacją szkolnictwa średniego zajęto się w Prusach. Najwyższy poziom reprezentowały tam 8 - letnie „gimnazja” , których nazwa zastrzeżona była dla szkół z egzaminem dojrzałości, umożliwiającym podjęcie studiów wyższych. Program szkół, pozostający pod wpływem nauki F. Hegla zakładał przejście do modelu neohumanistycznego wykształcenia formalnego do encyklopedycznego, czyli ogólnego z różnych dziedzin wiedzy. Podstawę stanowiły wciąż języki klasyczne, głownie łaciny. Gimnazjum oparto o twarde zasady organizacyjne, gdzie nie było miejsca na rozwój indywidualnych zdolności i poglądów.

94. Typy uniwersytetów europejskich w XIX wieku.

Najstarsze Uniwersytety angielskie : Oxford, Cambridge zachowały dość luźną organizację i składały się wciąż z samodzielnych kolegiów. Uniwersytety korzystały z nieograniczonej autonomii. Państwo nie mieszało się do zycia wewnętrznego uczelni. Obydwa uniwersytey stanowiły twierdzę tradycji i konserwatyzmu, choć coraz częściej dopuszczały umiarkowaną ideologię demokratyzmu. Uniwersytet w Paryżu założony został w 1808r. przez Napoleona w latach następnych uniwersytetem nazywano całość organizacji jedno fakultetowych szkół wyższych w całej Francji. Badania twórczość naukowa prowadzona była w College de France założonym w 1530r. przez Franciszka I .

95. Uniwersytety niemieckie XIX wieku - wzorem dla całej Europy

Uniwersytet Berliński założony w 1810r. ( Uniwersytet Fryderyka Wilhelma) przekształcony przez Wilhelma Karl von Humbddta . Opierał się on na założeniu , ze poszczególne gałęzie nauki wzajemnie się uzupełniają i tworzą wiedze ogólną . Celem nauki ma być odkrywanie prawdy, a zadaniem uniwersytetu jest prowadzenie badań naukowych. Niebawem stał Si on placówką państwową jednak wyposażoną w samorząd uczniowski, z zapewnieniem samodzielności i wolności badań. W ślad za Uniwersytetem Humbddta poszły inne uczelnie pruskie : Królewiec, Halle, Wrocław, Bonn a następnie niemieckie Getynga, , Lipsk. XIX wieczne uniwersytety niemieckie w końcu wieku zdobyły sobie uznanie i respekt we Francji i Anglii.

96. XIX - wieczne seminaria nauczycielskie w Prusach i Austrii.

XIX - stulecie to okres zakładania pierwszych wzorcowych seminariów nauczycielskich, które najczęściej powstawały w Szwajcarii i Prusach. Były to 3 - letnie seminaria , gdzie przez pierwsze 2 lata wykładano wiedzę ogólną, w trzecim roku tworzono przy zakładach szkoły ćwiczeń. Korzystały one z dowolności programowej. W 1840r. w Prusach było 45 zakładów kształtujących nauczycieli, którym przewodziło seminarium nauczycielskie w Berlinie.

97. Jan Henryk Pestalozzi - ojcem powszechnej szkoły ludowej

W 1800r. uzyskał pozwolenie na założenie szkoły ludowej w Burgdorf gdzie uczniowie łączyli naukę z pracą. Zyskał przydomek ojca szkoły ludowej. W pracy nauczycielskiej zwracał uwagę na system mechanicznego wpajania wiadomości i usiłował rozwijać wrodzone zdolności i władzę umysłowe dziecka. Drogą nauczania poglądowego , opartego na znajomości psychologii dziecka. Został uznany za twórcę nowożytnego systemu nauczania początkowego . Nauczanie , jego zdaniem, powinno przebiegać od rzeczy znanych do nowych, prowadzić do zaangażowania emocjonalnego ucznia. Do programu nauczania włączył nauczanie rzemiosł , w tym nawet metodę pracy fabrycznej . W nauce o rzeczach zwracał uwagę na trzy elementy : liczbę, kształt i słowo, w procesie dydaktycznym zakładał różnice między uczniami i grupowanie ich według zdolności , a nie wieku. Należne miejsce oddawał potrzebie nauczania nauczycieli. W procesie wychowania ważne miejsce przypisywał rodzinie i roli matki. Szkoła ludowa otrzymywała nowe założenia i cele. Miała ona być podstawowym ogniwem oświaty, bez którego niemożliwe było dalsze wykształcenie i powszechne oświecenie.

98. Reforma szkolnictwa pruskiego ministra Wilhelma Humboldta.

W 1809r. został pruskim ministrem oświaty i zreformował szkolnictwo na poziomie podstawowym m. In. Poprzez podniesienie standardów kształcenia nauczycieli i wprowadzenie świadectw uprawniających do wykonywania zawodu. Jego zasługą było zapewnienie Prusom czołowej pozycji o oświacie w ówczesnej Europie. Wielkie znaczenie przywiązywał do języka.

99. Wychowanie przedszkolne Roberta Owena

Wprowadził w życie swoją ideę, głoszącą , że wychowanie należy powiązać z pracą fizyczną. To połączenie może mieć gruntowny wpływ na przekształcenie psychiki ludzi. Realizował to w już założonym przez siebie przedszkolu w miasteczku New Lanark . Zachęcał do tworzenia osad „wspólnoty współpracy” . Ważne miejsce w pedagogice Owena zajmowała wychowanie estetyczne oparte na śpiewie, tańcu i muzyce. Propagował konieczność bezpłatnej i powszechnej oświaty ludowej. Negował pedagogiczne znaczenie kar i nagród.

100. Pedagogika filozoficzna i idea nauczania wychowującego J. F. Herberta

Stworzył system pedagogiczny wyprowadzony z przesłanek filozoficznych. Opracował schemat lekcji i do niego stworzył głośną teorię stopni formalnych nauczania - jasność ( przygotowanie w celu rozbudzenia w uczniu zainteresowania) - kojarzenia ( prezentacja nowego materiału za pomocą konkretnych przedmiotów) - systematyzowania ( powiązanie nowych wiadomości z materiałem przyswojonym wcześniej ) - metodyczność ( usystematyzowanie całości). Sposób prowadzenia lekcji w uzasadniał psychologicznie , kładąc nacisk na koncentrację w nauczaniu. W nauczaniu powinien posługiwać się różnymi metodami, wykładową , analityczna, syntetyczną. Był zwolennikiem łączenia szerszych treści w jeden przedmiot nauczania i przez to zwalczał tendencje do nadmiernego rozdrabiania przedmiotów szkolnych. Był zdecydowanym przeciwnikiem nadmiernego uszczegóławiania treści poszczególnych przedmiotów i obarczania ucznia zbędnymi i bardzo szczegółowymi wiadomościami. Sformułował metodę nauczania wychowującego tzn. że celem nauczania ma być nie tylko zdobywanie wiedzy , ale przede wszystkim budowanie charakteru . Można to osiągnąć tylko poprzez dobór właściwych treści nauczania.

101. Rola zabawy i przedszkola w wychowaniu dziecka w pedagogice Fryderyka Froebla.

Celem wychowania powinno być kształtowanie prawdziwego człowieczeństwa . Okres wychowania przedszkolnego uważał za integralny i ważny element wychowania ogólnego. Okazał się najbardziej wpływowym XIX wiecznym reformatorem edukacji. Stworzył nowoczesny model wychowania przedszkolnego , znanego jako „ogródki dziecięce” , gdzie dominowała wiara w samoaktywność i zabawę. Jedyną Formę w jakiej może się ujawniać czynność dziecka , jest zabawa która „nie jest prostą rozrywką, ma ona doniosły sens i głębokie znaczenie”. W placówkach przedszkolnych główną metodą pracy miała być zabawa rachunkowa, śpiew, rysowanie, wycinanie , wyszykowanie, najczęściej połączone z opowiadaniem. Zabawę łączył jednak z zatrudnieniem w formie zabawowej.

