Panzerkampfwagen VI Tiger II Ausf B

Königstiger / Tiger II

Sd.Kfz.182

„Na drodze z Bollersdorf do Strausberg stało 11 czołgów Stalin, a w oddali na skraju wioski znajdowało się około 120 - 150 nieprzyjacielskich czołgów przygotowanych do tankowania paliwa i uzupełniania amunicji. Otworzyłem ogień i zniszczyłem pierwszy i ostatni z kolumny 11 Stalinów…W trakcie tej akcji na swoje konto zapisałem 39 zniszczonych czołgów wroga.” - SS-Hauptscharfuhrer Karl Körner, schwere SS Panzer Abteilung (103) 503 / III Korpus Pancerny SS, wschodnie Niemcy, kwiecień 1945 roku.

Panzerkampfwagen VI Tiger II Ausf B „Königstiger” (Sd.Kfz.182) / VK 4503(H) był najpotężniejszym czołgiem bojowym II Wojny Światowej. Do końca wojny Alianci nie posiadali broni mogącej z nim konkurować. Tiger II łączył w sobie potężne i efektywne działo z pancerzem, którego praktycznie nie mógł przebić żaden aliancki czołg ani działo przeciwpancerne. Potwierdzeniem tego są jego bojowe osiągnięcia.

VK 4502(P) / Typ 181

Plany opracowania wozu Tiger II sięgają maja 1941 roku, rok przed rozpoczęciem produkcji czołgów Tiger I. Na przełomie lat 1942/43 projektanci zaczęli prace nad nowym ciężkim czołgiem, który w przyszłości miałby zastąpić Tygrysa. W styczniu 1943 roku Hitler nakazał aby nowy pojazd uzbrojono w długolufowe działo 88mm, posiadać powinien on też 150-milimetrowy pancerz czołowy i 80-milimetrowy boczny. Płyty czołowe i boczne podobnie jak w nowych czołgach PzKpfw V Panther (Sd.Kfz.171) miały być nachylone. Prace nad projektem ponownie zlecono firmom Henschel i Porsche. Porsche przygotował dwa warianty, oparte na wcześniejszej konstrukcji VK 4501(P), oznaczone jako VK 4502(P). Pierwszy z nich, Typ 180 (Turm Vorne) A/B posiadał wieżę zamontowaną centralnie, natomiast drugi, Typ 181 (Turm Hinten) A/B/C miał wieżę w tylnej, a silnik w środkowej części pojazdu (podobnie jak we współczesnym bojowym czołgu izraelskim Merkava). Obydwa warianty miały identyczne podwozie i kadłub oraz inne części a także benzynowo-elektryczny system napędowy z VK 4501(P). Obydwa były też do siebie bardzo podobne, z jedyną różnicą w postaci umieszczenia wieży i niektórych mechanicznych części. Wyprodukowano jedynie ich drewniane makiety. Wariant Henschla został opracowany dużo szybciej i skierowano go do seryjnej produkcji. Posiadał on w celu ustandaryzowania produkcji czołgów, zarządzonej w lutym 1943 roku wiele części wspólnych z wozami PzKpfw V Panther i Panther II (np. górne włazy kadłubowe). Konstrukcja VK 4503(H) kompletnie różniła się od pierwszego Tygrysa, częściowo przypominała zaś powiększoną Panterę. 20 października 1943 roku drewnianą makietę czołgu Tiger II, konstrukcji Henschla zaprezentowano Adolfowi Hitlerowi w Arys (Orzysz) w Prusach Wschodnich. W grudniu 1943 roku w zakładach Henschla w Kassel zaczęto przygotowania do rozpoczęcia produkcji i wybudowano trzy prototypy. Seryjną produkcję zapoczątkowano w styczniu 1944 roku i zakończono w marcu 1945 roku. Z zamówionych pierwotnie 1500 sztuk wybudowano jedynie 489 pojazdów (i trzy prototypy - V1, V2 i V3) w czterech seriach (420500, 420530, 420590 i 420680). Proces produkcyjny był opóźniany przez trudną sytuację wojenna Niemiec oraz naloty bombowe, które zniszczyły całkowicie zakłady w Kassel.

