TKANKA zespół wyspecjalizowanych komórek, pełniących wspólnie określone funkcje oraz wytwarzana przez nie istota międzykomórkowa. TKANKA NABŁONKOWA inaczej nabłonek, jest zbudowana z komórek, które ściśle siebie dotykają, a między tymi komórkami jest mało substancji komórkowych. Leży na błonie podstawnej, a pod spodem tkana łączna właściwa. Błona podstawna to taka substancja, która jest wytwarzana przez komórki, jej funkcją jest wzmacnianie komórek, ale w niej komórek nie ma. Podział nabłonków z uwagi na kształt komórek JEDNOWARSTWOWE Płaski - utworzony przez jedną warstwę płaskich wielobocznych komórek - jądro komórkowe(owalne) jest w centralnej części komórki - nabłonek ten wyścieła naczynia krwionośne i limfatyczne; są z niego zbudowane pęcherzyki płucne Sześcienny -*utworzony przez jedną warstwę sześciennych komórek *jądra komórkowe są okrągłe i są w części centralnej komórki *wyścieła przewody wydzielnicze niektórych gruczołów np.: ślinowych Walcowaty *komórki mają kształt walca *jądro komórkowe (owalne) jest blisko błony podstawnej *wyścieła żołądek *znajduje się również w jelicie cienkim i tam komórki walcowate mają wypustki cytoplazmatyczne – mikrokosmki * w jelicie cienkim człowieka odbywa się wchłanianie z różnych substancji pokarmowych Wielorzędowy *zbudowany z komórek – jedna warstwa, ale komórki mają różną wysokość *ądra komórkowe są na różnych wysokościach *wszystkie komórki leża na błonie podstawnej *wyścieła drogi oddechowe *komórki nabłonka mają rzęski – migawki – wypustki cytoplazmatyczne WIELOWARSTWOWE Płaski *od 6 do 20 warstw komórek *warstwe powierzchniową tworzą najb płaskie komórki *lezy na skórze właściwej tworzy naskórek *wyscieła jamę ustną i przełyk *warstwa powierzchniowa rogowacieje, w naskórku odbywa się ciągła odbudowa utraconych komórek * w głębszych warstwach naskórka powstają komórki macierzyste Sześcienny wyścieła pęcherz moczowy Walcowaty *rzadko występuję w organizmie *pokrywa częściowo błonę śluzówki spojówki TKANKA MIĘŚNIOWA zbudowana komórek które mają zdolność do rozkurczania się * między kom mięśniowymi nie wyst subst międzykom * cytoplazma zwana sarkoplazmą * Szkieletowa poprzecznie prążkowana * praca mięśni szkieł nie zalezy od woli człow * zbudowana z kom długich o kszt cylindrów * w każdej kom są wszystkie organelle kom i wiele jader. * w siateczce śrdplzm są zgromadzone jony wapnia potrzebne do skurczu m. *cytopl zawira czerwony barwnik mięśni-joblobinę i ziarenka glikogenu Poprzecznie prążkowana serca * buduje ściany serca *skł się z dł cylindrycznych komórek niektóre się rozgałęziają * kom są ułożone jedna na drugiej * w cent kom są jedno lub dwa jądra kom * każda kom jest wypełn cytopl i zawiera organelle żywieniowe * wyst mikrofibryle zbudowane z parkomerów * skurcze mieśni nie są zależne od człow Gładka *wyst np. w ściane żoładka jelit i tętnic * zb z kom wrzecieniowatych jądro kom w centrum *skurcze m nie SA zal od woli czł * w kom nie ma miofibryli *filamenty są nieuporządkowane TKANKA CHRZĘSTNA * łącznie z kośćmi tworzy szkielet * jest wytrzymała na obciążenia, sprężysta * zbudow z kom chondrocyty i subst międzykom * chondrocyty znajd się w jamkach subst miedzykom * od zewnątrz okrywa chrzęstna (zbudowana z tk łacznej i wł zbitej) * w zalezności od ilości włókien kolagenowych wyróżnia się 3 rodz chrząstek : A)Szklista *chondrocyty w jamkach *drobne włókienka kolagenowe i elastylowe *odporna na ścieranie * buduje szkielety zarodków *tworzy pierścienie chrzęstne na tchawicy, oskrzelach. B) Sprężysta *chondrocyty w jamkach *dużo włókien elastylowych a mało kolag. *wyst w małżowinie usznej C) włóknista *dużo włókien kolagenowych a mało elastylowych *buduje dyski między kręgami TKANKA KOSTNA *łącznie z chrząstną tworzy szkielet *stanowi magazyn wapnia *zb z komórek kostnych i subst międzykom *2 rodzaje kości gąbczasta i zbita. A) Gąbczasta *nasady kości długich, krótkich * wewnątrz kości płaskich *zbudowane z beleczek kostnych o budowie rozgałęzionych , beleczki łączą się z wypustkami B) Zbita * tworzy zewnętrzną warstwę kości płaskich i krótkich *trzony kości długich * osteon (jednostka strukturalna zbudowana z 4-20 blaszek kostnych i każda ma wygląd rurki) TKANKA OKOSTNA *pokrywa powierzchnie kości *zbudowana z 2 warstw: wewnętrznej (rozrodcza-twórcza, bierze udział w reperacji kości po złamaniach) i zewnętrznej (tkanka łączna włąściwa zbita, z komórek słabo zróżnicowanych) KREW *zaopatruje poszczególne kom ciała w tlen i subst odżywcze * zbiera z