TKANKA - to zespół komórek podobnie zbudow. pełniących w organizmie taką samą rolę i mają-
cych wspólne pochodzenie, czyli wywodzą się z tego samego listka. Wyróżniamy listki zarodkowe:
- ektoderma - tk. nerwowa, nabłonkowa (zew. listek)
- endoderma - (wew. listek) - mezoderma - (środkowy listek)
Tworzenie się listków zarodkowych prowadzi do powstania zarodka. Okres od zygoty do wytworzenia
blastuli to Brustkowanie. Kolejny etap to gastrulacja (w fazie endodermy).
Z ektodermy tworzą się nabłonki, zwłaszcza naskórek, włosy, paznokcie i ukł. nerwowy. Z endodermy
powstają narządy wew. (np. ukł pokarmowy, oddechowy). Z mezodermy tworzą się ukł.: mięśniowy,
kostny, krwionośny.
TK. NABŁONKOWA:
ściśle przylegają do siebie; zwarty ukł. komórek, między którymi brak subst. międzykomórko.
Powierzch. dwóch sąsiednich komórek „sklejone są” ze sobą za pomocą subst. białkowej. Tkanka ta jest
odporna na zerwanie. Rozwija się z 3 listków zarodkowych, a przede wszystkim z ektodermy. Nie jest
unaczyniona, a subst. odżywcze pobiera z leżącej pod nią tk. łącznej. Posiada duże zdolności regenera-
cyjne, wyjątek stanowią nabłonki otrzewnej i opłucnej. FUNKCJE: *okrywająca (na zew.); *wyście-
łająca jamy ciała (od wnętrza); *umożliwia wymianę gazową; *zabezpiecza przed utratą wody; *chroni
przed wnikaniem drobnoustrojów; *umożliwia odbiór bodźców płynących ze świata zew nabł. zmysłowe.
Podział nabłonków ze wzg. na funkcje: *okrywające, *wyściełające, *zmysłowe (odbierają bodźce),
*gruczołowe (fun. wydzielnicze)
Podział ze wzg. na ilość warstw: *jednowarstwowe (występ. u bezkręgowców), *wielowarstwowe (występ.
tylko u kręgowców)
Podział ze względu na kształt komórek: *cylindryczne (walcowate), *płaskie (komórki spłaszczone),
*sześcienne (brukowate, kostkowa)
Rodzaje nabłonków:
nabł. jednowarst. płaski - występ. tam, gdzie potrzebna szybka wymiana płynów (np. pęche-
rzyki płucne); naczynia krwionośne, owodnia, torebki Bowmana
nabł. jednow. sześcienny - w komórkach nerkowych, buduje te kanaliki; występ. w końcowych
odcinkach gruczołów.
nabł. jednow. cylindryczny - występ w przewodzie pokarm od żołądka do odbytnicy, buduje
żołądek i jelito cienkie; posiadają mikrokosmki
nabł jednow wielorzędowy - występ w drogach oddechowych (jama nosowa, krtań, tchawica,
oskrzela); ułożenie jąder na różnych poziomach
nabł wielow płaski - występ w jamie ustnej, w pochwie, w przednej warstwie rogówki (martwe
komórki bardzo szybko się wydalają, wcześniej rogowacieją i złuszczają się), naskórek
nabł wielow przejściowy - tworzą go zwykle duże komórki tworzące blaszkę, daszek pokrywa-
jące sąsiednie komórki leżące pod spodem. Występ w moczowodach
TK. MIĘŚNIOWA:
Zbud jest z włókien kurczliwych.
tk mięśń gładka - buduje narządy wew np. żołądek
tk mięśń szkieletowa (poprzecznie prążkowana) - buduje mięś., które są przytwierdz. do kości
tk mięśń poprzecznie prążk serca - buduje serce
Cechy:
podstawowa właściwość to zdolność jej komórek do aktywnego kurczenia się
nie ma komórek zdolnych do aktywnego rozkurczania się. Oznacza to, że jeżeli komórka lub cały
mięsień kurczą się, to ich rozciągnięcie będzie wynikało z działania grawita. lub ze skurczu innych
komórek działających antagonistycznie
tkanka ta jest wytworem mezodermy; podstawową jednostką czynnościową każdego mięśnia jest
włókno mięśniowe. W cytoplazmie tych włókien (w sarkoplazmie) obserwuje się szczególnie dużą
koncentrację białek kurczliwych, czyli filamentów. Te filamenty tworzą jednostki wyższego rzędu,
czyli miofybryle.
