14. MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

WYKŁAD 1:

Cel funkcjonowania gospodarki światowej - 2 wektory, czyli 2 podejścia - osią jest człowiek, a biznes jest otoczką; oś - biznes a ludzie są wykorzystywani. Brzeziński mówił - w XXI wieku społeczeństwo będzie funkcjonowało w systemie 20:80 (20% będzie miało pracę, a 80% będzie pozostawało bez niej).

System gospodarki globalnej - charakterystyka strukturalna zwraca uwagę na mechanizmy, wielkości i struktury zasobów naturalnych, rezerwy, zapasy, jaki jest potencjał (co system może robić i do jakich utrudnień może się dostosować - trzęsienia ziemi, zaburzenia klimatyczne); charakterystyka funkcjonowania - jakie funkcje system gospodarki pełni i ma pełnić - zaspokajać potrzeby społeczeństw czy kierować się na zysk. Inne parametry - sterowalność (czy da się sterować państwami świata, mając 100% pewności; czy układ jest stabilny (system walutowy, polityka - np. zamachy terrorystyczne); inercyjność układu - jak szybko reaguje na decyzje organizacji (ONZ, Bank Światowy, FAO, itp.); elastyczność układu (zmiany do otoczenia); wrażliwość (na co jest wrażliwy ten układ - zabezpieczenia systemów komputerowych - EMP, tj. elektryczny impuls elektryczny - tym można rozbić komputerowe bazy danych; surowce energetyczne); przewidywalność (czy można przewidzieć rozwój sytuacji gospodarczej na świecie na 100%). Ten układ jest słabo przewidywalny, zdolność do uczenia się tego systemu (czy ludzie umieją się uczyć - ludzie z wielkich organizacji); efektywność (ile w skali globalnej z 1$ utrzymuje się po 1 roku).

Struktury na tle matrycy - podział o charakterze północ-południe; inne podejście to triada (triadyzacja gospodarki światowej - jest to UE, NAFTA, czyli Kanada, USA, Meksyk; Japonia + tygrysy azjatyckie, jak Singapur, Tajwan, Korea Południowa). UE + NAFTA - od 1995 roku rozmawiają na temat transatlantyckiej strefy wolnego handlu (może być diada). Zagrożenia dla tego układu - problem Arabów (próba skonsolidowania państw islamskich). Żółte państwa wspomagają państwa islamskie. ONZ chce powołać międzynarodowy rząd gospodarczy.

Na matrycy dajemy państwo modelowe - w środku państwa jest budżet (rezerwy, deficyt, nadwyżka) - krajem steruje się za pomocą budżetu - kieruje się środki do różnych „ośrodków”, żeby je pobudzić.

Wpływy - podatki (pośrednio z eksportu), cła. Polska (2001 rok) - wpływy to 140 mld zł, a wydatki to 173 mld zł. jest deficyt, który wynika z małych wpływów z ceł i podatków. Wpływy z cła w Polsce to 4% wszystkich wpływów budżetowych; w UE dochody z ceł wynoszą 20%. Podatek VAT (Polska - 38%, UE - 55%). Ogólne tendencje światowe to spadek dochodów z ceł. Podatki - często zwalnia się z jego płacenia firmy, które zaczynają handlować. Szara strefa (15% w Polsce) - nie płacą podatków. Ale można redukować szarą strefę, stosując abolicję podatkową.

Polityka w odniesieniu do handlu zagranicznego - może mieć 2 postacie (liberalna - wolny rynek, protekcjonizm - ochrona rodzimego rynku; interwencjonizm - po środku, państwo się wtrąca).

Polityka budżetowa - na jaki deficyt możemy sobie pozwolić.

Polityka dochodowa - związane z cenami, płacami - państwo może udzielać subsydiów - bezpośrednich (pieniądze) i pośrednich (współudział w badaniach, kredyty proeksportowe, ulgi podatkowe). Dumping - do tego mogą doprowadzić subsydia.

UE stosuje dopłaty, jeśli ceny produktów są niższe, niż u nich (chodzi o dumping).

Polityka monetarna - rewaluacja (podnoszenie wartości waluty krajowej - bardzo szybko); dewaluacja (obniżanie tej wartości - bardzo szybko) - to wpływa na import i eksport.

Aprecjacja - powolny wzrost wartości pieniądza; deprecjacja - powolny spadek wartości pieniądza.

Polityka fiskalna - są 2 prawa: narastającego oporu wobec podatków (prawo Gerloffa - wyraża to krzywa Laffera).

Podział ceł - importowe, eksportowe, tranzytowe, sezonowe, na czas nieograniczony, od wartości towaru przepływu przez granicę, ilościowe (kg, sztuki), kombinowane (ilościowe + wartościowe), prohibicyjne, zaporowe, retorsyjne, wyrównawcze.

Inny podział: podstawowe (wynikają z ustawy), preferencyjne (klauzula najwyższego uprzywilejowania - KNU).

Instrumenty parataryfowe - opłaty wyrównawcze (np. UE); środki pozataryfowe - standardy techniczne, np. co do opakowania - bariery o charakterze administracyjnym. Licencje (kwoty, kontyngenty) - ilościowe i jakościowe - ile samochodów albo ich cena (upgranding); embargo.

Klauzula super 301 (z 1984 roku, w USA) - sankcje bez dowodu winy dla firm działających na szkodliwość gospodarczą USA.

UE - regulacja 2641 (1984 rok) - trzeba udowodnić, a reszta to samo, co w USA.

Relacje import - eksport = saldo (może wystąpić deficyt w obrotach).

Import - niezbędny (zaopatrzeniowy, technologiczny), zbędny (importowanie zboża do Polski, a my mamy jego nadmiar). Ale duży import może pobudzić eksport (jeżeli chodzi o najnowocześniejsze technologie).

Stopa importu - relacja importu do PKB; stopa eksportu - relacja eksportu do PKB.

Stopa eksportu ma być jak najwyższa, a stopa importu rozsądna.

WYKŁAD 2:

Tax heaven (raj podatkowy), off shore (państwa, które stwarzają super preferencje w ramach podatków). Według OECD na 200 państw 35 ułatwia pranie brudnych pieniędzy - Kajmany, wyspy z Kanału la Manche, Gibraltar, Liberia, Andora, Liechtenstein. Na wyspie Jersey jest 40 tys. spółek i 5 tys. banków, które ułatwiają niepłacenie podatków. 50 mld marek - tyle wyprowadzono pieniędzy z Niemiec; Forum Stabilności Gospodarczej grupy G8 oceniają, że 42 państwa zajmują się działalnością prania pieniędzy; włoskie ministerstwo finansów zaliczyło do grupy państw zajmujących się tą działalnością aż 97 państw, np. Nauru.

Na wyspie Antigma rosyjska mafia założyła bank z 1 pracownikiem, który miał do dyspozycji 1 komputer i potrafili wyprać 5 mld $ rocznie.

Przyczyny, przepływ handlu międzynarodowego - przepływy wynikają z nierównomierności rozłożenia surowców mineralnych, np. ropa naftowa; pewne państwa wypracowały kultury działalności przy niskich kosztach oferują więcej towaru o lepszej jakości i niższej cenie. Producenci chcą jak najwięcej produkować. BEM - wielkie, wyłaniające się rynki; formuła MOB (Make Or Buy) - pytanie, czy firma ma wszystko robić w swoim zakładzie, czy kupować komponenty od innej firmy. Outsourcing - źródłowanie zewnętrzne.

Podział przepływu handlu międzynarodowego: legalne; quasi-legalne (pranie brudnych pieniędzy, handel bronią - sięga 1 biliona $); nielegalne (narkotyki, nielegalna imigracja - 4 mln ludzi rocznie na świecie).

Inny podział - import i eksport - występuje pośredniość i bezpośredniość - jest to ważne, bo gdyż więcej pośredników, tym wyższa cena towaru. Należy więc dążyć do odpośredniania; tranzyt (na terenie kraju tranzytowego nie ma odbiorcy, np. Szwajcaria broni się przed tranzytem).

Inny podział - import i eksport dzielimy na zbędny i niezbędny - nie wszystko, co się importuje, jest konieczne w kraju, np. import zboża (zbędny); eksport - wywozi się towary, których brakuje w danym kraju (w PRL wywożono mięso).

Przepływy przez granicę - surowców, półwyrobów, wyrobów finalnych. Najmniej opłacalny jest export surowców.

Inny podział - towary, instrumenty finansowe (waluta, papiery), energia (elektryczna), informacja, patenty, usługi (medyczne, turystyczne, edukacyjne), siła robocza.

Pojęcie BARTER - wymiana towar za towar, usługa za usługę. W skali globalnej to 20% wszystkich przepływów.

Prawo międzynarodowe - podział na legalne i nielegalne.

Twarde prawo międzynarodowe - ma prymat nad prawem jakiegoś państwa.

Miękkie prawo międzynarodowe - wiąże się z ustaleniami ratyfikowanymi przez różne państwa z organizacjami. Uzanse - wypracowane sposoby prowadzenia transakcji handlowych - przyjęte normy.

Normy kurtuazyjne (dyplomatyczne) - stoją niżej od miękkiego prawa międzynarodowego.

Fundament prawa międzynarodowego składa się z 4 punktów - zasada suwerenności państw; samostanowienia narodów; poszanowania praw człowieka; wypełniania w dobrej wierze zobowiązań międzynarodowych.

Karta Hawańska z 1948 roku (ogólne zasady i wytyczne dotyczące handlu międzynarodowego) - niedyskryminowanie (głosowanie na zasadach równości w międzynarodowych instytucjach); redukcja stawek celnych; potępienie protekcjonizmu; normalizacja wymiany handlowej (ICC - w Paryżu Międzynarodowa Izba Handlowa - podaje, jak rozliczać transakcje); urzetelnianie cen eksportowych (niestosowanie dumpingu); walka z prywatnymi kartelami międzynarodowymi (obecnie wiodą one prym w gospodarce światowej).

Delikt międzynarodowy - niewykonanie obowiązków wynikających z prawa międzynarodowego. Rozróżnia się 2 warianty - działanie zakazane przez prawo; zaniechanie działania nakazanego.

Sankcje w stosunku do państw - a) indywidualne (dzielimy na retorsje, które stosowane są wówczas, gdy doszło do popełnienia czynu sprzecznego z interesem jakiegoś państwa, ale niesprzecznego z prawem międzynarodowym - np. jedno państwo wprowadziło cło na dany towar, to wtedy, w odpowiedzi, drugie państwo wprowadza wizy i represaria - dane państwo działało w sprzeczności z prawem międzynarodowym; b) zespołowe.

Proporcjonalność w sankcjach (zasada stosunkowości) - reakcja proporcjonalna do winy.

Sankcje zbiorowe - są one narzucane przez organizacje międzynarodowe, np. wykluczenie z organizacji; narzucanie embarga; skutek militarny czy polityczny.

Umowy międzynarodowe (gospodarcze) - a) jednostronne (jedno państwo deklaruje, że do drugiego nie będzie eksportować czegoś, do jakiejś kwoty - nosi to nazwę VER - dobrowolne powstrzymywanie się od eksportu); b) dwustronne; c) wielostronne.

Umowy: a) zamknięte (nie można do nich przystąpić); b) otwarte (inne państwa mogą przystąpić).

Umowy terminowe (do określonej daty) i bezterminowe (nie ma daty zakończenia umowy).

Umowy główne - podpisywane przez głowy państw, charakter ramowy; umowy wykonawcze (szczegółowe).

Nieważność umowy następuje, gdy: strony nie miały kompetencji, był istotny błąd w treści umowy; przekupstwo (przy zawieraniu umowy); podstęp; przymus.

Umowy typu matchingowe (matching - zestawianie) - zbadanie, co jedna strona jest winna drugiej stronie, jakie są zobowiązania.

Umowy typu clearning (czyszczenie; izby obrachunkowe) - umowy handlowe, na mocy których dochody z eksportu przeznaczone są na finansowanie importu w sposób służący osiąganiu równowagi między stronami umowy. Są to umowy kompensacyjne.

Arbitraż (rozjemstwo) - rozstrzyganie sporów między państwami, ale także podmiotami gospodarczymi, na podstawie prawa międzynarodowego, przez sąsiadów przez niego wybranych. Istnieje Stały Trybunał Arbitrażowy - oferuje stały zestaw arbitrów (rozjemców).

Inne znaczenie arbitrażu - działanie na rozsądzenie dwóch giełd. Liczba rozjemców w arbitrażu jest nieparzysta, żeby nie było problemów przy głosowaniu.

Sądownictwo międzynarodowe - MTS w Hadze, który jest fakultatywny lub obligatoryjny.

Są też sądy rozwiązujące spory w kwestii inwestowania.

ICSID - Międzynarodowe Centrum do Regulowania Sporów Inwestycyjnych.

Przy Światowej Organizacji Handlu (WTO) istnieje DSB (Ciało do Regulowania Sporów).

Klasyfikacje organizacji międzynarodowych: są organizacje powszechne (ONZ) i partykularne, a one z kolei dzielą się na regionalne (obejmują państwa z danego regionu) i nieregionalne (OPEC - rozsiane po świecie). Są też organizacje rządowe, pozarządowe, mieszane; inny podział - formalne i nieformalne; legalne i nielegalne; jawne i niejawne.

Synarchia - centrum, które steruje wszystkim na świecie - to jest pogląd.

Ludzie, którzy uważają, że ktoś rządzi światem (300 ludzi), a my o tym nie wiemy: Disraeli (polityk brytyjski, połowa XIX wieku); Rathenau (polityk niemiecki, początek XX wieku); Roosevelt (prezydent USA, początek XX wieku); Papus (jeden z najwyższych masonów, początek XX wieku); Warburg (Niemiec z potężnej rodziny, także w USA); Miterand (prezydent Francji).

Bilderberg (nazwa wzięła się od holenderskiego hotelu, gdzie zebrała się grupa ludzi) - chcą prowadzić regularne spotkania, żeby kierować gospodarką - ten klub określa się jako niewidzialny rząd światowy. Jednym z pierwszych sekretarzy był Józef Rettinger (z wywiadu brytyjskiego i żydowskiego - „kuzynek diabła”, który mógł wiele załatwić). Pierwszym szefem tego klubu był książę Bernhard z Holandii. W Bilderberg jest komitet sterujący, który zaprasza na swoje spotkania ludzi, którzy znają się na wszystkim (głównie byli politycy). W spotkaniach bierze około 120 ludzi. Był tam Brzeziński, Olechowski, szef Fiata, Clinton (przed objęciem i po ustąpieniu z fotela prezydenta USA), Ford, Kissinger (minister spraw zagranicznych w gabinecie Nixona), Kohl, Warburg. Na tych spotkaniach mówi się o bankach międzynarodowych, imigracji, zniesieniu taryf celnych, o utworzeniu międzynarodowej policji, o ograniczeniu suwerenności niektórych państw.

WYKŁAD 3:

TLC - Tree Leader Commision - Komisja Trójstronna: triada - UE, NAFTA, Japonia i Tygrysy Azjatyckie; powstała w 1973 roku; pomysłodawcami byli Brzeziński i Kissinger; celem jest harmonizowanie stosunków politycznych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych między trzema regionami mającymi stosunki gospodarki rynkowej - Europa Zachodnia, Ameryka Północna, Japonia; finansowana przez fundacje Forda, Rockefellera, General Election; formalne ustanowienie reguł gry w gospodarce światowej; liczba stałych członków od 200 do 320, na posiedzenia są zapraszani goście.

CFR - Counsil of Foreign Relations - Rada do spraw Stosunków z Zagranicą: powstała w 1921 roku; ogranicza się do Amerykanów; członkowie to ludzie z najwyższych stanowisk władz USA; jądrem naboru władz jest jedna z organizacji studenckich - Scull and Bonus - grupuje ludzi dobrze zapowiadających się; S&B→CFR→USA.

KOMITET 300 (Trzystu) - Wielka Brytania: powstała w XVIII wieku; związała się z globalnymi interesami Wielkiej Brytanii; członkami są również politycy USA; na posiedzeniach pojawiali się królowa Anglii, Holandii, Bush; celem jest nie dopuścić do konfliktów tych samych stron kulturowych.

Światowe Forum Ekonomiczne (WEF) - Davos - miasto w Szwajcarii; jawne spotkania cykliczne, parę tysięcy ludzi; Kwaśniewski też tam się pojawiał; celem jest usuwanie nieporozumień i szeroko pojęta współpraca.

Gospodarcze Szczyty Ameryk: organizowane od 1994 roku; na drugim szczycie w 1998 roku padła propozycja utworzenia do 2005 roku organizacji gospodarczej obejmującej wszystkie Ameryki - Free Trade Areas of Americs albo American Free Trade Area - tak ma się nazywać.

ONZ

UNCTAD (United Nations Conference Trade) - w Sprawie Handlu i Rozwoju: członkami są państwa, nie osoby fizyczne; celem jest nadzorowanie i kształtowanie współpracy ekonomicznej, globalna gospodarka.

ECOSOC (Rada Gospodarcza i Społeczna) - kadencyjna (3 lata), członkami jest około 50 państw, reprezentują regiony; międzynarodowe stosunki ekonomiczne.

UNIDO - organizacja do spraw rozwoju przemysłowego.

FAO - wyżywienie i rolnictwo (Food Agriculture Organisation).

WTO (World Trade Organisation) - Światowa Organizacja Handlu: powstała 1994/1995 roku; tradycja okresu powojennego (GATT - General Agreement about Tax and Trade) - zasada niedyskryminacji i równości traktowania; reguła wolnego handlu (zasada redukowania barier w handlu międzynarodowym - np. redukcja ceł); regulacja negocjacji wielostronnych (prowadzenie naraz z wieloma państwami - RUNDY - to te sesje negocjacyjne, np. runda tokijska, urugwajska, ciągną się latami); dalej o WTO - warunkiem przyjęcia jest deklaracja o stosowaniu się do zasad GATTu; niedawno weszły Chiny; zastrzeżenia to: zbyt długie rundy, pomijanie istotnych problemów, np. energetycznych; że ton nadają jej USA, UE, Japonia, więc nie ma równości, choć to ONZ.

Organizacje finansowe - udzielają kredytów, są problemy: a) ceny kredytu - ile za niego państwo musi zapłacić, jeśli kraje nie umieją ich odpowiednio zainwestować, to są problemy; b) okres kredytowania i spłaty kredytu - jak długo będą spływały transze kredytu i jak długo będziemy spłacać; c) efektywność zastosowania kredytu - czego się oczekuje po zainwestowaniu; d) okres karencji - okres wakacji spłaty rat i odsetek, na zaczerpnięcie oddechu.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF - International Monetary Fund) - siostrzaną organizacją jest Bank Światowy: powstała w 1944 roku; wtedy celami było pobudzenie rozwoju handlu światowego, usprawnienie światowego systemu walutowego i jego liberalizacja (potem instytucja dająca kredyty, kredytodawca przedostatniej instancji, czyli państwo jeszcze nie w beznadziejnej sytuacji); kredyty do 5 lat; zasada warunkowości - każdy kredyt jest uwarunkowany masą dyrektyw, przygotowanie programów naprawczych; redukcja wydatków budżetowych, zamrożenie płac, większy eksport przy małym imporcie, prywatyzacja; rdzeniem organizacji są najbogatsze państwa; przy głosowaniu najwięcej do powiedzenia w związku z wykupionymi udziałami mają bogacze: 5 państw - USA, Japonia, Niemcy, Wielka Brytania, Francja (40% głosów); 10 państw - 65% głosów; Chiny - 2,2% głosów; zarzuty wobec organizacji - generalna strategia polityki kredytowej jest nieskuteczna, destrukcyjna, np. państwa afrykańskie - Mozambik, Zimbabwe, w których cięto wydatki na służbę zdrowia i oświatę z doradztwa MFW, a także wykazywana jest stronniczość ekspertów - patrzą z punktu widzenia bogaczy, a nie państw potrzebujących.

Są też regionalne fundusze, np. Arabski Fundusz Walutowy (AMF) - powstały w 1975 roku, którego celem jest wspieranie handlu w krajach arabskich i konsolidacja islamu.

Bank Światowy (WB) - nazwa potoczna (IBRD - Międzynarodowy Bank Rekonstrukcji i Rozwoju) - kredyty przyznawane na 5-20 lat; karencja obejmuje kilka lat; w głosowaniu najwięcej do powiedzenia mają najbogatsi; inicjator - ICSID (rozwiązuje spory inwestycyjne w skali globalnej). Stowarzyszone z WB: IFC (Międzynarodowa Korporacja Finansowa) - obsługa pożyczek dla prywatnych przedsiębiorstw w państwach rozwijających się; kredyty przyznawane na 7-12 lat, z 3 latami karencji; IDA (Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Rozwoju) - pożyczki w ostatniej instancji, kredyty dla państw w dramatycznej sytuacji gospodarczej - nawet do 40 lat, 10 lat karencji - czasem bez podatku.

Organizacje regionalne stymulujące rozwój gospodarczy: ADB (Afrykański Bank Rozwoju); IDB (Interamerican Development Bank) - Międzyamerykański; EBRD (Europejski Bank Rekonstrukcji i Rozwoju - cel po 1990 roku to wspieranie transformacji w państwach postkomunistycznych, ułatwienie procesu przejścia z gospodarki komunistycznej do rynkowej. W Europie jest też Europejski Bank Centralny - są mu podporządkowane, np. NBP, utracimy w UE prawo pieniądza, suwerenności.

BIS (Bank Rozrachunków Międzynarodowych) - od 1930 roku w Bazylei, prowadzi nadzór nad światowym systemem bankowym, stabilizacja, bez nieporozumień.

Klub Paryski - organizacja lub forum wierzycieli publicznych, banki państwowe.

Klub Londyński - zgromadzenie wierzycieli prywatnych, banki prywatne.

Organizacje państwowe o charakterze partykularnym, czyli mają szczególny cel niegeograficzny do wyodrębnienia krajów członkowskich, charakter nieregionalny: OECD (Organisation to Economic Cooperation and Development - Organizacja ds. Współpracy i Rozwoju) - powstała w 1960 roku w Paryżu; grupuje najbogatsze państwa na świecie, Polska też; kryterium to bogactwo.

G3 - grupa 3 - Kolumbia, Wenezuela, Meksyk (współpracują)

G5 (USA, Japonia, RFN, Francja, Wielka Brytania)

G7 (ścisła czołówka + Rosja) - USA, Japonia, Kanada, RFN, Wielka Brytania, Włochy + Rosja.

G77 - powstałe w 1964 roku; jest to 77 słabych państw, które chciały się skonsolidować wobec dyskusji z potęgami gospodarczymi; gęsi obalą byka; obecnie jest tam 130 państw.

OPEC - zrzesza kraje eksportujące ropę; powstała w 1960 roku; kartel - umowa międzynarodowa; Irak, Iran, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Wenezuela, Indonezja, Katar, Libia, Algieria, Zjednoczone Emiraty Arabskie. W 1968 roku wyłoniła się OAPEC, która grupuje tylko państwa arabskie, konsolidacja islamu. OPEC spowodował 2 kryzysy w 1973 i 1979 roku - kłopoty, np. Japonii, która importuje ropę.

Klasyfikacja form, struktur rozwiązań: strefa wolnego handlu, wspólny rynek, unia walutowa.

Strefa Wolnego Handlu (FTA) - państwa likwidują cła wewnętrzne, między sobą, kwoty ilościowe - ile można wwieźć; na zewnątrz ma autonomiczną, własną taryfę celną; niezależna zewnętrzna polityka handlowa.

Unia celna (CU) - ujednolicenie ceł zewnętrznych, wszystkie kraje ujednolicają cła w stosunku z krajami trzecimi; reprezentuje politykę handlową na zewnątrz.

Wspólny rynek - to co poprzednio; swoboda przepływu kapitału, usług, itp. - wewnątrz.

Unia walutowa - poprzednie + koordynacja polityki walutowej.

Unia ekonomiczna - to, co poprzednio + harmonizowanie gospodarek

Pełna unia ekonomiczna - ujednolicenie polityki gospodarczej.

Unia polityczna - to, co poprzednio + ujednolicenie polityki wewnętrznej i zagranicznej.

Zjawiska: a) efekt kreacji handlu - tworzenie handlu, rozwój: bo znikły cła wewnętrzne, więc stabilny, większy rynek, więc koszty podstawowe spadają, niższe ceny i rozwój; b) efekt przesunięcia handlu - gdy się tworzy unia celna, import z krajami trzecimi spada, a są większe obroty wewnętrzne - potem ekspansja na zewnątrz.

USA:

NAFTA (CEFTA - wcześniej - Canadian & American) - poszerzyli o Meksyk; NAFTA - 1994 rok; CAFTA - 1989 rok; Meksyk jest bardzo zadłużony, występuje tu jako półkolonia; prowadzi rozmowy z UE o utworzenie TAFTA - przeszkodą są unijne dopłaty do rolnictwa, na co USA nie chce się zgodzić (rozmowy prowadzone są od 1995 roku)

Ekspansja USA na południe:

FTAA - obu Ameryk, bądź AFTA', bo w Azji będzie AFTA'' (Chiny, Japonia) - ma powstać do 2005 roku.

Ekspansja USA na obrzeża Pacyfiku:

Pacific Rim (obrzeże Pacyfiku) - w 1965 roku Japonia chciała PAFTA, chcieli tu nadawać ton, ale się nie udało, USA chce być tu hegemonem.

CARICOM (Carabien Ass. Common Market) - wspólny rynek; 1957, ale też 1960 i 1961 - ratyfikacja; Kostaryka, Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua.

CACM - powstałe w 1972 roku; kolonie brytyjskie.

MERCOSUR - na wschodnim wybrzeżu, rynek południowy; Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj, Chile, Peru; rozmowy z UE na temat wspólnego handlu, ale przez kryzys w Brazylii i Argentynie nie ma szans. By UE się zgodziła.

AMC - od Pacyfiku, na zachodnim wybrzeżu; Andyjski Wspólny Rynek; Boliwia, Kolumbia, Ekwador, Peru, Wenezuela.

LAIA - od 1961 roku prowadzenie działalności, by to skonsolidować; Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Południowej.

MCC - wspólny rynek - AMC + MERCOSUR.

WYKŁAD 4:

1965 rok - Japonia (PAFTA) - inicjatorzy, ale wspomnienia z II wojny światowej, więc nic nie wyszło.

1965 rok - NAFTA - Australia i Nowa Zelandia

SPARTECA - regionalne porozumienie o handlu i współpracy pomiędzy krajami południowego Pacyfiku; powstało w 1981 roku.

ASEAN - powstał w 1967 roku. Jest to stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Występują ulgi i preferencyjne cła. Należą Filipiny, Indonezja, Singapur, Malezja, Tajlandia, Brunei. Od 2003 roku miał powstać FTA - Stowarzyszenie Wolnego Handlu, ale w listopadzie 2002 roku jednak ASEAN z Chinami chce ją otworzyć, a potem ma dołączyć Japonia i Korea Południowa.

APEC - powstało w 1989 roku (ratyfikacje w latach 1991-1993). Jest to Azjatycko-Pacyficzna Kooperacja Ekonomiczna. Jest to ASEAN + Australia, Chiny, Japonia, Kanada, USA, Meksyk, Nowa Zelandia, Tajwan. Chcą utworzenia strefy wolnego handlu za 15-20 lat.

EAEC - jest to rada gospodarcza wschodniej Azji, powstała w 1990 roku. Promuje utworzenie AFTA - Azjatyckiej Strefy Wolnego Handlu (ma powstać do 2008 roku).