102. System wychowawczo - duszpasterski ks. Jana Bosko

W 1988r. w setną rocznicę śmierci Pd Jana Pawła II otrzymał miano „ Ojca i nauczyciela młodzieży”. W 1845r. w Turynie założył oratorium dla chłopców i przyjął dla niego następującą formę„ W miarę możliwości zrobić coś dla chłopców opuszczonych, używając wszelkich środków i sił, aby stali się dobrymi chrześcijanami i uczciwymi obywatelami”. Następnie założył Towarzystwo Salezjańskie, którego celem była konkretna pomoc dla młodzieży biednej. W swojej koncepcji wychowawczo - duszpasterskiej stawiał na, zaufanie do młodzieży, celem pracy wychowawczo - duszpasterskiej rozum, religię i miłość jako fundament pracy wychowawczej.

103. Wpływ systemu filozoficznego Herberta Spencera na pedagogikę XIX wieku.

Opracował system filozofii syntetycznej. Ewolucja jego zdaniem jest przejściem od nieokreślonej jednorodności do harmonijnej różnorodności. Jedyną wartością wychowawczą jest wiedza ścisła, zwłaszcza przyrodnicza, bowiem ona przyspiesza naturalny rozwój lub doskonałość. Stąd też wychowaniem przygotować człowieka do tej doskonałości. W procesie dydaktycznym dowodził, ze wiedzę przyjmuje się tylko stopniowo od rzeczy prostych do złożonych. Skutecznym sposobem dydaktycznym jest rozbudowanie w dziecku ciekawości i zamiłowania do samego przedmiotu. W wychowaniu był przeciwnikiem kar. W wychowaniu fizycznym popierał wszystkie gry na Świerzym powietrzu , z wyjątkiem piłki nożnej.

104. Pozytywistyczny pogląd na życie H. Spensera

Na pełne życie człowieka składa się pięć elementów, Zycie fizyczne, życie zarobkowe, życie rodzinne, życie obywatelskie, życie estetyczne.

105. Germanizacja szkół ludowych i średnich w Galicji

Polityka państw zaborowych zmieniała do asymilacji językowej i kulturowej Polaków. W połowie XIX stulecia zdecydowaną walkę germanizacji w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wypowiedział m.in. rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Józef Dietl . Jako poseł na galicyjski Sejm Krajowy we Lwowie, a następnie członek Rady Państwa Wiedniu, dążył do wznowienia istniejących latach 1849 - 1854 Rady Szkolnej Krajowej. Została ona powołana w 1867r. jako autonomiczna władza oświatowa Galicji na czele z prezydentem. Na mocy ustawy z 1867r. językiem nauczania w szkołach ludowych był język rodowity uczniów tzn. polski lub ukraiński. Na podstawie ustawy rządowej w 1872r. Sejm Galicyjski oparł ustawę o zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkół ludowych. Ustawa wprowadzała obowiązek szkolny, której jednak skrócono do 12 roku życia. Kolejna ustawa 1895r. podzieliła szkoły ludowe w Galicji na dwa typy wyższą 7 - letnią szkołę ludową w miastach oraz szkołę 6 - letnią na wsi . Szkolnictwo średnie w dobie autonomii Galicji opierało się na zasadach obowiązujących w całej monarchii austryjackiej . Jego podstawą były 8 - letnie gimnazja klasyczne. W 1860r. w Galicji istniało 20 szkół średnich w roku 1883/84 - 25 zaś w roku 1908/09 - 45

106. Polityka zaborców wobec polskich uczelni wyższych

Utworzony w 1784r. przez cesarza Józefa II Uniwersytet Lwowski prowadził zajęcia w języku łacińskim i niemieckim. W 1805r. uniwersytet zamknięto a kiedy cesarz Franciszek I w 1817r. realizował tę uczelnię językiem wykładowym uczyniono ponownie niemiecki. Dopiero w 1817r. Uniwersytet stał się uczelnią polską. Podobnie postąpiono w stosunku do najstarszej polskiej uczelni - Uniwersytetu Jagiellońskiego . Po trzecim rozbiorze władze austryjackie zmierzały do zgermanizowania uczelni i w tym celu zmieniono nawet jej nazwę na Uniwersytet Krakowski.

107. Rola Uniwersytetu Wileńskiego i Towarzystwa Filomackiego w rozwoju patriotyzmu polskiego społeczeństwa.

Głównym ośrodkiem życia naukowego w zaborze rosyjskim było Wilno w !797r. Akademia Wileńska wznowiła swą działalność pod nazwą Szkoły Głównej Wileńskiej. W 1802r. przekształcono ją w Carski Uniwersytet Wileński, z czterema wydziałami . Dzięki wybitnym zdolnościom organizacyjnym rektora, Jana Śniadeckiego oraz wsparciu kierującego oświatą na byłych ziemiach litewsko - ruskich Adama Jerzego Czartoryskiego uczelnia przez szereg lat stała na wysokim poziomie . Największy rozkwit uczelni nastąpił jednak w latach 1815 - 1824, kiedy to liczba studentów uległa podwojeniu w 1822r. wyniosła 826 osób. Na uniwersytecie aktywną działalność rozwijało Towarzystwo Filomatycznie - ściśle tajna organizacja utworzona w 1817r. przez 6 studentów uniwersytetu ( Tomasza Zana, Adama Mickiewicza) . Początkowo realizowało ono cele dokształceniowe , ale później także społeczne i narodowe, wywierając coraz większy wpływ na młodzież studencka. Od roku 1805 w Wilnie wychodził „Dziennik Wileński”, a rok później zaczęła ukazywać się „ Gazeta Literacka Wileńska”. Uniwersytet za pośrednictwem powołanego z inicjatywy uczelni Komitetu Szkolnego, sprawowała nadzór nad szkolnictwem elementarnym i średnim w ośmiu guberniach południowo - wschodniej Rosji. Komitet zorganizował zwartą sieć szkolną i w każdym mieście gubernialnym istniało gimnazjum W miastach powiatowych - szkoły podstawowe a w mniejszych miastach i wsiach - szkoły parafialne. Program gimnazjalny oparto na założeniach neofilologii greka łacina, elementy kultury antycznej z wyraźnym uzupełnieniem o języki nowożytne , historię, geografię, oraz matematykę i fizykę. Szkoła parafialna otwarta była dla dziewcząt z różnych środowisk . Z roku na rok w Litwie tworzył się coraz lepszy stosunek do oświaty.

108. Rola Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół nauk w organizacji szkolnictwa Warszawy

W 1800r. z inspiracji Stanisława Sołtyka powstało Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Była to pierwsza w Polsce Akademia umiejętności. Towarzystwo wiele miejsca poświeciło sprawom oświaty i dzięki jego staraniom w 1804r. władze pruskie zezwoliły na powstanie w Warszawie, sześcioklasowej neohumanistycznej szkoły średniej pn Królewskie liceum Warszawskie. W szkole w kursie podstawowym obowiązywało pięć języków : polski, niemiecki, francuski, grecki, oraz cztery języki nieobowiązkowe : angielski, hebrajski , rosyjski, włoski.