Okres produkcji	Liczba wybudowanych
Grudzień 1943	12
Styczeń - grudzień 1944	377
Styczeń - marzec 1945	100

Pierwsze Tygrysy Królewskie (poza trzema prototypami), produkowane w okresie styczeń - wrzesień 1944 roku pokrywano antymagnetyczną pastą Zimmerit. Cześć pojazdów wybudowanych przed czerwcem 1944 roku wyposażono również w urządzenia umożliwiające przeprawianie się przez przeszkody wodne, jednakże głównie w celach testowych. Generalnie w trakcie produkcji wprowadzono w czołgach Tiger II wiele modyfikacji, w tym wymieniono system uszczelnienia, typ użytych gąsienic, gniazda, zainstalowano dodatkowe ogniwa gąsienic, itp. Żadna z nich nie wpłynęła jednak znacząco na wygląd lub osiągi pojazdu.

Königstiger z wczesną (Porsche) wersją wieży.

Pierwsze 50 Tygrysów Królewskich (w tym trzy egzemplarze prototypowe) wyposażono w wieże Kruppa, opracowane dla modelu VK 4502(P) - potocznie określane jako wieże Porsche. Późniejsze wozy posiadały już wieże opracowane przez Kruppa specjalnie do konstrukcji Henschla (nazywane wieżami Henschla lub wieżami produkcyjnymi Kruppa). Obydwa rodzaje wież montowano w centralnej części czołgu. Wieża Porsche pierwotnie była przeznaczona do czołgu VK 4502(P), który bazował na podwoziu VK 4501(P). Projekt ten został odrzucony, jednak konstrukcja wieży została zaakceptowana i zaadoptowana w czołgu Tiger II Henschla, (ponieważ wieża Henschla nie była jeszcze ukończona). Wieża Porsche mieściła składające się z jednej części działo 88mm, podczas gdy w wieży Henschla instalowano dwuczęściowe działo 88mm (od maja 1944 roku). Tiger II z wieżą Porsche przewoził 80 sztuk pocisków, natomiast wersja produkowana z wieżą Henschla 86 sztuk. 75% amunicji przechowywano wzdłuż boków kadłuba, a pozostałe 25% z tyłu wieży. Poza tym przewożono 5850 sztuk amunicji do trzech karabinów MG 34/MG 42, wykorzystywanych do obrony przeciwlotniczej i bliskiej. Wieża Porsche miała kopułę dowódcy przesuniętą ku lewej stronie. W grudniu 1943 roku nakazano firmie Krupp opracować nową wieżę, która standardowo miała wchodzić na wyposażenie przyszłych czołgów. Krupp zastosował w miejsce wypukłej kopuły dowódcy kopułę o równej górnej powierzchni oraz jarzmo działa typu Saukopf. Wieże tą określano jako produkcyjną wieżę Kruppa lub Serien Turm (wieża seryjna). Tygrys Królewski z wieżą Porsche ważył 68500 kg, a z wieżą Henschla 69800 kg. Obydwa modele wież były produkowane przez Kruppa. Wieża mogła dokonać pełnego obrotu o 360° w 19 - 77 sekund, w zależności od obrotów silnika (przy 2000 obr/min - 19 sekund), ponieważ silnik napędzał hydraulicznie wieżę. Wieża mogła być też obracana ręcznie specjalnym pokrętłem obsługiwanym przez działowego.

