WIĘZIENIE - INSTYTUCJA KARY CZY WYCHOWANIA
W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH
WSTĘP
Przemoc, przestępczość w naszym życiu to już prawie norma. Praktycznie codziennie słyszymy w mediach o wydarzeniu, które „włos na głowie jeży”.
Każdy dzień przynosi coś innego i nie niewiele ludzi dostrzega te dobre rzeczy, jeśli zdarzy się coś złego to właśnie to przysłania inne, dobre wiadomości. Społeczeństwo różnie na to reaguje, zazwyczaj głośnymi komentarzami, bulwersacją, czasem nawet agresywnymi zachowaniami. Nie mogę powiedzieć żebym się dziwił taką reakcją. Naelektryzowani zaistniałymi sytuacjami ludzie muszą jakoś odreagować.
Smutny jest fakt, iż ludzie przebywający w środowisku patologicznym często przejmują typy zachowań tych, którzy są obok,
co prowadzi do poszerzenia grupy wykonawców czynów niegodnych człowieka.
Przestępczość nie jest problemem lokalnym, jest problemem globalnym. Jednak jak widać możliwość skazania i odbycia kary
nie odstrasza potencjalnych przestępców.
Przepełnione polskie więzienia tym bardziej nie wydają
się straszne, spełniają chyba tyko formę zakładów izolujących przestępcę
od społeczeństwa. Brak jest resocjalizacji, pracy dla więźniów, którzy mogliby pracować w trakcie odbywania kary, ogólnie brak funduszy
na cokolwiek. Trudno się dziwić coraz częściej słyszanym komentarzom
o „drobnym złodziejaszku”, który trafił za „kratki” a po wyjściu już był przestępcą „większego kalibru”- resocjalizacja?!!
No cóż tak właśnie w większości wygląda resocjalizacja czyli działa
na odwrót. Polsce zbyt mało jest kar w wymiarze do jednego roku, które
są natychmiast egzekwowane a zbyt wiele takich w wysokości od roku do trzech lat.
Kto jest temu winien? Wymiar Sprawiedliwości, Państwo, a może niedoskonałe prawo?
Organizacja Zakładów Karnych w Polsce
System więzienny w Polsce od 1956 roku funkcjonuje w ramach resortu sprawiedliwości, jednostkami organizacyjnymi więziennictwa polskiego są:
Centralny Zarząd Służby Więziennej (CZSW),
Okręgowy inspektorat Służby Więziennej (OWIS),
Zakłady karne i areszty śledcze,
Ośrodki szkoleniowe i ośrodki doskonalenia kadry Służby więziennej
Na końcu hierarchii jednostek organizacyjnych więziennictwa znajdują się zakłady karne i areszty śledcze, lecz są one najważniejsze gdyż stanowią najważniejsze(podstawowy) elementy systemu więziennego.
Zakład karny jest to instytucja, „ w której odbywa się karą pozbawienia wolności, będącą jedną z zasadniczych kar za popełnione przestępstwa, trwającą najmniej 3 miesiące najwięcej 15 lat;
za przestępstwa zagrożone karę śmierci można orzec pozbawienie wolności na okres 25 lat(…)”. Zakłady karne mogą być tworzone jako samodzielne zakłady jako odziały Z.K. lub aresztów śledczych, kilka zakładów karnych może posiadać wspólna administracje.
Na czele zakładu karnego stoi dyrektor zakładu. Do jego podstawowych uprawnie należy: ustalanie porządku wewnętrznego zakładu karnego, podejmowanie decyzji o cenzurowaniu korespondencji skazanych, wydawanie zezwoleń na podjęcie nauki, pracy poza zakładem karnym, przyznawanie skazanym nagród związanych
z opuszczeniem Z.K, wymierzanie najsurowszych kar dyscyplinarnych, składanie wniosków o przedterminowe zwolnienie.
Dyrektor zakładu karnego ponosi pełną odpowiedzialności za jego prawidłowe funkcjonowanie zgodnie z Ustawą o służbie Więziennej
( art. 7 ust 5) do obowiązków dyrektora należą:
1) zapewnienie praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania,
2) zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w podległej jednostce,
3) racjonalne wykorzystanie środków finansowych,
4) zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stałego podnoszenia jej kwalifikacji, właściwego wykonywania obowiązków i dyscypliny,
5) nadzorowanie działających w ramach zakładu i aresztu szkół, szpitali i ambulatoriów,
6) wykonywanie poleceń wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego,
7) współdziałanie w zakresie realizacji zadań zakładu lub aresztu
z właściwymi instytucjami państwowymi, samorządowymi
i społecznymi oraz kościołami, związkami wyznaniowymi
i osobami godnymi zaufania.