Wyróżniamy filamenty:
* cienkie (aktyna), *grube (miozyna)
We włóknach poprzecz. prążk. filamenty cienkie i grube ułożone są w bardzo regularny sposób.
Różnice między tk mięśniową gładką a poprze prążk.:
różnią się budową: gładka to wydłużona wrzecionowata komórka z jednym jądrem centralnie poło-
żonym; prążkowana jest tempo zakończona, ma wiele jąder położonych na obrzerzach
tk mięśniowa gładka jest niezależna od naszej woli, kurczy się powoli, mniej się męczy
tk szkieletowa jest zależna od naszej woli, szybko następ. skurcz i jeszcze szybciej następ. zmęczenie
TK. ŁĄCZNA:
Zawiera znaczną ilość istoty międzykomór. FUKCJE:
mechaniczna (szkieletowo-twórcza)
transportowa - krew - odżywcza
wypełniająca - obronna (krew)
Istota międzykom składa się z subst podstawowej, która może być galaretowatym śluzem lub może być twarda
ze względu na składniki mineralne.
Składniki upostaciowione (elementy włókniste) zanurzone w subst podstawowej:
włókna klejodalne - czyli kolagenowe lub białe, są bardzo odporne na rozerwanie, występ w
kościach, ścięgnach, chrząstkach
włókna sprężyste - lub elastyczne, żółte; są znacznie cieńsze, nie mają takiej odporności na rozer-
wanie; można je dwukrotnie rozciągnąć i wrócą do swojego stanu - elastyczność; występ w ścianach
naczyń krwionośnych
włókna retikulinowe - główne białko to retikulum, są to najdelikatniejsze włókna, budują zrąb
wątroby i śledziony
Tk łączne są bogato unerwione i unaczynione. Wyjątek stanowi tk chrzęstna.
Tk. łączna właściwa - cechą charakterystyczną jest brak elementów twardych w istocie międzykomórk.
Dzielimy ją na:
wiotka - w takich narządach jak płuca, trzustka, wątroba tworzy przegrody łącznotkankowe umo-
żliwiające wnikanie nerwów i naczyń krwionośnych
zbita - występ w skórze właściwej; jeżeli jest ukł włókien regularny to buduje torebki stawowe,
ścięgna i jest odporna na zerwnie; jeżeli ukł włókien nieregularny to skóra właściwa może się
odkształcać, buduje skórę właściwą
tłuszczowa - komórki tej tkanki w środku są wypełnione kroplą tłuszczową; barwa tej tk jest żółta
zarodkowa - występ w zarodku, z komórek tk zarodkowej tworzą się wszystkie rodzaje tk łącznej
siateczkowata
barwnikowa
Tkanki oporowe (szkieletotwórcze): *chrzęstna, *kostna
Komórki tk chrząęstnej noszą nazwę chondrcytów, które tworzą się z tzw komórek chrząstkotwórczych zwa-
nych chondroblastami.
Komórki chrząstkogrubne - czyli chondochlasty; niszczą stare chondrocyty.
Podział chrząstki:
chrząstka szklista - tworzy szkielet w okresie zarodkowym i płodowym; buduje powierzch sta-
wowe, bo jest odporna na ścieranie, tworzy przymostkowe części żeber; występ również w części
chrzęstnej nosa, buduje nagłośnie, występ w oskrzelach. Z wiekiem w istocie komórko tej chrząstki
odkłada się bardzo dużo wapnia i soli mineral - ulega mineralizacji
chrząstka sprężysta - występ w małżowinie usznej, buduje trąbkę Eustachiusza, wyrównuje ciśń,
buduje krtań, nagłośnię, nie ulega mineralizacji
chrząstka włóknista - jest bardzo mocna, zawiera najwięcej włókien kolagenowych, buduje spojenie
łonowe, obrzeża krążków międzykręgowych. Ulega mineralizacji, ale w niewielkim stopniu.