Tiger II posiadał 12-cylindrowy silnik Maybach HL 230 P 30, o mocy 700KM (używany też w Panterach) i 8-biegową skrzynię Maybach OLVAR EG 401216 B, a także nowy mechanizm sterowania L 801 konstrukcji Henschla. Układ jezdny składał się z każdej strony z dziewięciu zespołów 800-milimetrowych, zachodzących na siebie, stalowych (z gumowymi krawędziami) kół jezdnych, zamocowanych na wałkach skrętnych. Pięć z nich było kołami zewnętrznymi a cztery wewnętrznymi. Taki system zachodzących na siebie kół jezdnych był podobnie jak w czołgach Tiger I przyczyną blokowania mechanizmu przez błoto, lód i kamienie, co unieruchamiało cały czołg. Pomimo tego, że w wozach Tiger II system ten ulepszono, nie rozwiązano wszystkich problemów, jak choćby tego, że zachodzące na siebie koła pod wpływem ciśnienia zmniejszały żywotność gąsienic czołgowych. Tygrysy Królewskie wyposażano w dwa typy gąsienic: węższe, 660-milimetrowe (wykorzystywane w transporcie) oraz 800-milimetrowe gąsienice bojowe. Duża masa pojazdów a także wysokie zużycie paliwa znacznie ograniczały ich mobilność (stosunek moc/masa - 10,1 KM/tonę). Tiger II osiągał maksymalną prędkość 35km/h na drodze i 17km/h w terenie. Zużycie paliwa, którego zapasy szybko się kończyły stanowiło poważny problem - jeden Tiger II spalał 500 litrów na 100km. Czołg mógł przewozić 860 litrów paliwa w 7 zbiornikach, co umożliwiało mu maksymalny zasięg 110 - 120km na drodze oraz 80km w terenie. Tygrysy Królewskie by móc pozostawać w zdolności operacyjnej wymagały ciągłej uwagi.

Tygrys Królewski z produkcyjną wieżą Kruppa.

Tiger II był uzbrojony w bardzo skuteczne działo czołgowe 88mm KwK 43 L/71 o długości 6,3m i efektywnym zasięgu maksymalnym 10km. Początkowo czołgi Tiger II wyposażano w binokularny celownik teleskopowy Turmzielfernrohr (TZF) 9b/1 a następnie w celownik jednoobiektywowy TZF 9d. Kąt wychylenia działa w płaszczyźnie pionowej wynosił od -8° do +17°. Masa pojedynczego pocisku 88mm wynosiła prawie 20kg, co zmniejszało szybkość oddawania strzałów. 88-milimetrowe działo było w stanie zniszczyć Shermana, Cromwella i T-34/85 z odległości 3500m, pozostając poza zasięgiem ich dział. Dodatkowo na wieżach czołgów Tiger II instalowano wyrzutniki Nahverteidigungswaffe (90mm NbK 39). Załogę chronił trudny do przebicia, gruby i pochyły pancerz i tylko nieliczne współczesne rodzaje broni były w stanie go zniszczyć i to z bliskiej odległości. Nie istnieją żadne doniesienia lub fotografie świadczące o tym, że czołowy pancerz Tygrysa Królewskiego został przebity w walce. Łatwiej było alianckim czołgom (np: Sherman Firefly, T-34/85, JS-2) przebić pancerz boczny tych pojazdów. Załoga czołgu Tiger II składała się z 5 ludzi - dowódcy, działowego, ładowniczego, kierowcy i radiooperatora. Wszyscy z wyjątkiem ładowniczego byli połączeni wewnętrznym systemem telefonicznym. Pojazd posiadał zestaw radiowy FuG5, zaś niektóre wozy zestaw FuG2.

„Któregoś dnia Royal Tiger z odległości nie większej niż 150 jardów wyeliminował mój czołg. Pięć z naszych czołgów otworzyło do niego ogień z dystansu od 200 do 600 jardów i uzyskało 5 lub 6 trafień w przedni pancerz wroga. Wszystkie pociski odbiły się jednak od niego i Tygrys wycofał się. Jeśli tylko mielibyśmy czołg taki jak Tygrys jeszcze dzisiaj bylibyśmy w domu.” - raport dowódcy czołgu sierż.Clyde'a D.Brunsona z 2.Armored Division, 1945 rok.

Według niemieckiego raportu z 23 marca 1944 roku, porównującego niemieckie czołgi z nowymi (wtedy) radzieckimi T-34/85 i JS-2 (122mm): „Tiger II ma zdecydowaną przewagę nad T-34/85 i JS 122.”

PzKpfw VI Tiger II Ausf B z wieżą produkcyjną Kruppa.

