SYSTEM MEDIALNY FEDERACJI ROSYJSKIEJ
Specyficzną cechą systemu medialnego Rosji jest to, że media powstały głównie w 2 okresach:
krótko po 1917 r.
Po 1991 r.
W przypadku Rosji można mówić o podziale prasy na dzienniki, tygodniki oraz specyficzną kategorię prasy cotygodniowej. Te rozróżnienie wynika głównie z formatu i zawartości merytorycznej. Gazety cotygodniowe - trudno zastosować klucz klasyfikacyjny odnośnie materiałów (aktualności + artykuły o szerszym kontekście czasowym), układ materiałów w numerze jest zmienny. Np. Argumenty i Fakty, Moskowijskije Nowosti.
Tygodniki - uporządkowana struktura. Np. Itogi, Ogoniok.
DZIENNIKI:
Izwiestija - ogólnoinformacyjno-polityczna, od 1917 r. Moskwa. W czasach ZSRR uznawana za największą - 7700 tys. Egz. Od 2005 w rękach Gazprom-Media. 6x/tyg. Nakład: 263 650 egz., wg wydawcy 103 tys.
Kommiersant Daily - od 1989 jako tygodnik, od 1992 jako dziennik (dopisano Daily), polityczno-ekonomiczna. Założyciel - Władimir Jakowlew. Nakład: 127-137 tys. Egz.
Kosmomolskaja Prawda - od 1925, związany z Komsomołem (komunistyczna org. Młodzieżowa). Polityczno-sensacyjny z przewagą sensacji. Nakład: 800 tys egz (kiedyś 22 mln)
Krasnaja Zwiedza - dziennik informacyjny, od 1924, jako organ Ministerstwa Obrony FR. Tematyka różnorodna, ale sporo o aspektach funkcjonowania armii FR. Nakład - 80 tys. Egz
MK - Moskowskij Komsomolec - związany z moskiewskim Komsomołem, od 1919. biało-czarna, dużo o polityce. Nakład - 2200 tys.
Niezawisimaja Gazieta - od 1990, ogólnoinformacyjna. Materiały o większej objętości, o charakterze analitycznym, bez newsów. Dołączane są też dodatki: regiony, religia. Nakład - 56 tys
Nowaja Gazieta - od 1993, 2x/tyg. Częste kłopoty finansowe. Charakterystyczna pozioma winieta. Gazeta czarno-biała ze sporą domieszką niebieskiego. Bez newsów, artykuły analityczne. Pisała tam Anna Politkowska. Niezależna w prezentowaniu opinii, bo wydawana przez zespół redakcyjny. Nakład: 171 tys.
Nowyje Izwiestija - od 1997, gdy część zespołu odeszła z gazety Izwiestija. Wsparcie finansowe Borysa Bieriezowskiego. Informacyjny, z akcentem na politykę. krytyka działań władz, ale po wyjeździe Bieriezowskiego krytyka osłabła. Nakład - 108 tys.
Prawda - od 1912, do chwili obecnej związany z partią komunistyczną. Kilkakrotnie zamykany. Od 1952 - organ KC PZPR, zawierała często uchwały partii, przemówienia władz, itp. Obecnie krytyka władz ros. Nakład: 100 tys
RBK Daily - związany z agencją ekonomiczną Ros Biznes Konsulting. Od 2003. tematyka ekonomiczna. Nakład: 61 tys.
Rossijskaja Gazieta - oficjalny organ rządu FR. Od 1990. prezentuje stanowisko władz. Najtańsza wśród gazet opiniotwórczych. Nakład - 259 tys (ze stopki) lub 400 tys (ze str. www)
Sowietskaja Rossija - od 1956, w czasach ZSRR była organem Rady Ministrów. Po upadku ZSRR formalnie niezależny, choć związany z Komunistyczną Partią FR. Linia programowa oparta na nostalgii do ZSRR. Nakład: 300 tys.
Trud - od 1921, w czasach ZSRR organ związków zawodowych. Teraz polityczno-społeczna.
Nakład: 612 tys. Egz (kiedyś 21,3 mln)
Twoj Dien - pierwszy rosyjski miejski tabloid. Od 2006.Nakład: 350 tys
Wiedomosti - dziennik ekonomiczny, od 1999, współpraca z The Wall Street Journal i Finantial Times. Charakterystyczny łososiowy papier. Nakład: 68 tys.
