72. Formy nagrobków w sztuce nowożytnej z uwzględnieniem barokowego castrum doloris.

- nagrobek medalionowy - rzadki, związany z działalnością Santo Gucciego, stylizacja all'antica

- nagrobek z postacią klęczącą- XVII wiek wprowadza nową koncepcję ukazywania zmarłego w przedstawieniach na nagrobkach. Zmarły ukazany w pozycji klęczącej, pogrążony w modlitwie, adorujący krzyż lub wyobrażenie Matki Bożej z Dzieciątkiem. W gotyku postać przedstawiana była na marach, w renesansie najczęstszym rozwiązaniem był zmarły pogrążony we śnie. Nie oznacza to jednak, że takie ujęcie postaci jest nowe, nowe jest jedynie zastosowanie go do ukazania postaci zmarłej. W XVI w postać klęcząca często przedstawiała donatora, aczkolwiek jeszcze za jego życia (przykładem może być tablica erekcyjna kasztelana Andrzeja Górki w katedrze poznańskiej z 1574). Są dwa główne sposoby ujęcia postaci klęczącej: ujęcie figury jako oranta en face (nagrobek prymasa Wojciecha Baranowskiego w Gnieźnie) oraz znacznie bardziej rozpowszechniony typ ujęcia z profilu, postać zwrócona była najczęściej ku przedmiotowi dewocji. Jako główny temat przedstawienia na nagrobku, figury klęczące wprowadzone zostaną dopiero w początkach wieku XVII, otrzymawszy już wtedy naturalne rozmiary (te wcześniejsze były niewielkie). Ten typ, stając się coraz bardziej popularny zarówno na południu jak i na północy kraju, wyparł w końcu renesansowy typ nagrobka z figurą leżącą. przykłady: nagrobek Działyńskich w Nowym Mieście Lubawskim, nagrobek Batorych w Barczewie, nagrobek Bahrów w kość Mariackim w Gdańsku.

-nagrobek dziecięcy-wywodzi się z warsztatu Berecciego, jako osobny typ, w Polsce bujny rozkwit, w innych krajach nie był popularny

Występują również typy nagrobków podwójne (nagrobek Kościelickich w Kościelcu-1559), czasem potrójne. Nagrobki tego typu były fundowane głównie dla feudałów świeckich oraz wyższego duchowieństwa. Zauważalny jest brak indywidualizacji na rzecz typizacji podkreślającej głównie stan społeczny.

Ze względu na przedstawiane osoby można wyróżnić nagrobki królewskie, biskupie, rycerskie , później też mieszczańskie (przede wszystkim z postaciami klęczącymi, czasem cała rodzina), a obok tego dziecięce i z postaciami kobiecymi (najczęściej żony królów)

Epitafia: ogólnie są dwa rodzaje: inskrypcyjne i obrazowe. Te pierwsze (jak sama nazwa wskazuje)charakteryzują się dominacją płyty inskrypcyjnej, rzeźbiona jest rama architektoniczna, często dodawane są też figurki cnót. Te drugie natomiast mają malowane lub rzeźbione sceny  religijne (głównie Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Sąd ostateczny ale zdażają się też sceny ze ST lub NT, albo wizerunek zmarłego w modlitewnej pozie). Materiały w zależności od zasobów finansowych fundatorów to drewno, piaskowiec, różne marmury i alabaster (czasem jakieś imitacje tych materiałów, polichromowane). Wzory płynęły z Włoch ale na północy przede wszystkim z Niderlandów i Niemiec. Popularne zarówno wśród katolików jak i protestantów, chociaż kalwiniści preferowali raczej inskrypcyjne epitafia. Epitafia były najbardziej popularne wśród bogatych mieszczan. Z przedstawicieli to np. wszechobecny Willem van der Block a później i Abraham tez van der Block

 

W XVII i XVIII w. castra doloris zyskały wyjątkowo rozbudowaną oprawę architektoniczno - scenograficzną o bogatym programie symboliczno-alegorycznym. Castrum doloris umieszczano w kościele przed ołtarzem, pośrodku nawy lub w kaplicy. Składał się on z elementów takich jak: tempietty, baldachimów, fragmentów fortyfikacji, piramid, obelisków, figur świętych, personifikacji, elementów heraldycznych i symbolicznych, portretu trumiennego, scen z życia zmarłego. U stóp castrum w barokowej Polsce odbywano spektakl pogrzebowy - theatrum funebris.

---