CEA - jest to Chiński Obszar Ekonomiczny. Chiny twierdzą, że musi być strefa wolnego handlu, która ma być w strefie chińskich wpływów - Tajwan, Makao, Hongkong - chce ściągnąć swoje byłe terytoria.

OECCA - Organizacja Współpracy Gosp. Azji Środkowej (Pakistan, Turkiestan, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan, Azerbejdżan, Iran, Turcja). Organizacja ta ma charakter regionalny, czynnikiem wiążącym jest religia.

WNP (ang. US) - jest to Wspólnota Niepodległych Państw, która powstała po rozpadzie ZSRR. Ideą jest niezrywanie więzi gospodarczych, które zostały wytworzone za czasów państw socjalistycznych.

ECABS - Strefa Współpracy Gosp. Krajów Morza Czarnego, powstała w 1992 roku, gdzie należą: Rosja, Ukraina, Bułgaria, Rumunia, Turcja, Grecja, Armenia, Azerbejdżan.

Organizacje w Europie:

COMMONWEALTH - jest to imperium Korony Brytyjskiej, a wszystkie państwa połączone są gospodarczo, należy do niej około 50 państw.

Rada Nordycka - jest to forum dyskusji gospodarczej między krajami skandynawskimi.

EFTA - powstała w 1960 roku (Europejska Strefa Wolnego Handlu). Należą: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Portugalia, Austria, Szwecja, Szwajcaria, Islandia, Finlandia, - tak było początkowo, a teraz większość należy do UE (poza nią pozostają Islandia, Liechtenstein, Szwajcaria, Norwegia).

CEFTA - Środkowo-Europejska Strefa Wolnego Handlu. Powstała w 1992 roku. Należą do niej Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Rumunia, Bułgaria. Celem jest przyjęcie krajów postkomunistycznych do UE, liberalizacja ceł, systematyczna redukcja ceł, przepisów, robić ustępstwa w handlu. Chcą do niej przystąpić - Chorwacja, Egipt, Tunezja, Izrael, Macedonia.

EEA - Europejski Obszar Ekonomiczny - powstały w 1992 roku. Jest to suma państw należących do UE i EFTY. Nastąpiły pewne ustępstwa w handlu, wyczyszczono pewne sprawy dla tych wspólnych państw, jest to porozumienie między dwoma organizacjami.

UE - w latach 50-tych - równouprawnienie, niedyskryminacja. Teraz jest zupełnie inaczej, teraz to dyktat w kierunku tych, co chcą wstąpić.

Organizacje w Afryce:

UM - Megreb (Unia Arabskiego Magrebu). Algieria, Libia, Maroko, Mauretania, Tunezja. Powstało w 1989 roku.

ACH - Arabski Wspólny Rynek. Jest to idea konsolidacji gospodarczej państw arabskich.

CEA - Afrykańska Wspólnota Ekonomiczna. Powstała w 1993 roku. Należą frankońskie państwa, po rozpadzie kolonialnego imperium Francji. Następuje likwidacja barier celnych, przepisów, następuje ujednolicanie.

CEUCA - Celna i Gospodarcza Unia Afryki Środkowej. Powstała w 1964 roku. Należą Gabon, Kongo, Republika Środkowo-Afrykańska, Czad.

COMESA - powstała w 1994 roku. Jest to Wspólny Rynek Wschodniej i Południowej Afryki.

Instytucje wspomagające w handlu międzynarodowym:

ICC - Międzynarodowa Izba Handlu. Siedziba w Paryżu. Posiada własny trybunał rozjemczy (kredyty, pożyczki). Zalecenia do transakcji międzynarodowych - standardy, transakcje, procedury.

Krajowa Izba Gospodarcza/ Handlowa - występują we wszystkich państwach, grupują się w Międzynarodowej Izbie Handlu. Cywilizują stosunki gospodarcze, promują handel, organizują targi międzynarodowe, są szkolenia.

Giełdy międzynarodowe: finansowe (SE - Stock Exchange) - dzielimy na walutowe i papierów wartościowych; towarowe (towary konkretne - złoto, soja, itp. ); usługowe - frachtowe (wynajem statków, samolotów). Jest tu BEL, czyli Baltic Exchange Limited (w Londynie, występuje handel usługami, czarter statków). Wszystkie te giełdy starają się specjalizować.

Organizacje nielegalne, międzynarodowe:

MFW - Mafia wprowadza 500 mld $ rocznie do wyprania w legalnym biznesie: pranie (off shore) - poza wybrzeżem - wyspy poza USA, są tam łagodne przepisy fiskalne, raje podatkowe; mafie zakładają tam banki; triambulacja - jedna organizacja mafijna zakłada w trzech państwach 3 firmy, które ze sobą współpracują; havala - fruwające pieniądze - nie idą przez banki, tylko zorganizowane kantory (na hasło kasa jest wydawana).

Złoty trójkąt - występuje w Indochinach, zajmuje się handlem narkotykami.

Złoty Półksiężyc - islam. Z nich biegną kanały przerzutowe, czasami niszczone przez DEA (amerykańska organizacja do zwalczania narkotyków).

Organizacje mafijne:

Yacuza - działa w Japonii, wewnątrz posiada wiele grup, należy do niej ponad 100 tys. ludzi. Działają także w USA.

Triada - początkowo była to organizacja rewolucyjna w XVII wieku, skierowana przeciwko najeźdźcom z Chin; człowiek, niebo i ziemia - 3; przekształciła się w organizację przestępczą; wszystko zaczęło się od Hongkongu. Na całym świecie występują triady. W USA jest to Tong - organizacja etniczna, mająca na celu krzewienie kultury, ale w środku występuje przestępcza, mafijna triada. W Europie Zachodniej ponad 80% chińskich restauracji działa na rzecz triad. Członkowie zakładają bary, restauracje, rozwijają handel, walczą poprzez morderstwa - m. in

Mafie włoskie: sycylijska; także w USA; 15 lat temu roczny obrót mafii sycylijskiej przekroczył 250 mld $. Jest też mafia neapolitańska, kantanbryjska. Także globalizacja podziałała na mafie - np. mafia rosyjska i czeczeńska działają ze sobą, chociaż te państwa walczą ze sobą. Podobnie jest z mafią grecką i turecką.

Szmuglowanie ludzi - rocznie, w skali świata, jest to 4 mln ludzi. Sama triada szmugluje do Europy ponad 100 tys. ludzi.

Korporacje ponadnarodowe: ONZ (jest kilkadziesiąt tysięcy; mają swoje filie - ok. 300 tys.; efektywność gospodarcza); General Electric (elektronika, wartość rynkowa to 486 mld $, zajmując pierwsze miejsce na świecie, zatrudnia 312 tys. ludzi); Wal Mart (jest to sieć supermarketów Sama Waltmana; jej wartość to 230 mld $, zatrudniając 1,2 mln ludzi); INTEL (komputery, w 2000 roku było 417 mld $, a w 2001 roku tylko 181 mld $); PFIZER (firma produkująca viagrę, dzięki której wartość firmy wzrosła ze 172 mld $ do 271 mld $).

Trójkątna dyplomacja - prezes z szefem firmy się kontaktuje, a oni z inną korporacją.

Polskie najpotężniejsze firmy: Orlen, TP S.A. (warte parę mld $); i rosyjskie (Gasprom - 20-25 mld $).

Przewaga korporacji międzynarodowych: a) paradygmat OLI (Ownership Location Internalisation) - korporacje chcę swoimi mackami objąć wszystko, co jest im potrzebne; b) stosowanie cen transferowych (TPS - Transfer Price System - oszukańcze systemy manipulowania kosztami własnymi, niższe podatki, itp.); c) zdolność do arbitrażowania - dokonywanie operacji na zasadzie rozjemstwa pomiędzy dwoma organizacjami, państwami - co można gdzie tanio kupić i gdzie drogo sprzedać, jedną nogą w jednym państwie, a drugą w drugim; d) eksternalizacja (outsourcing) - szukanie źródeł zewnętrznych, wyrzucanie zbędnych na zewnątrz i kupowanie, gdzie jest tańsze; e) pracują na zasadzie sieci - NETWORK i aliansów strategicznych.

WYKŁAD 5:

Alianse strategiczne - zawierane są między korporacjami międzynarodowymi. Alians to współdziałanie 2 lub więcej korporacji, które są aktualnymi lub potencjalnymi konkurentami w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia lub prowadzenia określonej działalności (np. podział rynku, przyjęcie umówionych cen).

Kartel - są pionowe (wiążą przedsiębiorstwa, które zajmują się zaopatrzeniem, produkcją, dystrybucją, sprzedażą) i poziome (dysponujące tylko zaopatrzeniem lub tylko produkcją, lub tylko sprzedażą).

Alianse formalne (zawarte w świetle prawa, wiadomo, że istnieją) i nieformalne (nazywane śniadaniowymi - są nieformalne, trudne do wykazania, nie ma niczego na papierze).

Inny podział - alianse symetryczne (partnerzy mają porównywalny potencjał gospodarczy) i asymetryczne (mają różną siłę gospodarczą).

Alianse mogą prowadzić do fuzji (merger), czyli łączenia dużych firm.

Ruch kapitału w skali globalnej:

Równanie Cambridge (Fishera): M * V = Q, gdzie M. (pieniądze znajdujące się w obiegu); V (szybkość krążenia pieniądza); Q (wartość transakcji w ciągu roku). Pieniądz powinien krążyć szybko.

Ucieczka kapitału (run) - np. podczas kryzysów gospodarczych.

Napływ kapitału (wiąże się z kapitałem spekulacyjnym, który jest bardzo mobilny) - może to być kapitał legalny bądź nielegalny.

Zatory płatnicze - ograniczenie przepływu zobowiązań należności (praca jest wykonana, a nie ma za nią pieniędzy, więc trzeba wziąć kredyty, żeby dalej normalnie pracować, produkować).

Przeładunki (przepakowywanie) - z pewnej waluty w bardziej pewną.

Recyrkulacja - ponowne wprowadzenie do obiegu (legalnie albo nielegalnie).

Klasyfikacja przepływu kapitału: dzielimy na krótko (do 1 roku), długo (inwestycje, kredyty) i średnioterminowe.

Przepływy kapitału według pochodzenia - ze źródeł publicznych (banki centralne) i prywatnych (banki komercyjne); inny podział - legalne i nielegalne (chodzi o źródło pochodzenia).

Przepływy formy kapitału - lokaty, inwestycje bezpośrednie, kredyty, inwestycje portfelowe.

Importer netto kapitału - przewaga importu nad eksportem.

Waluty i kursy walutowe: jest ponad 200 walut na świecie, ale w handlu między narodami jest znacznie mniej.

Podział walut - o zasięgu globalnym, regionalnym, lokalnym.

Waluty o charakterze powszechnym (różne szczeble społeczne) i jednostki rozliczeniowe (między państwami).

Walutą światową jest dolar, a np. regionalną - euro.

SDR - Specjalne Prawa Ciągnienia - międzynarodowy pieniądz tworzony przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w celu udostępnienia go krajom członkowskim, mającym deficyt bilansów płatniczych. Stosowane od 1970 roku - to wypadkowa koszyka walut (dolar amerykański - 40%; marka niemiecka - 21%; jen - 17%; frank francuski - 11%; funt brytyjski - 11%).

Dawna ECU to teraz euro (marka niemiecka - 32% wartości; frank francuski - 26%; funt - 11%; frank belgijski - 8%; lir włoski - 8%; gulden holenderski - 10%; drachma grecka - 5%).

AMU (Azjatycka Jednostka Monetarna) - rozliczenia między Indiami, Bangladeszem, Cejlonem, Pakistanem, Nepalem).

ACU (Azjatycka Jednostka Pieniężna) - Singapur i okoliczne państwa (np. Indonezja, Malezja).

Odmiany walut - interwencyjne, transakcyjne, rezerwowe, lokacyjne.

Polityka kursu walutowego: są 3 podstawowe systemy kursowe - system kursu płynnego (nie ma interwencji władz); kierowany kurs płynny; kurs centralny (sztywny, zakołkowany).

System walutowy: Międzynarodowy System Walutowy powstał w 1976 roku w Kingston na Jamajce. Wskazywano na konieczność elastyczności; stabilność; miał zapewnić swobodę dokonywania płatności; zmniejszać ryzyko; zapobiegać spekulacyjnym przepływie walut; zakazano odnoszenia walut do złota; nakazano rządom różnych krajów przestrzegania zasad kursowych; zalecano interwencję w celu zapobieżenia fhgffhgf; żeby kraje nie manipulowały kursami walut.

Europejski system walutowy - podstawowa rola to Europejski Bank Centralny.

Raje podatkowe: (nieba, porty podatkowe) - wykaz OECD (35 państw, szczególnie wyspy na Morzu Karaibskim, wyspy Kanału la Manche, Jersey - tu jest 40 tys. spółek i 5 tys. banków; Liberia, Angora, Liechtenstein, Gibraltar); wykaz grupy G8 (42 państwa - tu np. Szwajcaria); włoskie ministerstwo finansów (97 państw - Nauru - na Pacyfiku; Antigua - Karaiby; Monako; Brytyjskie Wyspy Dziewicze).

Triagnalacja - ruch pieniądza (1 firma tworzy 3 firmy, które działają w sąsiednich państwach)

Havala (fruwające pieniądze) - to system pozabankowy, oparty o sieć kantorów - to jest spotykane w Indiach, Emiratach Arabskich, Pakistanie, Iraku (trójkąt havali).

Zadłużenie międzynarodowe: leval (dźwignia) - środki własne + kapitał pożyczony, żeby podnieść to do góry.

Liderzy zadłużenia w skali globalnej - Brazylia (243 mld $, przy rezerwach walutowych o wartości 36 mld $); Meksyk (163 mld $, rezerwy - 38 mld $); Rosja (184 mld $); Indonezja (151 mld $); Korea Południowa (140 mld $); ChRL (155 mld $); Argentyna (144 mld $); Polska (80 mld $, 26 mld $ rezerwy).

Narastanie zadłużenia Polski - w 1970 roku było to 100 mln $, jeszcze pod koniec ekipy Gomułki; za Gierka było już 25 mld $; dzień dzisiejszy - 80 mld $).

Spłata naszego długu: 2002 rok - 1,5 mld $; 2003 rok - 2 mld $; 2004 rok - 2,7 mld $; 2005 rok - 3 mld $; 2006 rok - 3,5 mld $; 2007 rok - 4,8 mld $; 2008 rok - 4,5 mld $.

Co robić z długami - umorzenie długów; konwersja długu - porozumienie o sprzedaży lub zamianie na rynku finansowym międzynarodowym posiadanego przez bank zobowiązania dłużnika. Warianty przy zadłużeniu - zamiana długu na dług (np. inne okresy płatności); zamiana długu na udziały kapitałowe; zamiana długu na towary z danego kraju; zamiana długu na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska; długu na obligacje; wykup długu przez dłużnika (buy back) - np. za 1 $ długu oddajemy 50 centów - tym zajmował się FOZZ (Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego).

WYKŁAD 6:

Transakcje:

Handel walutą, artykułami spożywczymi, rolnymi.

Cykl transakcyjny (z grec. Kyklos - okrągły) - składa się z wielu faz, które należy skracać (czas od oferty do finalizacji).

Systemy szybkocyklowe - wykonywanie usługi/produktu trwa bardzo krótko.

Arbitraż - handel na 2 różnych giełdach.

Fazy transakcji (eksport): a) przygotowanie transakcji - zebranie informacji o kontrahentach, o rynku; b) wstępne ustalenie oferty - jaki towar możemy zaoferować (np. cena, za ile ma być); c) zapytania ofertowe - otwarcie negocjacji; d) oferta eksportowa (sprecyzowana); e) kontroferta - odwrotne propozycje do ceny; f) akceptacja oferty - zamknięcie negocjacji, pojawia się kontrakt; g) realizacja kontraktu - może pojawić się problem anulowania kontraktu; h) zamknięcie transakcji - rozliczanie, ewentualne odszkodowanie.

Rodzaje transakcji

Występuje podział na natychmiastowe (występuje pojęcie SPOT, czyli miejsce - zawierane są na miejscu i CASH, czyli płacone od razu gotówką) i terminowe, które dzieli się na nierzeczywiste - FUTURES i mają charakter spekulacyjny, świat finansów; i rzeczywiste - dostarczanie konkretnego towaru, usługi, noszą nazwę FORWARD, czyli do przodu - np. kupuję coś, ale towar odbieram dopiero wtedy, gdy będzie mi on potrzebny - nie muszę magazynować, więc zaoszczędzam.

Transakcje nierzeczywiste - spekulowane (mogą być duże straty).

Transakcje opcyjne (OPTION) - związane z czasem (wykupienie towaru, ale dostarczenie i płacenie w takim czasie, kiedy ten towar będzie mi potrzebny - to jest opcja) - jeśli nie będzie mi jednak ten towar potrzebny, nie realizuje opcji (i nic się nie dzieje) - to dotyczy także walut, akcji, obligacji. Te opcje się kupuje.

SWAPTIONS (opcje na zamianę) - jeżeli chodzi o walutę - zakup lub sprzedaż waluty na rynku SPOT (na miejscu) wraz z jej jednoczesną odsprzedażą/zakupem na rynku terminowym - kupujemy prawo do przeprowadzenia SWAPU-u w przyszłości.

Podział transakcji na zabezpieczające (inaczej HEDGING, czyli żywopłot, czyli zabezpieczenie transakcji poprzez inną, bezpieczniejszą transakcję; mówi też się o COVERINGU) i zarobkowe (inaczej spekulacyjne), które dzieli się: a) w przestrzeni (inaczej arbitraż, czyli działanie na 2 giełdach); b) w czasie (jak będą się np. zmieniały kursy walut.

Transakcje gotówkowe i bezgotówkowe (wyodrębniamy tu transakcje CLEARINGOWE, czyli czyszczenie wzajemnych należności bez płacenia gotówką i kompensacyjne, czyli wymiana towaru za towar - tzw. BARTER i mogą mieć one charakter bilateralny i multilateralny).

Występują także transakcje offsetowe.

Transakcje BUY BACK (kup z powrotem) - ten, kto sprzedaje jakąś technologię, zapłatę za nią otrzymuje w postaci maszyn wyprodukowanych w ramach tej technologii.

Transakcje wiązane - komuś sprzedaje się jakiś towar, ale musi coś jeszcze kupić (bo tak mu zależy na tym pierwotnym towarze).

ZAITEKKU (technika finansowa, inżynieria finansowa) - technika nadrabiania spadku zysków stosowana przez wielkie korporacje (zyski ze sprzedaży tradycyjnej i spekulacji). Niektóre firmy w Japonii potrafiły swój majątek inwestować w giełdę (znacznie przekraczały bezpieczeństwo finansowe).

W transakcjach pojawia się też zarządzanie ryzykiem.

ICC (Międzynarodowa Izba Handlowa z siedzibą w Paryżu) - podaje sposoby prowadzenia transakcji, żeby zmniejszać ryzyko.

Sposoby prowadzenia transakcji wyprowadzone przez ICC:

INKASO - osoba pośrednicząca (może być bank) wydaje importerowi dokumenty towarowe w zamian za płatność na rzecz eksportera. Importer może wejść w posiadanie towaru dopiero po wykupieniu w banku (albo od osoby) dokumentów, które reprezentują towar.

AKREDYTYWA - pisemne zobowiązanie banku do wypłacenia beneficjentowi (eksporterowi) kwoty po spełnieniu przez beneficjenta warunków wymienionych w akredytywie i udowodnienia przedłożeniem dokumentów handlowych w okresie ważności akredytywy.

GWARANCJE - mogą mieć charakter warunkowy i bezwarunkowy; odwołalne i nieodwołalne; bankowe i rządowe.

REGWARANCJA - potwierdzenie gwarancji przez inny bank.

UBEZPIECZENIA - nie muszą być wypłacane

REASEKURACJE - zepchnięcie ryzyka z pierwotnego ubezpieczenia na inne firmy (także asekurujące).

GLOBALIZACJA:

Występuje asymetria w rozwoju świata. Odchodzi się od społecznej gospodarki rynkowej. Występuje upraszczanie przepisów, standaryzacja (transakcje giełdowe, maszyny); przyspieszanie - wielka mobilność kapitału; kompresja gospodarki światowej w czasie i przestrzeni (globalna wioska); zastępowanie rzeczy twardych miękkimi (zapasy); wzrost złożoności i nieprzejrzystości korporacji; przechodzenie z systemu 80:20 do 20:.80 (chodzi o pracę).

Luttwak twierdzi, że jesteśmy świadkami turbokapitalizmu, bo występuje prywatyzacja wszystkiego, co można sprywatyzować. Zasada DUNLAPA - firma należy do ludzi, którzy w nią inwestują, a nie do pracowników, miejscowości czy państwa, w którym ta firma leży. Firmy są ponadpaństwowe i ponadnarodowe.

Wolny rynek (totalna liberalizacja , ruch kapitału) i deregulacja (redukcja przepisów, która może się wiązać z zanikiem podatków - pomysł Tobina, żeby płacić 1% podatek) - te 2 czynniki to wyniki turbokapitalizacji.

GLOKALIZACJA (wymyślił to Robertson) - to, co się wytworzy, to będzie wynik próby sił - sił lokalnych i globalizacji.

W 1972 roku w ramach Klubu Rzymskiego pojawiła się propozycja zerowego wzrostu populacji ludzkiej, bo eksplozja demograficzna to problem gospodarki. Ten Klub określił optymalną liczbę ludzi na ziemi (3 mld - a jest 6 mld). Tam pracował Meadows, który określił optymalną liczbę Polaków na 15 mln.

Poglądy Goldsmitha - każdy problem można zmierzyć ekonomią; gospodarka i biznes powinny służyć ludziom, a nie odwrotnie.

Postulaty antyglobalistów (pomysły Luttwaka) - trwały prymat polityki nad biznesem; wzmocnić społeczeństwo obywatelskie, żeby mogło się bronić przed nierównościami (samorządność); regulacje, które uniemożliwiają płacenie głodowych pensji; ograniczyć rabunkową gospodarkę zasobami naturalnymi; opodatkować zużycie surowców na rozwój nowych technologii ekologicznych; wprowadzić podatek od luksusu; wzmocnić związki zawodowe; uzależnić proces liberalizacji handlu międzynarodowego od tworzenia nowych miejsc pracy (!!!); doprowadzić do przekazania z części zysków najbogatszych państw na rzecz tych najbiedniejszych.

Rozwój sytuacji światowej (ONZ) - kierowanie się tezami: usunięcie nierówności (kontrakt posiadania); dążyć do rządów globalnych urzędników ONZ; tolerancja i dialog kultur (kontrakt kulturowy); teza rozsądnego rozwoju (kontrakt ziemi).

Co robili: samo się zrobi; wprowadzić globalny rząd i utworzyć ESC (Radę Bezpieczeństwa Gospodarczego); koncepcja odłączania (bogate regiony powinny się odłączyć od biednych).

Poglądy grupy lizbońskiej (eksperci z UE) - a) scenariusz z logiką rozdrobnienia (scenariusz przetrwania) - wybuchanie wojen o charakterze ekonomicznym, technologicznym, militarnym; scenariusz apartheidu (nie mieszać białych i czarnych) - trzymanie nędzy na boku; scenariusz PAX TRIADICA (pokój triady) - NAFTA, USA, Japonia + tygrysy azjatyckie; b) scenariusz z logiką integracji - scenariusz GATT/WTO - świat ma być integrowany globalnie; scenariusz zglobalizowanego świata - 1 rząd; scenariusz zregionalizowanego globalnie świata - świat podzielony ekonomicznie, z wyraźnie wyodrębnionymi regionami gospodarczymi.

Co jest najbardziej prawdopodobne - wojny ekonomiczne (scenariusz przetrwania); scenariusz zregionalizowanego globalnego świata; stworzenie globalnego rządu.

PYTANIA EGZAMINACYJNE (TESTOWE):

1. Teoria Heckschera-Ohlina tłumaczy występowanie korzyści komparatywnych różnicami w:

1. zamożności pomiędzy krajami,

2. poziomie technologii,

3. wydajności pracy,

4. żadna z powyższych.

2. Handel określony jako wewnątrzgałęziowy jest charakterystyczny dla wymiany odbywającej się pomiędzy:

1. krajami wysoko rozwiniętymi gospodarczo,

2. krajami określanymi jako słabo rozwinięte gospodarczo,

3. krajami tworzącymi Unię Celną,

4. żadna z powyższych.

3. Warunki konkurencji niedoskonałej sprzyjają:

1. handlowi wewnątrzgałęziowemu,

2. rozwojowi handlu międzygałęziowego,

3. a i b,

4. żadne z powyższych.

4. W przypadku występowania korzyści ze skali produkcji specjalizacja będzie określona przede wszystkim przez ( w znacznym stopniu przez):

1. wielkość kraju - przewagę będzie miał zawsze duży kraj,

2. wielkość kraju nie będzie miała większego znaczenie, decydować będzie pierwszeństwo w rozpoczęciu produkcji danego dobra,

3. przewagę technologiczną,

4. przewagę w zarobkach,

5. przewagę jaką daje wielkość (duży kraj),

6. przewagę wynikającą z pierwszeństwa w rozpoczęciu produkcji danego dobra.

5. Teoria korzyści komparatywnych wyjaśnia występowanie korzyści z handlu pomiędzy:

1. krajami podobnymi jeżeli chodzi o wyposażenie w zasoby (czynniki) produkcji,

2. krajami różniącymi się jeżeli chodzi o wyposażenie w zasoby (czynniki) produkcji,

3. każdego przypadku wymiany międzynarodowej,

4. specjalizacja będzie określana przez aktualne koszty komparatywne.

6. Teoria korzyści komparatywnych wyjaśnia występowanie korzyści z:

1. handlu międzygałęziowego,

2. handlu wewnątrzgałęziowego,

3. każdego przypadku wymiany międzynarodowej.

7. Korzyści komparatywne będą określane przez:

1. relacje w poziomie płac między krajami,

2. relacje w nakładach pracy między krajami,

3. relacje w nakładach pracy i poziomie płac między krajami,

4. relacje pomiędzy tempem wzrostu płac w poszczególnych krajach.

8. Który z poniższych warunków musi być spełniony aby handel międzynarodowy przynosił korzyści obu partnerom (model 2 kraje):

1. jeden kraj musi produkować jedno dobro taniej od drugiego kraju,

2. jeden kraj misi mieć jedno dobro tańsze i drugie droższe od drugiego kraju,

3. muszą występować różnice w poziomie płac między tymi krajami,

4. żadna z powyższych odpowiedzi,

5. jeden kraj nie może produkować wszystkich dóbr taniej.

9. Transfer kapitału z kraju A do B prowadzi do:

1. spadku stopy procentowej w A i wzrostu w B,

2. wzrostu stopy procentowej w A i spadku w B,

3. spadku stopy procentowej w obu krajach,

4. wzrostu stopy procentowej w obu krajach.

10. Transfer siły roboczej z kraju A do B:

1. jest korzystny dla pracodawców w A,

2. jest korzystny dla pracodawców w B,

3. jest korzystny dla robotników w A i B,

4. żadna z powyższych.