GAZETY COTYGODNIOWE
Argumenty i Fakty - od 1978, jako tytuł organizacji Znanije (dostarczała inf. Statystycznych dla działalności propagandowej). Obecnie charakter przekrojowy (art. Analityczne, ale i też sensacja i plotki) Nakład: 2800 tys, kiedyś 33 mln
Argmunety Niedieli - pod tym tytułem od 2006, wcześniej jako Argumenty i Wremija. Nakład: 570 tys.
Komsomolskaja Prawda! - od 1993, uzupełnienie dziennika, tematyka podobna. Potocznie nazywana „tołstuszką” (grubaska), bo ma aż 80 str. Nakład: 2889 tys. - pozycja lidera
Litieraturnaja Gazieta - od 1830 r. W czasach ZSRR organ Związku Pisarzy Radzieckich. Wysoki poziom intelektualny. Materiały o tematyce kulturalnej. Nakład: 83 tys.
Moskowskije Nowosti - od 1930, ogólnoinformacyjna. Pierwotnie - dla obcokrajowców przebywających w ZSRR. Obecnie w jęz. Ros. I ang. Pismo opiniotwórcze o charakterze informacyjno-analitycznym. Nakład - 57 tys.
Nasza Wiersija - od 1998 na rynku, pod tym tytułem od 2005. polityczno-sensacyjna. Typowy tabloid. Nakład - 175 tys.
Niezawisimoje - Wojennoje Obozrenije - od 1995, obronność, armia ros. Nakład - 16,5 tys
Obszczaja Gazieta - od 1991 do1993 jako dziennik. Założyciel: Jegor Jakowlew. 2002 - zamknięcie wersji papierowej, obecnie jako Obszczaja Gazeta.Ru. Nurty liberalno-reformatorskie.
Trud 7 - uzupełnienie dziennika Trud. Typowy tabloid. Nakład - 1580 tys.
Wojenno-Promyszlennyj Kurier - od 2003, obronność, armia Nakład: 50 tys.
TYGODNIKI WYDAWANE W FORMACIE MAGAZYNOWYM, ILUSTROWANYM
Diengi - tygodnik ekonomiczny, wyd. Kommiersant, od 1994.
Itogi - tygodnik opinii. Od 1996. wyd. Gazprom-Media. Zachodnie wzorce. Nakład: 85 tys
Profil - od 1996, współpraca z Der Spiegel. Klasyczny magazyn opinii, akcent na politykę i biznes. Nakład: 110 tys.
Russkij Newsweek - od 2004, Axel Springer Rossija. Nakład: 60 tys.
Ogoniok - pierwszy na rynku tyg. Opinii - od 1889. zaangażowany w pierestrojkę. Sporo miejsca dla spraw społecznych. Nakład: 67,5 tys.
Włast (Kommiersant-Włast), od 1997, analityczny. Nakład: 51 tys.
RADIOFONIA
1922 - pierwsza stacja nadająca regularnie
Od 1931 radiofonia podporządkowana Wszechzwiązkowemu Komitetowi Radiofonii, potem Wszechzwiązkowy Komitet ss. Radiofonizacji i Radiofonii, potem Gostielradia, itd.
1924 - oficjalna data powstania 1 kanału radiofonii ZSRR - Radio-1 od 1991
1964 - kanał informacyjno-muzyczny Majak i Junost (dla młodzieży)
1991 - Orfiej - muzyka klasyczna, opery, 1995 - likwidacja.
1991 - Rosyjska Państwowa Kompania Radiowo-Telewizyjna Ostankino.
Rozgłośnie działały w ramach tej struktury i stały się niezależne.
Radio-1 - coraz słabsza pozycja na rynku (kiedyś najlepsza). W 1997 przekształciła się w radio prywatne. 2004 - zamknięta.
1998 - Państwowa Kompania Radiowa Majak - w jej skład weszły Majak i Junost
2004 - Radio Kultura. Szeroka oferta. Włączona do Ogólnoerosyjskiej Państwowej Kompanii Radiowo-Telewizyjnej (WGTRK)
Radio Rossiji - była w WGTRK, od 1990, ogólnoinformacyjna. uznawana za opozycyjną wobec władz ZSRR. Obecnie największa w Rosji.
Gołos Rossiji - skierowana do odbiorców za granicą. Od 1922. 38 języków obecnie.
Russkoje Mieżdunarodoje Radio - podobnie, od 2003.
