Sturmtiger / Sturmpanzer VI / Tiger-Mörser

38cm RW61 auf Sturm(panzer)mörser Tiger

Podczas II Wojny Światowej Niemcy wyprodukowały szereg różnego rodzaju bojowych wozów pancernych, w tym czołgi szturmowe - Sturmpanzery. Miały być one wykorzystywane w zabudowanym, miejskim terenie jako ciężkie pojazdy wsparcia piechoty do niszczenia budynków oraz przeciwko silnie ufortyfikowanym punktom obrony. Pierwszym z nich był oparty na średnim czołgu Panzerkampfwagen III Sturminfanteriegeschütz 33, uzbrojony w ciężkie działo piechoty 150mm sIG. W 1942 roku wybudowano 24 pojazdy tego typu. Zostały one wykorzystane w walkach na Froncie Wschodnim, w tym pod Stalingradem. Kolejną konstrukcją był pojazd Sturmpanzer IV Brummbar, który bazował na czołgu średnim Panzerkampfwagen IV. Wozy te uzbrojono w haubicę szturmową 150mm StuH. W latach 1943 - 1945 wyprodukowano 306 egzemplarzy, które następnie służyły na wszystkich frontach. Najcięższym i największym pojazdem tego typu był jednak wprowadzony w 1944 roku Sturmtiger. Był on rezultatem prac prowadzonych nad podobnym projektem - Sturmpanzer Bar.

Koncepcja wozu wspierającego piechotę w walkach ulicznych odżyła jesienią 1942 roku pod wpływem ciężkich bojów o Stalingrad. Jedynym pojazdem spełniającym te wymogi był w tym czasie Sturminfanteriegeschütz 33, podczas gdy prace nad Brummbarem wciąż nie były zakończone. Pierwotnie Sturmtiger miał zostać uzbrojony w haubicę 210mm, jednakże nie było jeszcze możliwe jej wykorzystanie. 5 sierpnia 1943 roku zdecydowano o zamontowaniu na przebudowanym czołgu Tiger I w nowej nadbudówce 380-milimetrowej wyrzutni rakiet/moździerza. Pojazd otrzymał oznaczenie 38cm RW61 auf Sturm(panzer)morser Tiger, znany był także jako Sturmtiger, Sturmpanzer VI i Tiger-Morser. Najczęściej używano określenia Sturmtiger - Tygrys szturmowy. Rola jaką mu wyznaczono oraz ogólny wygląd były podobne do Brummbara, wyróżnikiem były cięższe podwozie i uzbrojenie. Wyprodukowanie prototypu wyznaczono zakładom Alkett do października 1943 roku i 20 października 1943 roku na poligonie w Arys (Orzysz) w Prusach Wschodnich pierwszy prototyp Sturmtigera zaprezentowano Adolfowi Hitlerowi. Wóz ten był oparty na czołgu Tiger I środkowego okresu produkcji (gumowe koła jezdne) i posiadał nadbudówkę z płyt z miękkiej stali. Po intensywnych testach w kwietniu 1944 roku zdecydowano o rozpoczęciu produkcji. Do budowy zamiast nowo wytwarzanych miano wykorzystać wycofane i uszkodzone czołgi późnego etapu produkcji (ze stalowymi obręczami kół jezdnych). Od sierpnia do grudnia 1944 roku Alkett wyprodukował jedynie 18 sztuk pojazdów Sturmtiger (numery podwozia 250043 - 251174). Dziesięć ukończono do września a osiem w grudniu 1944 roku. Pierwotne plany z 1943 roku zakładały produkcję 10 wozów miesięcznie.

Nowy pojazd bazował na późnym wariancie czołgu Tiger I. Kadłub i zawieszenie pozostało niezmienione a przód starej nadbudówki skrócono aby umieścić nową o skrzyniowym kształcie. Sturmtiger był napędzany tym samym silnikiem co Tiger - 12-cylindrowym, 700-konnym Maybachem HL 230 P 45, ze skrzynią biegów Maybach OLVAR OG 401216A (8 biegów w przód i 4 w tył). Pojazd miał maksymalny zasięg 120 km i mógł poruszać się z prędkością do 37,5km/h. Zbiornik paliwa mieścił 540 litrów a zużycie paliwa wynosiło 450 litrów na 100km. W porównaniu ze standardowym czołgiem Tiger Sturmtiger miał 6,28m długości (Tiger 8,45m), 3,70m szerokości (Tiger 3,70m) i 2,85m wysokości bez dźwigu i 3,46m z dźwigiem (Tiger 2,93m). Przy masie 65 ton był on o 8 ton cięższy od Tygrysa. Silnie opancerzona nadbudówka ze 150-milimetrową płytą czołową i bocznymi grubości 80mm była zamontowana z przodu kadłuba. Mieściła ona przedział bojowy i amunicję. Nadbudówki były produkowane w zakładach Brandenburger Eisenwerke, Alkett przebudowywał zaś Tygrysy i dokonywał montażu końcowego w swojej fabryce w Berlin-Spandau.