Każdy zakład karny musi mieć swoją strukturę, w skład której wchodzi personel:
- ochrony - odpowiada za bezpieczeństwo funkcjonariuszy i więźniów;
- obsługi - odpowiada za przyjęcie i zwolnienie osadzonych, zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych;
- resocjalizacyjny - odpowiada za diagnostykę penitencjarną, programowanie działań resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Odpowiada za współprace z rodziną więźniów oraz odpowiednimi instytucjami zewnętrznymi;
- administracji - odpowiedzialny za zarządzaniem więzieniem, prowadzenie właściwej polityki kadrowej oraz za zatrudnienie więźniów.
Jak widać nie każdy pracownik zakładu ma styczność z więźniami.
Ważna jest także komisja penitencjarna, która powoływana jest przez dyrektora zakładu. W skład komisji wchodzą funkcjonariusze służby więziennej oraz pracownicy powołani przez dyrektora.
Do działań komisji należy:
1) podejmowanie decyzji o skierowaniu skazanego do właściwego zakładu karnego,
2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary
- jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań
na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania,
4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego
w resocjalizacji,
5) ustalenie okresu niezbędnego dla przygotowania skazanego
do życia po zwolnieniu z zakładu.
Typy Zakładów Karnych
„Zakłady karne różnią się stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikających z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i po za jego obrębem”. W Polsce karę pozbawienia wolności wykonuje się w następujących rodzajach zakładów karnych:
zakładach karnych dla młodocianych,
2) zakładach karnych dla odbywających karę po raz pierwszy,
3) zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych,
4) zakładach karnych dla odbywających karę aresztu wojskowego.
Ad1) W Z.K. dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie umączyli 24 roku życia. Wyodrębnienie tego typu zakładu „podyktowane było koniecznością odizolowania tej kategorii skazanych
od demoralizującego wpływu innych uwięzionych(…)”. Młodociani stanowią grupę osób znajdujących się jeszcze w stanie rozwoju psychicznego i biologicznego, zatem istnieje większa skuteczność oddziaływanie wychowawczych na ich postawy. Podstawową formą oddziaływań na młodocianych w procesie resocjalizacji jest nauczanie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie, wykorzystywane są różnorodne formy oddziaływań zespołowych i indywidualnych uwzględniając wiek skazanego m.in. zajęcia kulturowe-oświatowe, wychowanie fizyczne i sport. Młodociani maja prawo do dłuższego widzenia raz w miesiącu, a dzienna norma żywienia jest większa dla osób, które nie ukończyły
18 roku życia. Wobec młodocianych nie stosuje się surowszych kar dyscyplinarnych. W odróżnieniu od skazanych dorosłych, którzy mogą wybrać zwykły system odbywania kar, młodociani obligatoryjnie odbywają karę w systemie programowego oddziaływania.
Ad2) w Z.K. dla odbywających karę po raz pierwszy „ osadza
się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie oraz skazanych na keje pozbawienia wolności niebędących recydywistami penitencjarnymi”.
W tego typu zakładach mogą odbywać karę osoby skazane
za przestępstwa nieumyślne. Odbywający karę mogą korzystać
w zakładzie karnym z zatrudnienia, nauczania oraz zajęć społeczno wychowawczych i sportowych.
Ad3) W zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwa umyślne, lub zastępczą karę pozbawienia wolności, którzy już wcześniej odbywali karę pozbawienia wolności za podobne przestępstwa lud karę aresztu wojskowego. „Recydywista penitencjarny
to każdy przestępca wtórny, który przebywał już w więzieniu, a który nie koniecznie mieści się, choć może w definicji kodeksowej pojęcia recydywista”.· Wobec tych skazanych powinny być podjęte szczególne środki oddziaływania resocjalizującego wnikające z ich znacznej demoralizacji. Kara pedagogiczna powinna być bardzo dobrze przygotowana do wypełniania szczególnie trudnych zadań wychowawczych. Że szczególnych wzglądów resocjalizacyjnych można skierować skazanego do zakładu dla odbywających karę po raz pierwszy.
