Pierwsze czołgi - 1917-1918

Historia czołgów niemieckich sięga roku 1911, kiedy to austriacki porucznik Gunther Burstyn zaproponował konstrukcję „działa jezdnego” z wieżą. Opatentował swój projekt w 1912 roku w Niemczech, jednak pozostał on jedynie w postaci planów. W 1916 roku prace nad gąsienicowym pojazdem opancerzonym rozpoczęto na nowo w postaci konstrukcji Marienwagen I i II (znanymi także jako Bremer-Wagen) a następnie Duer-Wagen i w 1917 roku Treffas-Wagen.

A7V Sturmpanzerwagen

A7V - Allegmeine-Kriegs-Department 7, Abteilung Verkehrswesen został zaprojektowany w styczniu 1917 roku przez kapitana rezerwy i inżyniera Josepha Vollmera. 13 listopada 1916 roku Armia Niemiecka zdecydowała o budowie czołgów a całość projektu powierzono kierownictwu Josepha Vollmera. Nowy pojazd miał stanowić uniwersalne połączenie zarówno czołgu jak i pojazdu transportowego. Konstrukcja bazowała na ciągniku Holt, którego części otrzymywano z Austrii, gdzie był produkowany na licencji. Pojazd był napędzany przez dwa, centralnie umieszczone silniki Daimlera, o mocy 100KM każdy, ponad którymi znajdowała się kopuła dowódcy. Pierwszy prototyp został ukończony przez firmę Daimler-Benz i przetestowany w kwietniu 1917 roku. Drewniana makieta ostatecznej wersji czołgu gotowa była w maju 1917 roku. We wrześniu tego roku wyprodukowano pierwszy egzemplarz, a miesiąc później ruszyła produkcja seryjna. Wszystkie modele A7V otrzymały imiona własne (Mephisto, Wotan, Isolde itp.) i zostały zgrupowane w trzy bataliony (1, 2, 3 Abteilung). Swój chrzest bojowy w walce przeciw czołgom brytyjskim przeszły 21 marca 1918 roku pod St.Quentin, a potem 21 kwietnia 1918 roku pod Villers-Bretonneux/Cachy. Z powodu niedoboru stali i stosunkowo niskiego priorytetu projektu wyprodukowano tylko 20 czołgów A7V ze 100 planowanych w grudniu 1917 roku. Konstrukcja gąsienic i minimalny prześwit pod podwoziem sprawiały, że A7V był niestabilny i miał duże problemy z pokonywaniem rowów i okopów. Istniały dwa typy czołgu: wczesny - w którym kadłub wykonano z licznych elementów (z dużą ilością nitów) oraz późniejszy, gdzie boki wykonane były z pojedynczych płyt stalowych. Z powodu ręcznego wytwarzania wszystkich części poszczególne czołgi różniły się dodatkowo między sobą. Ponadto kiepskiej jakości płyty pancerne były marną ochroną dla 18-tu członków załogi (czasami nawet 22), złożonej z artylerzystów, piechoty i mechaników. Główne uzbrojenie czołgu stanowiło działo 57mm (rosyjski Sokol lub belgijski Maxim Nordenfeld) i sześć ciężkich karabinów maszynowych. Dodatkowa broń była przewożona przez żołnierzy, którzy podczas walki opuszczali pojazd i walczyli obok niego. Jednocześnie oprócz czołgów A7V wyprodukowano od 30 do 75 nieuzbrojonych pojazdów transportowych - Uberlandwagen/Gelandewagen, z których część wyposażono w urządzenia do kopania rowów. Po zakończeniu Pierwszej Wojny Światowej kilka (5?) czołgów jako reparacje wojenne zostało przekazanych Polsce, gdzie prawdopodobnie zostały użyte podczas wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1922, choć nie zostało udowodnione, że Polacy rzeczywiście otrzymali jakiekolwiek czołgi tego typu. W Panzermuseum w Munster (Niemcy) można obejrzeć replikę czołgu A7V - Mephisto, natomiast sam oryginał, zdobyty w 1918 roku przez oddziały australijskie, jest wystawiony w muzeum w Brisbane, w Queensland, w Australii.