Sturmtigery uzbrojono w krótkolufowy ładowany odtylcowo moździerz rakietowy 38cm Raketenwerfer 61 L/5,4, miotający burzące pociski rakietowe na odległość 4600 - 6000 metrów. Wyrzutnia była wyposażona w celownik teleskopowy PaK Zielfernrohr 3 x 8. Każdy z pocisków mierzył prawie 1,5 m długości i ważył od 345 do 351kg. Główne uzbrojenie było oryginalnie opracowane przez Rheinmetall-Borsig w Dusseldorfie dla Kriegsmarine do miotania ładunków głębinowych zwalczających łodzie podwodne. Kąt wychylenia wyrzutni wynosił 10° w prawo i w lewo oraz od 0 do 85° w płaszczyźnie pionowej. Siła odrzutu wynosiła 30 - 40 ton. Prawdopodobnie najbardziej unikalną cechą wyrzutni był sposób odprowadzania gazów wyrzutowych pocisku. Gazy te nie mogły przedostawać się do wnętrza przedziału bojowego i w celu zmniejszenia siły odrzutu wydostawały się na zewnątrz licznymi kanałami wentylacyjnymi, których ujścia znajdowały się wokół wylotu lufy. W rezultacie w momencie wystrzelenia pocisku pozycję Sturmtigera zdradzał charakterystyczny błysk, co zmuszało załogę do nieustannej zmiany miejsca pojazdu. Z czasem lufę w celu poprawy parametrów ruchu w płaszczyźnie pionowej oraz ładowania wyposażono w stalowy pierścień. Sturmtiger był w stanie zniszczyć budynek lub jakikolwiek inny cel jednym strzałem, wewnątrz przewożono jednak tylko 14 pocisków rakietowych - 12 sztuk w dwu stelażach po obydwu stronach nadbudówki, jeden wewnątrz lufy oraz jeden przygotowany do załadunku. Większość pojazdów przewoziła jednak tylko 13 sztuk amunicji. Sturmtiger został wyposażony w ręcznie sterowany dźwig, montowany z tyłu nadbudówki. Wykorzystywano go do załadunku pocisków do wnętrza pojazdu. Do jego obsługi potrzeba było całej 5-osobowej załogi. Dźwig ten mógł być w razie potrzeby rozmontowywany i przechowywany w pojeździe. Na górnej powierzchni nadbudówki znajdował się dwuczęściowy prostokątny właz ładunkowy z umieszczoną poniżej drabinką i wciągarką, wykorzystywaną przy przenoszeniu pocisków oraz przy umieszczaniu ich na torze załadunkowym. W tylnej części włazu ładunkowego znajdował się wyrzutnik granatów dymnych 90mm NbK 39 Nahverteidigungswaffe, wykorzystywany do bliskiej obrony, o kącie wychylenia wynoszącym 360°. Broń ta, przeznaczona do wszystkich typów czołgów z końca wojny zastąpiła zewnętrznie montowane generatory dymu oraz wyrzutniki granatów dymnych. Załoga dostawała się do środka Sturmtigera przez okrągły właz, umieszczony w tylnej ścianie nadbudówki.

W skład 5-osobowej załogi wchodził dowódca, działowy, ładowniczy, kierowca i radiooperator. Do bliskiej obrony wykorzystywano karabin maszynowy 7,92mm MG 34, zamontowany w jarzmie kulistym (Kugelblende) w grubej płycie czołowej nadbudówki. Wewnątrz pojazdu przewożono 600 sztuk amunicji 7,92mm. Dodatkowo w bocznych płytach nadbudówki znajdowały się otwory strzelnicze, przez które prowadzono ogień z przewożonego wewnątrz pistoletu maszynowego 9mm MP (z zapasem 384 sztuk amunicji). Sturmtiger był wyposażony w 10-watowy nadajnik/odbiornik FuG5 oraz interkom do porozumiewania się załogi.