11. Jeżeli siła robocza przepływa z kraju A o niskich płacach do kraju B o wysokich płacach, to:

1. płace w A wzrosną, a w B spadną: będzie to korzystne dla pracodawców w kraju B,

2. płace w B wzrosną, a w A spadną: będzie to korzystne dla pracowników w obu krajach,

3. tego typu transfer siły roboczej nie wpływa na relacje płac ale korzyści odniosą pracodawcy w obu krajach.

12. Korzyści z Unii Celnej polegają główne na:

1. zwiększeniu konkurencyjności zagranicznej,

2. zwiększeniu konkurencyjności wewnętrznej,

3. przesunięciu popytu z dóbr zagranicznych na krajowe,

4. żadne z powyższych odpowiedzi.

13. Strefa wolnego handlu tym różni się od Unii Celnej, że:

1. strefa wolnego handlu jest pojęciem szerszym, obejmuje nie tylko politykę celną,

2. Unia Celna znosi cło wewnątrz Unii, ale pozostawia jej członkom możliwość dowolnego ustawienia stawek celnych wobec krajów trzecich,

3. strefa wolnego handlu pozostawia członków strefy wolny wybór

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

14. Strefa wolnego handlu tym różni się od Unii Celnej, że:

1. strefa wolnego handlu obejmuje eliminację wszystkich środków ochrony w obrocie wewnętrznym, Unia Celna tylko cła,

2. w strefie wolnego handlu każde państwo utrzymuje własny system celny, w Unii Celnej system ochrony wobec krajów trzecich jest ujednolicony (wspólny),

3. w Unii Celnej każde państwo utrzymuje własny system celny, w strefie wolnego handlu system ochrony wobec krajów trzecich jest ujednolicony (wspólny),

4. żadna z powyższych odpowiedzi,

15. Efekt przesunięcia handlu (trade division efect) to:

1. zmiana kierunku handlu spowodowana różnym tempem wzrostu gospodarczego różnych krajów,

2. spadek obrotów handlowych spowodowany recesją w jednym kraju lub grupie krajów,

3. zmiany kierunku handlu spowodowane nałożeniem wysokich ceł przez jeden z krajów,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

16. Efekt kreacji handlu to:

1. wzrost handlu spowodowany poprawą koniunktury,

2. wzrost dochodu spowodowany wzrostem obrotów handlowych,

3. wzrost handlu spowodowany obniżeniem ceł lub innych ograniczeń w handlu,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

17. Dewaluacja:

1. zmniejsza poziom płac realnych,

2. zwiększa poziom płac realnych (lub kraju dewaluującego swoją walutę),

3. nie ma wpływu na poziom płac realnych, zmniejsza tylko poziom płac nominalnych,

4. w zależności od warunków może być odpowiedz i a i b.

18. Aprecjacja waluty krajowej:

1. zmniejsza poziom płac realnych,

2. zwiększa poziom płac realnych,

3. nie ma wpływu na poziom płac realnych, zmniejsza tylko poziom płac nominalnych,

4. nie ma wpływu na poziom płac realnych, zwiększa tylko poziom płac nominalnych.

19. Deprecjacja waluty krajowej:

1. zmniejsza poziom płac realnych,

2. zwiększa poziom płac realnych,

3. nie ma wpływu na poziom płac realnych, zmniejsza tylko poziom płac nominalnych.

20. 01.03. za 1 zł kupujemy 70 $, a 15.03. za 1 zł kupujemy tylko 65 $. To:

1. złotówka uległa deprecjacji wobec dolara,

2. złotówka uległa aprecjacji wobec dolara,

3. dolar uległ deprecjacji wobec złotówki,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

21. W roku t w ciągu 1 godz. pracy w kraju A można było wyprodukować 5 odbiorników TV albo 10 rowerów, a w kraju B 6 odbiorników TV albo 14 rowerów. W roku n+5 wydajność pracy w kraju A zwiększyła się o 50% a w kraju B o 40%. Jednocześnie kraj B przeprowadził dewaluacje swojej waluty o 30%. W roku n+5:

1. kraj A będzie się specjalizował w produkcji rowerów a B w produkcji TV,

2. kraj A będzie się specjalizował w produkcji TV a B w produkcji rowerów,

3. kraj B będzie się specjalizował w produkcji obu dóbr,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

22. Jeżeli ma miejsce deprecjacja DM względem wszystkich walut za wyjątkiem PLN (stabilny kurs PLN względem DM i innych walut) oznacza, że:

1. wystąpi skłonność do przesuwania polskiego eksportu z rynku niemieckiego na inne rynki,

2. wystąpi skłonność do przesuwania polskiego eksportu na rynek niemiecki,

3. nie będzie to miało bezpośredniego wpływu na nasz eksport,

23. W długim okresie jedynym skutkiem dewaluacji będzie wzrost cen; dewaluacja zwiększa możliwości eksportowe kraju. Twierdzenie to jest:

1. bezwzględnie fałszywe,

2. bezwzględnie prawdziwe,

3. raczej fałszywe, ponieważ dewaluacja zwiększa na ogół podaż dóbr określanych jako handlowe,

4. raczej prawdziwe, ponieważ dewaluacja zmniejsza na ogół podaż dóbr określanych jako handlowe.

24. Wzrost inwestycji na ogół:

1. nie ma wpływu na bilans płatniczy,

2. pogarsza sytuację w bilansie płatniczym,

3. polepsza sytuację w bilansie płatniczym.

25. W przypadku utrzymania się nadwyżki w bilansie płatniczym i presji inflacyjnej korzystne jest:

1. obniżenie stopy procentowej,

2. przeprowadzenie dewaluacji waluty krajowej,

3. zmniejszenie krajowej absorpcji,

4. przeprowadzenie rewaluacji.

26. Zwiększenie podaży pieniądza doprowadzi z reguły do:

1. poprawy sytuacji w bilansie płatniczym,

2. pogorszenia sytuacji w bilansie płatniczym,

3. trudno powiedzieć - obie odpowiedzi są jednakowo prawdopodobne,

4. wzrost podaży pieniądza nie ma istotnego wpływu na stan bilansu płatniczego.

27. Nadwyżka bilansu płatniczego:

1. zwiększa presję inflacyjną,

2. zmniejsza presję inflacyjną

3. zmniejsza presję inflacyjną przy małym poziomie rezerw dewizowych i zwiększa przy wysokim poziomie rezerw dewizowych,

4. nie ma wpływu na inflację.

28. Przy nadwyżce w bilansie płatniczym i presji inflacyjnej korzystne jest:

1. obniżenie stopy procentowej,

2. zmniejszenie krajowej absorpcji,

3. przeprowadzenie rewaluacji,

4. przeprowadzenie dewaluacji,

29. Przy nadwyżce w bilansie płatniczym i presji inflacyjnej korzystne jest:

1. podniesienie stopy procentowej przez Bank Centralny,

2. obniżenie stopy procentowej przez Bank Centralny,

3. nie koncentrować się na zmianach stopy procentowej, wystarczy zwiększyć absorpcję (poziom wydatków), ?

4. najlepszym rozwiązaniem w tym przypadku będzie przeprowadzenie rewaluacji.

30. Jeżeli występuje deficyt bilansu płatniczego i inflacja, to właściwa polityka gospodarcza powinna polegać na:

1. zmniejszeniu absorpcji i dążeniu do stabilizacji kursu waluty,

2. zwiększeniu absorpcji i przeprowadzeniu dewaluacji waluty,

3. zmniejszeniu absorpcji i przeprowadzeniu dewaluacji,

31. Jeżeli występuje deficyt bilansu płatniczego i inflacja, to polityka gospodarcza:

1. dąży do obniżenia produktu krajowego,

2. dąży do podniesienia produktu krajowego,

3. dąży się do zwiększenia oszczędności prywatnych i rządowych,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

32. Zwiększenie podaży pieniądza doprowadzi z reguły do:

1. poprawy sytuacji w bilansie płatniczym,

2. pogorszenia sytuacji w bilansie płatniczym,

3. wzrostu podaży pieniądza nie ma istotnego wpływu na bilans płatniczy,

4. trudno powiedzieć - obie możliwości są jednakowo prawdopodobne.

33. Nadwyżka w bilansie płatniczym:

1. zwiększa podaż pieniądza w kraju,

2. zmniejsza podaż pieniądza w kraju,

3. na ogół nie ma bezpośredniego wpływu na obieg pieniądza.

34. Przyjmuje się, że bilans płatniczy jest dodatni jeżeli:

1. eksport dóbr i usług jest większy od importu,

2. rośnie kurs waluty danego kraju,

3. rosną rezerwy walutowe Banku Centralnego danego kraju,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

35. Dodatni bilans płatniczy:

1. zwiększa presję inflacyjną,

2. zmniejsza presję inflacyjną,

3. nie ma związku pomiędzy nadwyżką bilansu płatniczego a inflacją.

36. Przyjmuje się, że bilans płatniczy jest ujemny jeżeli:

1. eksport dóbr i usług jest mniejszy od importera,

2. spada kurs waluty danego kraju,

3. ma miejsce zmniejszenie poziomu rezerw dewizowych sektora bankowego danego kraju,

4. rosną rezerwy walutowe Banku Centralnego danego kraju,

5. żadna z powyższych odpowiedzi.

37. Jeżeli bilans płatniczy jest ujemny należy:

1. obniżyć stopę procentową,

2. podnieść stopę procentową,

3. obniżyć podatki,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

38. Bilans handlowy jest ujemny gdy:

1. import towarów i usług jest większy niż eksport,

2. zmniejszają się rezerwy walutowe,

3. spada kurs waluty krajowej,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

39. Deficyt bilansu płatniczego oznacza, że:

1. podaż pieniądza w kraju będzie prawdopodobnie malała,

2. podaż pieniądza w kraju będzie prawdopodobnie rosła,

3. w zależności od przyjętego systemu kursowego deficyt bilansu płatniczego może doprowadzić zarówno do wzrostu jak i do spadku podaży pieniądza.

4. deficyt bilansu płatniczego nie ma na ogół wpływu na podaż pieniądza.

40. Bilans płatniczy na ogół ulega poprawie jeżeli:

1. ma miejsce wzrost inwestycji,

2. ma miejsce wzrost oszczędności prywatnych,

3. ma miejsce spadek oszczędności rządowych (sektora rządowego),

4. odpowiedz a i b

41. Bilans płatniczy na ogół ulega pogorszeniu jeżeli:

1. ma miejsce wzrost inwestycji,

2. ma miejsce wzrost oszczędności prywatnych,

3. ma miejsce spadek oszczędności rządowych (sektora rządowego),

4. odpowiedz a i b

42. Wzrost oszczędności prywatnych na ogół:

1. nie ma wpływu na bilans płatniczy,

2. pogarsza sytuację w bilansie płatniczym,

3. poprawia sytuację w bilansie płatniczym.

43. Transakcje typu Forward mogą zabezpieczyć importera przed:

1. skutkami aprecjacji waluty obcej, (lub deprecjacji waluty krajowej)

2. skutkami deprecjacji waluty obcej,

3. odpowiedz a i b.

44. Transakcje typu Forward zabezpieczają przed:

1. spadku kursu waluty kontrahenta zagranicznego,

2. spadkiem kursu naszej waluty,

3. zmianami w stopach procentowych waluty kontraktu,

4. odpowiedz a i b.

45. Transakcje typu Forward mogą zabezpieczyć przed nieprzewidzianymi ruchami kursu walutowego:

1. kupującego dewizy (importera),

2. sprzedającego dewizy (eksportera),

3. odpowiedz a i b.

46. Jeżeli jesteśmy importerem, kupno waluty zagranicznej na rynku na rynku Forward zabezpiecza nas przed:

1. spadkiem kursu waluty zagranicznej,

2. spadkiem kursu waluty krajowej,

3. odpowiedz a i b,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

47. Jeżeli kupuję walutę X w kraju, gdzie jej kurs jest względnie niski i sprzedaję w kraju, gdzie jej kurs jest względnie wysoki, to:

1. spekuluję,

2. przeprowadzam transakcję arbitrażową,

3. przeprowadzam transakcję zabezpieczającą typu Hedżing.

48. Jeżeli stopa procentowa od depozytu w DM wynosi 1 %, od USD 3%, kurs Forward DM 2,00 a kurs spot DM/USD 1,98 to:

1. należy inwestować w DM,

2. należy inwestować w USD,

3. opłacalność inwestycji jest taka sama.

49. Efektywna stopa protekcji to:

1. taki poziom ochrony celnej, przy którym producent krajowy ma wyraźną przewagę konkurencyjną nad importerem,

2. poziom ochrony celnej wyrównujący warunki konkurencyjne producenta krajowego i importera,

3. system chroniący w równym stopniu producentów dóbr końcowych i komponentów

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

50. Ile wynosi efektywna stopa protekcji jeżeli udział importowanych komponentów w wartości produktu wynosi 50%, cło na te komponenty 40%, a cło na dobro finalne 20%:

1. 10%,

2. 50%,

3. 0 %,

4. -10%.

51. Jeżeli kraj A wprowadza cła importowe, ceny towarów importowanych wzrosną, doprowadzi to do pogorszenia taryf. Twierdzenie to jest:

1. prawdziwe tylko w przypadku kraju dużego,

2. prawdziwe tylko w przypadku kraju małego,

3. bezwzględnie prawdziwe,

4. bezwzględnie fałszywe.

52. Jeżeli kraj A wprowadza cła importowe, ceny towarów importowanych wzrosną, doprowadzi to do pogorszenia terms of trade. Twierdzenie to jest:

1. prawdziwe tylko w przypadku kraju dużego,

2. prawdziwe tylko w przypadku kraju małego,

3. bezwzględnie prawdziwe,

4. bezwzględnie fałszywe.

53. Jeżeli kraj A wprowadzi cła importowe, ceny towarów importowych wzrosną doprowadzi to do pogorszenia terms of trade kraju. Twierdzenie to jest:

1. prawdziwe tylko w przypadku kraju dużego,

2. prawdziwe tylko w przypadku kraju małego,

3. bezwzględnie prawdziwe,

4. bezwzględnie fałszywe.

54. Incydencja ceł oznacza:

1. eksporterzy otrzymują zwrot ceł zapłaconych przy imporcie komponentów używanych przez nich do produkcji dóbr eksportowych,

2. kraj eksportujący podnosi własne cła w reakcji na cła wprowadzone przez importera,

3. importerzy otrzymują częściowy zwrot zapłaconego cła (np. w formie obniżonych podatków),

4. eksporterzy obniżają ceny towarów w celu „obejścia” naszych ceł,

5. żadna z powyższych odpowiedzi.

55. Incydencja ceł następuje gdy:

1. opłata celna od jednego towaru jest sumą opłat celnych komponentów z których zbudowany jest towar,

2. część opłaty celnej zostaje zwrócona importerowi z powodu dokonanych przez niego poprzednich eksportów,

3. eksporter podnosi ceny na skutek obniżenia przez nas stawek celnych,

4. eksporter obniża ceny na skutek wprowadzenia przez nas cla.

Cło specyficzne - to cło obliczane od ilości importowanego towaru.

56. Klauzula najwyższego uprzywilejowania oznacza:

1. przyznanie specjalnych preferencji krajowi, który ją otrzymał,

2. zobowiązanie do traktowania towaru danego kraju tak jak towarów producentów krajowych,

3. wyeliminowanie wszystkich obciążeń celnych wobec importu z kraju, który otrzyma KNU,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

57. Jedną z podstawowych korzyści z integracji jest:

1. zwiększenie konkurencji wewnątrz ugrupowania,

2. zmniejszenie konkurencji wewnątrz ugrupowania (lub/i prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej w ramach ugrupowania),

3. zmniejszenie konkurencji zagranicznej,

4. możliwość prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej.

58. Wprowadzenie ceł prowadzi do:

1. zwiększenia wynagrodzenia czynnika produkcji, który w danym kraju występuje we względnej obfitości,

2. zwiększenia wynagrodzenia względnie rzadkiego czynnika produkcji,

3. zwiększenia wynagrodzenia obu czynników produkcji,

4. zmniejszenie wynagrodzenia obu czynników produkcji.

59. Wprowadzenie ograniczeń ilościowych (kontyngentów) doprowadzi do:

1. wzrostu cen wewnętrznych na skutek podniesienia cen przez eksporterów,

2. wzrostu cen wewnętrznych niezależnie od reakcji eksporterów,

3. obniżenia cen przez producentów,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

60. Ograniczenia ilościowe (kontyngent importowy) prowadzi do:

1. obniżenia cen przez firmy eksportujące na dany rynek,

2. podwyższenia cen przez firmy eksportujące na dany rynek,

3. obniżenia cen przez producentów krajowych,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

61. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) w porównaniu z cłami:

1. zwiększają bardziej dochody producentów,

2. zwiększają bardziej dochody państwa,

3. zwiększają bardziej dochody państwa ale w mniejszym stopniu dochody producenta,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

62. Cło fiskalne to:

1. cło nakładane na dobra nie produkowane w kraju,

2. specjalne wysokie cło nakładane na niektóre towary,

3. specjalne wysokie cło nakładane w przypadku występowania wysokiego deficytu bilansu handlowego (lub deficytu budżetowego),

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

63. Jako cło fiskalne określa się:

1. nadzwyczajne cło nakładane w przypadku występowania deficytu budżetowego,

2. cło nakładane na import z kraju, który wprowadził wyższe cła na nasz eksport,

3. cło wyższe od przyjętego zgodnie z zasadami KNU,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

64. Subwencja wypłacana eksporterowi obciąża:

1. konsumenta w kraju eksportującym,

2. konsumenta w kraju importującym,

3. podatnika w kraju eksportującym,

4. odpowiedz a i c.

65. Koszty subwencji eksportowej ponosi:

1. konsument w kraju eksportującym,

2. podatnik w kraju eksportującym,

3. producent w kraju importera,

4. wszystkie powyższe odpowiedzi,

5. podatnik w kraju importującym,

6. tylko b i c.

66. Teoria parytetu siły nabywczej w wersji względnej stwierdza, że:

1. relatywne zmiany w kursach walut są skutkiem relatywnych zmian w poziomie cen w danym kraju,

2. zmiany w relacji w poziomach cen pomiędzy krajami są skutkiem relatywnych zmian w kursach odpowiednich walut,

3. zmiany w sile nabywczej walut są proporcjonalne do relatywnego tempa wzrostu dochodu narodowego danych krajów.

67. Przejście ze stanu autarkii do gospodarki otwartej doprowadzi najprawdopodobniej do:

1. w krótkim okresie do spadku płac we wszystkich sektorach,

2. w długim okresie do wzrostu płac we wszystkich sektorach gospodarki,

3. i w długim i krótkim okresie do zróżnicowania płac pomiędzy sektorami.

68. W przypadku występowania zewnętrznych korzyści skali największe korzyści z handlu odniesie prawdopodobnie (założenie - wolny handel):

1. firma największa,

2. firma, która najwcześniej rozwinęła produkcję dobra będącego przedmiotem handlu,

3. firma z największego kraju,

4. firma, która będzie w stanie w przyszłości osiągnąć najniższe koszty produkcji.

69. Które z poniższych twierdzeń jest najbliższe realiom:

1. wielkość kraju nie ma wpływu na wielkość korzyści osiągniętych z wymiany międzynarodowej,

2. poziom rozwoju gospodarczego kraju nie ma wpływu na wielkość korzyści osiągniętych z wymiany międzynarodowej,

3. i wielkość i poziom rozwoju gospodarczego na ogół mają wpływ na wielkość korzyści z wymiany międzynarodowej, nie jest to jednak argument obalający zasadę korzyści komparatywnych,

4. i wielkość i poziom rozwoju gospodarczego na ogół mają wpływ na wielkość korzyści z wymiany międzynarodowej, zasada korzyści komparatywnych ma znaczenie tylko jako teoria.

70. Określenie, że A jest short w dolarach oznacza, że:

1. A kupuje dolary,

2. A ma zobowiązania dolarowe, których nie można pokryć,

3. A ma większe zobowiązania niż wierzytelności w dolarach,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

71. Określenie, że A jest short w dolarach oznacza:

1. A poszukuje sprzedawcy dewizy dolarowej,

2. A zgłasza duży popyt na dolary,

3. A ma większe należności niż zobowiązania,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

72. Określenie, że A jest long w dolarach oznacza, że:

1. A sprzedaje dolary,

2. A ma zobowiązania dolarowe, których nie możemy pokryć,

3. A ma większe zobowiązania niż wierzytelności w dolarach,

4. żadna z powyższych odpowiedzi.

73. Ograniczenia ilościowe:

1. zwiększają bardziej niż cła dochody budżetowe,

2. zwiększają mniej niż cła dochody budżetowe,

3. zwiększają dochody budżetowe tylko wtedy, jeżeli rosną ceny wewnętrznego wprowadzeniu tych ograniczeń,

4. żadna z powyższych możliwości.

74. Jeżeli przewiduję, że kurs DM w stosunku do USD wzrośnie, to powinienem:

1. utrzymać pozycję short (krótką) w DM

2. utrzymać pozycję long (długą) w DM,,

3. utrzymać pozycję zamkniętą w DM,

4. żadna z powyższych możliwości.

75. Przyjmuje się, że bilans płatniczy jest ujemny, jeżeli:

1. spada kurs waluty danego kraju,

2. import kapitału jest większy od eksportu kapitału,

3. rośnie zadłużenie zagraniczne naszego kraju,

4. żadna z powyższych możliwości.

76. Jeśli bilans płatniczy jest ujemny i występuje presja inflacyjna, to należy:

1. zmniejszyć stopę wzrostu gospodarczego podnosząc stopę procentową i obniżając podatki,

2. tak jak w a, ale dodatkowo wskazana jest rewaluacja waluty,

3. zwiększyć stopę wzrostu zmniejszając podatki i obniżając stopę procentową,

4. tak jak w c, ale dodatkowo jest wskazana niewielka dewaluacja.

77. Korzyści z integracji gospodarczej polegają w znacznym stopniu na:

1. zwiększeniu konkurencji wewnątrz ugrupowania,

2. ograniczeniu konkurencji z zewnątrz ugrupowania,

3. możliwości prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej,

4. wszystkie powyższe możliwości.

78. Transfer siły roboczej z kraju A do B jest korzystny dla:

1. pracodawców (przedsiębiorców) i pracobiorców w A,

2. pracobiorców (robotników) w A i w B,

3. pracobiorców w A i pracodawców w B,

4. jest generalnie korzystny dla A, trudno powiedzieć czy jest korzystny dla B.

79. W warunkach wspólnego obszaru walutowego skuteczność polityki pieniężnej krajów członkowskich:

1. rośnie,

2. maleje,

3. utworzenie takiego obszaru nie ma wpływu na skuteczność polityki pieniężnej.

80. Aby poprawić sytuacje w bilansie płatniczym należy (saldo ujemne):

1. zwiększyć inwestycje,

2. zmniejszyć inwestycje,

3. zmiany w poziomie inwestycji nie mają jednoznacznego wpływu na bilans płatniczy.

81. Efekt kreacji handlu to:

1. wzrost handlu spowodowany poprawą koniunktury,

2. wzrost dochodu spowodowany wzrostem obrotów handlowych,

3. wzrost handlu spowodowany obniżeniem ceł lub innych ograniczeń w handlu,

4. żadna z powyższych możliwości.

82. Korzyści z integracji polegają między innymi na:

1. ograniczeniu konkurencji zagranicznej,

2. ograniczeniu konkurencji wewnątrz ugrupowania i możliwości prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej w ramach ugrupowania.

3. zwiększeniu konkurencji wewnątrz ugrupowania,

4. i a i b.

83. Kraj będzie odnosił korzyści z wymiany tylko wtedy, kiedy będzie produkował niektóre dobra taniej a inne drożej od konkurentów - twierdzenie to jest:

1. fałszywe,

2. prawdziwe,

3. prawdziwe tylko w przypadku krajów dużych,

4. prawdziwe tylko w przypadku krajów małych.

84. Występowanie handlu określanego jako wewnątrzgałęziowy może być wyjaśnione:

1. różnicami w kosztach komparatywnych,

2. różnicami w kosztach absolutnych,

3. silnym zróżnicowaniem poziomu rozwoju gospodarczego partnerów,

4. występowaniem korzyści ze skali produkcji.

85. Zmiany w układzie korzyści komparatywnych mogą być określane przez:

1. zmiany w zasobach,

2. zmiany w technologii,

3. zmiany w kursach walut,

4. wszystkie powyższe możliwości,

5. tylko a i b.

86. Cło najczęściej:

1. poprawia sytuację eksporterów z kraju, który cło wprowadził,

2. pogarsza sytuację tych eksporterów,

3. wprowadzenie ceł nie ma wpływu na sytuację eksporterów.

87. Przejście ze stanu autarkii do stanu wolnego handlu doprowadzi najprawdopodobniej do:

1. wzrostu plac we wszystkich sektorach gospodarki,

2. wzrostu plac w sektorach eksportowych i spadku w konkurujących z importerem,

3. początkowo do spadku a następnie do wzrostu płac we wszystkich sektorach,

4. w takiej sytuacji zmiany w poziomie płac są trudne do przewidzenia.

88. Cło fiskalne to:

1. cło obliczane od ilości importowanego towaru,

2. cło importowe nakładane na towary nie produkowane w kraju,

3. nadzwyczajne, wysokie cło nakładane przez Ministerstwo Finansów,

4. żadne z powyższych.

89. Jeżeli cło nominalne na dobra finalne wynosi 50%, cło na importowane komponenty wynosi 25% a udział tych komponentów w wartości dobra finalnego wynosi 50% to efektywna stopa produkcji (ESP) wynosi:

1. 75%,

2. 25%,

3. 2%,

4. -25%,

5. -75%,

6. -2%.

90. Przyznanie Klauzuli Największego Uprzywilejowania (KNU) oznacza:

1. wyeliminowanie wszystkich ceł wobec importu z kraju, który otrzymał KNU,

2. zobowiązanie do traktowania importu z tego kraju tak, jak producentów krajowych,

3. obniżenie wszystkich ceł na import z tego kraju, który KNU otrzymał, do poziomu takiego samego, jaki miał dotychczas kraj o najniższych cłach,

4. żadna z powyższych możliwości.

91. Jeżeli przewiduję, że kurs DM w stosunku do USD spadnie, to powinienem:

1. utrzymać pozycję short (krótką) w DM,

2. utrzymać pozycję long (długą) w DM,

3. utrzymać pozycję zamkniętą w DM,

4. żadna z powyższych możliwości.

92. Jako efekt przesunięcia określa się:

1. zmiany kierunków handlu krajów tworzących strefę wolnego handlu,

2. zwiększenie obrotów handlowych wewnątrz Unii Celnej,

3. zmniejszenie obrotów handlowych z krajami, które pozostały poza Unią Celną,

4. żadne z powyższych.

93. Znaczny napływ kapitału z zagranicy do kraju A doprowadzi do:

1. wystąpienia presji inflacyjnej,

2. wystąpienia presji deflacyjnej,

3. zmniejszenia deficytu budżetowego,

4. zwiększenia deficytu budżetowego,

5. żadna z powyższych nie jest zbyt prawdopodobna.

94. W przypadku ujemnego salda bilansu płatniczego wskazane jest:

1. zmniejszenie deficytu budżetowego,

2. zwiększenie deficytu budżetowego,

3. zmiany w wysokości deficytu budżetowego nie mają jednoznacznego wpływu na bilans płatniczy,

4. zwiększenie inwestycji.