komórek produkty przemiany materii np. CO2 *roznosi hormony po komórkach * przenosi ciepło z pracujących komórek * roznosi leki *pH =7,35 lekko zasadowe *zbudowana z kom i osocza. A) Komórki!!! (krwinki czerwone, białe i płytki krwi)powstają w szpiku czerwonym z kom macierzystych (z wyniku ich podziału) Krwinki czerwone (erytrocyty) mają kształt krążków, bark jądra kom i organelli, wypełniona cytopl (w niej barwnik krwi: hemoglobina- transpor tlenu z płuc do tkanek, jest w niej żelazo, jest utlenowana) w krwi 4-6 mln w 1mm3 Krwinki białe (leukocyty) 4-11 tys w 1mm3, kształt kulisty, duże jądro kom, wydostają się do naczyń krwionośnych do różnych tkanek, niszczą bakterie i wirusy- funkcja obronna, większa ilość krwinek białych ma zdolnośc do wchłaniania wirusów i bakterii (trawią je); limfocyty które wytwarzają przeciwciała łączą się z wirusami i w ten sposób je unieszkodliwiają Płytki krwi (trombocyty) w 1mm3 200-300tys, to fragmenty komórek, nie mają jądra kom ale mają wszystkie pozostałe organelle i cytoplazmę, zawierają białko, tromboplastyna bierze udział w krzepnięciu krwi. B) Osocze!!! ( woda, białka-albuminy, globuliny, fibrynogen, aminokwasy-cukier, tłuszcze, sole nieorgan) osocze, które jest pozbawione fibrynogenu zamienia się w surowicę TKANKA ŁĄCZNA ze względu na budowę i funkcję wyróżnia się: 1) grupę tkanek łącznych właściwych (włóknistych) a)tk łączną luźną/wiotką b) tk łącz zbitą c) tk łącz siateczkową 2) tkankę tłuszczową żółtą i brunatną 3)tk chrzęstną i kostną 4) do grupy tkanek lącznych zalicza się również krew i limfę TKANKI ŁĄCZNE WŁAŚCIWE (WŁÓKNISTE) *komórki o różnej budowie *subst miedzykom z subst podst w postaci żelu, białek i cukrów, włókna. Włókna mogą być 3 rodz: kolagenowe zbudowane z białka kolagenu, elastyczne zb z białka elastyny i retikulinowe gdzie budowa białka jest siateczkowa. TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIA LUŹNA/WIOTKA *z komórek * z subst międzykom, włókna-wszystkie rodzaje, luźno ułożone Tkanaka łączna w org czł wypełnia przestrzenia miedzy różnymi narządami i tkankami a w narządach tworzy rusztowania które opierają się na komórce dla danego narządu. TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA ZBITA *z komórek *subst międzykom (subst podst występująca w postaci żelu, zbudowana z białek i cukrów) wszystkie rodzaje włókien, jest bardzo dużo i zbite. Tkanka buduje skórę właściwą, ścięgna, ale przewaga wlukien kolagenowych, więzadła dużo włókien sprężystych. TKANKA ŁĄCZNA SIATECZKOWA *z komórek *subst międzykom (subst podst występująca w postaci żelu, zbudowana z białek i cukrów), włókna siateczkowe i retikulinowe Tkanka ta buduje węzły chłonee i tam tworzy miąż w którym występują krwinki białe zwane limfocytami, które pełnią fun obronne, wyst w śledzionie. TKANKA TŁUSZCZOWA *z komórek * z małej ilości międzykomórkowej *2 rodz żółta i brunatna Tkanka tłuszczowa żółta - jej komórki zawierają jedną dużą kroplę tłuszczu w cytoplazmie, a jądro komórkowe i pozostałe organelle zepchnięte * pełni funkcję zapasową * wypełniona tłuszczem * komórki mają kolor żółty, żółte barwniki zwane lipochromy* występuje wokół serca i nerek *wypełnia jamę szpikową * stanowi składnik szpiku żółtego Tkanka tłuszczowa brunatna * tłuszcz właściwy czyli obojętny * mają dużo mitochondriów * tkanka występuje u noworodków i dzieci poniżej 1 roku życia * występuje pod skórą a w następnych latach zastępuje ją tkanka tłuszczowa żółta * tkanka ta występuje u zwierząt zasypiających na zimę KOMÓRKA NERWOWA jej funkcją jest wytwarzanie i przewodzenie impulsów nerwowych (kierunek przewodzenia jest jeden, od dendrytów do ciała komórki i do końca aksonu) * przekazywanie impulsu nerwowego z jednej komórki na drugą lub z komórki nerwowej na komórkę gruczołową lub mięśniową odbywa się dzięki synapsie SYNAPSA to obszar który składa się z błony, która należy do aksonu * z błony która należy do komórki mięśniowej lub gruczołowej lub następnej komórki nerwowej ze szczeliny synaptycznej OSŁONKA MIELINOWA * aksony o średnicy większej niż 5 (mikrometrów) otoczone są osłonką mielinową i są nazywane włóknami mielinowymi lub rdzennymi * występuje na aksonach w odcinkach jak gdyby pierścienie mielinową bez mieliny są tylko rozgałęzienia MIELINA to substancja lipidowa czyli tłuszczowa, jest izolatorem dla aksonu * na aksonach pokrytych osłonką mielinową impulsy biegną szybciej (z mieliną przewodnictwo skokowe i impulsy biegną od 3-100 m/s; bez mieliny jest przewodnictwo ciągłe 0,5-2 m/