109. Instytucja dozoru szkolnego w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

Władze oświatowe w postaci Izby Edukacji Publicznej, nazywanej w skrócie Izbą Edukacyjną, podległą ministrowi spraw wewnętrznych Księstwa Warszawskiego powołana w 1807r. W 1812r. przekształcono ja w Dyrekcję Edukacji Narodowej ( DEN) , a po powołaniu Królestwa Polskiego w 1815r. w Komisję Rządową Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (KRWRiOP) . Twórcą Izby Edukacyjnej, a następnie prezesem Den oraz ministrem WRiOP ( do 1820r.) był Stanisław Kostka Potocki. Członkowie tych organów , szanując koncepcje ustroju szkolnego KEN , usiłowali ściślej związać system szkolny z administracją państwową i poddali go kontroli społecznej . Każda szkoła miała organ społecznego nadzoru nad szkolnictwem w postaci tzw. Dozoru szkolnego. W okresie księstwa Warszawskiego były to dozory trzystopniowe ; miejscowe - dla szkół niższych i wyższych, powiatowe - obejmujące wszystkie szkoły w powiecie oraz departamentowe obejmujące szkolnictwo w całym departamencie . W skład dozoru szkolnego szkoły elementarnej wychodzili najczęściej dziedzic lub jego zastępca, proboszcz w mieście burmistrz , a na wsi wójt oraz 2-3 przedstawicieli lokalnego społeczeństwa.

110. System szkolnictwa w Królestwie Polskim na podstawie ustawy z 1893r.

Pierwsze lata po upadku powstania listopadowego nie posiadały jeszcze symptomów wyraźnej rusyfikacji. Nowa ustawa szkolna z 1833r. wyróżniała trzy rodzaje szkół: - szkoły elementarne, czyli parafialne - szkoły obwodowe tj. niższe gimnazja - gimnazja. Oprócz tego funkcjonowały seminaria nauczycielskie, szkoły wojskowe a ponadto szkoły prywatne. Przed szkołami elementarnymi stawiano ograniczone cele : naukę czytania, pisania, naukę czterech działań arytmetycznych, religii, gospodarstwa wiejskiego i elementarnych wiadomości praktycznych. Szkoły obwodowe były czteroklasowe , czteroletnie, zaś gimnazja , pięcioklasowe i pięcioletnie. System stworzony w czasach Królestwa Polskiego na podstawie ustawy 1833r. wypełniał ideę jednolitości pionowej. Ustawa z 1883r. dopuszczała prowadzenie szkół prywatnych , a także pensji tj. szkół z internatami, ale tylko za zezwoleniem organów władzy państwowej.

111. Gimnazja realne w Królestwie Polskim w okresie między powstaniowym .Ważnym zjawiskiem były tzw. Szkoły realne, w tym m.in. Gimnazjum realne w Warszawie, oraz szkoły w Kielcach i Kaliszu. W warszawskim Gimnazjum realnym panował wciąż kierunek filologiczno - klasyczny, a jego profesorowie mieli kontakt z europejską myślą naukową. W 1842r. uruchomiono w tej szkole trzy laboratoria chemiczne na wzór słynnego Uniwersytetu w Giessen. W 1844r. do Gimnazjum realnego przyłączono nowo otwartą szkołę Sztuk pięknych. Gimnazjum stało się wzorem szkół realnych dla całego Królestwa . W 1861r. we wszystkich szkołach realnych kształciło się 3083 uczniów.

112. Szkolnictwo handlowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku.

Rząd carski odmawiał tworzenia państwowych lub prywatnych gimnazjów. Spowodowało to podjęcie starań otwierania szkół handlowych. Ministerstwo Handlu udzieliło koncesji na otwieranie szkół handlowych z rosyjskim językiem wykładowym i rosyjskim nauczycielami. Szkoły handlowe w Królestwie Polskim tworzono na podstawie ustawy ministra finansów Rosji, późniejszego premiera Sergiusza Wittego z 1896r. W tym samym roku w Warszawie powstały dwie szkoły handlowe Edwarda Rontalera i Franciszka Luskusa oraz kilka żeńskich kursów handlowych. Ta pierwsza w 1899r. otrzymała nawet prawa szkół państwowych , jednak przeznaczona była wyłącznie dla dzieci chrześcijan. Była silnie wpierana przez warszawskie sfery kupiecko - przemysłowe i finansowe. Poza Warszawą potrzebę szkolnictwa handlowego rozumiały sfery przemysłowo - kupieckie Łodzi, Pabianic, Zgierza, Bęchina , Lublina , Częstochowy, Włocławka i innych miast Królestwa polskiego. W 1903r. w Królestwie polskim było już 28 szkół handlowych różnych typów.

113. Ruch i myśl pedagogiczna na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku

Ruch pedagogiczny, mimo polityki represji ze strony zaborców, rozwijał się na ziemiach polskich wraz z ideologią pozytywizmu. Szczególnie pozytywną rolę odegrał wychodzący od 1865r. „ Opiekun domowy” gdzie prowadzono specjalny cykl , tzn. biblioteczkę pedagogiczna dla rodziców i wychowawców. W 1877r. pod redakcją księcia Jana Jadusza Lubomirskiego zaczęła wychodzić Encyklopedia wychowawcza. W latach 1882 -1884 wyszły dwa tomy „ Rocznika Pedagogicznego”. W latach 1882 - 1905 w Warszawie ukazywało się pierwsze wydawnictwo ciągłe poświęcone teorii i praktyce nauczania w domu i szkole Pt. „ Przegląd Pedagogiczny”. Na jego łamach podjęto również dyskusję na temat samokształcenia nauczycieli. W specjalnym dziale Pt. Ogródek dziecięcy zamieszczono artykuły metodyczne o wychowaniu przedszkolnym.

114. Franciszek Bizon z Wadowic jako historyk wychowania i założyciel seminariów nauczycielskich w Galicji.

W Galicji warunki do rozwoju zrzeszeń nauczycielskich i myśli pedagogicznej zostały stworzone dopiero po uzyskaniu autonomii. W 1868r. we Lwowie odbył się pierwszy zjazd nauczycielstwa szkół wszystkich typów podczas którego powołano Towarzystwo Pedagogiczne. W 1884r. związano z kolei Towarzystwo Nauczycieli szkół Wyższych, które objęło swoim zasięgiem teren całej Galicji. W 1896r. powołano do życia Towarzystwo Nauczycieli Ludowych. W 1906r. w Galicji doszło do powstania bardzo żywotnego Krajowego Związku Nauczycieli Ludowych. Na przełomie wieków w gimnazjach galicyjskich pracował Franciszek Bizoń pochodzący z Wadowic, pedagog i historyk wychowania. Położył on duże zasługi dla rozwoju prywatnego szkolnictwa dla dziewcząt oraz tworzenia seminariów nauczycielskich. Zajmował się także badaniami nad dziejami oświaty i wychowania.

115. Poglądy edukacyjne i zasługi Stanisława Kostki Potockiego dla rozwoju oświaty Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

Położył duże zasługi w rozwoju szkół elementarnych i sieci szkolnictwa na wszystkich szczeblach. Doprowadził do powstania 1200 szkół elementarnych , 20 podwydziałowych, 12 liceów, instytutu głuchoniemych oraz kilku wzorowych szkół dla młodzieży żydowskiej. Był zwolennikiem jednolitego programu nauczania dla szkół elementarnych wiejskich, szkół wydziałowych w mieście oraz szkół wojewódzkich, nazywanych również departamentowymi. Gorąco popierał rozwój Uniwersytetu Warszawskiego.

116. Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica.

Wywarł ogromny wpływ na życie naukowe i oświatowe. Swoje poglądy na sprawy oświatowe przedstawił jeszcze w latach Rzeczpospolitej w dwóch pracach Pt. Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego i Przestrogi dla Polski . Uważał , że wszystkie stany należy objąć powszechnym kształceniem. Staszic był zwolennikiem powszechności szkoły elementarnej już od szóstego roku życia , propagowania oświaty zawodowej i rozwoju nauki. Kształceniu zawodowemu przypisywał główną rolę w rozwoju gospodarczym kraju. Uważał, że szkolnictwo poddać nadzorowi państwa oraz kontroli społecznej w postaci nadzorów szkolnych. Wychowanie utożsamiał z wychowaniem obywatelskim w duchu patriotyzmu , pracowitości , przedsiębiorczości i poszanowania prawa.

117. Program oświatowy Kołłątaja i Czackiego

Tadeusz Czacki współpracując z Hugo Kołłątajem opracował program szkolnictwa elementarnego na wsi : w mieście. Projekt ten stał się podstawą wydanej przez cara w 1807r. Ustawy dla szkół parafialnych w guberniach wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Ustalała ona obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci, który jednak nie mógł być w pełni realizowany z powodu rzadkiej sieci szkół. Ustawa ustalała dwa rodzaje szkół parafialnych dla wsi i miast. Szkoła miejska była 2 - klasowa o jednym nauczycielu z 2- letnim planem nauczania. Program szkół obejmował przedmioty ogólne : nauka czytania i pisania, arytmetykę, katechizm i naukę moralną, a ponadto wiadomości praktyczne z geografii i przyrody, ogrodnictwa, rolnictwa oraz muzykę i śpiew.

118. Kształcenie nauczycieli w programie Tadeusza Czackiego.

Wiele uwagi poświęcał kształceniu nauczycieli w 8 - letnich specjalnych zakładach wychowawczych. W 1804r. ogłosił jedną ze swoich prac Pt O stanie generalnym oświecenia guberni wołyńskiej. Program tego zakładu miał zapewnić nauczycielowi szkoły elementarnej wiedzę ogólną wraz z nauką łaciny , śpiewu i muzyki oraz zasób wiedzy z przedmiotów praktycznych: rolnictwa, ogrodnictwa, weterynarii, mechaniki, budownictwa, a nawet prawa i chemii.

119. Program i organizacja Liceum Krzemienieckiego (Wołańskiego) Tadeusza Czackiego.

Tadeusz Czacki był organizatorem w 1805r. znanego Gimnazjum ( Liceum) w Krzemieńcu na Wołyniu, nazywanego niekiedy „ Atenami Wołyńskimi”, którego program wykraczał znacznie poza szkołę średnią. Program tej szkoły realizował neoklasyczne tendencję gruntownego studium filologiczno - historycznego z nachyleniem utylitarnym. Znakomita atmosfera i wyjątkowo dobrze przygotowana i ambitna kadra powodowały, ze już w pierwszym roku funkcjonowania szkoła skupiała 340 uczniów. Nauczanie w gimnazjum trwało 10 lat i składało się z dwóch poziomów. Poziom niższy , nazywany niekiedy szkoła pamięci , obejmował 4 - letni kurs nauczania z dominacją wykształcenia językowego ( język polski, rosyjski, francuski, niemiecki, łacina) oraz podstaw arytmetyki, geografii i nauki moralnej. Wyższy stopień obejmował 6 - letni okres nauczania , realizowany w trzech dwuletnich kursach. I - matematyka, logika, historia, geografia, wymowa, II fizyka, prawo II przyroda, chemia, literatura. Liceum słynęło z wysokiego poziomu wychowania fizycznego, głównie w zakresie szermierki, jazdy konnej, biegów i pływania. Szkoła realizowała ambitny program samorządności i rozwoju zrzeszeń uczniowskich o charakterze samokształceniowym i społecznym.

120. Jędrzej Śniadecki twórcą idei wychowania fizycznego

1805r. ogłosił książkę Pt. „ O fizycznym wychowaniu dzieci”, gdzie przekonywał , że zdrowie fizyczne jest podstawą rozwoju umysłowego i moralnego. Uważał, że do siódmego roku życia dziecko powinno być „fizyczne i tylko fizyczne”.

121. Model szkoły w poglądach ks. Adama Jerzego Czartoryskiego

Wniósł duży wkład w rozwój szkolnictwa na Litwie, którego symbolem był wysoki poziom Uniwersytetu Wileńskiego . Oddziaływaniami oświatowymi chciał objąć zarówno dzieci, młodzie jak również dorosłych. Zakładał nowe szkoły i był zwolennikiem jednolitego systemu wychowania oraz podniesienia poziomu wykształcenia nauczycieli. Szkoła miała być dostosowana do potrzeb środowiska, a jej naczelnymi zasadami miała być zasada poglądowości i rozwoju intelektu, a nie pamięciowe opanowanie materiału szkolnego. Z systemu szkolnego całkowicie wyeliminował kary cielesne.

122. Program oświatowy Józefa Dietla

W latach 1865 - 1866 wydał dwutomowe dzieło Pt. O reformie szkół krajowych. Sformułował w nim m.in. założenia organizacyjne szkoły, nawiązujące do haseł KEN. Szkołę ludową uważał za szkołę stanową przeznaczona dla ludu, która dla tego stanu miała mieć charakter „szkoły głównej” . W 1866r. wypowiedział się za organizacją tzw. Szkół powtarzań. Miały to być niedzielne zajęcia dla absolwentów szkół ludowych, którzy podjęli pracę w rolnictwie lub rzemiośle. W swoim dziele J. Dietl upomniał się o społeczną rangę zawodu nauczycielskiego, a jedynym z warunków osiągnięcia tego celu , miała być poprawa sytuacji materialnej nauczycieli. Ze szczegółową mocą wypowiedział się o potrzebie kształcenia dziewcząt, bowiem one powinny być dobrze przygotowane do pełnienia funkcji wychowawczej w rodzinie.

123. Bronisław Irentowski jako twórca „pedagogiki narodowej” i nowoczesnego systemu oświatowego

W memoriale do władz powstania listopadowego Pt. Myśl podniesienia nauki ogólnej i oświaty” , domagał się liberalizacji stosunków szkolnych i powierzenia nadzoru nad szkolnictwem średnim Uniwersytetowi Warszawskiemu. Uznany został za twórcę systemu „pedagogiki narodowej” mającej oświecić i odrodzić naród polski przez oświecenie i wychowanie w duchu patriotyzmu. Opowiadał się za powszechnością kształcenia, w którym podstawowym ogniwem miało być szkolnictwo elementarne. Pod pojęciem nauki elementarnej rozumiał przede wszystkim umiejętność czytania, pisania i rachowania , na szczeblu elementarnym nauka miała być jednakowa dla wszystkich dzieci. Dostęp do szkolnictwa wyższego chciał jednak ograniczyć tylko dla płci męskiej, dziewczętom pozostawiając kształcenie w szkole elementarnej lub pensji. Pod szerszym rozumieniem pojęcia „szkoła” zaproponował system szkolny, który miał obejmować następujące szczeble edukacji: - dom rodzicielski jako pierwsza szkoła - szkoła elementarna wiejska lub miejska - pensjonaty ( niekoedukacyjne dla młodzieży Szlacheckiej) - obok pensjonatów - szkoły realne, czyli przemysłowe niższe, wyższe dla młodzieży mieszczańskiej - szkoły politechniczne - czyli wyższe uczelnie zawodowe - gimnazja, zwane przez niego także liceami lub szkołami dla uczonych albo szkołami wojewódzkimi uniwersytety.