Ad4) Zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego są przeznaczone dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych
do odbycia służby wojskowej. Kary aresztu wojskowego trwają najmniej miesiąc najwięcej dwa lata. Podczas odbywania kary skazany ma obowiązek pracy lub nauki. W tego typu zakładach uwzględnia
się przestrzeganie dyscypliny wojskowej i elementów szkoleń wojskowych. Skazani umieszczeni są w odrębnych pomieszczeniach przy zachowaniu hierarchii w stopniach wojskowych. Skazani odbywają karę w pełny umundurowaniu wojskowym pozbawianym godła państwowego oraz znaków i stopi wojskowych.
Zakłady karne każdego rodzaju mogą być organizowane jako zakłady typu zamkniętego, półotwartego, otwartego. Poszczególne typy zakładów różnią się między sobą stopniem izolacji skazanych, stopniem zabezpieczeń, oraz obowiązkami uprawnieniami w zakresie poruszania się po terenie zakładu karnego i po za jego obrębem.
W zakładzie karnym typu zamkniętego cele mieszkalne są zamknięte całą dobę. Jednak, jeśli względy bezpieczeństwa nie stoją
na przeszkodzie mogą być otwarte przez pewien okres czasu w ciągu dnia. Skazani mogą być zatrudnieni po za zakładem w pełnym systemie konwojowania, a z reguły powinni być zatrudnieni na terenie zakładu. Nauczanie, zajęcia kulturowo sportowe skazanych odbywa
się na terenie zakładu. Osadzeni mogą korzystać z własnej bielizny
i obuwia, a za zgoda dyrektora także i z własnej odzież. Tego typu jednostki charakteryzują się najmniejszą swoboda kontaktów skazanych
ze światem zewnętrzny, oraz ze współ osadzonymi. Skazanym odbywających karę w tego typu jednostkach przysługują dwa widzenia w ciągu miesiąca, a funkcjonariusze podczas widzeń prowadza kontrolą rozmów. Korespondencja podlega kontroli przez administracje zakładu.
W porównaniu z zakładem zamkniętym zakład karny typu półotwartego charakteryzuje się mniejszym stopniem zabezpieczenia
i izolacji skazanych. Cele mieszkalne w zakładach półotwartych pozostają w ciągu dnia otwarte, natomiast w nocy są zamykane. Skazani mogą być zatrudnieni poza zakładem w systemie zmniejszonego konwojowania. Można im zezwolić na uczestniczenie w nauczaniu
i zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu. Osadzeni mogą korzystać z własnej bielizny obuwia i odzieży. Istotnym elementem zakładu półotwartego jest możliwość uzyskania przez skazanych przepustek z zakładu, ale nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku. Kontakty osadzonych z rodziną, światem zewnętrznym i współ więźniami jest szerszy niż w zakładach typu zamkniętego. Odbywający karę przysługują trzy widzenia w ciągu miesiąca. Korespondencja
i rozmowy telefoniczne mogą być kontrolowane przez administrację zakładu.
Zakład karny typu otwartego charakteryzuje się tym, że cele mieszkalne skazanych są otwarte całą dobę, skazanych zatrudnia
się przede wszystkim po za zakładem bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy. Zezwala im się na uczestniczenie w nauczania, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu. Mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia, mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego własne pieniądze pozostające do ich dyspozycji. Przysługują im przepustki nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w ciągu roku. Celem pobytu skazanego w zakładzie karnym typu otwartego
jest stopniowe ułatwianie skazanym do powrotu na wolność. Regulamin takich jednostek przewiduje, iż skazany maże korzystać
z nieograniczonej liczby widzeń w ciągu miesiąca. Korespondencja
i rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli. „Można przyjąć,
że powyższa typologia zakładów karnych pozwala na manipulowanie więźniami, na ich przesuwanie z jednego typu do innego, w obie strony, co jest niczym innym jak dozowaniem wolności”.
W każdym zakładzie karnym skazani mogą odbywać karę w różnych systemach odbywania kary, wyróżniamy trzy systemy oddziaływania: zwykły terapeutyczny i programowego oddziaływania. System odbywania kary nie jest związana z typem i rodzajem zakładów karnych. Odbywanie kary w systemie terapeutycznym nie wymaga zgody osadzonego. W tym systemie karę odbywają skazani z zaburzeniami psychicznymi, uzależnieni od alkoholu lud innych środków odurzających, upośledzeni umysłowo i osoby niepełnosprawne.