Rozgłośnie prywatne
Rozwijają się bardzo dynamicznie.
Rozgłośnie komercyjne - Russkoje Radio, Jewropa Plus, Maksimum, Echo Moskwy. Także o mieszanym kapitale.
Rozgłośnie religijne - Radoneż, Sofija, Dar, Grad Pietrow.
Słuchalność (na postawie danych z Moskwy): Radio Rossiji (19,7%), Russkoje Radio (14,7), Majak (13,9), Europa Plus (11,4), Atwradio (9,6)
Grupy medialne:
Gazprom-Media - Echo Moskwy, RDW, Sport FM, Do-Radio
ZAO Russkaja Medija-Grupa - Russkoje Radijo, Monte Carlo, Hit-FM + agencja informacyjna Russkaja służba nowostiej.
Prof.-Medija - Awtradio, Disko
Jewropa Plus - Jewropa Plus
News Corporation - Nasze Radio, Best FM
Arnold Prize Grupp - Radio Dżaz, Radio Kłasik
TELEWIZJA
1932 - pierwsza emisja
1939 - regularne nadawanie programu telewizyjnego
Telewizja centralna: program I (informacyjny dla całego ZSRR), program II (informacyjno-publicystyczny i artystyczny), program III (oświatowy i popularno-naukowy), program IV (artystyczny, dla aglomeracji moskiewskiej) w ramach Gostielradia. Zawartość programowa ściśle kontrolowana. Zmiany dopiero w latach 1986-87, jednak pod koniec l. 80. większość nowych programów została zawieszona.
Pod koniec l. 80. - quasi-legalne podmioty na rynku kablowym, producenckim i nadawczym. Np. NIKATV, ATW.
1990 - pierwszy kanał komercyjny Telekanal 2x2
Najważniejsze stacje
Kanał Pierwszy - następca Ostankino i ORT. 1995 - z RGTRK Ostatnkino wydzielono ORT. Ostankino zostało jedynie producentem programów. ORT - przykład partnerstwa publiczno-prywatnego, ma status nadawcy publicznego, ale odpowiada jedynie przed własną Radą Dyrektorów. Własność: 51% państwo, 49% prywatne. Udziałowcem był Bieriezowski, po jego odejściu w 2002- stacja pod szyldem Kanał 1. Duża dostępność do sygnału telewizyjnego. Program inf. Wremja, zagr. Produkcje np. Lost.
Rossija - nadawcą jest RTR (ogólnokrajowa, państwowa stacja), od 1991, kanał 2. Duża dostępność. Dla widzów z zagr. - RTR Planeta.
TW-Centr - państw, ponadreg. 3 kanał (tzw. moskiewski). Od 1997.
NTW - ogólnokraj, komercyjna. Od 1993, 4 kanał. Udziałowcami było konsorcjum banków oraz Media Most Władimira Gusińskiego. Został on zmuszony do oddania udziałów spółce Gazprom-Media. Zrezygnowano z krytyki Kremla.
Kultura - od 1997, utworzony dekretem Jelcyna. 5 kanał. Państwowa, ponadreg. W ramach gr. Med. WGTRK. Jedyna stacja, która nie nadaje komercyjnych reklam. Programy kulturalne i społ.
Wiesti - kanał informacyjny, od 2006, w ramach WGTRK.
Bibigon - od 2007, w ramach WGTRK. Grupa docelowa: 4-17 lat. Bajki, programy młodizezowe.
Sport - od 2003, w ramach WGTRK. + Planeta Sport - docierający do krajów nadbałtyckich, Ukrainy.
TV-6 Moskwa -6 kanał, prywatny ponadreg., charakter rozrywkowy, udziały miał Bieriezowski, emitował dużo prod. Ameryk. Część zespołu NTW po przejęciu przez Gazprom przeszła tutaj. Na czele z Jewgenijem Kisieliowem - odejście od rozrywki, więcej polityki. 2002 - ogłoszenie upadłości i zamknięcie stacji. Zespół red. Założył TWS, ale w 2003 też została zamknięta.
REN-TV - od 1997, w jej ramach 26 nadawców naziemnych i 575 kablowych. Udziały ma m.in. RTL Group oraz Broc
STS i TNT - komercyjni. STS od 1996, TNT od 1998. filmy, seriale. Gazprom-Media.
Russia Today - angielskojęz. 24-h kanał informacyjny. Od 2005.