Tk łączna kostna:
Czyli kość; zawiera złoża soli wapniowych nadających jej twardość i odporność. Osteoklasty - kościogubne.
Osteoblasty - kościotwórcze. Wyróżniamy 2 rodzaje kości:
tk zbita - kość zbita; blaszka kostna ma rynienkowaty kształt, a zwarty ukł tych blaszek otacza
koncentrycznie kanał Haversa. W kanale tym biegną naczynia krwionośne. Buduje trzon kości
tk gąbczasta - kość gąbczasta, beleczkowata; blaszki kostne owinięte są ciasno wokół siebie tworząc
tzw beleczki kostne. Liczne beleczki tworzą przestrzenną sieć przypominającą na przekroju gąbkę.
Buduje nasadę kości lub głowę kości. Między beleczkami tworzą się wszystkie rodzaje krwinek.
TK. NERWOWA:
Zbud jest z komórek nerwowych, czyli neuronów. Cecha charakterystyczna: wrażliwość na bodźce fizyczne
i chemiczne. Budowa komórki nerwowej: składa się ona z ciał komórki (perkarion). W perkarionie jest jądro
komórkowe, mitochondria, centki - tzw tigroidy - skupiska kwasu RNA. Wnętrze wypełnia cytoplazma, która
tworzy dłuższe lub krótsze wypustki cytoplazmtyczne. Neuryt (akson) to najdłuższa wypustka. Rozgałęzione
są to dendryty. Cała błona komórk to neurylemma. Neuryt może być pojedy lub tworzyć włókno nerwowe
(połączone neuryty). Tk nerwowa nie posiada centromeru, nie regeneruje, nie odtwarza się.
Komórki nerwowe chronione są przez komórki glejowe, które także ją odżywiają.
Dendryty - krótkie wypustki, jest ich więcej. Wyłapują impulsy i przekazują dośrodkowo do perykarionu.
Neuryt - od perykarionu (odśrodkowo) do następnej komórki nerwowej lub do mięśnia, gruczołu.
SYNAPSA:
To szczelina. Podział ze względu na połączenia: *nerwowa-gruczołowa, *nerwowo-nerwowa, *nerwowo-
mięśnowa (łączy się z mięśniem)
WŁÓKNA:
nagie - bezosłonkowe; ma dużą średnicę i powoli przewodzą (z V=dm\sek.) impulsy. Takie
włókno mamy w nerwie nosowym, węchowym
jednoosłonkowe - dzielą się na 2 rodzaje: *rdzenne - posiada osłonkę mielinową,
(V=3-16m\sek). Takie komórki występ w nerwie wzrokowym, *bezrdzenne - są otoczone
tylko komórkami Schwanna, V przechodzenia 0,3-2m.\sek.; występ w ukł nerw. Autonomicz.
dwuosłonkowe - mają 2 osłonki: mielinową i komórki Schwanna. Wtych włóknach są
przewężenia Schrawiera. Przewodzą z v=120m\sek. Tworzą nerwy czaszkowe i rdzeniowe.
KREW:
Krew i płyn tkankowy - limfa, tworzą środowisko wew ustroju, w którym żyją wszystkie komórki i
tk ciała. W związku z tym krew ma do spełnienia wiele ważnych zadań:
nieustannie dostarcza komórkom i tkankom subst odżywczych i tlenu
zabierają z nich produkty rozpadu
utrzymanie stałości składu środowiska wew ustroju
zapewnienie łączności między poszczególnymi częściami i narządami ustroju
ochrona ustroju przed czynnikami szkodliwymi z zew (np. ciała obce)
Krew jest pochodną tk łącznej, w skład której wchodzą: płynne osocze i krwinki. Krew jest pochodzenia
mezodermalnego, ma dużo osocza z elementami morfotycznymmi. Jest odrębną tkanką. Ma charakter
płynny i wytworzona jest przez komórki innych tkanek.