(zdjęcie wykorzystano za zgodą Tank Museum)

Czołgi Tiger II wykorzystywano także jako bazę dla wozów ewakuacyjnych Bergewagen (wyprodukowano 18 sztuk, nie jest to jednak potwierdzone), ciężkich niszczycieli czołgów Jagdpanzer Jagdtiger Ausf B (Sd.Kfz.186), pojazdów Grille 17/21/30/42 (prototypowa seria dział samobieżnych) i wozów transportowych do projektu 280mm Kanone 5. W końcu 1944 roku Krupp zaproponował by przezbroić wszystkie czołgi w działa 105mm KwK L/68, jednak do realizacji tego pomysłu nie doszło. Poczyniono także liczne modyfikacje w wieży (w tym instalacja dalmierza) i kadłubie (w tym przebudowa tylnej pokrywy), lecz nie zdążono ich wprowadzić przed końcem wojny. Od listopada 1944 roku 20 Tygrysów Królewskich przekonwertowano w zakładach Wegmann na czołgi dowodzenia - Befehlswagen Tiger II Ausf B (Sd.Kfz.267/268), wyposażone w dodatkową aparaturę radiową. Użyto dwóch typów zestawów radiowych: FuG8 (Sd.Kfz.267) i FuG7 (Sd.Kfz.268). Pierwsze czołgi dowodzenia weszły do służby w lutym/marcu 1945 roku. Obydwa warianty mogły przewozić 63 sztuki amunicji.

Tiger II z wieżą produkcyjną Kruppa ze schwere Panzer Abteilung 503 Feldherrnhalle w Budapeszcie, 1945 rok.

Tygrysy Królewskie wchodziły w skład jednostek schwere Panzer Abteilung (ciężkie bataliony czołgów) zarówno w oddziałach Wehrmachtu jak i Waffen SS. Większość trafiła do Wehrmachtu, a 150 sztuk przydzielono oddziałom Waffen SS. Pierwsze czołgi schwere Panzer Abteilung (zarówno Wehrmachtu jak i Waffen SS) otrzymały już w lutym 1944 roku. Pięć pierwszych wyprodukowanych czołgów Tiger II przydzielono do Panzer Lehr Division (Panzer Kompanie Funklenk 316), jednak nie zostały one użyte bojowo. Po raz pierwszy Königstigery zostały bojowo wykorzystane w maju 1944 roku w pobliżu Mińska, a następnie (w schwere Panzer Abteilung 501) w lipcu 1944 roku w Sandomierzu w Polsce. Jedynie dwie kompanie schwere Panzer Abteilung 503, wyposażone w pojazdy Tiger II (z wieżami Porsche) wysłano do walk w Normandii, gdzie mechaniczne problemy przyczyniły się do tego, że do końca sierpnia 1944 roku wszystkie utracono. Tygrysy Królewskie ze schwere Panzer Abteilung 506 wzięły udział w walkach podczas operacji „Market Garden” w Holandii w 1944 roku. Czołgi tego typu walczyły też w Ardenach w ramach Kampfgruppe Peiper (w schwere SS Panzer Abteilung 501). Na Froncie Wschodnim wykorzystano je bojowo w walkach na Węgrzech i w środkowej Polsce w latach 1944 i 1945. Tygrysy Królewskie okazały się doskonałą bronią i trudnym przeciwnikiem, zwłaszcza z doświadczonymi załogami i odpowiednio utrzymane. Niewielka liczba czołgów Tiger II wzięła udział w obronie Berlina w kwietniu i maju 1945 roku. Tiger II ze schwere Panzer Abteilung 503 był ostatnim niemieckim czołgiem zniszczonym podczas II Wojny Światowej. Został on wysadzony przez swą załogę w Austrii 10 maja 1945 roku.

Obecnie przemalowany i zewnętrznie nienaruszony egzemplarz Königstigera stoi jako pomnik na północ od St.Vith w Belgii. Poza tym czołgi Tiger II można oglądać w muzeach w Saumur (Francja), Bovington i Shrivenham (Anglia, czołg z Bovington jest prototypem V2), Munster (Niemcy), w Patton Museum w Fort Knox (USA), Thun (Szwajcaria) i w Kubince (Rosja). Potężny Tiger II, tak jak i Tiger I pozostanie na zawsze symbolem groźnych niemieckich formacji pancernych II Wojny Światowej.

„Klein Tiger”

W grudniu 1944 roku Henschel zaproponował konstrukcję 33-tonowego czołgu Klein Tiger (mały Tiger), który miał być lżejszą wersją Königstigera. Jego napęd miał stanowić silnik Maybach HL 230 P 30, o mocy 630KM. Pojazd miał chronić 80-milimetrowy pochyły pancerz czołowy i 160-milimetrowy pancerz boczny, o specjalnej, nowo opracowanej warstwowej strukturze. Klein Tiger miano uzbroić w działo Kruppa 100mm PWK (Panzerwurfkanone), będące w stanie przebijać pancerz o grubości 200mm. Projekt ten pozostał jedynie na kartach projektantów.