95. Jeżeli cło nominalne na dobra finalne wynosi 15%, cło na importowane komponenty wynosi 30% a udział tych komponentów w wartości dobra finalnego wynosi 40% to efektywna stopa produkcji (ESP) wynosi:

1. 20%,

2. 10%,

3. 5%,

4. -20%

5. -10%,

6. -5%.

96. Wprowadzenie subwencji eksportowej na ogół:

1. obniża cenę krajową (na rynku wewnętrznym) towaru eksportowego,

2. podwyższa cenę krajową tego towaru,

3. wprowadzenie subwencji eksportowych nie ma wpływu na ceny wewnętrzne.

**********************************************************

1. Handel zagraniczny jest charakterystyczny dla sytuacji, w której:

1. występują korzyści ze skali produkcji

2. występuje znaczne zróżnicowanie w poziomie wydajności pracy partnerów

3. występuje znaczne zróżnicowanie w wyposażeniu w czynniki produkcji partnerów

4. występują znaczne różnice w wielkości gospodarek partnerów

5. żadne z powyższych odpowiedzi

2. Kraj A produkuje dwa towary, oba znacznie taniej od kraju B. W takiej sytuacji korzystny handel między tymi krajami będzie możliwy jeżeli:

1. kraj B wprowadzi ochronę celną na jeden z tych towarów

2. kraj B wprowadzi dewaluację swojej waluty

3. kraj B dopuści do aprecjacji swojej waluty

4. po podjęciu wymiany kraj B będzie tylko importował, co doprowadzi do spadku stawki płac w tym kraju i prawdopodobnie cen co poprawi jego konkurencyjność

5. żadne z powyższych odpowiedzi

3. Kraj A kończy z polityką autarki gospodarczej. Podstawowy czynnik produkcji - praca jest mało mobilny. W takiej sytuacji:

1. wzrośnie zróżnicowanie płac w tym kraju

2. zmniejszy się zróżnicowanie płac w tym kraju

3. nie będzie to miało wpływu na zróżnicowanie płac, wzrośnie tylko przeciętny poziom płac

4. nie będzie to miało wpływu na zróżnicowanie płac, spadnie tylko przeciętny poziom płac

4. Cło importowe może poprawić sytuację eksporterów jeżeli:

1. jest to cło specyficzne

2. panują warunki zbliżone do wolnej konkurencji

3. występują wyraźne korzyści ze skali produkcji w gałęzi chronionej cłem

4. cło nie jest nałożone na artykuły będące przedmiotem eksportu

5. Przyznanie Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania KNU przez kraj A krajowi B oznacza:

1. wyeliminowanie wszystkich barier celnych w kraju A wobec importu z B

2. zobowiązanie do traktowania importu z kraju B tak jak towarów producentów krajowych

3. zobowiązanie A do automatycznego obniżania stawek celnych na import z B do poziomu ceł na import z kraju, który ma aktualnie niższe stawki

4. zobowiązanie kraju A do traktowania importu z kraju B w sposób specjalny, uzgodniony w umowie o przyznanie KNU

6. Ile wynosi efektywna stopa protekcji ESP jeśli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 20%, cło na te komponenty 40%, a cło na dobro finalne 20%.

ESP = + 15%

7. Koszty subwencji eksportowej ponosi:

1. podatnik w kraju subwencjonującym eksport

2. producent w kraju importującym, konkurujący z subwencjonowanym importem

3. podatnik w kraju importującym subwencjonowane towary

4. konsument w kraju importującym subwencjonowane towary

5. a i b

6. a i c

8. Przez efekt przesunięcia handlu po powstaniu unii celnej rozumie się:

1. zmniejszenie importu z krajów które pozostały poza unią

2. zmniejszenie importu od tańszych producentów spoza unii i zwiększenie od droższych z unii

3. zmniejszenie importu od droższych producentów spoza unii i zwiększenie od tańszych, którzy weszli do unii

4. zmianę struktury handlu pomiędzy krajami tworzącymi unię po powstaniu unii

9. Przyjmuje się, że bilans płatniczy kraju jest ujemny jeżeli:

1. import dóbr i usług jest większy od eksportu

2. import kapitału jest większy od eksportu kapitału

3. deficyt w bilansie obrotów kapitałowych jest mniejszy od deficytu bilansu obrotów bieżących

4. nadwyżka w bilansie obrotów kapitałowych jest mniejsza od deficytu bilansu obrotów bieżących

10. Napływ kapitału z zagranicy:

1. działa deflacyjnie

2. działa raczej proinflacyjnie

3. zmniejsza deficyt budżetowy

4. poprawia sytuację w bilansie obrotów bieżących

5. c i d

11. Oczekiwana jest aprecjacja DM do $. Dysponuję wolnymi środkami w wysokości 100 tys. DM, w takiej sytuacji powinienem:

1. przyjąć pozycję long w DM

2. przyjąć pozycję long w $

3. trudno powiedzieć - informacja taka nie jest wystarczająca dla podjęcia racjonalnej decyzji

12. Mam podpisany kontakt eksportowy do Niemiec płatny w DM. Po podpisaniu kontraktu kurs DM w stosunku ZLP uległ deprecjacji. W takiej sytuacji, przy braku zabezpieczenia:

1. mój zysk z transakcji będzie niższy od oczekiwanego (skalkulowanego w kontrakcie)

2. mój zysk z transakcji będzie wyższy od oczekiwanego

3. trudno powiedzieć - to zależy od zmiany kursu DM w stosunku do EURO

13. W sytuacji niskiej inflacji i wysokiego deficytu w bilansie obrotów bieżących dla przywrócenia równowagi wewnętrznej i zewnętrznej należy:

1. zwiększyć podatki, podnieść stopę procentową i doprowadzić do deprecjacji waluty

2. zwiększyć podatki, podnieść stopę procentową i doprowadzić do aprecjacji waluty

3. zmniejszyć podatki, obniżyć stopę procentową i doprowadzić do deprecjacji waluty

4. zmniejszyć podatki, obniżyć stopę procentową i doprowadzić do aprecjacji waluty

14. Mam podpisany kontrakt importowy z Niemiec na 1 mln DM płatny za 6 miesięcy, dla zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym mogę:

1. sprzedać forward 6 miesięcy 1 mln DM

2. kupić forward 6 miesięcy 1 mln DM

3. pożyczyć w banku 1 mln DM i sprzedać je natychmiast forward 6 miesięcy

4. może być a i c

15. Dodatni bilans płatniczy jest korzystny dla kraju:

1. zawsze

2. jeżeli występuje presja inflacyjna

3. jeżeli występuje presja deflacyjna (jest wysokie bezrobocie)

4. jeżeli występuje wysoki deficyt budżetowy

5. b i d

16. Konosament bezpośredni jest to dokument, który:

1. potwierdza przyjęcie towaru do przewozu z portu A do B bez prawa rozładunku

2. jak w a ale z prawem przeładunku

3. jak w b i może być łączony z innym listem przewozowym

4. jest wystawiony bezpośrednio przez eksportera a nie przez przewoźnika

17. Przy eksporcie z Warszawy do Londynu zgodnie z klauzulą carriage paid to London CPT:

1. koszty frachtu i ubezpieczenia (ryzyko utraty towaru) na całej trasie ponosi eksporter z Warszawy

2. koszty frachtu ponosi importer z Londynu, a ubezpieczenia (ryzyko utraty towaru) na całej trasie eksporter z Warszawy

3. koszty frachtu na całej trasie ponosi eksporter, a ubezpieczenia (ryzyko utraty towaru) od momentu przekazania towaru przewoźnikowi - importer

4. eksporter ponosi koszty frachtu, klauzula ta nic nie mówi o ubezpieczeniu towaru (może być dowolnie ustalone w kontrakcie)

18. Ile wynosi efektywna stopa protekcji ESP jeżeli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 40%, cło na te komponenty 40% a cło na dobro finalne 0%?

ESP = - 26,70 %

19. Ile wynosi efektywna stopa protekcji (ESP) jeżeli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 40%, cło na te komponenty 50%, a cło na dobro finalne 0%?

ESP = - 33,30 %

20. Jeżeli rośnie deficyt bilansu płatniczego, to wskazane jest:

1. zmniejszenie deficytu budżetowego

2. zmniejszenie stopy procentowej

3. zmniejszenie podatków

4. wszystkie powyższe możliwości

21. Konosament to dokument, który:

1. potwierdza tylko przyjęcie towaru do przewozu (nie jest umową o przewóz)

2. potwierdza przyjęcie towaru do przewozu i jest jednocześnie umową o przewóz

3. jest tylko umową o przewóz, przyjęcie towaru do przewozu potwierdza kwit sternika

4. w zależności od umowy (warunków kontraktu) mogą być wszystkie powyższe odpowiedzi

22. Zmiany w układzie korzyści komparatywnych mogą być spowodowane przez:

1. odkrycie nowych zasobów naturalnych

2. napływ emigrantów

3. napływ kapitału zagranicznego

4. wszystkie powyższe odpowiedzi

5. żadne z powyższych

23. Należy liczyć się ze zwiększeniem zróżnicowania płac jeżeli:

1. kraj będzie ograniczał rozmiary wymiany międzynarodowej

2. kraj będzie zwiększał ochronę gałęzi konkurujących z importem

3. kraj będzie silniej uzależniał się od wymiany międzynarodowej

4. a i b

24. Ile wynosi efektywna stopa protekcji ESP jeżeli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 50%, cło na te komponenty 50% a cło na dobro finalne 0%?

ESP = -50%

25. Przyjmuje się że bilans płatniczy kraju jest dodatni jeżeli:

1. import dóbr i usług jest mniejszy od eksportu

2. import kapitału jest mniejszy od eksportu kapitału

3. nadwyżka w bilansie obrotów kapitałowych jest większa od deficytu bilansu obrotów bieżących

4. nadwyżka w bilansie obrotów bieżących jest większa od deficytu bilansu obrotów kapitałowych

5. c i d

6. żadne z powyższych

26. Przy eksporcie towaru zgodnie z klauzulą free carrier (FCA - franco przewoźnik) koszty frachtu i ubezpieczenia towaru ponosi:

1. Przewoźnik

2. Sprzedający

3. Kupujący

4. W zależności od warunków kontraktu może być b i c

27. „Korzyści z wymiany międzynarodowej polegają na tym, że wymiana umożliwia lepsze wykorzystanie zasobów krajowych”. Twierdzenie to jest:

1. prawdziwe tylko w przypadku krajów słabo rozwiniętych gospodarczo (surowcowych)

2. prawdziwe tylko w przypadku krajów przemysłowych

3. poziom rozwoju gospodarczego nie ma znaczenia, jest to twierdzenie prawdziwe w odniesieniu do krajów małych

4. zawsze prawdziwe

5. żadne z powyższych

28. Jeżeli występują korzyści ze skali produkcji, to będzie to szczególnie sprzyjać rozwojowi wymiany (handlu) pomiędzy:

1. krajami podobnymi ale wysoko rozwiniętymi gospodarczo (przemysłowymi)

2. krajami podobnymi ale raczej specjalizującymi się w produkcji surowców

3. krajami o zróżnicowanym poziomie rozwoju gospodarczego

4. krajami blisko położonymi od siebie (sąsiednimi) niezależnie od rozwoju gospodarczego

5. żaden z powyższych czynników w tym wypadku nie ma znaczenia

29. Wyeliminowanie barier (ceł, kontyngentów, itp.) w wymianie międzynarodowej:

1. doprowadzi prawdopodobnie do zwiększenia zróżnicowania płac

2. doprowadzi prawdopodobnie do zmniejszenia zróżnicowania płac

3. może być i a i b ale płace wzrosną

4. nie będzie to miało wpływu na poziom i zróżnicowanie płac

30. Cło importowe i inne formy ochrony rynku pogarszają sytuację eksporterów ponieważ:

1. na ogół zwiększają koszty produkcji

2. ograniczają podaż czynników produkcji dla sektorów proeksportowych

3. zmniejszają mobilność czynników produkcji

4. wszystkie powyższe możliwości

31. Przyznanie Klauzuli Narodowej KN przez kraj A krajowi B oznacza:

1. wyeliminowanie wszystkich barier celnych w kraju A wobec importu z B

2. zobowiązanie do traktowania importu z B tak jak towarów producentów krajowych

3. zobowiązanie A do automatycznego obniżania stawek celnych na import z B do poziomu ceł ba import z kraju, który ma aktualnie najniższe stawki

4. w umowach międzynarodowych taka klauzula nie występuje

32. Ile wynosi efektywna stopa protekcji ESP jeżeli udział części (komponentów) z importu w wartości produkcji finalnej wynosi 50%, cło na te komponenty 0%, a cło na dobro finalne 40%?

ESP = +80%

33. „Cła importowe są niekorzystne ponieważ podnosząc ceny towarów importowanych pogarszają terms of trade kraju wprowadzającego cła”. Twierdzenie to jest:

1. ogólnie prawdziwe

2. ogólnie fałszywe

3. prawdziwe tylko w przypadku krajów małych

4. prawdziwe tylko w przypadku krajów dużych

34. Bilans obrotów kapitałowych jest ujemny jeżeli:

1. eksport kapitału jest większy od importu kapitału

2. wpływy z dochodów z kapitału lokowanego za granicą są mniejsze od dochodów od kapitału obcego zainwestowanego w danym kraju i wywożonego za granicę

3. import kapitału jest większy od eksportu kapitału

4. a i b

35. Napływ kapitału z zagranicy może pogorszyć sytuację w bilansie płatniczym ponieważ:

1. inwestorzy zagraniczni na ogół zwiększają import

2. może dojść do aprecjacji naszej waluty

3. inwestorzy zagraniczni mogą absorbować krajowe czynniki produkcji zmniejszając ich podaż dla producentów „krajowych” produkujących na eksport

4. wszystkie powyższe odpowiedzi

5. napływ kapitału z zagranicy nigdy nie pogarsza sytuacji w bilansie płatniczym

36. Jeżeli rośnie deficyt bilansu płatniczego to wskazane jest:

1. zwiększenie deficytu budżetowego

2. podniesienie stopy procentowej

3. zmniejszenie podatków

4. wszystkie powyższe możliwości

PYTANIA EGZAMINACYJNE - OPRACOWANIE

1. Pojęcie, istota i specyfikacja MSG jako nauki ekonomicznej

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to ta część nauk ekonomicznych dotycząca teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów (towarów i usług) oraz przepływów międzynarodowych czynników ( siły roboczej, kapitału i wiedzy technicznej).W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

Powiązania te są analizowane z punktu widzenia:

1.praw ekonomicznych rządzących zachowaniami przedsiębiorstw, krajów i grup krajów w procesie kształtowania międzynarodowych powiązań gospodarczych - teoria międzynarodowych stosunków ekonomicznych,

2.polityki ekonomicznej, którą prowadzą podmioty gospodarcze, rozwijając powiązania międzynarodowe - międzynarodowa polityka ekonomiczna.

Teoria MSG zajmuje się prawami określającymi rozwój różnych form powiązań międzynarodowych: przepływów towarów i usług, czynników produkcji, powiązań instytucjonalnych i pieniężnych.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna zajmująca się polityką zagraniczną, dzieli się na:

1.zagraniczną politykę ekonomiczną - analiza celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych,

2.międzynarodową politykę ekonomiczną - ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej.

Specyfika MSG dotyczy:

- nurtu zainteresowań badawczych dotyczących powiązań między suwerennymi krajami,

- pewnych odrębności metodologicznych i swoistych narzędzi analizy.

2.Podstawowe podmioty i przedmioty MSG

Gospodarka światowa to system zmieniających się powiązań ekonomicznych między różnymi podmiotami MSG.

Podmiotami MSG są:

1-krajowe organizacje gospodarcze (przedsiębiorstwa),

-gospodarstwa domowe (konsumenci),

-zrzeszenia producentów i konsumentów,

-organy państwowej władzy gospodarczej,

-wielkie korporacje transnarodowe,

-organy ugrupowań integracyjnych (np. UE),

-międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Światowa Organizacja Halu(WTO)),

2.-kraje rozumiane jako zbiory: ludności, zasobów naturalnych, majątku produkcyjnego, systemu gosp -międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze,

3.-suwerenne kraje prowadzące rozrachunek gospodarczy z zagranicą przy pomocy bilansu płatniczego.

Przedmiotami MSG są formy powiązań międzynarodowych:

1.-międzynarodowe przepływy rzeczowe (produktów materialnych, energii, ludzi, informacji),

-międzynarodowe przepływy finansowe (pieniężne),

2.-międzynarodowa wymiana produktów (towarów i usług),

-międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych (ziemi wraz z zasobami, siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej).

3. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

4. Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej

Teorie neoczynnikowe to teorie, których istota sprowadza się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Wspólnym mianownikiem tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów głoszącej, że każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie importować towar, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych.

Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści skali) uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego. W teorii luki technicznej kładzie się nacisk głównie na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzania z zagranicy wyrobów najbardziej nowoczesnych czy te zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju). Możliwości te są również podkreślane przez autorów teorii cyklu życia produktu, zgodnie z którą handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego produktu - innowacji kolejno przez trzy fazy: fazę innowacyjną, fazę dojrzewania oraz fazę standaryzacji. Dobrym uzupełnieniem obu tych teorii jest teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Według autorów tych teorii korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych , stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m.in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności.

Teorie popytowo - podażowe, tj. teorie, których autorzy eksponują- oprócz czynników podażowych- znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego rozmiarów i struktury. Jedną z korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów oraz inwestorów (ilościowo oraz jakościowo). Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego (wewnątrzgałęziowego podziału pracy) - jednoczesny import i eksport wyrobów tych samych gałęzi i branż.

5.Cechy charakterystyczne międzynarodowej wymiany siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej

Międzynarodowa migracja ludności to jej przenoszenia się przez granice narodowe, na dłuższe okresy (nie krótszy niż 1 rok):

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju,

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długotrwały ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju.

Można tu wyróżnić: migracje zarobkowe i migracje z powodów politycznych. W ramach międzynarodowych migracji zarobkowych wyróżniamy:

- tzw. mały ruch przygraniczny,

- sezonową migrację pracowniczą,- czasowe wyjazdy w celach zarobkowych na nieokreślony z góry czas,

- wyjazdy za granicę na stałe , motywowane nie tylko względami ekonomicznymi, lecz także politycznymi.

Jednakże międzynarodowa wymiana zasobów pracy rozwija się najmniej intensywnie. Jest to spowodowane tym, że międzynarodowa mobilność zasobów pracy nie jest duża. Stoją temu na przeszkodzie głównie względy polityczne. Niechęć do uszczuplania podstawowego zasobu produkcyjnego i militarnego kraju oraz obawa przed wynarodowieniem są przyczyną ograniczeń wyjazdowych. Ograniczenia wjazdowe zaś wynikają z obawy krajów przed bezrobociem i obniżeniem poziomu płac.

6. Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw określonych przedsiębiorstw lub też zakupu części lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga dysponowania przynajmniej 51% wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa.

Zagraniczne inwestycje portfelowe - zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału.

Zagraniczne lokaty kapitałowe - lokowanie przez określone podmioty gospodarcze poza granicami kraju środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunki typu należności - zobowiązania między eksporterem i importerem. Podstawowym celem realizacji tego typu lokat jest przynoszenie zysku jego właścicielowi. Wyróżnia się zagraniczne lokaty kapitału pożyczkowego oraz zagraniczne lokaty kapitału produkcyjnego. Kapitał pożyczkowy to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego typu papiery wartościowe (oprócz akcji).Kapitał produkcyjny to inwestycje bezpośrednie lub też tzw. inwestycje portfelowe (inwestycje portolio).

7. Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju

Wiedza techniczna jest produktem działalności naukowej (badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych), a także doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji. Wyróżniamy wiedzę szczegółową (dotyczącą określonych produktów lub procesów produkcji) oraz wiedzę ogólną.

Międzynarodowa wymiana (transfer) wiedzy ma miejsce, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. Transfer wiedzy technicznej jest środkiem do wytwarzania nowych produktów i/lub zastosowania nowych metod i sposobów produkcji.

Wiedza techniczna jest przekazywana za pośrednictwem kanałów. Kanały międzynarodowej wymiany wiedzy technicznej możemy podzielić na:

- kanały transferu wiedzy szczegółowej,

- kanały przepływu obu typów wiedzy,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób odpłatny,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób bezpłatny.

Nośnikami wiedzy technicznej (obiektami, za pośrednictwem których jest ona przenoszona) mogą być:

- ludzie, którzy ze względu na swoje wykształcenie i/lub doświadczenie są w stanie wzbogacić zasób wiedzy w innych krajach,

- publikacje, dokumenty, czasopisma,

- towary oraz zespoły, podzespoły i części składowe.

Najważniejszym nośnikiem są ludzie i ich kontakty. Cechują się one największą szybkością przekazu informacji i najmniejszym stopniem jej zniekształcenia. Kontaktom tego typu towarzyszy przenoszenie wiedzy technicznej za pomocą rzeczy. Występują ścisłe zależności między stosowaniem różnych kanałów i nośników wiedzy technicznej. Kanały i nośniki transferu wiedzy stosowane są z odmienną intensywnością w różnych okresach oraz uwarunkowaniach politycznych i społeczno-ekonomicznych.

8. Przyczyny powstawania oraz rola i znaczenie wielkich korporacji transnarodowych (Wkt) w gospodarce światowej

Wielkie korporacje trans narodowe to przedsiębiorstwa prowadzące dział. gospod. w co najmniej dwóch krajach. Istnieje zatem przed. Małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. Takie korporacje znajdują się zarówno na terenie państw. Przyczyną powstania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej a także surowców i rynku zbytu w krajach, w których rozwijają swoja działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para- i pozataryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy, a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprawdza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach. Wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach w krajach wysoko rozwiniętych. Wkt odgrywa ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, kwow- has a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba wkt rośnie z roku na rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym, elektryczno - elektronicznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny wkt stanowi podstawę wzrostu ich siły zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne przedsięb. macierzystych z filiami są często rozwijane na podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te które obowiązują w krajach lokalizacji filii a także na rynku międzynarodowym. W ramach wkt mogą być tworzone specyficzne formy rozwiązań finansowych, dlatego ceny mogą być mniejsze niż na rynku światowym. Wkt wykorzystują ........ w sytuacji prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą dwie połowy światowego PKW ich rola w MSG jest bardzo duża mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów a także na tendencje rozwojowe gosp. światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe. Są często.........międzynarod. polit. Ekon., ułatwiającej im działalność w różnych dziedzinach. W wielu przypadkach prowadzą własną międzynarod. Polit. Ekon. nie zawsze spójną z polityka krajów w których mają swoje siedziby, filie tych korporacji.

9.Pojęcie gospodarki światowej i podstawowe czynniki zmian

Powstanie i rozwój gospodarki światowej jest konsekwencją zwiększania skali międzynarodowego podziału pracy, trwale uzależniającego od siebie kraje uczestniczące w tym podziale. Proces ten odzwierciedla przechodzenie od międzynarodowej komplementarności strukturalnej typu międzygałęziowego do komplementarności typu wewnątrzgałęziowego.

Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy: handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo - finansowe, instytucjonalne.

Wg. kryterium funkcjonalnego - gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Wg. kryterium instytucjonalnego - gospodarka światowa to zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym (regionalnym, podregionalnym, globalnym) bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć MSE.

Podstawowymi czynnikami zmian są :

- pogłębiająca się kompleksowość,

- szybkie tempo postępu technicznego,

- wdrażanie innowacji,

- wzrost znaczenia organizacji i instytucji międzynarodowych,

- wzrost znaczenia wielkich korporacji transnarodowych,

- pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej,

- ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do ofensywnej),

- pogłębiająca się internacjonalizacja:

*rynków (produktów, pieniądza i kredytu, kapitału ludzkiego, wiedzy technicznej),

*instytucji (politycznych, grup nacisku, instytucji obsługujących obrót międzynarodowy- banki)

- ewolucja przewag komparatywnych,

- wzrost intensywności i zmiany struktury wymiany wewnątrzgałęziowej,

- zmiany sposobów konkurowania (od cenowej do pozacenowej),

- ewolucja strategii rozwoju wymiany zagranicznej.

10.Podstawowe kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II wojnie światowej

Gospodarka światowa jest pojęciem dynamicznym. Zarówno powiązania ekonomiczne między podmiotami gospodarki światowej , jak i same podmioty nieustannie się zmieniają. Przekształceniom ulegają bowiem warunki , w których zachodzi międzynarodowy podział pracy, zmieniają się czynniki determinujące ten podział , zwiększa się międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych, uzależniając od siebie podmioty gospodarki światowej.

W XVIII i XIX w aż do I wojny światowej wyrazem międzynarodowego podziału pracy była wyłącznie międzygałęziowa komplementarność strukturalna , podstawową formą powiązań międzynarodowych była wymiana handlowa wyrobów gotowych , a podmiotami uczestniczącymi w tej wymianie - przedsiębiorstwa i instytucje narodowe . Kraje rozwinięte gospodarczo specjalizowały się w produkcji gotowych wyrobów przemysłowych, pozostałe kraje - w produkcji surowców i żywności. Efektem tej specjalizacji była rozwijająca się wymiana handlowa bilansowana w trójkącie: Europa Zachodnia - Stany Zjednoczone - kraje surowcowo - rolnicze.

Wielki kryzys gospodarczy lat 1929- 1933 doprowadził do załamania się systemu waluty złotej i zachwiania trójstronnej równowagi w skali światowej. Europa Zachodnia utraciła swą dominującą pozycję w tym trójkącie na rzecz Stanów Zjednoczonych. Kraje słabo rozwinięte przestały być partnerem gospodarczym dwóch pierwszych podmiotów gospodarki światowej. W wymianie międzynarodowej pojawiła się trwała nierównowaga w bilansach płatniczych, kraje słabsze zaczęły odczuwać coraz większy deficyt, kraje silniejsze - zwiększające się nadwyżki. Okres międzywojenny i II wojny światowej zwielokrotnił jeszcze tę nierównowagę.

Cechą współczesnej gospodarki światowej jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznie rozwija się współpraca produkcyjna i Zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej, wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych (przedsiębiorstw, organizacji, instytucji). Zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych - wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. W związku z tym wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi.

