Panzerkampfwagen VI Tiger Ausf H/E

Sd.Kfz.181

„Wir werden Sieger - durch unsren Tiger”

(Zwyciężymy - dzięki naszym Tygrysom)

Początki konstrukcji jednego z najsłynniejszych czołgów II Wojny Światowej sięgają 1937 roku. Od 1937 roku do połowy 1941 Henschel opracował i wyprodukował szereg prototypów średnich i ciężkich czołgów takich jak np. DW (Durchbruchwagen) I i II, VK 3001, VK 3601 i VK 6501. W tym samym czasie Dr.Porsche przygotował projekt własnej konstrukcji czołgu średniego - VK 3001 Leopard. Żaden z tych pojazdów nie wszedł do produkcji, jednakże doświadczenia jakich dostarczyły one obydwu firmom zaowocowały przy pracach nad ciężkim czołgiem Tiger.

26 maja 1941 roku, podczas narady dotyczącej rozwoju nowych broni Adolf Hitler nakazał firmom Henschel i Dr.Porsche dostarczyć plany ciężkiego czołgu, który miałby być gotowy latem 1942 roku. Krupp został zobowiązany do opracowania wież do obydwu pojazdów oraz dostarczenia głównego uzbrojenia. Programowi nadano nazwę „Tigerprogram”. Konstrukcja Henschla opierała się na wcześniejszych VK 3001(H) i VK 3601(H), podczas gdy projekt Porsche bazował na modelu VK 3001(P) Leopard. Nowy 45-tonowy czołg miał być uzbrojony w działo 88mm KwK L/56, zamontowane w opracowanej przez Kruppa wieży. Prace nad modelem Porsche posuwały się znacznie szybciej, jako że firma niezależnie opracowywała ciężki czołg

już od jesieni 1940 roku. Henschel, mniej zaawansowany w pracach nad własnym wariantem Tygrysa wykorzystał w VK 4501(H) dostępne części ze swych poprzednich projektów. Wieża Kruppa, pierwotnie przeznaczona do modelu VK 4501(P) została zmodyfikowana i wykorzystana w czołgu Henschla. Pierwsze osiem wyprodukowanych egzemplarzy wieży miało niższe boki i płaską górną powierzchnię z podwyższoną częścią centralną by uzyskać większy kąt opuszczania działa, pozostałe posiadały już wyższe boki i nachyloną górną powierzchnię. W połowie 1941 roku Henschel podjął decyzję o budowie dwóch prototypów - VK 4501(H) H1 i VK 4501(H) H2. Wariant H1 miał być uzbrojony w działo 88mm KwK 36 L/56, zainstalowane w przebudowanej wieży Kruppa, opracowanej dla VK 4501(P), natomiast wariant H2 miano wyposażyć w działo 75mm KwK 42 L/70 (konstrukcji Rheinmetall) i nowo skonstruowaną wieżę (przypominającą użytą później w czołgach Panther Ausf D1 i Ausf A). Ostatecznie wykonano tylko drewniany model takiej wieży. W drugiej połowie 1941 roku Henschel zdecydował o skoncentrowaniu się na wariancie H1, którego końcowy prototyp ukończono 17 kwietnia 1942 roku. Pierwszy Tiger Henschla, znany jako Versuchsserie Tiger Nr.V1 jako jedyny wyposażono w Vorpanzer (przednią osłonę pancerną) do ochrony dolnej części kadłuba i gąsienic.

Przedprodukcyjny Tiger I (Versuchsserie Tiger Nr.V1) wyposażony w Vorpanzer i komin powietrzny.