PRZEDMIOT BADAŃ
Przedmiotem badań mojej pracy są zjawiska patologii społecznej występujące w środowisku więziennym.
Badaniami objęto 30 mężczyzn mieszkańców Warszawy którzy odbywali karę pozbawienia wolności w więzieniach na terenie całego kraju.
Narzędziem, przy pomocy którego zbierałem informacje empiryczne do mojej pracy był kwestionariusz ankiety. Respondentów poinformowałem, że ankieta jest anonimowa. Poprosiłem jednocześnie rzetelną i szczerą odpowiedź zapewniając o pełnej dyskrecji. Badania przeprowadziłem indywidualnie z każdym wybranym respondentem.
W ramach przedmiotu badań sformułowałem następujące problemy badawcze i (hipotezy):
Czy więzienie resocjalizuje czy demoralizuje?
Czy więzienie zmienia ludzi?
Czy izolacja więzienna służy przywróceniu przestępcy do życia
w społeczeństwie?
Jak badani oceniają funkcjonowanie zakładów karnych?
WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH
STRUKTURA SPOŁECZNA RESPONDENTÓW
Zbiorowość badanych respondentów liczyła 30 osób. Pod wzglądem wieku respondenci liczą w granicach od 20 - 50 lat. Najliczniejszą grupę stanowią mężczyźni w wieku od 20 - 30 lat co stanowi 63% badanych respondentów (przedstawia tab. 1.)
Tab. 1. Wiek respondentów
wiek |
Liczba osób |
% |
20 - 30 |
19 |
63,33 |
31 - 40 |
7 |
23,33 |
41 - 50 |
4 |
13,33 |
|
30 |
100 |
Badania stanu cywilnego respondentów dowodzą, iż większość z nich
to kawalerowie (50%), a 20% to osoby o skomplikowanych i nie jasnych powiązaniach osobistych tzn. żyjący w separacji, rozwiedzeni czy żyjący w konkubinacie (patrz tab. 2).
Tab.2. Stan cywilny respondentów
stan cywilny
|
Liczba osób |
% |
kawaler |
15 |
50 |
żonaty |
6 |
20 |
rozwiedziony |
3 |
10 |
żyjący w konkubinacie |
6 |
20 |
|
30 |
100 |
Respondenci to na ogół ludzie bez wykształcenia, nawet średniego. Badania pozwoliły ustalić jakie jest wykształcenie respondentów. Najwięcej osób zadeklarowało wykształcenie podstawowe i zawodowe (60%), ale również znalazły się osoby z wykształceniem wyższym (13,30%) (tabela nr.3).
Tab.3. Struktura wykształcenia respondentów
Wykształcenie |
Liczba osób |
% |
niepełne podstawowe |
5 |
16,70 |
podstawowe |
9 |
30 |
zawodowe |
9 |
30 |
średnie zawodowe |
3 |
10 |
średnie |
0 |
0 |
niepełne wyższe |
0 |
0 |
wyższe |
4 |
13,30 |
|
30 |
100 |
Jak wskazują badania, 90% respondentów posiada rodzinę (ojca, matkę). Można stwierdzić, że wychowywali się w rodzinach pełnych. 70% badanych posiada dzieci, ale tylko 10 z nich posiada dzieci ze związku małżeńskiego. Sytuację tę obrazuje tabela 4.
Tab. 4. Stan rodziny respondentów
Stan rodziny |
Liczba osób |
% |
(ojciec, matka, rodzeństwo) |
|
|
Tak |
27 |
90 |
nie |
3 |
10 |
|
30 |
100 |
(żona dzieci) |
|
|
tak |
21 |
70 |
nie |
9 |
30 |
|
30 |
100 |
Jak wynika z tabeli nr.5, większość badanych wywodzi się ze środowiska robotniczego. Większość stwierdziła, że życie w domu rodzinnym było o niskim standardzie ekonomicznym i przyczyniło się do przestępczości badanych.