11.Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

- udziały w imporcie i eksporcie światowym,

- przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu ( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,

- krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y), gdzie Δ oznacza odpowiednie przyrosty,

< 1 - dany kraj ogranicza swoją aktywność zawodową w podziale pracy,

= 1 -aktywność danego kraju nie ulega zmianom,

> 1 kraj angażuje się w coraz większym stopniu w międzynarodowy podział pracy ,

- dochodowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu (Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :

dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu ( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:

dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)

< 1 handel zagraniczny wpływa w niewspółmiernie niskim stopniu na dochód narodowy,

= 1 wpływ neutralny,

> 1 jednostka dochodu narodowego generuje więcej niż jednostkę dochodu z eksportu,

- cenowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,

cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),

cenowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)

- produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),

- inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

12.Podstawowe problemy współczesnej gospodarki światowej; ich cechy charakterystyczne i możliwości rozwiązania

Przyczyn pojawienia się problemów globalnych należy szukać w procesie rozwoju gospodarczego. Są one konsekwencją postępu cywilizacyjnego, a zwłaszcza postępu technicznego. Do podstawy problemów współczesnej gospodarki zaliczamy:

- nierównomierny w skali świata rozwój demograficzny, wzrost liczby ludności, co wiąże się głównie z

- wyczerpaniem zasobów energii i surowców,

- zanieczyszczeniem środowiska naturalnego( efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, deficyt wody)

- nie konkurencyjność eksportu

- zadłużenia międzynarodowe- następstwa handlu

- zagrożenia zbrojeniami

- rewolucja techniczna

- handel niepodzespołami, a gotowymi wyrobami

- zagrożenia zbrojeniami

- konsumpcyjny model życia

- złe kierunki specjalizacji

- trudności płatnicze

- zła sytuacja krajów Trzeciego Świata( głód ubóstwo)

Istotnymi cechami tych problemów są:

a)światowy charakter problemów globalnych- dotyczą one wszystkich państw na świecie, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego i ustrój polityczny

b)złożoność, zależność od wielu czynników i wzajemne powiązanie. Najbardziej jest to widoczne w przypadku problemów krajów rozwijających się. Trudne ich sytuacje oraz perspektywy poprawy zależą od wielu przyczyn, z których każda jest przedmiotem licznych rozpraw( relacje cen art. rolnych: przemysłowych, niszczenie gleby)

a)konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych to przede wszystkim zaostrzenie problemów co jest poważnym zagrożeniem życia lub zdrowia części ludzkości a w końcowym przypadku upadek cywilizacji. Takie skutki może przynieść wojna nuklearna, założenie równowagi ekologicznej

przedsięwzięcie zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć charakter złożony i dotyczyć wielu sfer życia społecznego

c)rozwiązanie tych problemów jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują zasięgiem cały świat.

13.Istota i cele teorii handlu międzynarodowego

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

- funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

- funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje,

- funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne , aby osiągać korzyści.

Do teorii handlu międzynarodowego zaliczamy

--teorie przedklasyczne:

- koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów - teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.

- dogmat słusznej ceny - określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego - każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.

- doktryna merkantylizmu - źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

-- teorie klasyczne

- teoria kosztów absolutnych - podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.

- teoria kosztów względnych (komparatywnych, porównawczych) - możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tzn. również wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy (bądź różnicami wydajności pracy)

- teoria kosztów realnych - możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

- Teoria kosztów alternatywnych - konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

- Teorie neoklasyczne :

- teoria obfitości zasobów - podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Jest ono spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę.

- Teorie współczesne :

- teorie neoczynnikowe,

-teorie neotechnologiczne,

-teorie popytowo- podażowe.

14.Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych

Do zakresu międzynarodowych przepływów czynników wytwórczych zalicza się przepływy kapitału, pracy, wiedzy technicznej. Koszty międzynarodowego przepływu towarów i czynników produkcji, rozumiane jako koszty transportu, koszty komunikowania się partnerów i różnego rodzaju koszty związane z pokonywaniem barier zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej to czynniki wpływające na kształtowanie się intensywności obrotów międzynarodowych.

Migracja ludności to jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy (powyżej 1 roku),

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju,

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju.

Międzynarodowy przepływ kapitału (środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunek należności - zobowiązania między eksporterem a importerem) jest dokonywany w dwóch formach:

- kapitału pożyczkowego - wymienianie w skali międzynarodowej wkładów gotówkowych oraz różnego rodzaju papierów wartościowych (z wyłączeniem akcji),

- kapitału produkcyjnego - występującego w obrocie międzynarodowym w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych.

Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek. Transfer ten odbywa się następującymi kanałami:

- migracje ludności,

- handel międzynarodowy,

- konferencje, sympozja, wymiana studentów,

- międzynarodowe transakcje patentami i licencjami,

- grabież.

15.Zasada kosztów względnych oraz zasada obfitości zasobów jako podstawowe prawa racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej

Teoria kosztów względnych stwierdza , że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towarów, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy. Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie , w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym.

W teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmuje się, zatem identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale zarazem różną obfitość kapitału i pracy.

Założenia teorii obfitości zasobów:

1. założenia początkowe:

- istnieją dwa kraje , dwa towary i dwa czynniki produkcji ( kapitał i praca),

- nie ma kosztów transportu,

- analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,

2. założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta:

- czynniki produkcji są jednorodne , doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,

- relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia,

- poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,

- niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji,

- funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego ( brak rosnących lub malejących przychodów),

- w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie,

3. założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego:

- działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg. schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,

- istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów).

Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę - towary pracochłonne.

Są dwa sposoby definiowania obfitości zasobów:

1. def. fizyczna - kraj B jest obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), kraj A zaś w czynnik L (pracę) ,

(K : L)^B > (K : L)^A

2. def. cenowa - kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w czynnik K (kapitał) , a kraj A w czynnik L (pracę), gdy

(RK : R L) ^B < ( R K : R L ) ^A

16. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

17.Pieniądz światowy

Pieniądz służy do wyrażania i porównywania wartości towarów wytwarzanych przez poszczególne kraje oraz do wyrażania wzajemnej wartości walut narodowych. Pełni funkcje uniwersalnego miernika wartości, występuje także w roli pośrednika w wymianie tj. środka nabywczego, umożliwiając dokonywanie zmiany za zakupione w wymianie międzynarodowej dobra i usługi. Służy on do wyrównywania sald odłożonych płatności powstałych w wymianie międzynarodowej tj. sald bilansów płatniczych. Pozwala także na tworzenie rezerw.

Funkcje pieniądza płatniczego:

• powszechny miernik wartości

• środek wymiany między narodowej

• środek płatniczy

• środek gromadzenia rezerw

Pieniądz wykształcił się w procesie wymiany towarów, a rozwinięcie się rynku w rynek światowy sprawił, że pieniądz stał się pieniądzem światowym.

18. Pojęcie i funkcje cen światowych

Cena to wyrażona w pieniądzu wartość określonego towaru lub usługi, wartość waluty zagranicznej (tj. kurs walutowy) lub określonego czynnika produkcji(pracy, kapitału, wiedzy technicznej). Cena powstaje w wyniku zderzenia się popytu z podażą. Jest to efekt odchodzenia od przewagi podaży danego towaru nad popytem na ten towar lub odwrotnie. Zawsze mamy do czynienia z procesem kształtowania się cen w warunkach nadwyżki podaży nad popytem oraz z procesami kształtowania się cen w warunkach nadwyżki popytu nad podażą. Zawsze można mówić ocenach absolutnych i względnych (np. względna cena ziemniaka i cukru w kraju lub względna cena pracy i kapitału).

Funkcje:

1. informacyjna-cena informująca producenta lub dostawcę o sile zapotrzebowania odbiorcy na określony towar, usługę, u. producenta, walutę zagraniczną

1. dystrybucyjna-przez ceny towarów, usług i czynników produkcji dokonuje się w każdym kraju podziału dochodu narodowego.

2. agregacyjna-cena pełni tę funkcję tylko wtedy gdy jest to cena ukształtowana w warunkach normalnie funkcjonujących rynków, wtedy tylko jest normą oceniającą samoistniejącą agregacją.

19.Mechanizm kształtowania się cen towarów w krótkim okresie

Z punktu widzenia specyfiki kształtowania się cen można podzielić na:

• masowe(standaryzowane)- których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu miejsce ich wytworzenia. Są one zastępowane.

• Towary zindywidualizowane- charakteryzujące się walorami użytkowymi określonymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku. Są one produkowane w prostych seriach. Zaliczono tu wyroby przemysłowe, usługi specyficzne. W przypadku towarów standaryzowanych występują ceny światowe oscylujące wokół jednej wartości międzynarodowych w krótkim okresie ceny te wyróżniają się znaczną zmiennością. Substytucyjność towarów sprawia, że w ramach tego samego standardu ceny na międzynarodowych rynkach nie mogą się od siebie różnić. Jednym czynnikiem, który może wpływać na różnicę cen są koszty transportu i ubezpieczenia. Cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność ich podaży.

W przypadku towarów zindywidualizowanych trudno mówić o jednolitej cenie międzyn. W krótkim okresie ceny tych towarów są stabilne. Decydujące znaczenie ma tu kształtowanie się na relatywnie wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży, równie elastyczność popytu jest w przypadku tych towarów wyższe niż w przypadku tych towarów standaryzowanych. Kształtowanie się tych towarów w krótkim okresie zależy od kształtowania się kosztów, stanu koniunktury, sytuacji politycznej.

20. Mechanizm kształtowania się cen towarów w długim okresie

Międzynarodowe ceny towarów wykazują tendencje do zmian w długim okresie. W analizie długookr. zmian cen w handlu międzynar. wykorzystuje się przede wszystkim wskaźniki dochodowej elastyczności popytu podaży, a także analizę wskaźników terms of trade.

Cenowe terms of trade- współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie.

Tc= DtEx/DtIn :DoEx/DoIn = DtEx/DoEx: DtIn/DoIn

Dex- ceny w exporcie

Din- ceny w imporcie

t- okres badany

o- okres początkowy

Cenowe terms of trade poprawiają się, jeśli ceny towarów expor. W danym okresie rosną szybciej nią ceny towarów import. przez ten kraj

Ilościowe terms of trade - zmiany ilościowe towarów, jakie musi exportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów

Ti=QtEx/Qt + Zn:QoEx/QoIn

Qex- towary exportowe

Qin- towary importowe

t- okres badany

o- okres początkowy

Czynnikowe terms of trade- Tjcz=Tc* Zx

Tc- cenowe terms of trade

Zx- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze exportowym

Jednoczynnikowe terms of trade oznaczają relację zmian cen towarów ex portowanych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji ex portowej tego kraju między okresem analizy(t) a okresem początkowym.

Dwuczynnikowe terms of trade Tdcz= Tc* zx/Zm

Zm- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importujących lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj między okresem(t) a okresem początkowym.

Wskaźnik ten wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy w kraju lub za granicą. Zmiany relacji cen towarów exportowanych i importowanych przez dany kraj są korygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przewożonych na jego teren.

21. Różnice w mechaniźmie kształtowania się cen na rynku towarów wystandaryzowanych i zindywidualizowanych w ujęciu krótko-i długookresowym

Wyróżnia się rynki towarów wystandaryzowanych (tu zalicza się surowce oraz większość artykułów rolnych) i zindywidualizowanych (artykuły przemysłowe). W krótkim okresie ceny surowców i żywności są mniej stabilne niż ceny artykułów przem., ze względu na znacznie większą elastyczność podaży art. przem. o których decydują: mniejsza zależność produkcji od warunków naturalnych, większa możliwość zmiany produkcji w warunkach prod. maszynowej, zróżnicowania asortymentu oferowanej produkcji i jej dostosowania do zmieniającej się struktury popytu, większa możliwość dostosowania poziomu zapasów do zmian popytu.

Elastyczność cenowa popytu na dobra wysoce zindywidualizowane np. samochody jest niewielka ponieważ w krótkim okresie możliwość substytucji dostawcy jest ograniczona (niemożliwa). W przypadku dóbr przem. mniej zindywid. elastyczność popytu względem ceny może być bardzo znaczna. Producenci starają się ją zmniejszyć np. przez kampanie reklamowe. W długim okresie towarowe terms of trade ulega pogorszeniu na rzecz producentów surowców i żywności. Niższa dynamika popytu na surowce i art. rolne niż ogólna dynamika rozwoju gosp.(spadek jednostkowego zużycia surowców, wzrost znaczenia wtórnego zużycia surowców oraz zastępowanie surowców droższych i trudno dostępnych tańszymi i łatwo dostępnymi).

22. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Kurs walutowy umożliwia rozliczenie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

1.Kurs walutowy dzielimy:

? kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

? kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach(+/- 1%)

? kurs zmienny- to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełna swobodę.

2. biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

¦ kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

¦ realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza(w tym złota) za walutę krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Wymogi stawiane przez MFW krajom ubiegającym się o uznanie ich walut za wymienialne:

1. Swoboda płatności dotycząca zarówno rezydentów jak i nierezydentów

1. Stosowanie jednolitego kursu walutowego

2. Nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

Korzyści z wymienialności waluty:

3. - poddanie gospodarki silniejszej konkurencji międzynarodowej;

- wzrost zaufania wewnętrznego do wymienialnej waluty co przekłada się na większą skłonność do oszczędzania w tej walucie;

- ułatwienie przejścia od urzędowego do rynkowego ustalania kursu walutowego;

- możliwość powiązania wewnętrznego rynku finansowego z międzynarodowym.

23.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

System waluty złotej był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Funkcjonował w latach 1880-1914.

Cechy systemu waluty złotej:

1. 1. jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczoną w złocie.

2. W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto, na waluty innych krajów z walutą wymienialną, a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej.

3. Władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub kontrolę wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Zasady kształtowania się kursu walut:

1.Kurs wymienialnych walut narodowych był stały, ale nigdy nie był zupełnie sztywny. Czyli obowiązywał kurs wahający się w pewnych granicach +/- 1%, nazywanych punktami złota.

Górny punkt złota był wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego, natomiast dolny punkt złota był określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

24. Zasady kształtowania się kursu walut we współczesnym systemie walutowym krajów o gospodarce rynkowej

Podstawową zasadę określania poziomu kursu waluty narodowej stanowi: 1.dla systemu waluty złotej - parytet walut określony w gramach złota, 2.dla systemu sztabowo-złoty i dewizowo-złoty - parytet walut określonych w sztabkach złota lub w stosunku do parytetu walut wymienialnych na złoto, 3.dla systemu kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie, 4.dla systemu nie kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie czy też w walutach wymienialnych. Współczesne warianty kształtowania poziomu kursu walutowego są następujące:

1.kurs stały, ale sporadycznie zmieniany

-kurs stały w dłuższych okresach

-kurs stały pełzający

2.kurs zmienny

-kurs zmienny regulowany

-kurs swobodnie zmienny

Kurs walutowy stały w dłuższych okresach, ale sporadycznie zmieniany, był charakterystyczny dla funkcjonującego do 1973 r. systemu walutowego z Bretton Woods. W latach 70-tych w wielu krajach wprowadzono mechanizm kursu stałego, ale „pełzającego”. W wielu krajach stosuje się współcześnie kursy zmienne regulowane lub nie regulowane. Najczęściej chodzi o kursy kontrolowane (regulowane). Oznacza to, że władze monetarne tych krajów nie pozostawiają kształtowania się kursu walutowego wyłącznie siłom rynku. Mechanizm czystego kursu zmiennego (tzw. czystego floatingu) jest stosowany okresowo, i to przez nieliczne kraje. Władze monetarne większości krajów starają się zazwyczaj w mniejszym lub większym stopniu regulować wahania wymienialnej waluty narodowej.

25. Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych

Rozliczenie międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego kapitałowego i świadczeń jednostronnych. Rozliczenia mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

1. bez udziału pieniądza

2. z wykorzystaniem pieniądza.

Rozliczenia bez udziału pieniądza przybierają formę kompensat towarowych: kompensata towarowa i częściowa. Komp. całościowa polega na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów na taką samą kwotę. Ten rodzaj komp. może przybrać dwie formy: barteru i transakcji równoległych. Istotą kompensat częściowych jest nierównowartość transakcji kupna i sprzedaży. Najprostszą metodą rozliczania z udziałem pieniądza jest przekazanie należności w formie pieniądza gotówkowego. Jest to jednocześnie najmniej korzystna forma rozliczeń pieniężnych, ponieważ pieniądz musi być fizycznie przewieziony z kraju do kraju, co jest związane z kosztami i ryzykiem. Współcześnie większość rozliczeń z tytułu wymiany gospodarczej z zagranicą jest, więc dokonywana za pośrednictwem banków. Mimo, że pobierają one opłaty za świadczone usługi ich pośrednictwo jest najbardziej korzystną formą przekazywania należności.

26. Istota bilansu płatniczego i jego główne pozycje.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego. Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla banków i przedsiębiorstw, wpływają, bowiem na kurs walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe. Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju. Eksport napływ kapitału i darowizny otrzymane od obcokrajowców są zapisywane w bilansie na koncie kredytowym ze znakiem dodatnim, ponieważ powodują wpłatę ze strony obcokrajowców. Import zaś towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę są zapisywane na koncie kredytowym ze znakiem ujemnym(odpływ).Całość transakcji w bilansie płatniczym dzieli się na dwie podstawowe części: *rachunek bieżący *rachunek kapitałowy. Rachunek bieżący obejmuje transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Na rachunku tym jest zapisywana pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Są na nim też księgowane odsetki i dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym, podczas gdy same obroty kapitałowe znajdują odzwierciedlenie na rachunku kapitałowym. Rachunek kapitałowy obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rach. Bież. Rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie cała wielkość transakcji. W bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia(SDR).

27. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony. Bilans obrotów bieżących i bilans kapitałowy wraz z rezerwami są ze sobą ściśle powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. Jeśli obroty kapitałowe nie równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, to funkcje te są przejmowane przez rezerwy płatnicze. Nie zrównoważony przez obroty kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich zmniejszenie. Z kolei nadwyżka obrotów bieżących powoduje wzrost rezerw płatniczych. Gdy spadek rezerw płatniczych jest znaczny i szybko się zwiększa zagraniczne zadłużenie długoterminowe, zmniejsza się wiarygodność płatnicza kraju. Nadwyżka całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym określa rozmiary deficytu płatniczego. Deficyt w bilansie płatniczym może, więc zostać zmierzony albo przez nadwyżkę zobowiązań ponad należności na rachunku bieżącym i kapitałowym, albo przez zmiany stanu rezerw. Bilans kraju osiąga nadwyżki wówczas, gdy należności przewyższają zobowiązania na rachunku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych. Wszystkie transakcje na rachunku bieżącym oraz kapitałowym są nazywane transakcjami autonomicznymi, tj. podejmowanymi wyłącznie z chęci osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym. Natomiast do transakcji wyrównawczych, zaliczamy zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

28. Mechanizm cenowy przywracania równowagi bilansu płatniczego w różnych systemach walutowych.

Mechanizmy przywracania równowagi płatniczej nie w każdym przypadku okazują się skuteczne. Niekiedy poszczególne kraje nie są gotowe do zaakceptowania ekonomicznych i społecznych kosztów ich nieskrępowanego działania. Doceniając jednak konieczność przywracania równowagi bilansu płatniczego, dążą one do osiągnięcia tego celu za pomocą dostępnych środków. Do podstawowych środków mających wpływ na zewnętrzną równowagę ekonomiczną zaliczamy: system monetarny, system fiskalny i politykę fiskalną, system i politykę dochodową, system kształtowania cen i politykę cenową oraz warunków konkurencji, środki administracyjno-prawne. Mechanizm dostosowania rynkowego obejmuje środki cenowe i dochodowe. Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, lecz także pieniądza(stopą procentową) oraz pracy(płace). Kurs walutowy jest też celem pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych. Z punktu widzenia równowagi płatniczej mechanizm cenowy działa odmiennie w warunkach systemu waluty złotej, pieniądza papierowego, jak również kursu stałego i zmiennego.

29. Mechanizm dochodowy przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

System i polityka dochodowa wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych (funduszowy czy repartycyjny). Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system, roszczeniowy lub negocjacyjny, kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

30. Mechanizm automatycznego przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

W 1994 r. w Bretton Woods odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem 44 krajów (także Polski). Zwyciężyła koncepcja White^,a, w myśl, której równowaga płatnicza krajów uczestniczących miała być osiągana nie za pomocą ograniczenia wymienialności walut i nie przez zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych (jak w systemie waluty złotej), lecz przez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej, do czego zobowiązywały się kraje uczestniczące w systemie.

Podstawowe cele i zasady tego systemu.

CELE: - przywrócenie wymienialności walutowej w krajach o gosp. rynkowej;

- utrzymanie stabilności kursów walutowych; - zapewnienie w ten sposób sprawnego funkcjonowania międzynarodowego obrotu gospodarczego.

ZASADY: - waluty poszczególnych krajów mają ściśle określony parytet (w złocie lub w stosunku do dolara),

- dopuszczalna amplituda wahań rynkowych kursów w stosunku do parytetowego wynosi-⁺1%

-złoto jest środkiem rezerwowym i ostatecznym środkiem rozliczeniowym,

-stała cena złota (35 USD za tzw. uncję trojańską złota,

-wymienialność dolara na złoto,

-możliwość skorzystania z kredytów MFW w przyp. trudności płatniczych,

-możliwość zmiany kursu waluty, w przyp. większej niż 10% jedynie za zgodą władz MFW

Krótkookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być likwidowana w drodze wykorzystania rezerw walutowych (złota i dolara USA)lub zaciągania kredytów zagranicznych.

Długookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być przezwyciężana przez kraje deficytowe przez odpowiednią politykę gospodarczą. Dewaluacja musiała być poprzedzona zgodą MFW i nie mogła przekraczać 10%.

Funkcję waluty kluczowej systemu pełnił dolar USA jako jedyna waluta wymienialna na złoto według parytetu. Inni musieli swoje kursy, przedstawiać w dolarze ( 1$=0.888 gramów złota). W oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia ⁺-1% od kursów parytetowego, czyli kurs dolara wokół parytetu mógł się wahać max o 2%. Natomiast kurs jednej waluty w stosunku do drugiej mógł się wahać o 4%. W stosunku narastającego deficytu bilansu płatniczego USA na początku lat 60-tych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów USA.

31.Mechanizmy automatycznego przywracania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo- złotego

Zasady funkcjonowania systemu waluty sztabowo-złotej były zbliżone do zasad waluty złotej. Wyjątkiem było określenie minimalnej sumy wymiany waluty krajowej na złoto. Tzn. pieniądz krajowy był bezpośrednio wymieniany na złoto, ale dopiero powyżej określonej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota. Bezpośrednim efektem tego było zwiększenie się amplitudy wahań punktów złota, co m. in. Sprzyjało spekulacji, a zarazem destabilizacji kursów walut narodowych i pogłębianiu się kryzysu gospodarczego. Mechanizmy automatycznego przywracania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo-złotego są podobne jak w systemie waluty złotej, chociaż działanie tych mechanizmów uległo osłabieniu w wyżej wymienianych systemach. W systemie waluty złotej mechanizmami przywracającymi równowagę bilansu płatniczego były: mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy. Mechanizm dochodowy: w warunkach deficytu bilansu płatniczego następował spadek wydatków, działał w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie miał miejsce spadek PKB. Przy założeniu nie zmienionej dochodowej elastyczności popytu na import i dochodowej elastyczności podaży eksportowej prowadziło to do zmniejszenia wielkości przywozu oraz do zwiększenia eksportu i w ostatecznym efekcie bilans handlowy wracał do równowagi (możliwe nadwyżki). Mechanizm cenowy: ujemny bilans handlowy?odpływ kruszców›spadek ilości pieniądza w obiegu›obniżenie poziomu cen krajowych. W związku z tym zwiększyła się cenowa atrakcyjność eksportu a zmniejszyła się cenowa atrakcyjność importu.

32.Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym krajów kapitalistycznych

Mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy to mechanizmy automatycznego przywracania równowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie. Mechanizm cenowy działa w sposób automatyczny w systemie waluty złotej, ale mamy z nim do czynienia również współcześnie. Zwraca on uwagę jedynie na zmiany cen. Przyjmuje się tu występowanie tzw. konkurencyjności doskonałej i brak różnic w cenowej elastyczności popytu i podaży oraz, że zgodnie z prawem Say`a : „niewidzialna ręka rynku „ samoczynnie umożliwi osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Zgodnie z mechanizmem dochodowym - w warunkach deficytu bilansu handlowego (deficytu bilansu płatniczego) następuje zmniejszenie wydatków, działa w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie ma miejsce spadek wartości PKB. Zwraca się tu uwagę jedynie na zmiany wydatków, dochodów oraz obrotów handlowych z zagranicą. Pomija się w nim zmiany cen, obroty kapitałowe i zmiany stóp procentowych. Z działaniem tego mechanizmu mamy do czynienia również współcześnie.

Obecnie, jeżeli przyczyny bilansu płatniczego mają źródła w polityce pieniężnej, fiskalnej państwa, w przepisach ograniczających mechanizmy rynków itp. Działaniach państwa to w celu przywrócenia równowagi płatniczej powinny być poczynione kroki z zakresu wewnętrznej polityki gospodarczej. Polityka kursowa może być stosowana w przypadkach niedostatecznie proeksportowej struktury gospodarki i inflacji o charakterze kosztowym.

W dochodowej wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych. Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system roszczeniowy lub negocjacyjny kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

obroty kapitałowe ›równanie równowagi wewnętrznej,

P- podatki, G- wydatki rządowe

Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i krajach nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, ale także ceny pieniądza oraz pracy. Kurs walutowy jest też zmianą ceny pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych.

33. Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie

W długim okresie o równowadze bilansowej decydują takie czynniki jak zmiany strukturalne i instytucjonalne. Czynnikami o zasadniczym znaczeniu w długim okresie są zmiany poziomu krajowej stopy oszczędności i inwestycji, podatków i wydatków budżetowych, kierunków inwestycji, dynamiki postępu technicznego, wzrostu wydajności pracy, warunków konkurencji, rozwoju rynku kapitałowego oraz systemu bankowego i ubezpieczeniowego. Długookresowa równowaga płatnicza w dużym stopniu zależy od zmian własnościowych i struktury gospodarczej.

Równowaga wewnętrzna i płatnicza mogą zostać zachowane tylko wtedy, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy w dłuższym czasie wzrost krajowych oszczędności i napływ zagranicznych. Jeśli będzie on zbyt niski, to równowagę wewnętrzną będzie można utrzymać przez nadwyżkę importu nad eksportem, finansową z topniejących rezerw. Również wpływ na równowagę długookresową mają system budżetowy i podatkowy oraz stosunki własnościowe a także warunki konkurencji. Określają one podział dochodu narodowego, system podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, stosunek do ryzyka. Reformy gospodarze mogą odegrać rolę dynamizującą, wspierającą działanie sił rynkowych.

Doświadczenie nowych krajów przemysłowych Azji Południowo - Wschodniej oraz takich krajów jak Meksyk, Argentyna czy Chile, wskazują, że w dłuższym okresie dla przywrócenia równowagi płatniczej niezbędny jest albo wzrost nadwyżki eksportowej, albo napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Kraje nowouprzemysłowione Azji Południowo - Wschodniej swoje sukcesy gospodarcze tj. dynamikę wzrostu, nadwyżki handlowe i równowagę wew. zawdzięczają zwiększeniu i utrzymaniu wysokiego poziomu oszczędności i inwestycji wew., względnie niskim podatkom oraz utrzymaniu wydatków budżetowych na cele społeczne na stosunkowo niskim poziomie. Bilans płatniczy jest zrównoważony, jeśli równoważą się transakcje autonomiczne tzn. podejmowane w celu osiągnięcia zysku. W długim okresie chodzi o: a) czynniki określające stopę wzrostu gospodarczego i jego źródła od strony popytowej (stopa wzrostu gosp. określająca rozmiary i tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, stopa wzrostu gosp.- inwestycje krajowe, export i wydatki budżetowe) i potażowej (relacja między stopą wzrostu produkcji na rynek wew. a stopa wzrostu produkcji na export, zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji finalnej)

b) czynniki określające warunki, w jakich wzrost ma miejsce, np. zmiany cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, zmiany kursu walutowego i tendencje inflacyjne, długookresowe tendencje popytu światowego, zmiany terms of trade.