124. Nowoczesna szkoła elementarna i kształcenie zawodowe w pojęciu Ewarysta Estkowskiego

Domagał się szkoły z polskim językiem nauczania dla dzieci polskich. Polską szkołę chciał oprzeć na tradycji wychowawczej. Sądził, że kształcenie i wychowanie powinno trwać do 21r. życia, wyrażał obawy o młodzież opuszczającą szkołę elementarną w 14 roku życia, która nie jest ukształtowana umysłowo, moralnie i społecznie, proponował organizacje szkół niedzielnych. W ich programie przewidywał kwestię związane z moralnością, miłością ojczyzny oraz wiedzę z zakresu rolnictwa lub rzemiosła. W szkołach niedzielnych chciał widzieć zarówno dziewczęta jak i chłopców.

125. Henryk Jordan pionierem wychowania fizycznego w Polsce.

Lekarz, pionier wychowania fizycznego w Polsce. Jako profesor medycyny uniwersytetu Jagiellońskiego , pod wpływem wzorów amerykańskich w 1887t. założył w Krakowie obszerny ( park sportowy) plac gier gimnastycznych i zabaw dla młodzieży, zwany później Parkiem Miejskim doktora H. Jordana. Jako pierwszy wprowadził wiele nowych gier sportowych m.in. piłkę nożną , tenis i grę w palanta . Jego inicjatywa stała się nowoczesną formą wychowania sportowego i pozaszkolnego. Uważał , iż młody człowiek powinien podlegać wszechstronnemu rozwojowi tak pod względem umysłowym jak też moralnym, estetycznym i fizycznym. Opracował system wychowania politycznego, gdzie lansował jedność pracy fizycznej i umysłowej. W 1899r. wystąpił prowadzenia do szkół średnich obowiązkowych lekcji gimnastyki. Był inicjatorem studiów uniwersyteckich dla nauczycieli wychowania fizycznego.

126. Poglądy Bolesława Prusa na współczesne problemy wychowawcze i edukacyjne.

Na łamach „ Opiekuna Domowego”, „Nowin” i „Przeglądu Tygodniowego” podejmował ważne sprawy społeczne i pedagogiczne. Kwestię opieki nad dzieckiem, ludami dla dzieci - głównie z wielkich miast, zagadnienia higieny społecznej, wychowania fizycznego młodzieży oraz wychowania kobiet. W wydanej w Warszawie w 1883r. broszurze Pt. Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa, opierając się na założeniach teoretycznych Herberta Spencera, przedstawił społeczny program pozytywizmu warszawskiego odnoszący się w wielu kwestiach do problemów wychowawczych. W kwestiach edukacyjnych pierwszeństwo przyznawał kierunkowi realnemu nad filologicznym i humanistycznym. System oświaty wychowania chciał oprzeć na następujących zasadach - utrwaleniu zrozumienia szacunku do pracy fizycznej - znajomości nauk opartych na obserwacji, doświadczeniu i pomiarach. Ścisłą harmonią miedzy naturą, pracą fizyczna i umysłową.

127. Piotr Chmielowski promotorem idei nauczania

W ramach współpracy z redakcja „ Opiekuna domowego” zredagował 25 książek z zakresu nauczania domowego . w 1874r. był autorem pierwszej z tej serii Pt. Co wychowanie z dziecka zrobić może i powinno. Wskazówki postępowania z dziećmi na doświadczeniu i nauce oparte. W pracy tej zajął się wyjaśnieniem trudności i problemów wychowawczych. Wskazał na dwojaką funkcje nauczania domowego - uzyskanie podstawowego wykształcenia , przeciwdziałanie wpływom zrusyfikowanej szkoły średniej.

128. Poglądy pedagogiczne Aleksandra Świętochowskiego .

Podstaw pedagogiki doszukiwał się w psychologii i naukach biologicznych, głównie w genetyce. Szczegółowymi celami wychowania były dla niego kształtowanie ciała, kształtowania rozumu, woli uczuć. Opowiadał się za reformą kształcenia dziewcząt, łącznie z ich dostępem do szkolnictwa wyższego.

129. Nowa metoda nauki czytania Konrada Prószyńskiego

W nauce czytania odszedł od tradycyjnego sylabizowania na rzecz czytania bezpośredniego tj. opartego na całych słowach oznaczających konkretne przedmioty, osoby itp.

130. Pierwsze czasopisma o tematyce pedagogicznej na ziemiach polskich : w Królestwie Polskim, w zaborze pruskim i austryjackim

Pierwszym czasopismem stricte pedagogicznym był „ Rocznik Instytutów Religijnych i Pedagogicznych w Królestwie Polskim”. Ukazujący się w Warszawie w latach 1824 - 1830. Po upadku powstania listopadowego i narastającej - tak rusyfikacyjnej polska myśl pedagogiczna zamarła. Sytuacje próbowały ratować czasopisma domowe , podejmujące tematykę wychowania. W latach 1865 - 1876 taką rolę wypełniał „ Opiekun Domowy”. W 1868 - 1915r. w Warszawie ukazywała się „ Kronika rodzinna” , w latach 90 - tych w Warszawie wychodziła kilka tytułów o charakterze rusofilskim , obok nich pojawiło się wydawnictwo powołane w 1878r. z inicjatywy Lubomirskiego Pt. Encyklopedia wychowawcza. W latach 1882 -84 ukazywał się „Rocznik Pedagogiczny”, niezależnie od tego w 1882 pojawił się „Przegląd Pedagogiczny” . W królestwie Polskim ukazywała się w latach 1906 - 14 „Nowe tory” 1912 - 14 „przegląd wychowawczy” 1906 „Myśl szkolna” oraz 1908 „Pamiętnik szkolny”. W zaborze pruskim pierwsze próby czasopiśmiennictwa pedagogicznego odnotowano dopiero w latach 40 - tych i 50 - tych, w 1845r. w Poznaniu zaczęło ukazywać się „ Pismo dla nauczycieli i Ludu Polskiego „ . Najlepsze warunki dla powstania i rozwoju czasopism pedagogicznych istniały w Galicji. Pierwszym czasopismem stricte pedagogicznym była powstała w 1868r. „Szkoła”. W 1883r. w Kołomyi powstał „ Głos Nauczycieli” zaś we Lwowie „ Muzeum”. W latach 90 - tych powstało kilkanaście nowych tytułów pedagogicznych w Rychwaldzie „Miesięcznik pedagogiczny” (1890) we Lwowie „ Dwutygodnik Katechetyczny” (1897) w Krakowie „Oświata”

131. Konspiracyjne formy oświatowe i edukacyjne w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku.

W latach 90 - tych XIX wieku w Warszawie działało bardzo aktywne konspiracyjne Koło Oświaty ludowej”. Jego celem było nauczanie grup chłopców, a także ludności miejskiej. Dodatkowo grupy kolporterów zajmowało się roznoszeniem książeczek do nauki czytania. Na podstawie uchwały LN podjętej w styczniu 1899r. powstało Towarzystwo Oświaty Narodowej, jego celem było ujęcie w zwarte formy organizacyjne rozproszonych inicjatyw oświatowych, zwłaszcza na terenie wsi . Głównym celem TON- u było szerzenie oświaty politycznej w duchu narodowym , zgodnie z zasadami religii katolickiej. Ważną inicjatywą w zakresie utrzymania polskości był Uniwersytet Latający, działający w Warszawie w latach 1885 - 1905, swoja nazwę zawdzięczał temu, iż ze względów konspiracyjnych musiał ciągle zmieniać lokale. Uczelnia ta dała dość gruntowne wykształcenie przede wszystkim wielu kobietom, które później studiowały na uniwersytetach zagranicznych.