Tab. 5. Społeczne środowisko respondentów
środowisko |
Liczba osób |
% |
inteligenckie |
3 |
10 |
robotnicze |
21 |
70 |
chłopskie |
6 |
30 |
|
30 |
100 |
Tab. 6. Przyczyny pobytu respondentów w zakładzie karnym
liczba odpowiedzi |
Liczba osób |
% |
kłopoty finansowe |
3 |
10 |
łatwe pieniądze |
3 |
10 |
brak pracy |
6 |
20 |
depresja |
0 |
0 |
niewłaściwe towarzystwo |
3 |
10 |
trudna sytuacja rodzinna |
6 |
20 |
głupota |
3 |
10 |
przypadek |
3 |
10 |
Inne |
3 |
10 |
|
30 |
100 |
Respondenci jako inne przyczyny podawali „przez kolegów”, lub że byli pod wpływem środków odurzających. Niektórzy nie umieli podać przyczyny odbywania kary pozbawienia wolności.
Respondentów, którzy najczęściej odbywali karę pozbawienia wolności za kradzieże i rozboje jest 60% . Przestępstwa te są charakterystyczne dla młodocianych przestępców. Jako inne czynny przestępcze podawali:
handel narkotyków
grzywna
przynależność do grupy przestępczej
gwałt
wymuszenie okupu.
Tab. 7 Rodzaje przestępstw
czyn przestępczy |
Liczba osób |
% |
niepłacenie alimentów |
3 |
10 |
kradzieże |
9 |
30 |
przywłaszczenia |
0 |
0 |
rozboje |
6 |
20 |
zabójstwa |
3 |
10 |
inne |
9 |
30 |
|
30 |
100 |
Większość osób podało, że tylko raz odbywali karę pozbawienia wolności (15 osób - 50% wszystkich badanych), 9 osób (30%) stwierdza, że przebywali w zakładzie karnym 2 razy. Niektórzy respondenci odbywali karę więcej niż 3 razy. Stanowią oni 20% badanej zbiorowości.
Tab. 8. Stosunek więźniów do popełnionego czynu
odpowiedzi |
Liczba osób |
% |
tak żałuje |
6 |
20 |
nie żałuję |
24 |
80 |
|
30 |
100 |
Poczucie krzywdy wśród badanych spowodowane wymierzeniem kary bezwzględnego pozbawienia wolności jest bardzo wysokie, bo
aż 90% respondentów uważa, że była niesprawiedliwie osądzona. Uważają, że nic dobrego w ich życie więzienie nie wniosło i po wyjściu na wolność są bardziej zdemoralizowani. Za wszystko też winę ponosi wymiar sprawiedliwości, przez który trafili do więzienia.
Tab. 9. Stosunek więźniów do wymierzonej kary
odpowiedzi |
Liczba osób |
% |
wyrok niesprawiedliwy |
27 |
90 |
skazany sprawiedliwie |
3 |
10 |
|
30 |
100 |
Przez pobyt w więzieniu skazani jeszcze bardziej utwierdzają
się, że „cały świat jest przeciwko nim”, uważają, że są pozostawieni samym sobie.
W więzieniu nawiązują nowe znajomości, co pozwala niektórym z nich rozwinąć swoją działalność przestępczą po wyjściu na wolność. „ Wiele badań wykazało, że dwie trzecie do trzech czwartych wszystkich wypuszczonych z więzień skazańców staje się recydywistami w ciągu kolejnych czterech lat.”
Resocjalizacja jest próbą dokonania pozytywnej przemiany
w przestępcach i spowodowanie takiej zmiany tych zachowań,
by odpowiadały one ogólnym normom społecznym. Jednak według wielu badań, jak się okazuje, nie jest zbyt skuteczna .
Rozpatrując rolę, jaką pełni kara pozbawienia wolności, badani wypowiadali się:
Tab. 10. Rola kary pozbawienia wolności:
Odpowiedzi |
Liczba osób
|
%
|
resocjalizującą |
3 |
10 |
demoralizującą |
15 |
50 |
odizolowania od świata zewnętrznego |
9 |
30 |
inne |
3 |
10 |
|
30 |
100 |
Z analizy danych wynika że więzienie nie spełnia swojej funkcji resocjalizacyjnej a wręcz przeciwnie - demoralizuje skazanych, co ma późniejszy wpływ na ich życie i powrót do przestępstwa. Wielu z nich podczas odbywania kary nawiązało znajomości, które pozwalają im na rozwinięcie działalności przestępczej.