34. Rola handlu zagranicznego w gosp. narodowej w ujęciu statycznym

Korzyści z handlu zagranicznego statyczne (krótkookresowe) to takie gdzie wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych np.(kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Teorie korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

35. Sposoby i kierunki oddziaływania handlu zagranicznego na wzrost gosp.

Sposoby jakimi handel może oddziaływać na wzrost gosp. :

1. różnicowanie struktury dochodu poprzez to, że eksportujemy, importujemy i specjalizujemy się.

1. oddziaływanie na wielkość dochodu przez saldo

0=I oszczędność = inwestycje ?0=?I - ujęcie dynamiczne

W gospodarce otwartej równanie jest następujące:

0+Im=I+Exp.?0+Im-Exp.=I
?I=?0+?Im-?Exp.

2. wpływ na efektywność gospodarowania

?Y=
. ?
? Przyrost dochodu narodowego=stopa inwestycji ^. efektywność inwestycji
=
+
-
;
?stopa oszcz.
?stopa imp.
?stopa exp.

ý Ii (import inwestycyjny np. maszyny, urządzenia)

Im
› Iż (import zaopatrzeniowy)

Ik (import konsumpcyjny)

d)oddziaływanie na wielkość globalnego popytu (uruchamianie mnożnika exportowego)

Mnożniki (Mn):

1. wydatków budżetowych

1. importowy

2. exportowy

Warunki działania mnożników :

1. niewykorzystane pełne moce twórcze

1. nie może być tendencji inflacyjnych w gosp.

2. muszą istnieć warunki instytucjonalne do istnienia mnożnika - wolna konkurencja.

36. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania

Handel zagraniczny wpływa na stopę inwestycji i na jej efektywność Wzór

W gospodarce zamkniętej bez uwzględnienia handlu zagranicznego stopa wzrostu dochodu narodowego( delta Y/Y) określona jest przez stopę nakładów indywidualnych z dochodu narodowego(delta Y/Y) oraz średnią aktywność inwestycji(delta Y/Y). Natomiast w warunkach gospodarki otwartej, w której: I/Y = O/Y + IM/Y- Ex /Y, gdzie O/Y- stopa oszczędności stopa wzrostu dochodu narodowego wyraża się:

Delta Y = delta Y/I(O/Y + Im/Ey - Ex/I) gdzie Im- stopa importu, czyli udział importu w dochodzie narod. Ex -stopa exportu udział exportu w dochodzie narod. W gospodarce otwartej, jeżeli stopa importu jest większa od stopy eksportu to stopa inwestycji może być większa niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej. Przeciwnie, gdy kraj ma wyższą stopę eksportu niż importu, stopa, akumulacji musi pokrywać zarazem stopę inwestycji i stop nadwyżki eksportowej. Wówczas stopa inwestycji musiałaby być odpowiednio niższa. Większy import (ujemne saldo) powiększa podaż i usług dostępnych w danym kraju, lecz źródłem tej nadwyżki musza być kredyty zagraniczne, które w przyszłości będą spłacone wraz z odsetkami. Ujemne saldo bilansu stwarza krajowi możliwości zwiększenia inwestycji przez zaciąganie kredytów zagranicznych. Gdy są to inwestycje proeksportowe prowadzą a one w przyszłości do rozwoju eksportu i spłaty zaciąganych kredytów oraz do zrównoważenia bilansu. Muszą to być jednocześnie inwestycje efektywne, umożliwiające nie tylko spłatę zadłużenia, lecz również spłatę odsetek od nich naliczonych. Wpływ handlu zagranicznego na poprawę efektywności gospodarowania a w efekcie na wzrost dochodu narodowego jest rozwiązaniem korzystnym i pożądanym, gdyż prowadzi do zwiększenia funduszy przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję bez potrzeby zaciągania kredytów. Oto sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:

• - utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych

- podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi

- pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji

- specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

Specjalizacja pozwala zwiększyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Koncentrując się na produkcji dóbr względnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce. Zwiększa się skala produkcji powiększeniu rynku zbytu ponad możliwość rynku wewnętrznego. Wpływ handlu zagr. na efektywność gospodarowania może się także przejawić w konkurencji na rynku krajowym i konkurencyjności towarów rodzinnych na rynkach zagr.

37.Mnożnik i supermnożnik handlu zagr. Teoria i praktyka w różnych grupach krajów.

W gospodarce rynkowej charakteryzującą się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży na d popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego (przyrostu inwestycji, eksportu, wydatków budżetowych) może być uruchomiony mechanizm mnożnikowy. Mechanizm ten spowoduje zwiększenie dochodu narod. w skali większej niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów. Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego. W gospodarce otwartej występują dwa bodźce: mnożnik inwestycyjny i eksportowy. Przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu eksportu zależy nie tylko od wielkości eksportu, lecz także od wydatków konsumpcyjnych pracowników zatrudnionych przy produkcji krajowej i eksportowej towarów i usług. Mnożnik handlu zagr. może przybierać różne wartości. Gdy jest równy jedności to wzrost dochodu narod. jest równy wzrostowi eksportu. Współczynnik mniejszy od 1 oznacza, iż dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług importowych, a na te cele są absorbowane dochody nie związane bezpośrednio ze wzrostem eksportu. Gdy mnożnik jest większy od 1,przyrost dochodu narod. przewyższa pierwotny przyrost eksportu.

Mnożnik inwestycyjny w gospodarce otwartej:

Ko=

W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narod. zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy. Supermnożnik:

Ks=

Wartość Supermnożnik jest odwrotnie proporcjonalna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Ujemny wpływ oszczędzania na poziom dochodu narod. dotyczy tylko krótkiego przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych gospodarki. W okresach dłuższych oszczędności stanowią źródło finansowania inwestycji.

38. Przesłanki i konsekwencje wzrostu międzynarodowej współzależności gospodarczej w rozwoju społeczno-ekonomicznym

Międzynar. współzależność gosp. to intensywność powiązań między podmiotami wymieniającymi towary, usługi i czynniki wytwórcze.

Przesłanki:

1. pozytywny wpływ na wzrost DN i wzrost poziomu dobrobytu

1. poprawa warunków rozwoju handlu (większy rynek zbytu, większy asortyment towarów, korzystniejsze ceny).

2. Poprawa warunków rozwoju produkcji (większy rynek zbytu, korzyści skali, wydłużenie serii produkcyjnej, koncentracja nakładów na produkty najbardziej opłacalne)

3. Poprawa efektywności gospodarowania (rozwój specjalizacji i kooperacji)

4. Unowocześnienie gospodarki

5. Ułatwiony dostęp do surowców, wiedzy technicznej, nauki.

Konsekwencje:

1. zróżnicowanie form powiązań (wymiana handlowa towarami, usługami, czynnikami produkcji oraz współpraca produkcyjna i inwestycyjna)

1. zróżnicowane podmioty gospodarki światowej (wzrost udziału podmiotów międzynarodowych i transnarodowych)

2. zmiana struktury produkcji i handlu (specjalizacja wewnątrz gałęziowa pod zespołami)

39. Istota oraz cele zagranicznej polityki ekonomicznej.

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem tego oddziaływania jest obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji (pracy, kapitału, zasobów i bogactw naturalnych i technologii) między krajem a zagranicą.

Zagraniczna polityka ekonomiczna wywodzi się z zagranicznej polityki handlowej (tzn. kształtowania przez państwo obrotów towarowych z zagranicą), gdyż w przeszłości obroty towarowe były jedyną formą powiązań gospodarczych z zagranicą i państwo oddziaływało na te obroty.

W miarę upływu czasu przepływ usług i czynników produkcji stał się oprócz wymiany towarowej przedmiotem międzynarodowych stosunków gospodarczych, a polityka handlowa musiała obejmować całość tych powiązań. Dlatego powstała zagraniczna polityka ekonomiczna złożona z celów, środków i narzędzi.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy cele:

1. Ilościowe- osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego bilansu handlowego, zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju, bądź też własnych inwestycji za granicą;

2. Jakościowe- poprawa terms of trade w handlu zagranicznym wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji poprzez import nowoczesnej technologii, zmiany strukturalne w gospodarce;

A)Powyższe cele mogą być osiągane w krótkim, średnim i długim okresie.

W okresie krótkim (do 1 roku) możliwa jest poprawa terms of trade, zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu (poprawa bilansu handlowego)

B) W okresie średnim (1-5lat) poprawa efektywności gospodarowania przez zwiększenie serii produkcji eksportowej, podniesienie poziomu technicznego produkcji przez import nowoczesnych technologii i licencji, zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych na terytorium własnego kraju.

C) W długim okresie (powyżej 5 lat) zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego, zmiana w międzynarodowym podziale pracy.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej są ze sobą powiązane na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Aby osiągnąć jeden cel, trzeba osiągnąć też inny. Często cele są za sobą sprzeczne i wtedy państwo musi wybrać cele najważniejsze, skoncentrować się na nich i zrezygnować z innych(np. zwiększenie rozmiarów handlu zagranicznego, zwykle nie jest możliwe z jednoczesną poprawą terms of trade).

Zgodne ze sobą muszą być cele długookresowe i jednocześnie muszą być stałe w okresie długim. Cele krótkookresowe muszą być ze sobą zharmonizowane.

40. Istota i cele międzynarodowej polityki ekonomicznej.

MPE to jednolite w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź też w skali globalnej: cele, środki i narzędzia polityki. Wypracowane MPE polega na koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej w ramach grupy krajów decydujących się ją stosować. Może to być koordynacja eksportu, sprowadzająca się do wymiany informacji w postaci konsultacji o kierunkach prowadzonych przez zainteresowane kraje, które automatycznie prowadzą zagraniczną politykę ekonomiczną. Inny typ koordynacji to ex ante, czyli właściwa koordynacja, polegająca na uzgodnieniach, co do prowadzonych przez nie kierunków zagranicznej polityki cłowej, w celu dopasowania ich kierunków. Przy czym może być ona zdeterminowana: geograficznie (np. dobór krajów ze względu na bliskie położenie), problemowo (np. dobór krajów pod względem zakresu tematycznego lub branżowego), czasowo (ze względu na horyzont czasowy)

Najbardziej zaangażowaną forma koordynacji jest wspólna polityka zagraniczna prowadzona przez koordynujące się kraje.

Cele MPE to priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali np. grupy krajów. Priorytety mogą dotyczyć krajów dobranych ze względu na położenie geograficzne czy ogólny poziom rozwoju gospodarczego np. w ramach WE lub ze względu na występowanie tego samego problemu np. utrzymanie jak najdłużej ceny na rynku ropy naftowej przez kraje OPEC. Priorytety mogą też mieć charakter globalny np. ochrona środowiska.

Cele MPE można podzielić też ze względu na horyzont czasowy:

1. o krótkim horyzoncie czasowym mające charakter koniunkturalny np. stabilizacja cen w krótkim okresie

1. średni horyzont czasowy- zmniejszanie barier w handlu międzynarodowym

2. Długi horyzont czasowy np. Zmiana struktury podziału pracy między krajami.

41.Bezpośrednie i pośrednie środki zagranicznej polityki ekonomicznej.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej są to wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej. Państwo oddziaływuje za pomocą środków na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej pośrednio lub bezpośrednio.

Dominujący jest sposób pośredni i polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym np. subwencjonowanie produkcji eksportowej dla zwiększenia eksportu, poprawy bilansu handlowego lub płatniczego, ulgi kredytowe dla eksporterów towarów i usług, zwroty części oprocentowania kredytów, pobieranego przez banki komercyjne od inwestorów, producentów i eksporterów na rynki zagraniczne, ubezpieczenia kredytów na eksport do krajów o dużym ryzyku. Państwo może finansować też import licencji lub inne formy postępu technicznego.

Sposób bezpośredni oddziaływania państwa na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej dotyczy sfery gospodarki, która jest wyłączną własnością państwa. Państwo ustala tu cele, narzędzia i dysponuje zasobami czynników produkcji. Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje inwestycyjne, produkcyjne i handlowe wpływające na osiąganie celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Stosowane środków pośrednich i bezpośrednich zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięci ich celów ma sens, gdy po pewnym czasie środki zostaną zwrócone budżetowi. Zwrot środków przybiera formę rzeczową lub wartościową (wyrażoną w walucie krajowej lub zagranicznej). Stosowanie przez państwo środków polityki ekonomicznej powinno prowadzić do zwiększenia dochodu z wymiany zagranicznej przez wzrost wymiany lub poprawę jej efektów.

Główny sens zagranicznej polityki ekonomicznej sprowadza się do poprawy efektywności wymiany z zagranicą przez stosowanie środków tej polityki. Chodzi o poprawę przewagi komparatywnej między krajem a zagranicą w okresie docelowym poprzez stosowanie środków w okresie początkowym.

42. Cenowo-dochodowe i administracyjne środki zagranicznej polityki ekonomicznej.

CENOWO-DOCHODOWE ŚRODKI:

Cła- opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające granicę celną. Jego efektem jest wzrost ceny i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami.

1. Autonomiczne- wprowadzany z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa,

1. Umowne- uzgadniane między państwami,

2. Minimalne- cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania, Preferencyjne, Dyskryminacyjne, Importowe, Eksportowe, Tranzytowe, Ochronne, Fiskalne, Od wartości, Od ilości,

3. Kombinowane.

Opłaty wyrównawcze -różnice między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną przez państwo ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.

Opłaty

4. Fiskalne- stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych (np. towary luksusowe)

5. Specjalne- np. konsularne, stemplowe, statystyczne, administracyjne

Podatki . Subsydia eksportowe- świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. Dumping- oznacza sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, finansowane przez przedsiębiorstwo na własny rachunek. Depozyty importowe -podrażają towary importowane na rynku wewnętrznym kraju je wprowadzającego. Jest to obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Po pewnym okresie, (jeśli nie ma przeszkód) zostaje ona zwrócona importerowi. Podwyższenie podstawy wymiaru cła- przyjęcie za podstawę wymiaru obciążenia celnego ceny wewnętrznej w kraju importującym a nie ceny handlu zagranicznego.

Kontyngenty taryfowe- ich wyrazem jest likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu.

ADMINISTRACYJNE ŚRODKI:

Ograniczeni ilościowe- to określenie przez państwo wolumenu importu bądź eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku.

Licencje importowe -zezwolenia wydawane przez państwo przedsiębiorstwu na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.

Dobrowolne ograniczenia eksportu -wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz (na żądanie importera)

Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu- dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas.

Ograniczenie dewizowe- całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakupy rządowe- preferujące towary krajowe nawet, gdy są one droższe od towarów importowanych.

43. Taryfowe i pozataryfowe środki zagranicznej polityki ekonomicznej- służą do realizacji jej krótko- i długo okresowych celów. Cło automatyczne jest wprowadzane przez jedno państwo, cło umowne uzgadniane jest między państwami (określają one poziom cła, czas obowiązywania, zróżnicowanie asortymentów). Cła minimalne obowiązują w handlu z krajami objętymi klauzulą największego uprzywilejowania KNU tzn. że każda obniżka cła kraju 1 dla kraju 2 jest odnoszona także do kraju 3. Cła maksymalne są wyższe od minimalnych i obejmują kraje, które nie otrzymały KNU. Cła preferencyjne są niższe od minimalnych i stosowane w krajach lepiej traktowanych, niż gwarantuje to KNU. Stawka celna na poziomie 0, wtedy mają miejsce preferencje celne np. traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych np. strefy wolnego handlu lub unii celnej. Cła dyskryminacyjne są wyższe od maksymalnych. Cła importowe maja chronić bilans handlowy, poziom cen wewnętrznych, produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną, mają zwiększać dochody budżetu, dyskryminować partnerów zagranicznych i udzielać im preferencji. Cła eksportowe kształtują wielkość i kierunki wywozu. Nakładane są na towary deficytowe na rynku zewnętrznym i na towary mające długofalowo zagwarantowany zbyt. Cła tranzytowe obejmują towary przewożone przez teren danego kraju. Cła ochronne zabezpieczają produkcję krajową przed zagraniczną, przez podnoszenie cen wyrobów zagranicznych o stawkę celną. Cła fiskalne zapewniają państwu dochody z przywozu towarów.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe z zagranicą. Mają charakter dyskryminacyjny. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wielkości importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku. Kontyngent na poziomie 0 to zakaz importu lub eksportu. Ograniczenia ilościowe mają chronić produkcję krajową, popyt na towary krajowe, bilans handlowy przed deficytem.

Licencje importowe to zezwolenia władz państwowych dla przedsiębiorstw na przywóz określonej ilości towarów. Mają ona chronić bilans handlowy, produkcję krajową przed zagraniczną, rynek wewnętrzny przed destrukcją.

Ograniczenia eksportu dobrowolne wprowadzane są przez kraj zmniejszający wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na to w celu uniknięcia restrykcji importowych. Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu dotyczą towarów wrażliwych i są zawierane między importerem a eksporterem. Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie obrotu dewizowego z zagranicą. Polegają na odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą.

Zakupy rządowe polegają na zakupie towarów krajowych nawet wtedy, gdy są one droższe od importowanych. Mają na celu zwalczanie bezrobocia, restrukturyzację gospodarki, popieranie postępu technicznego itp.

44. Klauzula Największego Uprzywilejowania i Klauzula Narodowa, zasady oraz znaczenie formalne i rzeczywiste.

Klauzula Narodowa jest zasadą postępowania w handlu międzynarodowym, przyjętą przez Światową Organizację Handlu (WTO) i Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). Była podporządkowana realizacji zadań Układu(GATT). Zgodnie z Klauzulą Narodową produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych (bezpośrednich i pośrednich), a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym. Zasada ta ozn. pewne podporządkowanie polityki handlowej krajów członkowskich normom i dyscyplinom GATT (WTO), a tym samym ograniczenie narodowej suwerenności w kształtowaniu stosunków z partnerami handlowymi.

Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania dotyczy ceł. Zgodnie z nią ewentualny wzrost importowanych stawek celnych musi dotyczyć wszystkich zagranicznych dostawców, nawet jeśli niektórzy nie wyrządzają szkody rodzimym producentom.

45. Mechanizm cła narodowego i skuteczność ceł w warunkach współczesnej gospodarki światowej.

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła są liczącym się źródłem dochodów budżetu. Głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Według kryterium sposobu ustalania stawek celnych wyodrębnia się:

6. 1. Cła wartościowe( nazywana też cłami ad valorem), ustalane od wartości towaru (np. 20% cło nakładane na importowane samochody)

7. 2. Cła specyficzne (od ilości), ustalane od jednostki fizycznej towaru (np. tony, pary, sztuki)

8. 3. Cła kombinowane, np. 20% oraz dodatkowo 10 dolarów za tonę

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć charakter sezonowy. Cła mogą być pobierane od importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju. Cła tranzytowe i eksportowe nie są z reguły stosowane.

Mechanizm działania cła:

Krzywa D to krajowy popyt, krzywa S- krajowa podaż towaru. W warunkach importu bezcłowego cena towaru Px wynosi OA. Przy tej cenie popyt wynosi AE. Krajowa produkcja zaspokaja popyt w części AB, pozostałą część zaspokaja import BE. Wprowadzenie 100% cła podnosi krajową cenę importowanych towarów do poziomu OH. Globalny popyt zmniejszy się do poziomu HF, wzrośnie jednak krajowa produkcja, dzięki wyższej cenie, do HG. Łącznym skutkiem wprowadzenie cła jest spadek krajowego popytu, importu i wzrost krajowej produkcji. Skutki są tym większe, im wyższy jest poziom stawki celnej i im bardziej elastyczna jest podaż i popyt.

46. Mechanizm ekonomiczny środków pozataryfowych ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu spłat wyrównawczych.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe za granicą. Pełnią one funkcję ochrony produkcji krajowej. Środki pozataryfowe cechują się większą niż cła swobodą użycia. W większości przypadków nie było dotąd wypracowanych, obowiązujących zasad ich stosowania. Mniejsze niż w przypadku ceł są ograniczenia ich nakładania, ponieważ środki te są regulowane aktami wykonawczymi i nie wymagają skomplikowanych procedur ustawodawczych. Daje to możliwość dość szybkiego wprowadzania ich w życie i skutecznego działania. Środki pozataryfowe działają często selektywnie, tzn. jedynie wobec tych krajów, tzn. jedynie wobec tych krajów, z których import rośnie najszybciej. Do bardziej skutecznych środków należą opłaty wyrównawcze, nie mogą być jednak zastosowane do ograniczenia importu wszystkich towarów. Cechą charakterystyczną tych opłat jest zmienna wysokość. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnice pomiędzy zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. W celu ochrony produkcji danego wyrobu państwo ustala jego minimalną cenę gwarantowaną na rynku wewnętrznym zapewniającą opłacalność produkcji krajowej i zobowiązuje się po tej cenie skupować ewentualne nadwyżki tego wyrobu, oraz sprzedawać je w przypadku niedoboru na rynku i nadmiernego wzrostu cen rynkowych.

Istotą funkcjonowania takiego systemu jest niedopuszczenie do taniego importu poniżej cen gwarantowanych. Opłaty dostosowują się do zmian cen światowych, dzięki czemu uniemożliwiają import poniżej ustalonych przez władze i gwarantowanych cen minimalnych.

Mechanizm działania zmiennych opłat wyrównawczych:

Obniżka ceny światowej towaru wcale nie powoduje poprawy jego konkurencyjności cenowej na rynku odbiorcy, lecz jedynie wzrost zmiennej opłaty, wyrównując w ten sposób poziom ceny zagranicznej do poziomu ceny krajowej, gwarantowanej przez państwo. Opłaty wyrównawcze uniemożliwiają, więc import, dopuszczając go jedynie w okresie niedoboru na własnym rynku importera lub w celu zwiększenia asortymentu danego produktu na rynku. Zmienna opłata obciążeń importera, który wpłaca ją do budżetu państwa lub specjalnego budżetu, z którego finansowane są subsydia w eksporcie rolnym. Subsydia te stają się niezbędne po wprowadzeniu opłat wyrównawczych ze względu na wyższy poziom cen na rynku wewnętrznym niż cen światowych.

47.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Jeśli kontyngent ilościowy ustalany jest na poziomie zerowym to mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu. Ustalanie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego eksportu lub importu stosuje się dla kontroli obrotów przez państwo.

Ograniczenia ilościowe stosuje się dla ochrony produkcji krajowej, dla skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, dla przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego, dla względów sanitarnych lub względów bezpieczeństwa.

Rzadziej stosuje się ograniczenia w eksporcie. Przyczyną ograniczeń jest potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, wzgląd na bezpieczeństwo, konieczność stosowania retorsji wobec kraju postępującego nie fair wobec kraju eksportującego.

Skutkiem ograniczeń ilościowych jest zmniejszenie podaży towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zewnętrznych, wzrost cen, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia stosuje się w dwu formach: globalne, ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu towarów ze wszystkich krajów ze wszystkich krajów i bilateralne (elastyczne), uzależnione od ustępstw partnera, ulegające zmianie w czasie.

48.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są przejmowane przez państwo, czego wyrazem jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności lub wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

49.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Subsydia eksportowe są to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.

Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiami są: premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydia są stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp., w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu).

Ujemnymi skutkami subsydiów eksportowych są: nasilenie inflacji w kraju eksportującym, ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmiana proporcji podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach tracą konsumenci i państwo.

Subsydia eksportowe dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Subsydia bezpośrednie polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośrednich jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagranicznych, w konsekwencji, czego państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub innych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Subsydia pośrednie stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów.

50. Ewolucja podstawowych zasad rozwoju handlu zagranicznego po II wojnie światowej.

1. teorie neoczynnikowe

2. t. neotechnologiczne

3. t. popytowo - podażowe

AD.1) charakter tych teorii opiera się na zasadzie kosztów względnych. Uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują dzielić pracę na prostą i złożoną . Kapitał zaś na rzeczowo i tzw. Ludzki, który jest pracą złożoną. Zgodnie z tymi teoriami każdy kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga zastosowania relatywnie obfitych czynności produkcji i jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego stosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie tej zasady zawsze przynosi mniejsze lub większe korzyści.

AD.2) Teorie neotechnologiczne- uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej kładzie nacisk na możliwość rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowego różnicom w ......wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Możliwości te są również podzielone przez autorów teorii cyklu życia produktu zgodnie, z którą handelmiędzynarodowy jest pochodną przechodzenia innego produktu- innowacji przez 3 fazy:1) innowacyjną 2) dojrzewania 3) fazę standaryzacji

• teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Korzyści te występują wtedy gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji np.: przy podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost wielkości produkcji

AD.3) Teorie popytowo- podażowe uwzględniają oprócz czynników podażowych znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego wielkości i struktury. Autorzy tych teorii starają się udowodnić, że jedna z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów pod względem ilości oraz pod względem jakości. Twierdza oni, że bardzo istotne jest rozwijanie tzw. Handlu wewnątrzgałęziowego, którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu towarów tych samych gałęzi i branż.

51. Przejawy dążeń do rozwiązania podstawowych problemów współczesnej gosp. światowej

Podstawowe problemy:

-problemy ekonomiczne

-zagrożenia ekologiczne

-wzrost zadłużenia krajów najbiedniejszych i rozwijających się

-pogłębiająca się różnica między krajami zajmującymi się produkcją surowcowo-rolniczą a krajami zajmującymi się produkcją wyrobów przetworzonych, co jest konsekwencją nierównomiernego postępu technicznego.

Przejawy dążeń do rozwiązania tych problemów

-redukcja zadłużenia krajów najbiedniejszych

-wymiana zgodnie z zasadą kosztów względnych.

Przedsięwzięcia zmierzające do rozwiązania problemów gosp. światowej muszą mieć złożony charakter i dotyczyć wielu sfer życia społecznego. Dobrze to ilustruje problem wyżywienia. Osiągnięcie postępu w tej dziedzinie wymaga przede wszystkim intensyfikacji produkcji rolnej w krajach rozwijających się i niektórych krajach specjalistycznych. Do tego konieczne jest jednak lepsze wyposażenie rolnictwa tych krajów w środki techniczne.

52. Rola efektu kreacji i przesunięcia handlu w procesach integracyjnych

Efekt kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawiać w 3 przypadkach:

• preferencje celne tzn. kraje stosują wobec siebie cła niższe od min. i całkowicie znoszą cła w handlu między sobą

• sfery wolnego handlu- oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów. Unia celna ma miejsce gdy kraje tworzące sferę wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne.

Efekt kreacji handlu wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlu krajów udzielających sobie preferencji celnych tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Towary, które nie mogły być importowane, bo ceny importowane po doliczeniu cła były wyższe od krajowych stają się przedmiotem handlu. Efekt ten zależy od elastyczności cenowej popytu na towary importowe elastyczność cen podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa tym efekt kreacji jest większy. Efekt przesunięcia handlu-wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających preferencji celnych, sferę dziedzinie handlu, unię celną. W wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji, ale pozostających poza obiegiem udzielonych preferencji. Wewnątrz obszarów integracyjnych stawki celne są zniesione a na zewnątrz są nadal stosowane. Efekt przesunięcia handlu zależy od cen elastyczności popytu i cen elastyczności podaży towaru. Przy małej elastyczności popytu efekt przesunięcia będzie mniejszy. O skali efektu przesunięcia decyduje też zjawisko incydencji celnej. Eksporter może obniżyć cenę eksportową o pełną wysokość stawki celnej wtedy warunki konkurencji nie ulegną zmianom. Na efekt kreacji handlu wpływają elastyczności cenowe, struktura obrotów, możliwości ekspansji handlowej i poza handlowej. Działanie efektu kreacji powoduje poprawę elastyczności gospodarowania i wzrostu dobrobytu krajów integrujących się.