Po zakończeniu testów prototyp Sturmtigera przetransportowano 12 sierpnia 1944 roku do Pruszkowa, a następnego dnia skierowano go do Warszawy, gdzie brał udział w tłumieniu Powstania Warszawskiego na Starówce i Mokotowie. Jeden z pocisków, który okazał się niewypałem znajduje się do dnia dzisiejszego na ekspozycji w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 28 sierpnia po udanym debiucie pojazd powrócił do zakładów Alkett w Berlin-Spandau.

Sturmtigery weszły na wyposażenie trzech jednostek Panzer Sturmmorser Kompanie (PzStuMrKp) - 1000, 1001 i 1002, które służyły głównie na Froncie Zachodnim. Każda kompania miała docelowo posiadać 14 wozów Sturmtiger, jednak szybko zredukowano ich liczbę do czterech (po dwa w plutonie). Jako pierwszą, 13 sierpnia 1944 roku sformowano PzStuMrKp 1000, we wrześniu kolejną - PzStuMrKp 1001 i wreszcie w październiku/listopadzie 1944 roku ostatnią - PzStuMrKp 1002. Pierwszą akcją w jakiej wzięły udział Sturmtigery było wspieranie wojska w tłumieniu Powstania Warszawskiego na terenie Warszawy, gdzie od 19 sierpnia wykorzystano dwa wozy. Była to prawdopodobnie jedyna akcja w której pojazdy te zostały wykorzystane w oryginalnie przeznaczonej im roli. PzStuMrKp 1000 i PzStuMrKp 1001 z siedmioma Sturmtigerami zostały wysłane na Front Zachodni, gdzie miały wziąć udział w niemieckiej ofensywie w Ardenach. W ostatnich miesiącach wojny Sturmtigery wykorzystywano bojowo głównie na Zachodzie, podczas obrony Rzeszy.

Wyprodukowano jedynie 18 pojazdów Sturmtiger, dlatego też nie miały one żadnego wpływu na sytuację wojenną. Podczas swej krótkiej kariery bojowej wozy te miały być efektywną bronią defensywną, były jednak zbyt wolne i zawodne mechanicznie. Większość z nich została pozostawiona lub zniszczona przez swe załogi z powodu awarii lub braku paliwa. Potężny pancerz Sturmtigerów zmuszał przeciwników do wykorzystywania przeciw nim ciężkiej artylerii lub lotnictwa. W styczniu 1945 roku donoszono, że jeden pocisk wystrzelony ze Sturmtigera z PzStuMrKp 1001 zniszczył trzy amerykańskie czołgi M4 Sherman, które znajdowały się w ostrzeliwanej wiosce.

Dzisiaj w pełni odrestaurowany i sprawny egzemplarz Sturmtigera, zdobyty przez US Army w początkach 1945 roku znajduje się w Auto & Technik Museum w Sinsheim (Niemcy). W muzeum w Kubince w pobliżu Moskwy jest natomiast eksponowany Sturmtiger zdobyty przez Rosjan w 1945 roku w rejonie rzeki Elbe.

Dane techniczne pojazdów Sturmtiger

Masa	65000 kg
Załoga	5
Silnik	Maybach HL 230 P 45 / 12-cylindrowy / 700KM
Prędkość	Na drodze: 36 - 40km/h W terenie: 12 - 24km/h
Zasięg	Na drodze: 100 - 120km W terenie: 60 - 85km
Zbiornik paliwa	540 litrów
Długość	6,28m
Szerokość	3,57m (bez błotników) 3,70m (z błotnikami)
Wysokość	2,58m (bez dźwigu) 3,46m (z dźwigiem)
Uzbrojenie	380mm StuM RW61 L/5,4 1 x 7,92mm MG 34
Amunicja	380mm - 13-14 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Nadbudówka przód: 150/45 Kadłub przód: 100/25 Nadbudówka boki: 80/30 Kadłub boki: 60/0 Nadbudówka tył: 80/0 Kadłub tył: 80/9 Nadbudówka góra, dno: 40-25/90 Kadłub góra, dno: 25/90

1

197

---