Rusija al.-Jaum - od 2007, jak Russia Today, ale w jęz. Arabskim.
Etapy przeobrażeń:
decentralizacja systemu telewizyjnego (1990-1994) - państwo traci kontrolę, powst. NTW i rozpad Ostankino.
podział państwowej własności i proces formowania nowego systemu propagandowego (1994-1996) - częściowa prywatyzacja Ostankino, upolitycznienie mediów.
aktywizacja kapitałów politycznych i wojny informacyjne (1997-1999) - podporządkowywanie sobie mediów. „wojny...” między oligarchami a gr. Polityków. Spadek zaufania do dziennikarzy.
aktywizacja państwa (1999-2000) - WGRTK w nowym kształcie, wcielenie w jego strukturę wielu podmiotów.
schyłek ery oligarchów (2000-2001) - przejęcie przez Gazprom-Media udziałów w Media Most.
wzmocnienie kontroli państwa nad mediami (2002-2003) - pozbawianie udziałów w ORT B. Bieriezowskiego. Pojawienie się kanałów państwowo-propagandowych.
od kierowanej do cenzurowanej polityki (2004-2005) - wszystkie kanały pod kontrolą Kremla. Cd. Walki z oligarchami.
AGENCJE INFORMACYJNE
1866 - pierwsza agencja prasowa RTA, potem od 1914 jako PTA, potem od 1918 jako ROSTA - monopolista. Kolejne zmiany - działalność agencyjną przejęła powstała w 1925 agencja TASS. Współcześnie ITAR-TASS (nazwa od 1992).
I Agencje ogólnoinformacyjne
ITAR-TASS - powołana dekretem Jelcyna. Jako pierwsza publikuje komunikaty władz. + biuletyny specjalistyczne. 74 oddziałów terenowych, 65 placówek zagr. Informacje z terenu FR, WNP i krajów nadbałtyckich. Z działu zagr. - inf. Które dot. Rosji.
RIA-Nowosti - od 1961 pod nazwą AP-Nowosti. Dba o pozytywny wizerunek FR. Rozsyła pakiety biuletynów np. Włast w Rossiji. Także wydawca - Rossija, Sputnik.
Interfaks - od 1989, pierwsza niepaństwowa w Zw. Radz. Dystrybucja inf. O Rosji poza jej granicami. Główny produkt inf - Interfaks Nowosti.
II Agencje ekonomiczne
Ros Biznes Konsulting (RBK) - od 1992, nowe technologie i firmy ze strefy IT. Informacje udostępnia przez bazy on-line. Produkt: RBK News.
AK&M - od 1990, inf o podmiotach pojawiających się na giełdzie.
Finmarket - trochę podobna do Reutersa. Gł. Klienci biznesowi. Biuletyn Finansowyj Marketing.
III Agencje społeczno-kulturalne
Agienstwo Socialnoj Informacji - ASN - od 1994, wydarzenia ważne społecznie, działalność org. Non-profit
IV Agencje regionalne
Globus - obsługa prasy reg. Raport Globus Region, co tydzień.
Centralnoje-Azjatskije Nowosti - wyd. ogólnopolit. Z Rosji - rejon centralnej Azji, Kaukazu.
Rosbalt - północna Europa (gł. Litwa, Łotwa, Estonia), tematyka polit. I ekonom.
PRAWNE UNORMOWANIA
Podatność sądów i administracji na polityczne naciski, więc często zapisy prawne zależą od interpretacji. W okresie ZSRR najważniejsze decyzje dot. Mediów podejmował bezpośrednio KC KPZR. Najważniejsze akty prawne:
ust. O prasie i innych środkach masowej informacji - 1990. prawo zakładania mediów - partie, organizacje, osoby fiz. Wstrzymanie publikowania - tylko org. Założycielski lub sąd.
Ust. O środkach masowej informacji - 1991, w życie 1992. pluralizm mediów, zakaz cenzury prewencyjnej, opis ścieżki rejestracyjnej, dostęp do informacji
Konstytucja FR 1993 - swobody obywatelskie, warunki funkcjonowania mediów, gł. Art. 29. swoboda inf. Brak cenzury, wolność wyrażania poglądów itp. Pr. Do ochrony życia prywatnego, tajemnica komunikowania się
Ust. O ekonomicznym wsparciu gazet rejonowych -1995
Ust. O wsparciu mediów masowych i działalności wydawniczej - 1995 - system państwowych dotacji