Respondenci podczas kary pozbawienia wolności utrzymywali kontakt z rodziną w postaci widzeń rozmów telefonicznych
i korespondencji listownej. 80%(24 osób) badanych utrzymuje kontakty z rodziną, 20% (6 osób) ich nie utrzymuje. Uzasadniając, dlaczego
nie utrzymują kontaktów z rodziną podali
Badani stwierdzili zgodnie, że najbardziej oczekiwanym
i pożądanym środkiem do kontaktów z rodziną są widzenia, lecz przysługują im tylko 2 razy w miesiącu, więc bardzo chętnie piszą listy
i sami lubią je dostawać.
Z informacji uzyskanych od respondentów wynika, że 80% utrzymuje kontakty z rodzina, kolegami pisząc listy. Szczególne informacje przedstawia tab. 11.
Tab. 11. Częstotliwość korespondencji
listy |
liczba osób |
% |
co dziennie |
3 |
10 |
co drugi dzień w tygodniu |
9 |
30 |
jeden raz w tygodniu |
6 |
20 |
jeden raz na miesiąc |
6 |
20 |
okazyjnie |
3 |
10 |
wcale |
3 |
10 |
|
30 |
100 |
Osoby odbywające karę pozbawienia wolności najczęściej myślą
o tym, co będą robiły po wyjściu na wolność, układają plany na przyszłość. Cały czas myślą o matkach, żonach, dzieciach oraz dziewczynach. Wspominają kolegów
i to, co robili na wolności przed przyjściem do zakładu. Niektórzy
z nich nie myśleli o wolności, gdyż mieli duże wyroki próbowali stworzyć w więzieniu drugi dom, gdzie zamiast rodziny są koledzy. Gdy nie myśleć o rodzinie, szybciej mijał im czas.
W polskich zakładach karnych każdy dzień jest podobny
do drugiego.
Z wypowiedzi respondentów wynika, że życie jednego dnia w więzieniu jest podobne u wszystkich więźniów. Dzień rozpoczyna się pobudką
i porannym apelem o godzinie 7.00. Następnie skazani spożywają śniadanie i idą na spacer. Potem oglądają telewizje, grają w gry towarzyskie, chodzą na siłownię (gdy taka znajduje się na terenie zakładu karnego). W południe jest obiad, po którym więźniowie najczęściej odpoczywają. Popołudniu niektórzy skazani idą
do szkoły a ci, którzy zostają w celi czytają książki. Niektórzy chodzą
z „wizytami” do kolegów z innej celi, oglądają telewizję, piszą listy, robią porządki „pod celą”, piorą swoje rzeczy. Przed kolacją jest apel wieczorny, później kolacja i znowu czas, który trzeba sobie jakoś wypełnić. O 22.00 obowiązuje cisza nocna, lecz więźniowie jej rzadko przestrzegają Do późnych godzin nocnych rozmawiają
ze współwięźniami i najczęściej grają w karty.
Trochę inaczej spędzają swój dzień osoby pracujące. I tak wśród respondentów trzech pracowało nieodpłatnie na rzecz zakładu - byli
tzw. „kalifaktorami”. Do ich obowiązków należało rozwożenie posiłków na poszczególnych pawilonach. Dwóch spośród badanych pracowało odpłatnie w kuchni zakładu karnego jako pomocnicy kucharza.
Dla skazanych nie mających żadnej pracy każdy dzień jest podobny
do drugiego - długi, monotonny, smutny.
Poniższa tabela przedstawia informacje o tym, jak skazani spędzają swój wolny czas (respondenci zaznaczali po dwie odpowiedzi).
Tab. 12. Kultura wolnego czasu
Czas wolny |
Liczba osób |
czyta książki |
8 |
czyta prasę |
6 |
ogląda telewizje |
10 |
pisze listy |
10 |
gra w gry towarzyskie |
5 |
pisze wiersze, rysuje |
2 |
rozwiązuje krzyżówki |
8 |
ćwiczy |
4 |
Rozmyśla o wolności |
2 |
czyta kodeks karny |
3 |
rozmyśla o wolności |
2 |
|
60 |
ZAKOŃCZENIE
W naszym kraju nawet więzienia, które dotychczas służyły rozwiązywaniu problemów społecznych, obecnie są źródłem
ich powstawania. Po prostu panuje w nich alarmujące wręcz przeludnienie. Kryzys, jak widać, dotyka wszystkiego, choć nie wszystkich.