132. Tajne nauczanie i strajki szkolne na ziemiach polskich na początku XX wieku.

W zaborze pruskim bezpośrednim powodem strajku w szkołach ludowych był wprowadzony w 1900r. nakaz nauczania religii w języku niemieckim i przyjęcia niemieckich katechizmów. Wobec strajkujących w dniu 20 maja 1901r. Prusacy zastosowali surowe represje i kary cielesne, rodzicom , którzy wkroczyli w obronie swoich dzieci do szkoły wytyczono procesy zakończone wysokimi karami więzienia i grzywny. Strajk dzieci we Wrześni i strajki solidarnościowe w Poznańskiem nie zmieniły antypolskiej polityki władz pruskich. W 1906r. wydano zarządzenie o likwidacji języka polskiego w nauczaniu religii w szkołach w Poznańskiem i na Pomorzu Gdańskim, odpowiedzią na te poczynania był powszechny strajk szkolny, zapoczątkowany wystąpieniem dzieci ze szkoły w Miłosławie w dniu 24 czerwca 1906r. W latach 70 -tych wprowadzono język rosyjski jako język nauczania, na naukę języka polskiego przeznaczono tylko dwie godziny w tygodniu. W tej sytuacji społeczeństwo polskie stosowała bojkot zrusyfikowanej szkoły, zastępując ją nauczaniem domowym. Z biegiem lat powstały tajne szkoły, . Największy zasięg tajnego nauczania zanotowano w Warszawie, którego organizatorem było Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności. Od 1894r. Towarzystwo Tajnego Nauczania w Warszawie prowadziło systematyczne nauczanie dla około 2000 dzieci. Na tak trwającego ruchu rewolucyjnego robotników wybuchły strajki szkolne w wielu szkołach w Poznańskiem na Pomorzu, oraz w pojedynczych przypadkach na Mazurach i Górnym Śląsku. Największy zasięg miał jednak strajk w Królestwie Polskim, ruch strajkowy obejmował falami poszczególne szkoły wyższe , średnie a nawet ludowe.

133. Uchwała zjazdu nauczycieli w Pilaszkowie

Za natychmiastowym spolszczeniem szkolnictwa początkowego opowiedział się wyraźnie tajny zjazd nauczycieli w ludowych w Pilaszkowie koło Łodzi . W dniu 1 października 1905r. Jego uczestnicy podjęli uchwałę zobowiązującą nauczycieli do prowadzenia w szkołach ludowych nauki wyłącznie w języku polskim.

134. Mariana Falskiego udział w strajku szkolnym 1905 - 1907

Najszerszy zasięg miał jednak strajk w Królestwie Polskim, ruch strajkowy obejmował falami poszczególne szkoły wyższe, średnie, a nawet ludowe. Sygnałem do rozpoczęcia strajku szkolnego stały się wiece studentów Uniwersytetu i Politechniki Warszawskiej w dniu 28 stycznia 1905r. Zgromadzeniu w politechnice , które podjęło decyzję o bojkocie aż do czasu jej spolszczenia przewodniczył marian Falski , angażujący się do działalności Polskiej Partii Socjalistycznej . Potem współpracował on bardzo aktywnie z Kołem Wychowawców - organizacją nauczycieli czynnie i moralnie popierająca strajk szkolny.

135. Rozwój szkolnictwa elementarnego w Królestwie Polskim w latach 1915 - 1918r.

…

198. Walka o dusze polaków ostatnich latach rządów W. Gomułki

Nowa ofensywa ideologiczna polskich komunistów rozpoczęła się od XII Plenum KCPZPR w dniach 4 - 6 lipca 1963r. kiedy to Gomułka zaatakował nauki społeczne i kulturę w PRL. W październiku 1963r. władze skonfiskowały 3 - tysięczny nakład książek prymasa Stefana Wyszyńskiego wydrukowany za granicą o Wielkiej Nowennie tysiąclecia. W 1965r. po liście biskupów polskich do biskupów niemieckich, partia nosiła kompanię antykościelną. 24 września 1958r. Gomułka podczas krajowej narady aktywu partyjnego, nawiązując do przypadającej w 1966r. tysięcznej rocznicy powstania państwa polskiego, wystąpił z apelami : „uczcijmy ten jubileusz naszej państwowości przez zbudowanie na pożytek młodemu pokoleniu - tysiąca szkół”. Z inicjatywy Stowarzyszeni PAX w ramach dezorganizowania obchodów tzw. Milenium Chrztu Polski przygotowanych przez Kościół katolicki, już od 1956r. realizowano program pn. „Milion drzew na tysiąclecie”, a potem „ Sto milionów drzew na tysiąclecie”. Po usunięciu religii ze szkół Kościół zorganizował we wszystkich parafiach punkty katechetyczne. W dniu 16.I 1968r. władze podjęły decyzję o zaprzestaniu z dniem 1 II przedstawień „Dziadów” A . Mickiewicza na Deskach Teatru Narodowego. Decyzja ta wzmogła falę protestów środowisk naukowych i kulturalnych. Na nadzwyczajnym wolnym Zgromadzeniu Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich w dn. 29.II.1968r. panujący w Polsce ustrój Stefan Kisielewski nazwał „dyktaturą cimniaków”

199. ilościowy rozwój oświaty w latach 1961 - 70

Ostatnie pięć lat rządów Gomułki zaznaczyły się mimo wszystko kolejnym wzrostem ilościowego rozwoju oświaty . Wzrosła liczba osób z zasadniczym wykształceniem zawodowym. W 1970r. osób z wykształceniem zawodowym było w Polsce 1717 tyś. W stosunku do 616 tyś w 1960r. O ponad 1 mln osób wzrosła liczba osób z wykształceniem średnim : z 2060 tyś w 1960r do 3105 tyś w 70r ; o prawie 50 % wzrosła ilość osób legitymujących się wykształceniem wyższym : z 415tys do 610 tyś. Ilościowy rozwój przeżyło także szkolnictwo wyższe. W wyższej szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR kształcono posłusznych funkcjonariuszy nauki, a poziom wiedzy uzyskiwanych tam doktorów pozostawił sporo do życzenia. Podobnie rzecz miała się z doktorami uzyskiwanymi w moskiewskiej Akademii nauk Społecznych. Jeden z takich doktorów , „schyłku komunizmu w 1989r.” , jeszcze w październiku 2003r. wyznał dziennikarce „ Nesweek Polska” : uzyskać doktorat nie było trudno wystarczyło znać rosyjski.

200. Niedostatki edukacyjne w latach 1961 - 70r.

Mimo, że w tym okresie realizowano hasło „ tysiąc szkół na tysiąclecie' to w dalszym ciągu brakowało w kraju odpowiedniej ilości lokali szkolnych. Słabością systemu edukacyjnego był niski poziom programów nauczania. Do zawodu nauczycielskiego trafiały niekiedy osoby z tzw. Selekcji negatywnej. Ponieważ zawód ten był mało atrakcyjny finansowo. Szkolnictwo i naukę mocno podporządkowano administracji partyjnej i państwowej tj. z jednej strony Ministerstwu Oświaty i Szkolnictwa Wyższego , z drugiej zaś komitetu nauki i Techniki. Podporządkowanie to znaczenie wzrosło po wydarzeniach 1968r i uchwaleniu w tym samym roku nowej ustawy o szkolnictwie wyższym. Ministrem oświaty i szkolnictwa w latach 1966 - 72 był członek KC PZPR prof. Henryk Jabłoński. Na czele PAN w 1962r. stanął prof. Janusz Graszkowski .