Dane techniczne czołgów Tiger II

Masa	68000kg
Załoga	5
Silnik	Maybach HL 230 P 30 / 12-cylindrowy / 700KM
Prędkość	Na drodze: 35 - 38km/h W terenie: 17km/h
Zasięg	Na drodze: 110 - 120km W terenie: 80km
Zbiornik paliwa	860 litrów
Długość	7,26m (bez działa) 10,28 (z działem)
Szerokość	3,65m (bez osłon) 3,75m (z osłonami)
Wysokość	3,09m
Uzbrojenie	88mm KwK 43 L/71 3 x 7,92mm MG 34/42 (1 x w kadłubie) (1 x sprzężony z działem) (1 x w kopule dowódcy)
Amunicja	88mm - 80 sztuk (Porsche) / 86 sztuk (Krupp) 7,92mm - 5850 sztuk
Pancerz (mm/kąt) c.d. Pancerz (mm/kąt)	Wieża przód: 180/9 Wieża Porsche przód: 60-110/półokrągła Nadbudówka przód: 150/50 Kadłub przód: 100/50 Wieża boki: 80/21 Wieża Porsche boki: 80/30 Nadbudówka boki: 80/25 Kadłub boki: 80/0 Wieża tył: 80/21 Wieża Porsche tył: 80/30 Kadłub tył: 80/0 Wieża góra, dno: 40/78 / 40/90 Wieża Porsche góra, dno: 40/77 / 40/90 Nadbudówka góra, dno: 40/90 Kadłub góra, dno: 40-25/90 Jarzmo działa: Saukopfblende

Grubość przebijanej płyty pancernej nachylonej pod kątem 30° od pionu

88mm KwK 43 L/71

Amunicja	100m	500m	1000m	1500m	2000m
Panzergranate 39	203mm	185mm	165mm	148mm	132mm
Panzergranate 40/43*	237mm	217mm	193mm	171mm	153mm

*z jądrem wolframowym

Konwersje czołgu Tiger II

Befehlswagen Tiger II Ausf B (Sd.Kfz.267/268) - czołg dowodzenia

Bergewagen - czołg ewakuacyjny (wyprodukowano 18 sztuk)

Jagdpanzer Jagdtiger Ausf B (Sd.Kfz.186)

Grille 17/21/30/42 (prototypy)

Tiger II - wóz transportowy 280mm Kanone 5 (projekt)

PzKpfw VI Tiger Ausf B z wieżą produkcyjną Kruppa.

Czołg widoczny na zdjęciu został wyprodukowany we wrześniu 1944 roku przez zakłady Henschla. Miał on trafić do sPzAbt 509, jednak zamiast tego przydzielono go do sSSPzAbt 501. Jednostka ta w ramach Kampfgruppe Piper wzięła udział w ofensywie w Ardenach zimą 1944 roku. Pojazd ten z numerem na wieży 332 opuszczony przez załogę w pobliżu wsi Trois Point został zdobyty przez US Army 24 grudnia 1944 roku. Przetransportowano go do Spa i ostatecznie trafił do Aberdeen Proving Grounds w Maryland. Tam z częściowo odsłoniętą prawą stroną kadłuba i wieży został wystawiony jako eksponat. W 1957 roku odsłoniętą część przykryto cienkim arkuszem metalu. W 1992 roku czołg przeniesiono do Patton Museum w US Army Armor School w Fort Knox, Kentucky. Muzeum otrzymało kompletnie rozmontowany i przemalowany pojazd. Kustosz muzeum usunął wszystkie naniesione w ciągu kilkudziesięciu lat warstwy farby i dobrał odpowiednie kolory oryginalnego kamuflażu. Interesujące było odkrycie przez niego, że Niemcy pomalowali wnętrze czołgu nie kolorem kremowym/kości słoniowej lecz ciemno żółtym (dark yellow). Czołg jest obecnie wystawiony na ekspozycji wewnątrz hali.

1

207

---