A7V/U Sturmpanzerwagen

A7V/U - Allegmeine-Kriegs-Department 7, Abteilung Verkehrswesen/Umlaufende Ketten, zaprojektowany również przez Vollmera bazował na wcześniejszym A7V, lecz dodatkowo posiadał boczne występy-wieże oraz dookólne gąsienice (na wzór czołgów brytyjskich). Uzbrojenie składało się z dwóch dział 57mm Sokol, bądź dwóch belgijskich dział Maxim Nordenfeld 57mm lub dwóch niemieckich dział 77mm, umieszczonych bocznie w wieżach, oraz czterech do sześciu karabinów maszynowych 7,92mm Maxim 08/15. Zawieszenie pochodziło tak jak w przypadku czołgu A7V z ciągnika Holt, a długość pojazdu wynosiła 8,5m. A7V/U napędzany był podobnie jak A7V przez dwa silniki Daimlera o łącznej mocy 210KM, co pozwalało osiągać prędkość do 12,5km/h. Grubość pancerza wahała się od 20mm do 30mm, a całkowita masa czołgu wynosiła 39,6 ton. A7V/U obsługiwała siedmioosobowa załoga. Z wyglądu czołg ten przypominał brytyjski Mark IV (Hermaphrodite), lecz był od niego większy. We wrześniu 1918 roku zamówiono 20 sztuk A7V/U, jednak wyprodukowano tylko prototyp w zakładach Daimler-Benza i po niekorzystnych wynikach testów oddano go na złom.

A7V/U2 Sturmpanzerwagen, A7V/U3 Sturmpanzerwagen

A7V/U2 był wersją z mniejszymi bocznymi wieżami i karabinem maszynowym zamontowanym w kopule, natomiast A7V/U3 był uzbrojony jedynie w karabiny maszynowe. Obydwa pozostały tylko w stadium projektów i nigdy nie rozpoczęto produkcji.

K-Wagen/Grosskampfwagen - super ciężki czołg przełamania

K-Wagen został zaprojektowany przez Josepha Vollmera i kapitana Wegnera (Wegera?) i zaaprobowany w grudniu 1917 roku. Planowano wprowadzenie go do służby w 1919 roku. Jego konstrukcja umożliwiała przewożenie go koleją w czterech oddzielnych częściach. K-Wagen posiadał kadłub z bocznymi wieżami, a grubość pancerza wynosiła od 10 do 30mm. Całkowita masa czołgu dochodziła do 148 - 150 ton. Pojazd ten miał długość 12,7m, szerokość 3,0m (wraz z bocznymi wieżami 6,0m) i wysokość 3,0m. Napęd stanowiły dwa silniki Daimler-Benz, o mocy 650KM każdy, co pozwalało mu osiągać maksymalną prędkość 7,5km/h. Uzbrojenie czołgu K-Wagen składało się z czterech dział 77mm (po dwa w każdej wieży) z 800 sztukami amunicji, oraz siedmiu karabinów maszynowych 7,92mm Maxim 08/15 z 21000 sztukami amunicji. Zastosowano w nim również zmodyfikowany system łączności i sterowania wykorzystywany wcześniej w U-bootach. Załogę stanowiło 22 ludzi. Brak surowców spowodował, że produkcję czołgu K-Wagen opóźniono i w listopadzie 1918 roku tylko dwa egzemplarze znajdowały się w zakładach Riebe-Kugellager w Berlinie w fazie produkcji. Obydwa zostały oddane przez Aliantów na złom.