201. Ocena raportu o stanie oświaty w PRL z 1973r.

Po objęciu kierownictwa PZPR w grudniu 1970 r. przez Edwarda Gierka , na fali proponowanych zmian podjęto dyskusję o potrzebie zreformowania systemu oświaty w Polsce. W dniu 30 I 1971r. powołano Komitet Ekspertów , który miał przygotować raport o stanie oświaty w PRL. Przewodniczącym Komitetu został prof. Jan Szczepański, a jego członkami m. In. Antoni Rajkiewicz, Wincenty Okoń, Bogdan Suchodolski, Maria Łopatkowa Tadeusz Wiloch. W większości Komitet opowiedział się za 11- letnią szkołą ogólnokształcącą . Przedstawił także racje proponujące taki model systemu oświaty, który „pozwoli wychować i kształcić obywateli dysponujących wiedzą, cechami charakteru, postawami warunkującymi pełne uczestnictwo w tworzeniu przyszłego oblicza Polski. Zadania te mieściły się w haśle przedstawionym przez Gierka na V plenum KC PZPR w dniu 10 maja 1972r. na V plenum KC PZPR w dniu 10 maja 1972r przyjęto „Tezy w sprawie zadań partii, państwa i narodu w dziele wychowania młodzieży”. Tezy te w sposób widoczny minimalizowały rolę domu rodzicielskiego w wychowaniu dzieci . W tej sprawie ostro zareagował episkopat polski, który w dniu 22 marca 1973r. wystosował do sejmu PRL list podkreślający prawo rodziców do wychowania dzieci. W dniu 12 kwietnia tego roku niektóre tezy złagodzono jednak w dn. 13 października 1973r. ( w kilaka miesięcy po opublikowaniu „ Raportu o stanie oświaty w przeddzień 200 rocznicy powołania Komisji Edukacji Narodowej). Sejm PRL przyjął Uchwałę Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z dn. 13 października 1973r. o systemie edukacji narodowej , zmierzającą do utworzenia na wzór radziecki tzw. Dziesięciolatki

202. Skutki nieudanych reform edukacyjnych w latach siedemdziesiątych

Prawie dziesięcioletnie próby wdrożenia tej reformy przyniosły nieodwracalne szkody w polskiej oświecie. W latach 1970r. - 82 liczba szkół na wsi zmalała o 57%. Większość tych budynków , w tym przede wszystkim pochodzących z programu „ Tysiąc szkół na tysiąclecie”, przekazano na cele pozaświatowe , niektóre zamieniono na mieszkania dla nauczycieli, inne uległy całkowitej dewastacji. W 1988r. niewiele ponad 50 % dzieci w wieku 3 - 6 lat uczęszczało do przedszkoli , a tylko 43% absolwentów szkół podstawowych kontynuowało naukę w maturalnych szkołach średnich, zaś na studia wybrało się zaledwie 10 % młodzieży. Plany programu nauczania nieprzystosowane były do potrzeb rzeczywistości. Zła sytuacja panowała w zakresie kadry szkół i placówek i placówek oświatowo - wychowawczych. Wielu nauczycieli nie posiadało pełnych kwalifikacji pedagogicznych. Pewne sukcesy odnotowano w szkolnictwie zawodowym i wyższym.

203. Próba modernizacji polskiej szkoły w latach 80 - tych.

Potrzebne reformy systemu oświaty podjął już w czasie wydarzeń Sierpnia 80r. Komitet założycielski Niezależnego i Samorządnego Związku Nauczycieli i Pracowników Oświatowo - Wychowawczych. W listopadzie 1980r. Komitet podpisał porozumienie z Ministrem oświaty w Wychowania, w którym padły pewne ustalenia. Niezależnie od tych ustaleń w kilka dni potem minister oświaty i wych. Ogłosił decyzje o zapotrzebowaniu prac nad „ dziesięciolatką . Związek nauczycielstwa polskiego swoją uwagę skoncentrował na walce o nowelizacje „ Karty praw i obowiązków nauczyciela z 27 kwietnia 1972r. po kilku miesiącach dyskusji 26 I 1982r. Sejm przyjął Ustawę - „Karta nauczyciela” . W dniu 4 maja 1982r. uchwalono „ Ustawę o szkolnictwie wyższym” W latach 1983 - 84 pracowano Założenia programowo - organizacyjne kształcenia i wychowania w szkole podstawowej” oraz w innych typach szkół. Ministerstwo oświaty i wychowania we wrześniu 1982r. wydało dokument Pt. Kogo chcemy wychować w polskiej szkole”.

204. Ocena Raportu komitetu ekspertów z 1989r.

Na kanwie dokonujących się zmian społeczno - ustrojowych w dniu 25 II 1987r. powołany został Komitet Ekspertów do spraw Edukacji narodowej pracujący pod kierunkiem prof. Czesława Kulisiewicza, w 1989r. w materiale Pt. „ Edukacja narodowym priorytetem „. Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji narodowej w PRL. Komitet Ekspertów najwięcej zastrzeżeń zgłosił do programów nauczania oraz organizacji pracy szkoły. Komitet w swoim raporcie zaproponował konieczne zmiany, które należało oprzeć na podstawowych zasadach : -zasada powszechności kształcenia - zasada drożności zarówno pionowej jak i poziomej - zasad ustawiczności kształcenia - zasada szerokiego profilu kształcenia - zasada elastyczności programowej i organizacyjnej - zasada wychowania przez pracę - zasada uspołecznienia. komitet zaproponował jednocześnie wprowadzenie zmian i rozłożył je w czasie. Najważniejsze zadania ;dalsze upowszechnianie wychowania przedszkolnego ; podniesienie poziomu dydaktyczno - wychowawczego szkół podstawowych, zwłaszcza w małych miastach i na wsi; udostępnianie studiów wyższych większej liczbie młodzieży i dorosłych; dalszy rozwój kształcenia ustawicznego; gruntowna przebudowa doktryny kształcenia. Niestety, postulowana przez Komitet Ekspertów przebudowa polskiego szkolnictwa nie została przez władze podjęta.

205. Psychologiczne podstawy wychowania estetycznego w myśli Stefana Szumana

Psycholog, pedagog. Był pierwszym rektorem, utworzonej w 1946r. Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. KEN w Krakowie. Należał do grona najpoważniejszych polskich psychologów, którzy rozwinęli psychologiczne podstawy procesów wychowawczych . Odrzucał koncepcje jednostronnie ukształtowanego człowieka, ograniczającego się tylko do intelektualnego poznania rzeczywistości. Uważał , że człowiek powinien być wszechstronnie rozwinięty, oparty na bezpośrednim poznaniu i przeżywania świata. Wielką rolę w wychowaniu przypisywał dziełom i arcydziełom sztuki. W tym znaczeniu postulował, aby prawo dostępu do sztuki przysługiwało każdemu człowiekowi, na równi z prawem do wykształcenia i pracy. Proces wychowania estetycznego widział jako proces społeczny, w którym maja współpracować ze sobą wychowawca i wychowanek. Przy czym w udostępnieniu dzieł sztuki podstawową rolę odgrywa słowo mówione i pisane. Pozostawił ogromny dorobek pisarski. Jego książki i artykuły w zakresie koncepcji wychowania estetycznego dzieli się na - wych. Przez rysunek i malarstwo, - wych. Przez muzykę, wych. Przez literaturę, wych przez teatr, - wych, przez film, - wych. Przez rzemiosło artystyczne, - oddziaływanie na człowieka w sytuacjach skrajnych.