Średnia osadzonych w Polsce jest dużo wyższa niż w krajach Europy Zachodniej. Tę naszą statystykę i tak poprawia kuriozalny zupełnie w krajach uznanych za cywilizowane fakt istnienia tzw. kolejki do odbycia kary. Szacuje się, że w Polsce co najmniej kilkadziesiąt tysięcy ludzi oczekuje na moment, w którym zwolni się dla nich miejsce w przeludnionym więzieniu i dopiero wtedy mogą tam się zgłosić
w celu odbycia kary. Oczywiście o wiele przyjemniejsze jest życie
na swobodzie, więc naturalnym jest, że nie wszyscy mają ochotę tam się zgłaszać, tym bardziej, że czekanie może trwać nawet kilka lat. Wobec tego powiększają oni częstokroć wielotysięczną rzeszę osób poszukiwanych.
W miarę rozwoju demokracji w Polsce liczba aresztowanych rośnie. Co prawda na Zachodzie jest dokładnie odwrotnie, ale chyba
nie powinno to nikogo dziwić, gdyż bardzo wiele instrumentów i zasad, bezkrytycznie przenoszonych do naszego systemu, przynosi w naszym kraju skutki odwrotne. Być może dlatego, że uniwersalne zdawałoby
się rozwiązania, nie sprawdzają się w polskich realiach. Przekłada
się to także na postępujące zubożenie społeczeństwa
oraz wszechogarniające poczucie beznadziei, zwłaszcza u ludzi młodych.
Warunki panujące w zakładach karnych są - poza nielicznymi wyjątkami - fatalne, co do tego panuje zgodność zdań. Podobno odbiegają od "standardów europejskich" bardziej niż nasze drogi,
co już przeciętnemu obserwatorowi wydaje się zgoła niemożliwe. Wszystkiemu winny jest brak pieniędzy. Polska także nie trzyma standardów jeśli chodzi o liczbę uwięzionych obcokrajowców. Podczas gdy na terenie "starej Unii" stanowią oni znaczny odsetek więźniów,
a czasem nawet większość, to u nas jest ich niewielki procent, wbrew temu co można by sądzić. To także zapewne wynika ze stopnia bogactwa danego kraju.
Trzeba z przykrością przyznać, że w związku z dużym zagęszczeniem w zakładach karnych, a co za tym idzie brakiem środków budżetowych praca resocjalizacyjna zeszła na drugi plan. Wszyscy koncentrują się przede wszystkim na bezpieczeństwie jednostek penitencjarnych.
Znaczna część skazanych, którzy opuszczają zakłady karne nieraz
po kilkuletnim w nich pobycie, powraca do życia na wolności
bez wyrobionego nawyku pracy, ale z wysokim zadłużeniem finansowym, czekającą na nich egzekucję komorniczą lub bliską perspektywą zamiany niespłaconej grzywny na zastępczą karę pozbawienia wolności. Taka sytuacja może skłonić do ucieczki przed włączeniem się normalnego życia społecznego oraz zbliża
się do środowisk przestępczych i ich podkultury.
Polskie więziennictwo - jak słusznie stwierdza się w raporcie więziennictwa - jest spychane w głęboki kryzys. Zagraża mu utrata możliwości sprawnego wykonywania zadań. Stan ten w konsekwencji musi doprowadzić do osłabienia całego wymiaru sprawiedliwości i znacząco wpłynąć na wzrost zagrożenia publicznego.
Bibliografia
M. Kalinowska, Mały sł R.Borowski, D.Wysocki, Instytucje Wychowywania resocjalizującego, Płock 2001,
B.Stańdo-Kawecka, Prawne podstawy resocjalizacji, Zakamcze 2000,
R.Borowski, D.Wysocki, Instytucje Wychowywania resocjalizującego, Płock 2001,
H.Machel Więzienie instytucja karna i resocjalizacyjna, Gdańsk 2003
N. Goodman , Wstęp do socjologii, Poznań
M. Kalinowska, Mały słownik Psychopedagogiki Resocjalizacyjnej, Warszawa 1998, s. 161
ustawa o służbie więziennej
R.Borowski, D.Wysocki, Instytucje Wychowywania resocjalizującego, Płock 2001, s. 107
B.Stańdo-Kawecka, Prawne podstawy resocjalizacji, Zakamcze 2000, s116
R.Borowski, D.Wysocki, Instytucje Wychowywania resocjalizującego, Płock 2001, s. 112
H.Machel Więzienie instytucja karna i resocjalizacyjna, Gdańsk 2003 s.187
N. Goodman , Wstęp do socjologii, Poznań , s..120
24