LK.I (Leichte Kampfwagen) - lekki czołg kawalerii

LK.I został zaprojektowany przez Josepha Vollmera pod wyraźnym wpływem zdobycznej brytyjskiej tankietki Mark A. Konstrukcja bazowała na podwoziu samochodowym Daimlera i generalnie przypominała nieco z wyglądu samochód. Z przodu znajdował się silnik a pomieszczenie kierowcy mieściło się w tylnej części. Był to pierwszy niemiecki czołg posiadający zamontowaną tylnie wieżyczkę z umieszczonym w niej karabinem maszynowym 7,92mm Maxim 08/15. Grubość pancerza LK.I mieściła się w przedziale 8-14mm, a jego wymiary wynosiły odpowiednio 5,08m (długość), 1,95m (szerokość) i 2,52m (wysokość). Masa całkowita pojazdu wynosiła 6,89 ton. Napędzany był 4-cylindrowym silnikiem Daimler-Benz Otto Model 1910 o mocy 50-60KM, co pozwalało na rozwinięcie maksymalnej prędkości 14km/h. Zbiornik paliwa miał pojemność 140 litrów i czołg osiągał maksymalny zasięg operacyjny 70km. Załogę czołgu LK.I stanowiły 3 osoby. Zakładano wyprodukowanie 800 pojazdów tego typu, jednak do połowy 1918 roku ukończono jedynie prototypy.

LK.II (Leichte Kampfwagen) - lekki czołg kawalerii

LK.II był rozwinięciem czołgu LK.I lecz zamiast tylnie zamontowanej wieżyczki posiadał nadbudówkę z działem 37mm Kruppa lub 57mm Sokol. Grubość pancerza wynosiła 8-14mm a całkowita masa wzrosła do 8,75 ton. Napędzany był także 4-cylindrowym, benzynowym silnikiem Daimler-Benz Otto Model 1910, o mocy 55-60KM. Załoga, podobnie jak w czołgu LK.I liczyła 3 osoby. Pojazd osiągał prędkość 14-18km/h, przy zasięgu 65-70km. Jego długość wynosiła 5,06m, szerokość 1,95m a wysokość 2,52m. Planowano również wersję uzbrojoną w jeden lub dwa karabiny maszynowe 7,92mm Maxim 08/15, ale pozostała ona jedynie w fazie projektów. W czerwcu 1918 roku wyprodukowano dwa prototypy, a planowana produkcja dalszych 580 sztuk nigdy nie doczekała się realizacji. Po wojnie ukryto przed komisją aliancką elementy czołgów LK.II i niebawem rząd szwedzki w sekrecie nabył 10 sztuk tych pojazdów za sumę 100 000 koron. Przewiezione do Szwecji jako „płyty grzejne” i „części rolnicze”, zostały potem zmontowane i nadano im nazwę Stridsvagn m/21. Była to de facto zmodyfikowana wersja LK.II, uzbrojona w karabin maszynowy 6,5mm. W 1929 roku pojawił się przebudowany model m/21, uzbrojony w działo 37mm lub dwa karabiny maszynowe, z silnikiem Scania-Vabis - Strv m/21-29. Takim czołgiem odbył przejażdżkę Heinz Guderian podczas swej wizyty w Szwecji w 1929 roku. Strv m/21-29 pozostawały w służbie do 1938 roku, a jeden egzemplarz można dziś oglądać w Panzermuseum w Munster (Niemcy). Z czasem Niemcy wykupili większość udziałów w zakładach Landsverk, głównym konstruktorem został Joseph Voller i w 1931 roku wyprodukowano czołg Strv m/31 (L-10). Był to pierwszy czołg wybudowany całkowicie w Szwecji.

LK.III (Leichte Kampfwagen) - lekki czołg kawalerii

LK.III był konstrukcyjnie ulepszoną wersją czołgu LK.II z zamontowaną z przodu wieżyczką i silnikiem umieszczonym z tyłu. Podwozie nie opierało się już na samochodzie Daimlera, lecz składało się ze specjalnie skonstruowanych podzespołów. Głównym uzbrojeniem było rosyjskie działo 57mm Sokol, bądź 20mm Becker Flieger Kanone. Planowano wyprodukowanie 1000 sztuk, lecz do listopada 1918 roku nie został ukończony nawet prototyp.