53. Stos. Gosp. Polski z krajami UE

Przystąpienie Polski do UE może przynieść wiele korzyści:

1. zwiększenie dostępu do bardziej chłonnego rynku Unii (wydłużenie serii produkowanych wyrobów, zwiększenie skali wytwarzania, poprawienie efektywności gospodarki; ze względu na niższe koszty robocizny)

1. stymulujący wzrost konkurencji na polskim rynku spowodowany importem wyrobów z UE (lepsze wykorzystanie zasobów produkcyjnych, przyspieszenie post. techn., dopasowanie produkcji do potrzeb rynków zagranicznych)

2. stabilizujący wpływ Unii na politykę ekonomiczną Polski to eliminacja częstych zmian jej celów i narzędzi czy wprowadzenie mechanizmów i instytucji na wzór istniejących w obrębie Unii.

Korzyści te mogą wystąpić, gdy będą spełnione warunki:

1. restrukturyzacja gospodarki pod kątem rozwoju branż i produkcji wyrobów

1. rozwój specjalizacji i kooperacji w produkcji ze szczególnym uwzgl. Partnerów UE

2. integracja kapitałowa polskich p-stw z p-stwami z terenu UE.

54. Aktualne problemy wymiany zagranicznej Polski.

Gdy cel ten nie może być osiągnięty, stosowanie środków traci sens.

Rozważają aktualne problemy wymiany zagranicznej Polski należałoby przeanalizować import, eksport, wykorzystanie przewag komparatywnych kraju, strukturę przemysłu.

Import kraju osiąga ok. 0,7% importu światowego, eksport ok. 0,5%. Jest to bardzo mało, zwłaszcza, że udział ogólnej liczby Polaków w ogólnej liczbie ludności świata osiągnął poziom ok. 1,2%. Przewaga importu nad eksportem jest w naszym kraju szczególnie niekorzystna. W Polsce, gdzie są niewykorzystane moce produkcyjne, przewaga eksportu mogłaby spowodować wzrost dochodu narodowego, wyeliminować częściowe bezrobocie. Nadwyżka importu nad eksportem działa depresyjnie.

Rozważając import należałoby go podzielić na :inwestycyjny, zaopatrzeniowy i konsumpcyjny. Najważniejszy z nich to import inwestycyjny. Skierowanie go do gałęzi przemysłu przyszłościowego powoduje w długim okresie przyrost aparatu produkcyjnego, wzrost produkcji poeksportowej, co wpłynie z pewnością nie tylko na opłatę zaciągniętych pożyczek + procenty, ale także poprawi sytuację bilansu handlowego. Niestety w Polsce największy jest import zaopatrzeniowy(63%), konsumpcyjny(30%), a inwestycyjny(7%). Import inwestycyjny jest na bardzo niskim poziomie, co więcej nie jest on skierowany na rozwinięcie produkcji eksportowej, a bardziej na rynek wewnętrzny. Poziom importu konsumpcyjnego jest bardzo wysoki, hamuje on wzrost gospodarczy, ucieka za granicę. Nie jest to kierunek efektywny, gdyż nie umożliwi spłacenie zaciągniętych pożyczek na te inwestycje. Taka struktura poszczególnych rodzajów importu bardzo słabo oddziaływuje na efektywność gospodarowania.

Niski poziom eksportu jest spowodowany taką, a nie inną strukturą produkcji w naszym kraju.

Są 3 sektory w gospodarce :

1. sektor- rolnictwo, rybołówstwo itp.

2. sektor- przemysłowy,

3. sektor- usługowy

Kraje wysoko rozwinięte działają głównie w sektorze 3. Specjalizują się w produkcji dóbr wysokoprzetworzonych i w usługach, są to działy najbardziej efektywne.

Polska niestety jest pomiędzy sektorem 1 i 2, nastawiona jest na rolnictwo i rozwój przemysłu spożywczego. Co 4-ty Polak pracuje w rolnictwie, a jest to dziedzina pracochłonna. Aby osiągnąć wzrost gospodarczy należałoby raczej specjalizować się w dziedzinach kapitałochłonnych. Podnosząc jednak cła na towary rolnicze staramy się podnieść atrakcyjność rolnictwa. W sektorze przemysłu Polska znajduje się w dziale przemysłu schyłkowego: obuwniczy, odzieżowy, tekstylny, chemia ciężka, stoczniowy, wydobywczy, wraz z upływem czasu popyt światowy na tego typu towary maleje.

Taka struktura produkcji sprawia, że Polska głównie specjalizuje się w eksporcie artykułów rolno-spożywczych i surowców, są to towary standaryzowane. Taka produkcja nie wpływa na efekt gospodarowania. Poprawa tej sytuacji wymaga gruntownych przemian w naszym kraju . Jest to wykonania bardzo trudne. Wejście do gałęzi przemysłu bardzo rozwiniętego jest bardzo trudne, ponieważ istnieje silny protekcjonizm, poza tym są to gałęzie bardzo kapitałochłonne.

Trudności Polski w handlu zagranicznym są spowodowane także niewykorzystaniem przez nasz kraj przewag komparatywnych w usługach(np. turystyki, budownictwie, renowacji, konserwacji). Rozwój w Polsce tych, a nie innych gałęzi spowodował duży stopień zanieczyszczenia środowiska, czyli zniszczenia zasobu jakim jest praca(zasób ludzki).

W Polsce jest zbyt mało wykwalifikowanej kadry, która posiadałaby w dużym stopniu teorię dotycząca obrotu zagranicznego, jak i umiejętności wdrażania ich w rzeczywistość.

Podsumowując główne problemy tkwią w źle dopasowanym imporcie, złej strukturze produkcji, nieznajomości teorii.

Rozważając import należałoby go podzielić na :inwestycyjny, zaopatrzeniowy i konsumpcyjny. Najważniejszy z nich to import inwestycyjny. Skierowanie go do gałęzi przemysłu przyszłościowego powoduje w długim okresie przyrost aparatu produkcyjnego, wzrost produkcji poeksportowej, co wpłynie z pewnością nie tylko na opłatę zaciągniętych pożyczek + procenty, ale także poprawi sytuację bilansu handlowego. Niestety w Polsce największy jest import zaopatrzeniowy(63%), konsumpcyjny(30%), a inwestycyjny(7%). Import inwestycyjny jest na bardzo niskim poziomie, co więcej nie jest on skierowany na rozwinięcie produkcji eksportowej, a bardziej na rynek wewnętrzny. Poziom importu konsumpcyjnego jest bardzo wysoki, hamuje on wzrost gospodarczy, ucieka za granicę. Nie jest to kierunek efektywny, gdyż nie umożliwi spłacenie zaciągniętych pożyczek na te inwestycje. Taka struktura poszczególnych rodzajów importu bardzo słabo oddziaływuje na efektywność gospodarowania.

Niski poziom eksportu jest spowodowany taką, a nie inną strukturą produkcji w naszym kraju.

Są 3 sektory w gospodarce :

1. sektor- rolnictwo, rybołówstwo itp.

2. sektor- przemysłowy,

3. sektor- usługowy

Kraje wysoko rozwinięte działają głównie w sektorze 3. Specjalizują się w produkcji dóbr wysokoprzetworzonych i w usługach, są to działy najbardziej efektywne.

Polska niestety jest pomiędzy sektorem 1 i 2, nastawiona jest na rolnictwo i rozwój przemysłu spożywczego. Co 4-ty Polak pracuje w rolnictwie, a jest to dziedzina pracochłonna. Aby osiągnąć wzrost gospodarczy należałoby raczej specjalizować się w dziedzinach kapitałochłonnych. Podnosząc jednak cła na towary rolnicze staramy się podnieść atrakcyjność rolnictwa. W sektorze przemysłu Polska znajduje się w dziale przemysłu schyłkowego: obuwniczy, odzieżowy, tekstylny, chemia ciężka, stoczniowy, wydobywczy, wraz z upływem czasu popyt światowy na tego typu towary maleje.

Taka struktura produkcji sprawia, że Polska głównie specjalizuje się w eksporcie artykułów rolno-spożywczych i surowców, są to towary standaryzowane. Taka produkcja nie wpływa na efekt gospodarowania. Poprawa tej sytuacji wymaga gruntownych przemian w naszym kraju . Jest to wykonania bardzo trudne. Wejście do gałęzi przemysłu bardzo rozwiniętego jest bardzo trudne, ponieważ istnieje silny protekcjonizm, poza tym są to gałęzie bardzo kapitałochłonne.

Trudności Polski w handlu zagranicznym są spowodowane także niewykorzystaniem przez nasz kraj przewag komparatywnych w usługach(np. turystyki, budownictwie, renowacji, konserwacji). Rozwój w Polsce tych, a nie innych gałęzi spowodował duży stopień zanieczyszczenia środowiska, czyli zniszczenia zasobu jakim jest praca(zasób ludzki).

W Polsce jest zbyt mało wykwalifikowanej kadry, która posiadałaby w dużym stopniu teorię dotycząca obrotu zagranicznego, jak i umiejętności wdrażania ich w rzeczywistość.

Podsumowując główne problemy tkwią w źle dopasowanym imporcie, złej strukturze produkcji, nieznajomości teorii.

55. Restrykcyjna polityka handlowa

-wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

-obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

-decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

1.poziom rozwoju kraju

2.struktura i rozmiary dochodu narodowego

3.struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

4.podział społeczny

czynniki zewnętrzne:

1. porozumienia prawno-instytucjonalne

- o charakterze wielostronnym, regionalnym

- zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )

- umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

2. układ sił politycznych

3.charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i wolnego handlu

- wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz.

polityka protekcjonistyczna:

*państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:

- ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

- ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:

- utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji

- osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym

- ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

56. Prawne podstawy polskiej polityki handlowej.

Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi podpisany

16 grudnia 1991 r.

Reguluje on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.

Po ratyfikacji układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.

Częścią tego układu jest Umowa Przejściowa dotycząca wzajemnej wymiany handlowej, która weszła w życie 1 marca 1992 r. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu wyrobami przemysłowymi.

57. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

kurs walutowy - cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.

Kurs spełnia funkcję:

1.informacyjną - informacja przy podejmowaniu decyzji gospodarczych

2.cenotwórczą - przenoszenie zagranicznego układu cen na ich układ krajowy przez możliwość porównywania

Rodzaje kursów walutowych:

1)Wg. stosunku do kursu równowagi

- kurs podwartościowy

- kurs nadwartościowy

2)Wg. różnych systemów kształtowania kursów walutowych

c)kurs stały - jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju kurs zmienny - odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania kursu

d)kurs arbitralny - cena pieniądza danego kraju ustalana jest przez władzę monetarną i nie ulega zmianom w długim okresie

3.Wg. stosunku kursu do inflacji

a)kurs nominalny - gdy nie uwzględnia się stopy inflacji

b)kurs realny - skorygowany o stopę inflacji

4.Wg. kształtowania się siły nabywczej walut, których one dotyczą

- kurs efektywny

- efektywny realny kurs walutowy

5.Wg. sposobu obliczania i przedstawienia kursów

e)kurs bezpośredni - tj. DEM/USD

f)kurs krzyżowy - uzyskuje się przez podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do tej samej trzeciej waluty

6)Wg. rynków, na których kursy się kształtują

a)kursy bieżące

b)kursy terminowe

7.Wg. innych kryteriów

a)kurs jednolity - o okr. poziomie stosowan. przy zawieraniu transakcji znajdujących swoje odzwierciedlenie w bilansie

b)kurs zróżnicowany w różnych przekrojach

- podmiotowym, przedmiotowym, geograficznym

a) kursy walut narod. oparte na otwartym koszyku walut zagr.

b) kursy walut narodowych oparte na zamkniętym koszyku innych walut według stałych wag

W krajach może istnieć podwójny system kursu, gdy wyróżniamy:

- urzędowe kursy walut

- prywatne kursy walut

58. Warunki wymienialności walut

Wymienialność walut polega na prawie :

-swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza - w tym złota - za walutę krajową

-dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych

-bez jakichkolwiek ograniczeń

Od 1914 r. żadna z walut nie spełnia powyższych warunków.

Powstało wiele rodzajów wymienialności i kilka systemów rozliczeń międzybankowych w warunkach braku wymienialności.

Klasyfikacja wymienialności:

1.kryterium przedmiotu wymiany

-wymienialność na złoto

-wymienialność na wszystkie inne waluty

-wymienialność na określone waluty

2.kryterium tytułu do wymiany

-wymienialność zupełna

-wymienialność częściowa

3.kryterium podmiotu wymiany

-wymienialność wewnętrzna

-wymienialność zewnętrzna

4.-wymienialność pełna - każdy posiadacz waluty ma w danym kraju prawo do jej wymiany

-wymienialność ograniczona - daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom.

Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gosp. państwa m.in. kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymanie odpowiednich rezerw walutowych.

59. Istota bilansu płatniczego i jego gł. Pozycje.

Bilans płatniczy - syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczące określonego okresu(zazwyczaj1 roku kalendarzowego).

Bilans oddziaływuje na kierunki polityki gospodarczej państwa.

Informacje w nim zawarte są ważne dla banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących wymianie handlowej i finansowej z zagranicą, wpływają bowiem na kurs walutowy i poziom ryzyka walutowego.

Części bilansu płatniczego:

1.bilans obrotów bieżących - obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego. Jego części składowe to:

a. bilans handlowy (zestawienie porównawcze wartości exportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych)

b.bilans obrotu usługami (zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą )

c.bilans procentów i dywidend ( zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego )

d.bilans wydatków rządowych, nie uwzględnionych nigdzie indziej (chodzi tu o tzw. transfery rządowe, a także o tzw. transfery nieodpłatne)

1.bilans obrotów kapitałowych - przepływy kapitału we wszystkich formach . Obejmuje:

a.bilans obrotu kapitałami krótkoterminowymi (przepływy

wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż 1 rok )

b.bilans obrotu kapitałami długoterminowymi (przepływy

kapitału średnio i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pośrednich oraz w formie średnio i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych )

2.bilans obrotów wyrównawczych - określany też jest jako bilans obrotów dewizowych BC danego kraju

operacje autonomiczne - to pozycje bilansu obrotów bieżących, a więc: obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, przepływy niekompensowane oraz wydatki rządowe, ponadto: przepływy kapitałów długoterminowych zarówno w formie pożyczek, jak i lokat bezpośrednich i pośrednich.

transakcje wyrównawcze - krótkoterminowe zadłużenia kraju wobec zagranicznych organów oficjalnych i międzynarodowych organizacji finansowych oraz przepływ złota monetarnego i dewiz

60. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Równowaga w krótkim okresie: w krótkim okresie bilans na ogół jest niezrównoważony, ponieważ proces gospodarowania jest ciągły i czas jego trwania nie pokrywa się z okresem obrachunkowym.

Równowaga w długim okresie: deficyty i nadwyżki bilansu płatniczego w kolejnych latach mogą się w sumie równoważyć i dlatego w dłuższym okresie bilans płatniczy może być zrównoważony.

Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, czyli takie których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego (np. celowe zaciąganie kredytu w warunkach deficytu bilansu handlowego ). Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia również, gdy transakcje autonomiczne równoważą się.

Trwała równowaga bilansu płatniczego - ma miejsce wtedy, gdy bilans płatniczy w kolejnych latach jest zrównoważony lub, gdy w następujących po sobie latach deficyty i nadwyżki kompensują się.

Pozorna równowaga - to taki stan bilansu, który osiągnięto w efekcie zastosowania przez władze pewnych środków polityki gospodarczej.

Rzeczywista równowaga - to stan, jaki następuje mimo braku jakiejkolwiek interwencji władz w tym zakresie.

61. Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

-udziały w imporcie i eksporcie światowym,

-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu

-( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,

- krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y),

-dochodowa elastyczność importu - relatywne zmiany importu

-(Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :

dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - relatywne zmiany eksportu

( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:

dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)

- cenowa elastyczność importu -relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,

cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),

cenowa elastyczność eksportu relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)

- produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),

- inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

62. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

63. Teoria międzynarodowych stosunków gospodarczych

zajmuje się badaniami praw ekonomicznych rządzących się procesami zachodzącymi w gospodarce światowej. Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna określa metody i środki osiągania przez państwo celów gospodarczych. Określa zasady współpracy międzynarodowej, tworzenia porozumień i międzynarodowych organizacji gospodarczych

Prawa formułowane przez MSG mają częściowo charakter uniwersalny wspólny dla wszystkich nauk ekonomicznych, a częściowo specyficzny dla MSG.

Prawa uniwersalne to np. zasada przewagi komparatywnej Davida Ricardo lub prawa dotyczące wpływu handlu zagranicznego na dochód narodowy.

Prawa specyficzne to prawa dotyczące: rozwoju międzynarodowych powiązań towarowych

rozwoju międzynarodowego przepływu usług analizy międzynarodowego przepływu czynników produkcji

Prawa specyficzne to prawa dotyczące: rozwoju międzynarodowych powiązań towarowych

rozwoju międzynarodowego przepływu usług analizy międzynarodowego przepływu czynników produkcji

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to także nauka o gospodarce światowej.
W związku z gwałtownym rozwojem wymiany międzynarodowej analiza stosunków
kraj - zagranica zastępowana jest dziś analizą kraj - gospodarka światowa.
Dlatego MSG to także problemy globalne. Dlatego też rośnie znaczenie MSG jako nauki zajmującej się jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin współczesnej gospodarki

64. Podstawową cechą międzynarodowych stosunków gospodarczych

Jest istnienie niezależnych suwerennych państw poprzedzielanych granicami politycznymi. Współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze mają miejsce pomiędzy krajami o różnych ustrojach gospodarczych, poziomach rozwoju i perspektywach rozwojowych. Międzynarodowy podział pracy jest formą ewolucji społecznego podziału pracy dokonujący się pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi działającymi w różnych krajach. Gospodarka światowa to system trwałych powiązań ekonomicznych łączących gospodarki narodowe w procesy produkcji i wymiany o zasięgu globalnym.

65. Podstawowymi podmiotami międzynarodowej wymiany gospodarczej

Są różne bardzo zróżnicowane kraje -obszar, ludność, ilość wyprodukowanych dóbr i usług Chiny, Indie Kanada, Australia Japonia, Holandia standard życia PKB - dobra i usługi wyprodukowane w kraju z użyciem krajowych i zagranicznych czynników produkcji

PNB - dobra i usługi wyprodukowane w kraju i zagranicą z użyciem krajowych czynników produkcji wartość dodana + podatki - subsydia dolar bieżący.

66. Kraje dzielimy w zależności od PNB per capita:

- kraje o niskim dochodzie < 760 USD Etiopia 100/ PPP 500 USD

- o średnim dochodzie 761 - 3030 USD Sri Lanka 810 RPA 6990

- o średnim dochodzie 3031 - 9360 USD Polska 3900/6740 USD

- o wysokim dochodzie > 9361 USD

- Słowenia 9760 /- USD

- Portugalia 10690/14380 USD

- USA 29340/29340 USD

- Szwajcaria 40080/26660 USD

najwięcej bogatych UE, Ameryka Płn., zachodnie wybrzeże Pacyfiku (triada) - produkuje i spożywa 90% wysoko- przetworzonych produktów najwięcej biednych Afryka i Azja

dolar międzynarodowy PPP - purchasing power parity

67. Rozpowszechnienie gospodarki rynkowej

- kontrola nad inflacją - polityka monetarna/równowaga budżetu - spadek udziału pracy w kosztach wytwarzania - technologie - wzrost produktywności zasobów dzięki IT - przejście z branż i rynków stagnujących na rzecz wzrastających i dających wysoką wysoka wartość dodaną i rentowność - prywatyzacja i de regulacja, brak państwa w gospodarce - stabilizacja cen energii i surowców - otwarcie rynków światowych, liberalizacja handlu, eliminacja barier celnych, umiędzynarodowienie gospodarek

GLOBALIZACJA

Trzy modele współczesnego kapitalizmu

- wolnokonkurencyjny kapitalizm angloamerykański oparty na indywidualizmie i masowej konsumpcji - europejska społeczna gospodarka rynkowa oparta na solidaryzmie, godzeniu interesów społecznych - ascetyczny kapitalizm azjatycki oparty na kolektywizmie wspólnym dążeniu do budowy potęgi gospodarczej wysokim morale pracy, oszczędności i dyscyplinie

68. Międzynarodowy rozwój ekonomiczny

·KRAJE ROZWINIĘTE

·Europa zachodnia ·USA ·Japonia ·Australia ·Nowa Zelandia ·Kanad

·Brazylia ·Meksyk

·KRAJE NOWOUPRZEMYSŁOWIONE (NICs)

·Malezja ·Tajlandia ·Chile

·NOWOUPRZEMYSŁOWIONE GOSPODARKI (NIEs)

·Korea Płd ·Tajwan ·Hong-Kong ·Singapur

KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ

·PKB/mieszkańca poniżej $ 2000 ·Nierówna dystrybucja dochodu ·Dualizm technologiczny

·Większość mieszkańców czerpie dochody z rolnictwa ·Nieefektywne rolnictwo ·Ukryte bezrobocie i braki w zatrudnieniu

69. Inne problemy krajów rozwijających się:

·Problemy ochrony zdrowia i niedożywienie ·Analfabetyzm ·Wysoki przyrost naturalny

·Eksport polega na kilku produktach ·Trudne warunki geograficzne i komunikacyjne

·Niskie oszczędności ·Polityczna niestabilność

Perspektywa zasobów ludzkich w rozwoju:

·Rozwijać trzeba nie tylko ekonomię ·Inwestycja w kapitał intelektualny ·Substytuty importu i promocja eksportu

70. Podstawowe definicje obrotu międzynarodowego

co to jest obrót międzynarodowy- jakakolwiek wymiana gospodarcza z udziałem podmiotów gospodarczych z więcej niż jednego kraju ( import- eksport, firmy globalne, zagraniczne, międzynarodowe, globalne ponadnarodowe)

71. Co kieruje firmami w wyborze obrotu międzynarodowego?

- misja - cel długoterminowy

- cele - zadania konkretne by spełnić misję

- strategia - sposoby realizacji celów

72.

Dlaczego firmy angażują się międzynarodowo?

- by uzyskać zasoby - by zdywersyfikować swoje źródła zaopatrzenia i rynki sprzedaży

- by zmniejszyć ryzyko konkurencyjne

73. Formy obrotu międzynarodowego:

Import - eksport,

Turystyka i transport,

Licencja i franszyza ,

Działania operacyjne pod klucz,

Kontrakty menedżerskie,

Inwestycje bezpośrednie i portfelowe

74. Zewnętrzne siły otoczenia transakcji międzynarodowych:

- czynniki społeczno - kulturowe - czynniki monetarne i finansowe - czynniki polityczne i prawne- czynniki geofizyczne (warunki naturalne) - czynniki koniunkturalne

75. TEORIE KORZYŚCI Z HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Starożytność - średniowiecze - teoria słusznej ceny ,

Merkantylizm - bulionizm

KLASYCZNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Teoria przewagi absolutnej - Adam Smith ,Teoria przewagi komparatywnej - David Ricardo

SZKOŁA NEOKLASYCZNA

Teoria Heckshera - Ohlina - teoria obfitości zasobów

76. Merkantylizm

Jedna z najstarszych doktryn (1550 - 1700),Bogactwo mierzone jest ilością złota, Akumulacja złota lub pieniądza przez eksport, Ponieważ ilość złota jest skończona handel zmierza do sumy - zero, Teoria służyła potęgom kolonialnym i zakłada kontrolę rządową nad eksportem i importem - surowce z kolonii - eksport wyrobów - ograniczenia handlowe dla kolonii, Dodatni i ujemny bilans wymiany handlowej, deficyt handlowy, Bogactwo narodu zależy od jego bilansu handlowego.

Polityka ekonomiczna ma służyć promocji eksportu

np. Poprzez subsydia i ograniczeniu importu

np. poprzez cła lub kontyngenty przywozowe

Pierwsza doktryna powstała po ukształtowaniu się podstaw systemu kapitalistycznego.

Neomerkantylizm - współczesna forma polegająca na utrzymywaniu dodatniego bilansu handlowego - Francja - Japonia

77. KLASYCZNE TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

Merkantylizm był krytykowany przez twórców ekonomii klasycznej.

Adam Smith „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” 1776 - gdy dwa kraje podejmują handel

obydwa odnoszą korzyści

David Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” - 1817 - teoria kosztów względnych, albo teoria kosztów komparatywnych (porównawczych)

78.

TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH

Znana też jako teoria przewagi absolutnej.

Podstawą wymiany między krajami jest występowanie bezwzględnych (absolutnych) różnic w kosztach wytwarzania. Mierzone były wyłącznie w nakładach pracy.

Teoria tłumaczy międzynarodowy podział pracy oraz pozwala zrozumieć lepsze wykorzystanie narodowych mocy produkcyjnych i wzrost produkcji

Towar nakłady całk. USA Wk.Brytania

pszenica 1 godz. 6 ton 1 tona

sukno 1 godz. . 3 metry 6 metrów

na jedn.

pszenica.1 tona 10 min 60 min

sukno 1 metr 20 min 10 min

przy pełnej specjalizacji

pszenica 6 ton

sukno 6 metrów

79. TEORIA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH

zwana także teorią przewagi /kosztów komparatywnych mówi, że korzystna specjalizacja jest możliwa także gdy przy absolutnej różnicy kosztów jeden z krajów wytwarza wszystkie towary drożej (taniej) niż drugi.

Podstawą specjalizacji i handlu jest występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy.

Jak uzyskać daną ilość wyrobu przy minimalnych nakładach czyli jak uzyskać większy efekt przy danych nakładach

Kraj A powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować taniej niż kraj B a w przypadku którego jego przewaga mierzona kosztami

(cenami) nad krajem B jest stosunkowo największa.

Zawsze korzystna jest specjalizacja kraju w tej dziedzinie produkcji, w której kraj ma on stosunkową przewagę w wydajności pracy -

natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie gdzie kraj nie ma względnej przewagi nad partnerem handlowym.

80. Przykład handlu międzynarodowego wg kosztów względnych

Towar wyszczególnienie USA Wk.Brytania

krajowe nakłady pracy efekty produkcji

Pszenica 1 godz 6 t 1 t

Sukno 1 godz 4 m 2 m

krajowe koszty względne

stosunek wymienny

efekt produkcji z 1 r-g

Pszenica 4/6 = 2/3 2/1 = 2

Sukno 6/4 = 1,5 1/2 = 0,5

81. Konkluzja

przyjmując założenia z poprzednich slajdów jest oczywiste, że USA nie podejmą wymiany

w układzie 6 t pszenicy za 4 m sukna, a Wk. Brytania w układzie 2 m sukna za 1 t pszenicy każdy z krajów musi uzyskać więcej niż to wynika z ich relacji wewnętrznych.

Racjonalna wymiana może się odbywać jedynie na warunkach pośrednich (patrz linia środkowa) Granice opłacalności wyznaczane są przez relację kosztów względnych

4 m sukna < 6 t pszenicy < 12 m sukna

82. Teorie neoklasyczne - model Hecksher - Ohlina a także Samuelsona

Teoria obfitości (proporcji zasobów) - podstawą rozwoju handlu zagranicznego są relatywne różnice kosztów i cen.