Obydwa prototypy, zarówno Henschla jak i Porsche przybyły na stację w pobliżu Rastenburga (dzisiejszy Kętrzyn) 19 kwietnia 1942 roku a następnie odbyły 11-kilometrową podróż do Rastenburga. 20 kwietnia 1942 roku o godzinie 11 przed południem obydwa pojazdy zostały zaprezentowane Hitlerowi w dniu jego urodzin w Wolfschanze (Rastenburg) w Prusach Wschodnich. W lipcu 1942 roku obydwie konstrukcje wysłano na szczegółowe testy do szkoły czołgistów w Berka w Niemczech. W ich trakcie VK 4501(P) okazał się nieudanym projektem, w przeciwieństwie do VK 4501(H), który udowodnił swe wysokie możliwości. W lipcu 1942 roku Tiger Henschla został zaaprobowany i skierowany do produkcji w zakładach Henschel und Sohn w Kassel. Pierwsze Tygrysy były gotowe w sierpniu 1942 roku. Ogółem do sierpnia 1944 roku firmy Henschel i Wegmann wyprodukowały 1355 sztuk czołgów Tiger (numery podwozia 250001 - 251346). Wegmann przygotowywał wieże, natomiast Henschel produkował podwozia i dokonywał finalnego montażu. Największą miesięczną produkcję osiągnięto w kwietniu 1944 roku, kiedy to zakłady opuściło 105 Tygrysów. Główną przyczyną odpowiedzialną za niską liczbę wytwarzanych pojazdów był skomplikowany proces produkcyjny i jego wysoki koszt. Około 500 sztuk ze wszystkich wyprodukowanych trafiło do służby w jednostkach sSSPzAbt. 7 czerwca 1943 roku Tiger z sPzAbt 502 został zaprezentowany japońskiemu ambasadorowi w Niemczech generałowi Oshimie, po czym jeden egzemplarz takiego czołgu sprzedano jeszcze w tym samym roku Japonii. Do wysłania pojazdu z powodu sytuacji militarnej nigdy jednak nie doszło i Japończycy wypożyczyli go Armii Niemieckiej (sSSPzAbt 101). Za w pełni wyposażonego Tygrysa (wraz z amunicją i aparaturą radiową) Henschel wyznaczył Japończykom cenę 645.000 RM, podczas gdy jego normalna cena wynosiła 300.000 RM. Niewielką liczbę czołgów Tiger (3 - 12) w 1944 roku sprzedano na Węgry. Niektóre źródła podają, że nabyciem Tygrysów zainteresowana była także Hiszpania, jednak do transakcji nigdy nie doszło.

„…PzKpfw VI z racji silnego pancerza, uzbrojenia i bojowych zdolności jest zasadniczo doskonałym czołgiem i posiada znaczną przewagę nad każdym czołgiem alianckim…” - raport brytyjski z 1943 roku na podstawie oględzin czołgu Tiger I zdobytego w Tunezji.

Ciężki czołg Tiger I otrzymał oznaczenie Panzerkampfwagen VI Tiger - Sd.Kfz.181. Oficjalnie produkowano tylko dwa warianty Tygrysów - Ausf H (z systemem tropikalnych filtrów powietrza „Feifel” - od listopada 1942 roku do sierpnia 1943 roku) i Ausf E (H1), jednak modyfikacje wprowadzane w trakcie produkcji pozwalają na wyróżnienie trzech głównych modeli - wczesnego, środkowego i późnego. Tygrysy późnego etapu produkcji nieznacznie różniły się od wcześniejszych wozów i posiadały szereg wspólnych części mechanicznych z czołgami Panther i Tiger II w celu uproszczenia produkcji. Poza tym wiele starszych Tygrysów przebudowano i wyposażono w nowsze części. Tiger I był uzbrojony w potężne działo 88mm (wywodzące się z działa 88mm Flak 36 L/56), które czyniło go bardzo niebezpiecznym przeciwnikiem dla alianckich czołgów a gruby pancerz sprawiał, że był on praktycznie niezniszczalny. Zarówno Shermany z 76-milimetrowym działem jak i T-34, wyposażone w działo 85mm miały szansę pokonać Tygrysa jedynie z małej odległości. Donoszono, że w lipcu 1944 roku dowódca 3.kompanii schwere Panzer Abteilung 506 kapitan Wakker zniszczył radziecki czołg T-34 z dystansu 3900 metrów. Według Brytyjczyków do zniszczenia jednego Tygrysa potrzebnych było aż pięć Shermanów, przy czym tylko jeden z Shermanów wychodził z tej walki cało. Jedynymi słabymi punktami czołgu Tiger był tylny pancerz i silnik, który wymagał ciągłych przeglądów. W trakcie swej służby bojowej czołgi te zniszczyły ogromną ilość pojazdów przeciwnika, co przyczyniło się do powstania „Tigerfobii” - mitu o jego niezwyciężoności i straszliwej potędze. Tiger miał ogromny wpływ na morale żołnierzy zarówno niemieckich jak i alianckich. Niemcy czuli się bezpieczniej, natomiast wśród Aliantów za Tygrysa brano prawie każdy czołg, szczególnie późny wariant PzKpfw IV - „…czołgi T-34 i KV zniszczyły setki Tygrysów…” - napisano w artykule rosyjskiej gazety o Bitwie pod Kurskiem (Agencja Prasowa Novosti, 1943 rok).