Kraftprotze - lekki czołg piechoty Kruppa

Zaprojektowany przez zakłady Kruppa lekki czołg miał być obsługiwany przez dwuosobową załogę i stanowić osłonę dla posuwającej się za nim piechoty. Uzbrojenie miało się składać z pojedynczego karabinu maszynowego. Nie został ukończony nawet prototyp tego pojazdu.

Sturmpanzerwagen Oberschlesien - ciężki czołg szturmowy

Czołg ten został zaprojektowany przez zakłady Oberschlesien Eisenwerk (Oberschlesien-Eisen-Industrie w Gleiwitz, dzisiejsze Gliwice). Charakteryzował się centralnie umieszczoną wieżą z działem 37mm lub 57mm i dwiema małymi wieżyczkami, każda uzbrojona w karabin maszynowy. Planowana masa pojazdu miała wynosić około 19 ton. Napęd miał stanowić silnik o mocy 195KM, co umożliwiało by rozwinięcie maksymalnej prędkości 19km/h. Grubość pancerza miała dochodzić do 14mm. Załogę miało stanowić pięciu ludzi. Zamówiono dwa prototypy tego czołgu, jednak w momencie zakończenia wojny były one jedynie częściowo ukończone.

Daimler Sturmwagen

Zaprojektowany przez zakłady Daimlera czołg ten z wyglądu przypominał lekki czołg Kruppa i podobnie jak on miał być uzbrojony w pojedynczy karabin maszynowy. Jednakże nie zdążono nawet wybudować prototypu.

Beutepanzerwagen IV/V - zdobyczny brytyjski czołg Mark IV/V

Większość z czołgów używanych przez Niemców w okresie 1917-1918 było brytyjskimi jednostkami, których około 100 zostało zdobytych pod Cambrai a także w innych miejscach. Zostały one naprawione, poddane gruntownemu remontowi i przezbrojone w działa 57mm Sokol (czołgi typu Male) lub w 7,92mm Maxim 08 (czołgi typu Female) w miejsce brytyjskich dział 6-cio funtowych. Czołgi zostały zgrupowane w cztery kompanie czołgów zdobycznych - Sturmpanzerwagenabteilung (Beute).

Beutepanzerwagen Mark A - zdobyczna brytyjska tankietka Mark A

Zdobyczne egzemplarze tego czołgu były włączane w okresie 1917-1918 w skład kompanii czołgów zdobycznych - Sturmpanzerwagenabteilung (Beute).

Zdobyczne czołgi francuskie

Podczas ofensywy w listopadzie 1918 roku Niemcy zdobyli pewną ilość czołgów francuskich. Pojazdy te zostały również włączone w skład Sturmpanzerwagenabteilung (Beute).

Dane techniczne czołgów A7V i A7V/U

Model	A7V	A7V/U
Masa	32510kg	39600kg
Załoga	18	7
Silnik	2 x Daimler 165204 / 4-cylindrowy / 100KM	2 x Daimler 165204 / 4-cylindrowy / 100KM
Prędkość	Na drodze: 9-15km/h W terenie: 4-8km/h	Na drodze: 12,5km/h W terenie: ?
Zasięg	Na drodze: 60-80km W terenie: 30-35km	Na drodze: ? W terenie: 30km
Zbiornik paliwa	2 x 250l	2 x 250l
Długość	7,35-8,00m	8,38-8,50m
Szerokość	3,10-3,20m	4,69m
Wysokość	3,40-3,50m	3,14m
Uzbrojenie	57mm Maxim Nordenfeld 6 x 7,92mm Maxim 08/15 lub 57mm L/26 Sokol 6 x 7,92mm Maxim 08/15	57mm Maxim Nordenfeld 6 x 7,92mm Maxim 08/15 lub 57mm L/26 Sokol 6 x 7,92mm Maxim 08/15 lub niemieckie działo 77mm 6 x 7,92mm Maxim 08/15
Amunicja	57mm - 500 sztuk 7,92mm - 36000 sztuk	?
Pancerz	Front: 30mm Boki: 20mm Od góry: 15mm Pozostały: 20mm	Front: 30mm Boki: 20mm Pozostały: 20mm

1

6

---