Ricardo, Torrens - różnice w warunkach wytwarzania

Teoria obfitości zasobów - różnice w kosztach i cenach spowodowane są różnym wyposażeniem w czynniki

produkcji - kapitał i pracę. Kraje o dużych zasobach kapitału - dobra kapitałochłonne Kraje o dużych zasobach pracy - dobra pracochłonne

83. Teoria obfitości (proporcji) zasobów:

Każdy kraj powinien specjalizować się w eksporcie towarów których produkcja wymaga większego zaangażowania bardziej obfitego, a zatem tańszego czynnika produkcji importować zaś towary, których produkcja wymaga zastosowania mniej obfitego czyli droższego czynnika.

Czynnikiem produkcji jest również ziemia. Paradoks Leontief'a - USA eksportuje pracochłonne produkty Ohlin - przy równym wyposażeniu różnice w kosztach i cenach z powodu różnic w poziomie i dystrybucji dochodu narodowego a nawet w wyniku specjalizacji, ograniczenia asortymentu w wyniku korzyści skali.

84. Współczesne teorie korzyści z handlu międzynarodowego

teorie neoczynnikowe - praca prosta i złóż kapitał rzeczowy i ludzki

teorie neotechnologiczne - teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu

i zbyt rosną szybciej niż nakłady)

teorie popytowo - podażowe - rola czynników popytu i podaży teoria nakładających się popytów handel (wymiana) wewnątrzgałęziowa

85. Teoria cyklu życia produktu

faza innowacyjna ,faza wzrostowa ,faza dojrzewania ,faza standaryzacji ,faza schyłkowa

86. Inwestycje portfelowe

W latach 90 wzrost znaczenia inwestycji portfelowych jako formy wywozu kapitału do krajów rozwijających się. Przyczyną poprawa sytuacji gospodarczej oraz liberalizacja

rynków tych krajów. Wielkość wywiezionego kapitału portfelowego do krajów rozwijających się wzrosła z 7,5 mld dol. (w 1989 r.) do 55,8 mld dol. (w 1993 r.), ponad siedmiokrotnie. Po roku 1993 ciągle notowany był wzrost wielkości przepływu kapitału portfelowego do krajów rozwijających się. Kryzys finansowy w Azji Płd.-Wsch spowodował zmniejszenie inwestycji portfelowych w tych krajach z 68 mld dol. (w 1996 r.) do 38 mld dol. (w 1997 r.). Główni odbiorcy kapitału to kraje Azji południowo-wschodniej (58 % ogółu inwestycji w krajach rozwijających się), głównie Chiny, Indie, Korea Południowa, Tajlandia, a także kraje Ameryki Łacińskiej (24%), Brazylia, Chile, Meksyk. Udział krajów Europy Środkowo-Wschodniej nie przekroczył 15%, a krajów Afryki i Azji Zachodniej łącznie 3%.

5.

87. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

Znaczna część międzynarodowych przepływów kapitału przyjmuje formę zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to międzynarodowe

przepływy kapitału, w ramach których firma z jednego kraju tworzy lub rozszerza swoje filie w innym kraju. Cechą charakterystyczną ZIB (również FDI - Foreign Direct Investment)

jest nie tylko transfer zasobów, ale również dążenie do uzyskania prawa kontroli; powstająca filia, oprócz zobowiązań finansowych w stosunku do przedsiębiorstwa macierzystego,

jest także częścią tej samej struktury i kultury organizacyjnej.

88. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE

Rosnący udział rezultatów zagranicznych inwestycji bezpośrednich w produkcie krajowym brutto poszczególnych krajów, wraz z rosnącym znaczeniem zagranicznych instytucji oddziaływujących na krajowe procesy produkcyjne i dystrybucyjne, jest w dużym

stopniu przejawem globalizacji.

Z powodu ich rosnącej roli w międzynarodowym obrocie

gospodarczym, a także szeregu kontrowersji jakie wzbudzają na obszarze polskiej polityki handlu zagranicznego należy im poświęcić więcej miejsca. Dla inwestora głównymi przyczynami inwestowania za granicą są tzw. motywy “kosztowe" i motywy “zyskowe". Do grupy pierwszej należą czynniki pośrednio lub bezpośrednio wpływające na obniżenie kosztów działalności firmy (szczególnie dotyczy to korporacji wielonarodowych), a mianowicie: poszukiwanie tanich źródeł surowców, taniej siły roboczej, dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, czy zabezpieczenie przed stratami z tytułu spadku kursu walut.

Do drugiej grupy z kolei odnoszą się: poszukiwanie rynków zbytu (co pozwala osiągnąć korzyści skali w sferze produkcji i zbytu, a także obniżenie kosztów transportowych oraz

pominąć problem małego rynku własnego), chęć ominięcia przeszkód w handlu (wynikających np. z polityki handlowej państwa przyjmującego) oraz zróżnicowanie poziomów rozwoju kraju inwestującego i kraju przyjmującego.

89. Paradygmat OLI: Ownership - Location - Internalisation (własność, lokalizacja, internalizacja).

Inwestor musi posiadać następujące przewagi:

1) przewagi własnościowe firmy (własna konkurencyjna technologia, zasoby finansowe, umiejętności zarządcze, dostęp do rynku), 2) przewagi lokalizacyjne firmy (charakterystyczne dla kraju przyjmującego, gdzie możliwe jest wykorzystanie przewag własnościowych i internalizacji), 3) przewagi internalizacji (bardziej opłaca się wykorzystywać atuty konkurencyjne przez własną firmę, niż je sprzedawać).

90. Teoria międzynarodowego cyklu życia produktu

Ekspansja produktu w fazie wzrostu na nowe rynki eksportowe, postępująca standaryzacja produktu, dążenie do obniżenia kosztów wytwarzania, zapobieżenie przewadze konkurentów,

a w końcu całkowite przenoszenie produkcji za granicę zaobserwowane w trakcie życia produktu stymuluje proces inwestycyjny za granicą.

91. Teoria przewagi monopolistycznej.

Polega ona na obserwacji, że ZIB występują głównie w konkurencji oligopolistycznej, wśród graczy globalnych. Firma, która decyduje się na podjecie inwestycji zagranicznej ma absolutną przewagę technologii, kapitału, know-how w zarządzaniu, nierzadko jej pozycja

międzynarodowa jest silniejsza niż rządu kraju przyjmującego inwestycję, a jej roczne przychody, są często większe niż produkt narodowy brutto wielu krajów. Inwestycje pochodzą zatem z krajów wysokorozwiniętych, szczególnie częste są w przemysłach o charakterze oligopoli, gdzie dokonuje się ogromnych nakładów na badania i rozwój.

92. Teoria niedoskonałości produktu i rynku.

Przedsiębiorstwo podejmujące inwestycję zagraniczną ją gdyż dostrzega, że w kraju przyjmującym inwestycję istnieje luka w palecie produktów, którą może wypełnić.

Możliwym jest przykładowo, że w przeciwieństwie do lokalnych producentów firma inwestująca produkuje zróżnicowane produkty, które konsumenci wolą od miejscowych.

Przedsiębiorstwo inwestujące wykorzystuje więc lukę na rynku, która może powstać w wyniku dywersyfikacji produktów, ich charakterystyki ale również może być wynikiem

przewagi technologicznej.

93. Teoria takie jak pójścia za przewodzącym w branży.

Sytuacja taka odnosi się zarówno do sytuacji konkurencji jak i kooperacji. W przypadku konkurencji, ma to często miejsce w oligopolach, jeżeli jeden z liderów przenosi

produkcję za granicę inni czynią to samo.

Przykład: wykupienie polskiego przemysłu oponiarskiego przez Goodyaer (Dębica), Michalin (Olsztyn) i Bridgestone (Poznań) w ciągu zaledwie kilku miesięcy.

W przypadku układów kooperacyjnych inwestycja lidera branży

powielana jest przez jego kooperantów by ułatwić logistykę. Po zbudowania przez General Motors zakładu w Gliwicach, zakład silników w Tychach stworzył Isuzu, a Delphi uruchomił produkcje w Krosnie i Mielcu.

94. Inwestycje krzyżowe

Wytłumaczeniem decyzji o inwestycjach zagranicznych mogą być tak zwane inwestycje krzyżowe (wzajemnie w swoich krajach), postępująca internacjonalizacja, jak na przykład Jednolity Rynek unijny, czy korzyści płynące z wykorzystania międzynarodowych rynków walutowych Najważniejszą intencją dopuszczenia przez kraje przyjmujące inwestycji zagranicznych na swój rynek, jest rozwój gospodarczy tego kraju. Częstym czynnikiem jest tworzenie miejsc pracy. Osiągnięciu tego sprzyja m.in. Transfer technologii, który często towarzyszy ZIB. Zatrudnienie połączone z rozwojem czynnika ludzkiego w danym kraju

jest elementem strategicznej polityki handlowej kraju przyjmującego. ZIB prowadzą dalej w efekcie do rozwoju handlu międzynarodowego. Dodatkowym atutem jest także orientacja proekologiczna nowopowstających przedsiębiorstw. Wiele krajów czyni specjalne zachęty dla inwestorów zagranicznych jak to było w przypadku Irlandii, czy polskich specjalnych stref ekonomicznych oferujących zwolnienia podatkowe. Dla większości najmniej rozwiniętych krajów ZIB są często najważniejszym źródłem kapitału zagranicznego, który tylko w ten sposób mogą pozyskać, gdyż nie podlega on wymogom zaszeregowania według stopnia ryzyka inwestycyjnego.

Zaszeregowanie to jest natomiast obowiązkowe przy pożyczkach zagranicznych lub włączaniu się do międzynarodowych rynków kapitałowych. Od połowy lat dziewięćdziesiątych zanotowano trend wzrostowy w dziedzinie zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Główne przyczyny :

wielkość rynku i możliwość dostępu do zasobów surowcowych nieosiągalnych gdzie indziej.

Zjawisko zagranicznych inwestycji bezpośrednich na szeroką skalę pojawiło się w połowie lat 80. W roku 1984 ok. 50 mld dol. 1990 poziom 222 mld dol. W 1997 r. 400 mld dolarów

(napływu) i ponad 424 mld dolarów ich eksportu (odpływu), zwiększając się odpowiednio o 19 % i 27 % do stanu z 19961. Mimo kryzysu finansowego w krajach azjatyckich oraz w Rosji, w 1998 r. światowe inwestycje pozyskane osiągnęły wielkości 644 mld dol. W światowych przepływach inwestycyjnych dominują kraje rozwinięte. Generują one ponad 70 % światowego importu i 92 % światowego eksportu inwestycji zagranicznych. Kraje te mają przewagę eksportu inwestycji nad ich importem. I tak w roku 1998 odnotowano 460 mld dolarów inwestycji pozyskanych i 595 mld dolarów inwestycji wyeksportowanych.

Historia polskich ZIB sięga lat dwudziestych. Firmy zagraniczne były w przedwojennej Polsce szeroko reprezentowane. Inwestorzy: FIAT w latach dwudziestych rozpoczął montaż

samochodów, czeski potentat obuwniczy Bata, austriacki Semperit posiadał kilka zakładów gumowych, Solvay wybudował zakłady chemiczne w Skawinie, Holenderski Unilever produkował proszki do prania (“Radion sam pierze”) i margarynę, zwaną wtedy Ceres. Dopiero w latach1984 - 1989 w celu ożywienia gospodarczego i stopniowej liberalizacji gospodarki centralnie sterowanej dopuszczono do działania tzw. firmy polonijne, jako przedsiębiorstwa zagraniczne, był to więc pierwszy udział kapitału obcego na małą skalę.

Inwestorami były osoby fizyczne, a wielkość inwestycji była niewielka. Działalność firm polonijnych skupiała się na produkcji dóbr konsumpcyjnych wobec ich dotkliwego braku

na rynku.

1989 - 1993 pierwsze prywatyzacje i inwestycje - Alima Gerber, Fiat Auto Poland,

95. CENY MIĘDZYNARODOWE

Cena jest to wyrażona w pieniądzu wartość towaru lub usługi, waluty zagranicznej (kurs) lub określonego czynnika produkcji (pracy, kapitału, wiedzy technicznej itp.) Wartość powstaje w wyniku zderzenia popytu z podażą. Decyduje przewaga popytu lub podaży. Proces kształtowania cen ma charakter dynamiczny i odbywa się na rynku. Rynek międzynarodowy ma inną specyfikę niż rynki krajowe, pochodną międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Specyfika ta dotyczy granic politycznych, geograficznych i ekonomicznych, stref walutowych, barier handlowych, procesów integracji ekonomicznej. Nie wszystkie towary, usługi czy wiedza są przedmiotem wymiany międzynarodowej np. budynki, obiekty użyteczności publicznej - nie mają wartości międzynarodowej są to tzw. non-tradables.

Ze względu na specyfikę obrotu międzynarodowego, politykę ekonomiczną krajów, praktyk korporacji międzyna- rodowych, powstawania rynków międzynarodowych (np. miedzi tzw. consumables) ceny międzynarodowe są mniej elastyczne niż ceny na rynkach narodowych.

Mechanizmy popytu i podaży na rynkach międzynarodowych są mniej doskonałe niż na rynkach narodowych i różnice cen pomiędzy poszczególnymi rynkami mogą się utrzymywać

lub być trwałe, struktura cen może być też różna.

96. RODZAJE RYNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

kryterium przedmiotowe - towar, usługi, czynniki produkcji

kryterium geograficzne - Europa, Ameryka Płn. Itd. Możliwa dalsza segmentacja np. europejski rynek samochodowy.

Kryterium stopnia zorganizowania - stopień ujawniania się konkurencji cenowej, podziału dochodu z wymiany międzynarodowej, cech rynku i liczby uczestników

97. MECHANIZMY KSZTAŁTOWANIA CEN

Rozróżniamy mechanizmy działające w krótkim okresie (koniunkturalne) i długim okresie (terms of trade).

Specyfika - towary masowe (standaryzowane) - np. surowce i rolno-spożywcze oraz zindywidualizowane np. wyroby przemysłowe ale też np. tytonie, wina, koniaki, usługi specyficzne turystyczne lub informatyczne.

W krótkim okresie ceny towarów standaryzowanych są znacznie mniej stabilne niż towarów zindywidualizowanych. Przyczyną jest odmienna cenowa elastyczność popytu i cenowa elastyczność podaży tych towarów.

98. Główne przyczyny niestabilności cen artykułów standaryzowanych w krótkim okresie.

Niska cenowa elastyczność podaży. Rolno-spożywcze: długi cykl produkcji, wysoki koszt produkcji, nietrwałość i koszt magazynowania, rozdrobnienie producentów, organizacja zbytu - pośrednicy. Surowce: długi okres i koszt inwestycji, wysokość nakładów inwestycyjnych, wysokie koszty eksploatacji utrudniają zmniejszenie wydobycia.

Niska cenowa elastyczność popytu

Rolno- spożywcze: zaspokojenie podstawowych potrzeb, wolna zmiana struktury konsumpcji, trudne magazynowanie, rozdrobnienie konsumentów.

Surowce: przemysł dąży do maksymalizacji zysku i utrzymania produkcji na jednym poziomie.

99. Główne przyczyny względnej stabilności cen towarów zindywidualizowanych w krótkim okresie.

Wysoka cenowa elastyczność podaży

krótki cykl produkcji, szybkie dostosowanie do popytu, niski udział kosztów stałych, możliwość dywersyfikacji towarów, możliwość uruchomienia rezerw produkcyjnych, możliwość składowania i jego niski koszt.

Wysoka choć niższa cenowa elastyczność popytu częsty brak substytutów usztywniających popyt, nawyki, przyzwyczajenia, wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen.

Inne:

polityka cenowa inwestorów, producentów i polityka krajów stra

tegiczne znaczenie artykułów i polityka ekonomiczna rządów.

100. Międzynarodowe ceny towarów w długim okresie

Te zmiany są wynikiem nie koniunktury ale przemian strukturalnych i technicznych oraz zmian w dochodach - dochodowa elastyczność popytu i podaży.

Wskaźniki terms of trade („warunków wymiany”):

cenowe terms of trade ilościowe terms of trade czynnikowe (factoral) terms of trade - jednoczynnikowe i dwuczynnikowe (single and double factoral

101. Cenowe i ilościowe terms of trade nie budzą wątpliwości gdy:

-nie występują zmiany w strukturze wymiany, - bilans płatniczy danego kraju (krajów) jest zrównoważony, - okres badany jest na tyle krótki, że nie występują zjawiska zmian wywołanych postępem technicznym.

Dlatego oblicza się jednoczynnikowe i dwuczynnikowe

terms of trade

102. Jednoczynnikowe terms of trade single factoral terms of trade

T = Tc x Zx

Tc - cenowe terms of trade

Zx - wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze eksportowym kraju A w okresie t w porównaniu z okresem 0

Jest to stosunek zmian cen towarów eksportowanych oraz

importowanych w określonym czasie skorygowany o zmiany wydajności czynników produkcji zaangażowanych w produkcji eksportowej kraju miedzy okresem analizy (t) a okresem początkowym

103. Dwuczynnikowe terms of trade double factoral terms of trade

Zx

Tdcz. = Tc x

Zm

Tc - cenowe terms of trade

Zm - wskaznik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importującym w produkcji towarów importowanych przez dany kraj A między okresem t a okresem początkowym 0.

Każdy wskaznik dwuczynnikowych terms of trade wskazuje

nie tylko zmiany cen ale także zmiany wydajności pracy w kraju A lub za granicą, zmiany relacji cen towarów eksportowanych i importowanych są korygowane o zmiany wymiennych czynników produkcji w towarach na eksport i z importu.

104. Przyczyny pogarszania się terms of trade dla krajów eksportujących towary standardowe

Niska dochodowa elastyczność popytu Rolno - spożywcze - prawo Engla, zmiany w strukturze spożycia, polityka samowystarczalności żywnościowej Surowce - dynamika postępu technicznego, substytucja towarów naturalnych przez syntetyki, polityka

Samowystarczalności.

Niska dochodowa elastyczność podaży Rolno - spożywcze - dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian popytu, ograniczone możliwości stymulowania popytu zagranicznego Surowce - dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian popytu, ograniczone możliwości

105. Przyczyny poprawy terms of trade dla krajów eksportujących towary zindywidualizowane

Wysoka dochodowa elastyczność popytu Prawo Engla, zmiany w strukturze spożycia towarów przemysłowych wzrost poziomu życia, postępująca kooperacja międzynarodowa

internacjonalizacja i globalizacja

Wysoka dochodowa elastyczność podaży Możliwość dostosowywania się producentów

i eksporterów do zmian popytu, możliwości stymulowania popytu zagranicznego możliwość wykorzystania instrumentów zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej

s

ymulowania popytu zagranicznego

106. MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI WALUTOWE I FINANSOWE

Rozliczanie obrotów z zagranicą przez podmioty gospodarcze

Rozliczanie obrotów międzynarodowych przez przedsiębiorstwa polegają na regulowaniu powstałych w różnych krajach należności i zobowiązań powstałych w ramach obrotu handlowego, usługowego i kapitałowego.

Rozliczenia mogą być dokonywane:

- bez udziału pieniądza - jako kompensaty towarowe, całkowite lub częściowe

- z udziałem pieniądza

Większość transakcji międzynarodowych odbywa się przy pomocy pieniądza i za pośrednictwem banków.

Mimo wynikłych z pośrednictwa banków dodatkowych kosztów

transakcji z powodu bankowych opłat za świadczone usługi jest to najdogodniejsza forma regulowania zobowiązań z tytułu transakcji. Dodatkowo różnica pomiędzy kursem kupna i kursem sprzedaży dewiz przekazywanych za pośrednictwem banków jest znacznie mniejsza niż w przypadku kupna lub sprzedaży waluty zagranicznej.

Różnica pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty nazywa się z angielskiego “spread”. Waluty słabe o większych wahaniach kursu charakteryzuje na ogól większy spread. Najniższa marża jest z kolei pobierana przez banki przy przekazach komputerowo- elektronicznych i telegraficznych (tzw. system SWIFT). Banki dokonują swoich rozliczeń za pomocą korespondentów zagranicznych to jest banków w innych krajach, z którymi stale współpracują. W bankach korespondentach utrzymują one swoje rachunki własne zwane “nostro”. Korespondenci z kolei otwierają w bankach krajowych rachunki zwane “loro” - czyli cudze. Nazwy te odnoszą się oczywiście do własności rachunków z perspektywy danego banku. Dla banku polskiego rachunek banku niemieckiego u niego będzie rachunkiem “loro” dla banku niemieckiego ten sam rachunek w banku polskim będzie rachunkiem “nostro”.

Powyższa sytuacja dotyczy obrotu, w którym uczestniczą przedsiębiorstwa z krajów o wymienialnych walutach. W przypadku braku wymienialności waluty podstawą rozliczeń są międzynarodowe umowy rozrachunkowe zwane także “clearingowymi” nie dopuszczające transferu walut wymienialnych pomiędzy krajami. Na takich zasadach funkcjonował system rozliczeń krajów RWPG - Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej do której należała Polska w latach 1964 - 1990. Najczęściej jednak kraje o walutach niewymienialnych zmuszone są pozyskiwać dewizy w wymianie międzynarodowej i prowadzić swój handel

w walutach wymienialnych. W sytuacji obrotu międzynarodowego za pomocą walut wymienialnych decydujące znaczenie ma kurs walutowy.

Kurs walutowy jest to inaczej cena płacona w jednej walucie za jednostkę innej waluty. Kurs walutowy spełnia funkcje informacyjną gdyż umożliwia on eksporterom, importerom, producentom, inwestorom, a również także organom administracji państwowej jak na przykład służby celne kalkulację planowanych czy tez przeprowadzanych transakcji. Kurs walutowy posiada też funkcje cenotwórczą gdyż umożliwia porównywanie cen i kosztów krajowych z cenami i kosztami zagranicznymi. Możliwość bezpośredniego porównania jest

na ogół ograniczona z uwagi na systemy podatków, opłat i ceł w poszczególnych krajach. Kurs walutowy może być jednak dla producenta towaru czy wytwórcy usługi ważnym elementem kalkulacyjnym, wpływa więc na koszt wytwarzania w danym kraju.

Kurs walutowy kształtowany jest przez wiele czynników, najważniejszym jest relacja podaży i popytu walut na krajowym rynku walutowym, co znajduje

deficytu USA oraz dodruk dolara w celu wsparcia wzrastających obrotów międzynarodowych. Jednakże na długą metę system pomyślany jako złoto-dewizowy (gold-exchange standard) nie wytrzymał utrzymywania stałej ceny złota. Poprzez inflację światową, która w dużej mierze pochodziła z USA, zmniejszał się udział złota w zasobach rezerw dewizowych. Makroekonomiczna polityka amerykańska z końca lat sześćdziesiątych stała się początkiem rozpadu systemu. Nieuchronna dewaluacja dolara, kryzys zaufania do niego spowodowały kolejno odejście od wymienialności dolara na złoto i 8% dewaluację (1971), a następnie jego 10% dewaluację w 1972. Pozostałe kraje wprowadziły płynne kursy walut. Tym samym system z Bretton Woods przestał istnieć. Zanikła więż dolara ze złotem i stałe kursy walutowe.

Współczesny system walutowy

Opiera się o powstały w 1972 roku Komitet Dwudziestu K20. W 1976 roku zniesiono zasadę stałych kursów, zobowiązano kraje członkowskie jedynie do prowadzenia polityki zgodnej z celami MFW. Zniesiono zasadę ustalania parytetu złota, głównym składnikiem rezerw walutowych stały się Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR - Special Drawing Rights).

Specjalne Prawa Ciągnienia są pieniądzem międzynarodowym kreowanym, przez MFW w celu udostępniania go krajom członkowskim dla pokrycia deficytu ich bilansów płatniczych i służą jako waluta rezerwowa.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

MFW uznaje uzasadnione i nieuzasadnione zmiany kursu waluty. MFW pozwala zmieniać kursy (dewaluować walutę) z powodu:

- zjawisk czasowych takich jak klęsk nieurodzaju i żywiołowe,

- strajki i niepokoje społeczne,

- z przyczyn fundamentalnych,

- w obliczu deficytu, któremu kraj nie jest w stanie podołać,

- zawsze w uzgodnieniu z MFW.

Zasady przyjęte przez MSW doprowadziły w praktyce do wykształcenia się trzech systemów kursowych walut krajów członkowskich:

- kursu płynnego (flexible exchange rate),

- kierowanego (ograniczenie) płynnego (managed floating exchange rate),

- kursu centralnego (pegged exchange rate).

Europejski System Walutowy

powstał w 1978 z inicjatywy Niemiec i Francji. Podstawa systemu były trzy elementy: ECU (European Currency Unit) jednostka walutowa podobna do SDR. Waluty europejskie znajdowały się w jej koszyku służyła ona w pierwszym rzędzie jako wskażnik kształtowania kursów. W ECU wyrażane były własnie kursy walut krajów uczestniczących, mechanizm kursów walutowych ERM (Exchange Rate Mechanism) o dwóch progach interwencji fakultatywnym i obligatoryjnym oraz system kredytowania ESW służący wspieraniu interwencji na rynku walutowym. W 1989 Rada Europy przyjęła plan unii walutowej zatwierdzony w 1991 w traktacie z Maastricht. Traktat wszedł w życie w 1993 powołując do życia Unie Europejską której wspólna waluta EURO zastąpiła waluty narodowe od 1 stycznia 2002.

Kurs walutowy

jest to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej.

Kurs walutowy ustalany jest na rynku walutowym

Rynek walutowy jest to zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz reguł zawierania transakcji walutowych tj. kupna i sprzedaży Dla bieżącego obrotu międzynarodowego w otoczeniu monetarnym transakcji najistotniejsze są kursy walutowe.

W praktyce handlowej wyróżniamy kurs aktualny (spot) czyli kurs po którym waluty są aktualnie wymieniane (OTC - over-the-counter), w jego ramach funkcjonuje różnica pomiędzy kursem zakupu i sprzedaży czyli tzw. spread.

Jest on automatycznie stosowany na rynku międzybankowym przy transakcjach natychmiastowych lub dokonywanych w ciągu 48 godzin. Tak zwane kursy terminowe (forward) stosuje się do transakcji powyżej dwóch dni roboczych. Opust albo dyskont, (discount) powstaje gdy kurs terminowy przyszły jest niższy niż kurs spot. Natomiast premia (premium) powstaje gdy kurs terminowy przyszły jest wyższy niż kurs spot. Zawierając transakcje wieloletnie lub transakcje z odroczona płatnością przedsiębiorstwa muszą zatem antycypować tendencje kursowe może się bowiem okazać, że ryzyko wynikłe z wahań kursów walut jest większe niż można się spodziewać. Dotyczy to również korzystania z instrumentów finansowania transakcji o charakterze kredytów dewizowych. Przedsiębiorstwa musza zatem uważnie monitorować sytuacje na rynku walutowym gdyż ich decyzje mogą być w znacznej mierze zależne od kursu walutowego.

Podobnie decyzje produkcyjne o lokalizacja inwestycji w kraju o słabej walucie mogą być podejmowane z uwagi na koszt inwestycji i wytwarzania produktów. Kursy walutowe mogą również wpłynąć na decyzje finansowe dotyczące lokowania zamówień, jak również sprawozdawczości podatkowej i finansowej.

872

---