250 wczesnych Tygrysów było napędzanych 12-cylindrowym silnikiem Maybach HL 210 P 45 o całkowitej mocy 650KM. Silnik ten był zbyt słaby, co zmniejszało osiągi czołgu, zwłaszcza w warunkach terenowych. Aby rozwiązać ten problem od maja 1943 roku we wszystkich pojazdach montowano 12-cylindrowe silniki Maybach HL 230 P 45 o zwiększonej do 700KM mocy. Hałas silnika był bardzo donośny. Dobrze go zapamiętano wśród żołnierzy alianckich i wspominano z respektem. Pierwsze 500 (495) sztuk czołgów Tiger wyposażono w kominy powietrzne, umożliwiające poruszanie się pod wodą na głębokości 4 - 5 metrów przez 2,5 godziny. Późniejsze modele miały jedynie wyposażenie brodzące, pozwalające na jazdę na głębokości do 1,3m. Tygrysy posiadały 5-osobową załogę, składającą się z dowódcy, działowego, ładowniczego, radiooperatora i kierowcy. We wnętrzu czołgu mieściły się cztery przedziały - kierowania i działowego-radiooperatora (obydwa oddzielone zespołem transmisyjnym i przekładni), bojowy (wieża) oraz silnikowy. Kierowca kierował pojazdem za pomocą kierownicy, sterującej hydrauliczny mechanizm skrętu. W

przypadku awarii do dyspozycji były dwie ręczne dźwignie sterowania. Dźwignie

kontrolowały ręczne hamulce, wykorzystywano je także podczas parkowania. Zawieszenie składało się z koła napędowego, koła napinającego i zachodzących na siebie kół jezdnych (w sumie 36 sztuk). Zastosowany w czołgu Tiger I sposób rozmieszczenia kół jezdnych był przyczyną blokowania mechanizmu gąsienic przez błoto, kawałki lodu i kamienie, co unieruchamiało pojazd. Aby temu zapobiegać podwozie wymagało częstych przeglądów, szczególnie na Froncie Wschodnim. Tygrysy wyposażono w dwa typy gąsienic - węższe, 520-milimetrowe, wykorzystywane podczas transportu i szersze, używane bojowo 720-milimetrowe. Podczas transportu koleją przed założeniem gąsienic na każdej z osi zdejmowano zewnętrzne koła jezdne. W celu szybszego załadunku i wyładunku Tygrysów produkowano specjalne niskoplatformowe wagony kolejowe. Doświadczona załoga była w stanie wymienić gąsienice w ciągu pół godziny. Pozostały czas potrzebny był między innymi na usunięcie lub założenie zewnętrznych kół jezdnych i bocznych osłon przeciwbłotnych oraz zagięcie lub odgięcie części przednich i tylnych tych osłon.

Tiger I - wnętrze wieży, widoczny zamek działa i stanowisko działowego.

Wieża z działem 88mm była zainstalowana na pierścieniu o średnicy 185cm. Wewnątrz przewożono 92 sztuki pocisków przechowywanych w stelażach na podłodze kadłuba i boku nadbudówki. Wystrzał pocisku z działa następował elektrycznie. Duże rozmiary działa sprawiały, że wieża podzielona była na dwie sekcje - działowego i dowódcy po lewej stronie oraz ładowniczego po prawej. Obrót wieży następował hydraulicznie, jednak do precyzyjnych poprawek używano również pokręteł ręcznych.