206. harcerska metoda wychowania Aleksandra Kamińskiego

Wychowanie rozumiał jako udzielanie pomocy skłaniającej do samowychowania. Dużą rolę przywiązywał do małych grup rówieśniczych i osobistego przykładu . Na polski grunt przeszczepił skauting, a metodę harcerską na teren szkoły „ Sądzić należy, ze trzy elementy metody harcerskiej - zabawa - zastęp - sprawność oraz - jako element czwarty- swoista atmosfera , dają możliwość uzyskania w całej pełni tego wszystkiego co ze harcerstwa można przeszczepić na teren klasy”. Był autorem szeregu prac z zakresu metodyki harcerskiej m.in. „Antek Cwaniak” - książka o zuchach (1932), „Książka wodza zuchów”(1933r.) , „Krąg rady „ (1935), „ Nauczanie i wychowanie metodą harcerska „ (1947r.)

207. Pedagogika kultury w ujęciu Bogdana Sucholskiego

Pedagog, historyk kultury i wychowania. W 1936r. wypowiadając się w sprawie krytyków doboru materiału nauczania do liceum ogólnokształcącego, wyróżnił cztery kryteria doboru materiału nauczania do liceum ogólnokształcącego , : - wzgląd na naukową ważność faktów i teorii , - wzgląd na możność opanowania materiału przez uczniów, - walory światopoglądowe materiału nauczania , - związek materiału nauczania z polską rzeczywistością. Po wojnie był m.in. współzałożycielem Europejskiego Stowarzyszenia Pedagogiki Porównawczej i w latach 1969 - 73 jego wiceprzewodniczącym. W swoich piomach podejmował różne kwestie dotyczące także historii wychowania . W opracowaniu przygotowanym na zamówienie Międzynarodowego biura Wychowania w Genewie ( 1979) ostro skrytykował faszyzm i hitleryzm , który w latach 30 -tych XX wieku zadał główny cios nowemu wychowaniu.

208. Józef Pieter twórcą Polskiej Szkoły Psychologii.

Pedagog, psycholog. Założyciel i dyrektor Instytutu Pedagogiki w Katowicach . Redaktor powojennej „ Chowany” . W latach 1949 - 53 związany z Uniwersytetem Łódzkim, potem z Uniwersytetem Warszawskim. W latach 1955 - 85 był rektorem WSP w Katowicach. W centrum zainteresowania pozostały psychologia uczenia się , psychologia twórczości, społecznych uwarunkowań rozwoju dzieci i młodzieży, metodologia pracy naukowej i historia psychologii . Z bogatego dorobku pisarskiego uwagę zwracają ; „ Poznawanie środowiska wychowawczego”, „ Słownik psychologiczny”, ”Psychologia uczenia się i nauczania”, „Historia psychologii”.

209. Zasługi Ryszarda Kroczyńskiego dla historii oświaty i wychowania

Pedagog, historyk oświaty i myśli pedagogicznej. Był prof. Uniwersytetu Warszawskiego i warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego w latach 1959 - 87 redagował „ Przegląd Historyczno - Oświatowy” , a w latach 1973 - 77 „ Studia Pedagogiczne”. Posiadał duże osiągnięcia na polu pedagogiki społecznej , przede wszystkim w zakresie badań wpływu warunków społecznych , kulturowych i biochemicznych na przebieg procesów dydaktyczno - wychowawczych. Bliska mu była także teoria kształcenia ustawicznego , historia myśli pedagogicznej i historia wychowania fizycznego . Z ważniejszych jego prac należy wymienić „ Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w królestwie Polskim” wprowadzenie do pedagogiki społecznej”. , „ Edukacja parlamentarna”, „Pedagogika społeczna”.

210. Myśl Pedagogiczna i dorobek pedagogiczny Stefana Wołoszyna

Pedagog , historyk wychowania i myśli pedagogicznej. Profesor wielu uczelni , w latach 1956 - 60 rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Znany jest przede wszystkim jako autor „ Dziejów wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie” (1964) oraz „ Źródeł do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej” ( 1965 - 66) . W 1978r. opublikował biografię Janusza Korczaka. W 1992r. ogłosił natomiast „ Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku „ oraz w 1996r. „ pedagogiczne wędrówki przez wieki i zagadnienia.” W 1004r. wyszło drukiem „ pedagogika Antoniego Makarenki w klimacie pedagogiki oświatowej”. W kręgu jego zainteresowań mieściła się także pedagogika sportu. W rozmowie z Andrzejem Bogajem i Mirosławem J. Szymońskim w styczniu 1997r. wypowiedział się także w sprawie zawodu nauczycielskiego.

211. Etapy Rozwoju i Grupy tematyczne czasopism

W okresie lat 1945 - 80 nastąpił żywiołowy rozwój czasopiśmiennictwa pedagogicznego. Czasopisma te dzielimy na następujące grupy ; 1. Ogólnopedagogiczne , np. „ Kwartalnik Pedagogiczny, „ Głos nauczycielski” 2. Socjalistyczno pedagogiczne np. . „Wychowanie Przedszkolne” , „ Szkoła Zawodowa” 3. Przedmiotowo - metodyczne , np. „ polonistyka” 4. Czasopisma z zakresu nauk współdziałających z pedagogiką , np. „ Psychologia Wychowawcza 5. Czasopisma organizacyjno - informacyjne ZNP , np. „ Biuletyn Organizacyjny Zarządu Głównego ZNP” 6. Czasopisma o charakterze urzędowym, np. „ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty”

212. Zmiany w szkolnictwie po 1989r.

Zmiany dotyczące modelu funkcjonowania polskiej oświaty zawarte zostały w ogłoszonych w 1990r. tzw. Priorytetach edukacyjnych Ministerstwa Edukacji Narodowej. Z dniem 1 września 1990r. po długich latach przerwy do szkół wprowadzono nauczanie religii . Począwszy od 1989r. kierownictwo MEN wyraziło zgodę na zakładanie szkół niepaństwowych. MEN pozwoliło nauczycielom na dość dużą swobodę w wyborze podręczników. Przejęcie przedszkoli przez samorządy lokalne od 1 I 1991r. spowodowało , iż wiele tych placówek uległo likwidacji . MEN nie licząc na trudności ekonomiczne szkół w 1991r. opracowało i wydało „ Koncepcję programu kształcenia ogólnego w polskich szkołach „ Koncepcja MEN w listopadzie 1991r. spotkała się z ostrą krytyką Komitetu Nauk Pedagogicznych polskiej Akademii Nauk. Wskazano, że istnieje pilna potrzeba przekształcenia instytucji edukacyjnych, w których podstawową rolę ma odgrywać twórczy i zaangażowany nauczyciel.

213. Założenia ustrojowe w ustawie o systemie oświaty z 1991r.

Ustawa przywróciła rozgraniczenie szkoły i placówki publicznej i niepublicznej. Szkoły i placówki są wyjątkiem pewnych ograniczeń, mogły odtąd zakładając : - jednostki samorządu terytorialnego, - osoby prawne, - osoby fizyczne.

---