W trakcie produkcji czołgi Tiger były wciąż modyfikowane i ulepszane. Otwór strzelniczy w wieży we wczesnej wersji został zastąpiony włazem ewakuacyjnym (używanym także do załadunku amunicji) w modelach środkowego okresu produkcji. Dwa otwory działowego (do obiektywów teleskopowego celownika TZF 9b) w jarzmie działa we wczesnych wariantach Tygrysów wzmocniono pancernym blokiem w pojazdach środkowego okresu produkcji a w późnej wersji zastąpiono je pojedynczym otworem (do obiektywu celownika TZF 9c). Centralnie zamontowany reflektor w późniejszych modelach zastąpił dwa wcześniej instalowane przednie reflektory Boscha. Stosowano trzy odmienne typy pokryw wydechowych: dwa we wczesnych Tygrysach i jeden w późniejszych wozach. Pod koniec 1943 roku wymieniono bębnowatą kopułę dowódcy na opracowany dla czołgu Tiger II jej odlewany wariant. Od lutego 1944 roku Tygrysy miały montowane sprężyste koła jezdne o stalowych obręczach, podobnie jak w czołgach Tiger II i Panther II. Donoszono, że około 800 sztuk wozów zostało wyposażonych w tego typu koła. Koła te posiadały wewnętrzną gumową obręcz i bazowały na kołach używanych w radzieckich ciężkich czołgach KV. Mogły one wytrzymać większy nacisk od standardowych, opracowanie ich umożliwiło też zmniejszenie liczby kół jezdnych z trzech do dwóch na oś. Były one produkowane w zakładach Deutsche Eisenwerke. Oprócz fabrycznych modyfikacji podczas służby w Tunezji sPzAbt 501 dokonał przeróbek polowych w swoich Tygrysach. Obejmowały one instalację cieńszych i węższych osłon przeciwbłotnych bez składanych odcinków i przeniesienie reflektorów Boscha z górnej płyty kadłuba na czołową płytę (zamontowano je na podpórkach). Od września 1943 roku Tygrysy często pokrywano Zimmeritem - pastą antymagnetyczną.

Po raz pierwszy czołgów Tiger użyto bojowo 29 sierpnia i 21/22 września 1942 roku w 1.Kompanii sPzAbt 502 pod Mga, na południowy-wschód od Leningradu. Ten nieudany bój zakończył się zdobyciem przez Rosjan jednego Tygrysa, który został poddany oględzinom a następnie w 1943 roku trafił na ekspozycję zdobycznego sprzętu w moskiewskim Parku Gorkiego. Niepowodzenie to tłumaczono problemami mechanicznymi i trudnym terenem, zupełnie nie nadającym się do zastosowania ciężkich czołgów. W grudniu 1942 roku czołgi Tiger z tej samej jednostki brały udział w walkach w pobliżu Tunisu w Afryce Północnej. „Miałem okazję oglądać pole bitwy w Fais Pass w Tunezji po odbiciu go z rąk nieprzyjaciela. Z oględzin naszych zniszczonych czołgów wynikało, że pociski 88mm przebijały wieżę na wylot.” - raport amerykańskiego pułkownika z Tunezji.

W Tygrysy były wyposażane specjalne kompanie i bataliony ciężkich czołgów (schwere Panzer Abteilung - sPzAbt) zarówno Armii, jak i Waffen SS. Początkowo kompanie liczyły po 9 czołgów a od połowy 1943 roku zwiększono ich liczbę do 14 pojazdów w każdej kompanii. W 1943 ustalono, że bataliony Tygrysów będą liczyły po 45 czołgów. Jednostki Armii (sPzAbt) nosiły numery od 501 do 510, natomiast Waffen SS (sSSPzAbt) od 101 do 103. Bataliony Waffen SS sformowano z trzech kompanii ciężkich czołgów przydzielonych do pułków pancernych dywizji „LSSAH”, „Das Reich” i „Totenkopf”. Czołgi Tiger trafiły również do ciężkiej kompanii w pułku pancernym Dywizji „Grossdeutschland”, która stopniowo sformowała kompletny batalion ciężkich czołgów. Tygrysy służyły także w batalionie kontroli radiowej (Funklenk) ciężkich czołgów - sPzAbt (FKL) 301 i kompanii kontroli radiowej (Funklenk) ciężkich czołgów - PzKp (FKL) 316. Czołgów tych używano też w oddziałach formowanych z pozostałości większych jednostek oraz w kompaniach treningowych i testowych. Podczas swej służby Tygrysy walczyły na wszystkich frontach II Wojny Światowej - na Wschodzie, w Afryce i na Zachodzie.

Pierwszy zdobyty na Froncie Leningradzkim Tiger z sPzAbt 502 w Parku Gorkiego w Moskwie oglądany przez dwóch marszałków Związku Radzieckiego - G.Żukowa i K.Woroszyłowa. Zwraca uwagę nietypowe umieszczenie skrzyni narzędziowej na wieży. Obok Żukowa szef Departamentu Uzbrojenia Armii Czerwonej gen.płk. S.Wannikow.

(zdjęcie i informacje udostępnił Dmitry Pyatakhin)

W 1944 roku 84 czołgi Tiger przekonwertowano na wozy dowodzenia - Befehlswagen Tiger I Ausf E (Sd.Kfz.267/268), wyposażone w dodatkową aparaturę radiową: Sd.Kfz.267 posiadał 30-watowy nadajnik/odbiornik FuG8 i 10-watowy nadajnik FuG5, podczas gdy Sd.Kfz.268 20-watowy nadajnik/odbiornik FuG7 i 10-watowy nadajnik FuG5. W okresie sierpień - grudzień 1944 roku 18 wycofanych lub uszkodzonych Tygrysów przebudowano na pojazdy Sturmtiger, uzbrojone w krótkolufowy moździerz rakietowy Raketenwerfer 61 kalibru 38cm. W 1944 roku trzy służące w sPzAbt 509 czołgi Tiger zostały w warunkach polowych przekonwertowane na wozy ewakuacyjne - Bergepanzer Tiger. W listopadzie 1944 roku wszystkie trzy przeniesiono do sPzAbt 501. Jeden Tiger I środkowego okresu produkcji uszkodzony we Włoszech w pobliżu Anzio przebudowano w warsztatach sPzAbt 508 na pojazd specjalnego zastosowania. Przebudowa ta miała miejsce w dniach 1 - 5 marca 1944 roku. Zdemontowano działo a wieżę przesunięto do tyłu i unieruchomiono. Na szczycie umieszczono dźwig oraz 10-tonowy żuraw. Pojazd wyposażono także w inne urządzenia pomocnicze. Ten szczególny wóz został zdobyty pomiędzy 20 kwietnia a 25 maja 1944 roku przez Brytyjczyków, którzy wzięli go za Bergetigera z dźwigiem. Nie był to jednak Bergetiger, lecz pojazd do rozmieszczania ładunków wybuchowych oraz wóz ewakuacyjny. Bergepanzer Tiger

Tiger przebudowany w warunkach polowych na pojazd specjalnego zastosowania.

otrzymał oznaczenie Sd.Kfz.185, jednak nie zostało ono zatwierdzone jako, że takie oznaczenie otrzymał również pojazd Jagdtiger z działem 88mm KwK 43 L/71. Prowadzono także próby z Tygrysem uzbrojonym w działo 88mm KwK 43 L/71, jednakże przeciągały się one i ostatecznie zarzucono je na korzyść konstrukcji Tiger II, która miała zastąpić czołg Tiger I.

Tiger I - wariant późnego okresu produkcji w Musee des Blindes w Saumur

we Francji. Czołg posiada węższe gąsienice transportowe.

(zdjęcie udostępnił Eric Peytavin)

Tygrysy okazały się doskonałą bronią, szczególnie w rękach takich asów jak SS-Haupsturmfuhrer Michael Wittman, czy porucznik Otto Carius. Sam Adolf Hitler powiedział w 1944 roku: „Jeden batalion Tygrysów jest wart tyle co normalna dywizja pancerna…”. Słowa te nabierają znaczenia zwłaszcza w obliczu działań bojowych Wittmana w Villers-Bocage i Cariusa w Malinawie. Potężny Panzerkampfwagen VI Tiger pozostał symbolem siły niemieckich jednostek pancernych w II Wojnie Światowej. Obecnie można oglądać w muzeach sześć czołgów Tiger - w Rosji (Kubinka i Snegiri), we Francji (Saumur i Vimoutiers) oraz w Anglii (Bovington).

Tiger w akcji!

7 lipca 1943 roku pojedynczy Tiger dowodzony przez SS-Oberscharfuhrera Franza Staudeggera z 2 plutonu 13.Kompanii Pancernej 1.Dywizji Grenadierów Pancernych SS „LSSAH” napotkał grupę około 50 radzieckich czołgów T-34 w pobliżu Psyolknee (południowy sektor Łuku Kurskiego). Staudegger zużył całą amunicję niszcząc 22 czołgi, podczas gdy pozostałe wycofały się. Za to osiągnięcie został odznaczony Krzyżem Rycerskim.

8 sierpnia 1944 roku pojedynczy Tiger dowodzony przez SS-Unterscharfuhrera Willi Feya z 1.Kompanii sSSPzAbt 102 napotkał brytyjską kolumnę czołgów, niszcząc 14 z 15 Shermanów. Jeszcze tego samego dnia używając dwóch ostatnich pocisków zniszczył kolejny czołg nieprzyjaciela. SSSPzAbt 102 straciła wszystkie swoje Tygrysy podczas walk w Normandii, jednakże w ciągu 6 tygodni zgłosiła zniszczenie 227 czołgów alianckich.

Mit włoskich Tygrysów

W maju 1943 roku 36 Tygrysów dostarczono rzekomo do Włoch w celu sformowania nowej dywizji szturmowej nazwanej „Mussolini” (1-sza) Dywizja Pancerna Grupy Pancernej „Leonessa”. W związku z kapitulacją Włoch we wrześniu 1943 roku ich służba miała trwać dosyć krótko. Zostały one skonfiskowane i ponoć szybko wcielone do jednej z jednostek schwere SS Panzer Abteilung. W rzeczywistości włoska Dywizja Pancerna „M” (a nie „Mussolini”) sformowana przez oddziały „Camice Nere” (włoskiej milicji faszystowskiej) była w zasadzie silną brygadą, składającą się z 5800 ludzi. Posiadała 24 działa 88/55 Flak a Grupa Pancerna (Gruppo Corazzato Leonessa) składała się 12 czołgów PzKpfw IV Ausf H, 12 czołgów PzKpfw III Ausf N i 12 dział szturmowych StuG III Ausf G, jednak nigdy nie posiadała w swym składzie wozów PzKpfw VI Tiger !! Po zawieszeniu broni jednostka została rozwiązana a 36 czołgów powróciło do oddziałów Waffen SS. (Informacje udostępnił Eusebi Eugenio, Cadoneghe, Padova).

Radziecki T-55 przekonwertowany na Tygrysa.

(zdjęcie udostępnił Geoffrey Zimmer)

Wstęp z raportu oględzin Pz.Kw.VI (Tiger) Model E,

przygotowanego przez College of Science, School of Tank Technology,

Chobham Lane Chertsey, styczeń 1944 roku.

Pz Kw VI został wprowadzony do służby przez wroga na jesieni lub zimą 1942 roku, pojawił się w Afryce Północnej w styczniu 1943 roku a następnie na Sycylii i froncie radzieckim.

Czołg który poddano badaniom to Pz Kw VI (E) lub Sd.Kfz.182, znany także jako Tiger, wybudowano go w zakładach Henschel u Soehne G.m.b.H.

Tiger wyróżnia się z powodu swej masy bojowej, wynoszącej około 56 ton, co czyni go najcięższym wozem pancernym będącym obecnie w służbie. Główne uzbrojenie stanowi działo 8,8cm, podczas gdy pancerz czołowy osiąga 102mm. Innym taktycznym wyróżnikiem jest możliwość poruszania się w ograniczonym zakresie pod powierzchnią wody na głębokości około 15 stóp.

Jednakże rozmiar i masa nakładają nań pewne ograniczenia - z powodu swej szerokości utrudniony jest jego transport, natomiast duże zużycie paliwa (określane przez wroga na 2,75 galona na mile w warunkach terenowych) zmniejsza znacznie jego zasięg działania.

Wysoka jakość wykonania oraz konstrukcja niczym wprost z desek projektantów nie są jednak wolne od elementów zbędnych, podnoszących koszty i wydłużających czas produkcji.

Interesującym rozwiązaniem w niemieckim pojeździe jest wstępne łączenie płyt pancernych obok standardowo stosowanego. Metoda ta niewątpliwie wydaje się konieczna przy produkcji grubszych pancerzy.

Układ kierowniczy jest zasadniczo podobny do układu „Merritt-Brown”. Skrzynia biegów ma wiele wspólnego z innymi jednostkami produkcji Maybacha, prawdopodobnie największą jej zaletą konstrukcyjną jest zastosowanie dużej ilości biegów przednich (w tym przypadku ośmiu) w stosunkowo zwartej skrzyni głównej. W pełni automatyczny system zmiany biegów pozostaje w wyraźnym kontraście z praktyką stosowaną dotychczas u Aliantów.

Układ napędowy i sterowania jest wyjątkowo skomplikowany i niewątpliwie kosztowny i czasochłonny w produkcji. Pewnym usprawiedliwieniem może być, w opinii tych którzy prowadzili ten czołg bardzo łatwa kontrola nad pojazdem.

Jak dotąd brak wskazówek na to, że Niemcy wolą silniki wysokoprężne - Pz.Kw.VI jest napędzany 12-cylindrowym silnikiem benzynowym Maybach. Bez wątpienia został on opracowany specjalnie do ciężkiego czołgu i jest logicznym rozwiązaniem 12-cylindrowego silnika Maybach typ 120 TRM, używanego w wozach Pz.Kw.III i Pz.Kw.IV. Jest też generalnie konstrukcyjnie do niego podobny. Ponieważ silnik ten jest przykładem najświeższej niemieckiej myśli technicznej, zasługuje na dokładniejsze badania. Trzeba też przyznać, że jest to bardzo udana konstrukcja - zwarta, lekka i przejrzysta.

Dane techniczne czołgów Tiger I

Masa	56000kg (wczesny) 57000kg (późny)
Załoga	5
Silnik	Maybach HL 210 P 45 / 12-cylindrowy / 650KM (wczesny) Maybach HL 230 P 45 / 12-cylindrowy / 700KM (późny)
Zbiornik paliwa	534 litrów
Prędkość	Na drodze: 38km/h W terenie: 10 - 20km/h
Zasięg	Na drodze: 140km
Długość	8,45m
Szerokość	3,4 - 3,7m
Wysokość	2,93m
Uzbrojenie	88mm KwK 36 L/56 2 x 7,92mm MG 34 (wczesny) 3 x 7,92mm MG 34/42 (późny) 6 x NbK 39 90mm wyrzutniki dymne (wczesny)
Amunicja	88mm - 92 sztuki 7,92mm - 4500-5700 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Wieża przód: 100/8 Góra kadłuba przód: 100/10 Dół kadłuba przód: 100/24 Wieża boki: 80/0 Góra kadłuba boki: 80/0 Dół kadłuba boki: 80/8 Wieża tył: 80/0 Kadłub tył: 80/8 Wieża góra, dno: 25/81-90 Góra kadłuba góra, dno: 25/90 Dół kadłuba góra, dno: 25/90 Jarzmo działa: 100-110/0

Grubość przebijanej płyty pancernej nachylonej pod kątem 30° od pionu

88mm KwK 36 L/56

Amunicja	100m	500m	1000m	1500m	2000m
Panzergranate 39	120mm	110mm	100mm	91mm	84mm
Panzergranate 40*	171mm	156mm	138mm	123mm	110mm

*z jądrem wolframowym

Konwersje czołgu Tiger I

Befehlswagen Tiger I Ausf E (Sd.Kfz.267/268) - czołg dowodzenia

Sturmpanzer (Sturmmorser) Sturmtiger Ausf E - ciężki moździerz rakietowy

Bergewagen Bergetiger - ciężki wóz ewakuacyjny

Tiger(P) - konstrukcja wariantu Porsche (wybudowano 5 sztuk)

Schwerst-Flammpanzer auf Tiger I - czołg miotacz płomieni (planowany)

Sturmpanzer Bar - z działem 305mm L/16 (planowany)

Sturmpanzer Tiger I - z działem 170mm Kanone 44

Sturmpanzer Tiger I - z moździerzem 210mm Morser 18/43 (projekt)

Sturmpanzer Tiger I - podstawa ciężkiego moździerza Skoda 305mm Granatwerfer (projekt)

Tiger I - wóz transportowy 240mm Kanone 4 (projekt)

Panzerkampfwagen VI Tiger II Ausf B

1

193

---