Panzerjäger V Jagdpanther

Sd.Kfz.173

Panzerjäger Jagdpanther - model środkowego etapu produkcji.

3 sierpnia 1942 roku, gdy trwały już prace konstrukcyjne nad czołgiem Panther Waffenamt zdecydował o użyciu jego podwozia i części w projekcie Sturmgeschütz (niszczyciel czołgów/działo szturmowe), uzbrojonym w nowo opracowane działo 88mm. Plany nowego pojazdu były opracowywane przez Kruppa i miały być ukończone w styczniu 1943 roku. Zakładano początkowo, że pierwszy egzemplarz produkcyjny zostanie wybudowany w czerwcu 1943 roku a pełna produkcja rozpocznie się w lipcu tego samego roku. Jednakże 15 października 1942 roku Albert Speer podjął decyzję o przekazaniu dalszych prac konstrukcyjnych firmie Daimler-Benz i przeniesieniu planowanego na lato 1943 roku miejsca produkcji do fabryki Daimler-Benza nr.40 w Berlinie. Zakłady Kruppa miały natomiast pełnić rolę pomocniczą. W grudniu 1942 roku ukończono drewnianą makietę pojazdu. Jej konstrukcja znacznie różniła się od późniejszej, ostatecznie przyjętej do produkcji. 5 stycznia 1943 roku Daimler-Benz wybudował pojazd 8,8cm Sturmgeschütz (Sd.Kfz.172) po czym dalsze prace trwały do 1 maja 1943 roku, kiedy to ukończono końcowy wariant - Jagdpanther. 24 maja 1943 roku z powodu niedostatecznej ilości miejsca w berlińskiej fabryce produkcję przeniesiono do zakładów MIAG (Muhlenbau-Industrie AG) w Braunschweig. W trakcie przygotowań do uruchomienia produkcji w lipcu 1943 roku przetransportowano tam pełnowymiarowy model pojazdu Jagdpanther. Model ten został zaprezentowany Adolfowi Hitlerowi 20 października wraz z drewnianymi wariantami wozów Tiger II i Jagdtiger na poligonie w Arys (dzisiejszy Orzysz). Pierwszy prototyp pojazdu Jagdpanther wybudowano pod koniec października a kolejny w listopadzie.

Okres produkcji	Liczba wyprodukowanych
Grudzień 1943	1
Styczeń - grudzień 1944	226
Styczeń - maj 1945	198

Zgodnie z rozkazami wytwarzanie pojazdów planowano zacząć w grudniu 1943 roku. Pełna produkcja ruszyła od stycznia 1944 roku w zakładach MIAG w Braunschweig, a w zakładach MNH (Maschinenfabrik Niedersachsischen-Hanover) w Hanowerze od listopada tego samego roku. W jej trakcie wytwarzania wozów Jagdpanther podjęła się także trzecia fabryka - MBA w Poczdamie-Brewitz. Planowano docelowo wytwarzać miesięcznie 150 sztuk pojazdów, jednakże największą ich liczbę - 72 ukończono w styczniu 1945 roku. Ogółem od grudnia 1943 roku do marca 1945 roku wyprodukowano jedynie 392 sztuki pojazdów Jagdpanther (numery podwozia 300001 - 300392), choć niektóre źródła podają, że produkcja trwała do kwietnia 1945 roku (413 lub 417 wybudowanych) lub do maja 1945 roku (425 wybudowanych). Tak mała liczba wyprodukowanych wozów była głównie skutkiem alianckich nalotów bombowych, które powodowały znaczne zniszczenia w fabrykach wytwarzających pojazdy Jagdpanther.

Wczesny model pojazdu Panzerjäger Jagdpanther.

Jagdpanther opierał się na standardowym podwoziu czołgu Panther Ausf G. Posiadał nadbudówkę o przedłużonej górnej części kadłuba i płytach bocznych. Mieściła ona przedział bojowy z włazem głównym w tylnej płycie, służącym załodze do wchodzenia i wychodzenia a także do załadunku amunicji. Pozostałe włazy były umieszczone na górnej powierzchni nadbudówki. Wyposażenie pojazdu Jagdpanther różniło się od wyposażenia Pantery jedynie systemem wydechowym, pokrywami włazów i pewną liczbą części mechanicznych, jak np. przekładnia Zahnradfabrik AK 7-400 użyta w późniejszych modelach. Masa wozu wynosiła 46 ton, mógł on rozwinąć prędkość maksymalną 55km/h. Jagdpanther posiadał 5-osobową załogę. Kierowca siedział z przodu wozu, po lewej stronie działa a radiooperator, obsługujący jednocześnie karabin maszynowy z jego prawej strony. Pomiędzy nimi znajdował się działowy i ładowniczy, podczas gdy dowódca zajmował miejsce w części tylnej przedziału bojowego. Jagdpanther był uzbrojony w doskonałe, długolufowe działo 88mm Pak 43/3 L/71 (podobne do używanego w czołgu Tiger II) i karabin maszynowy 7,92mm MG 34 lub MG 42, zamontowany w identycznym jarzmie kulistym jak w czołgu Panther Ausf A. Działo 88mm było w stanie zniszczyć nieprzyjacielski czołg z odległości 3000 metrów. Zarówno działo jak i karabin były zainstalowane na pochylonej pod kątem 55° płycie czołowej pancerza o grubości 80 milimetrów. Dodatkowo wewnątrz pojazdu przewożono dla bliskiej obrony cztery pistolety maszynowe MP 40 z 760 sztukami amunicji. Wozy Jagdpanther były wyposażone w dwa typy działa 88mm: wczesny, złożony z jednego kawałka materiału i późny, składający się z dwóch części, wprowadzony w maju 1944 roku. Późny wariant Jagdpanther posiadał w porównaniu z wczesnym i środkowym większe jarzmo działa. Kierowca mógł korzystać z peryskopu umieszczonego obok działa w przedniej części nadbudówki. Wczesne modele wyposażono w dwa otwory obserwacyjne dla kierowcy, produkowane od lutego 1944 roku wozy środkowego i późnego etapu produkcji posiadały już tylko pojedynczy otwór obserwacyjny. Na górnej powierzchni nadbudówki zamontowano peryskopy używane przez dowódcę i ładowniczego. Działo było chronione 100-milimetrowym jarzmem typu „Saukopf”. Poważny problem stanowił natomiast ograniczony kąt wychylenia działa w prawo i w lewo (13° w jedną i w drugą stronę), co w warunkach bojowych zmuszało załogę do ciągłego manewrowania pojazdem by ustawić go przodem do przeciwnika. Jagdpanther posiadał znakomity system komunikacji wewnętrznej (interkom) oraz praktyczną półkę na około 60 sztuk amunicji. W trakcie produkcji dokonywano różnych modyfikacji, głównie zewnętrznych, jak np. zaadoptowanie części z czołgu Panther Ausf G, układ systemu wydechowego, instalacja wyrzutników granatów dymnych 90mm NbK 39, nowe koła napinające i tłumik płomieni Flammvernichter. Wczesne modele pojazdów Jagdpanther pokrywano pastą antymagnetyczną Zimmerit, jednakże we wrześniu 1944 roku zarzucono tą praktykę. Wozy Jagdpanther posiadały powszechną w jednostkach artyleryjskich aparaturę radiową Fu 15 i Fu 16. Liczne egzemplarze wyposażono w dodatkowe anteny i aparaturę radiową Fu 8. Służyły one jako wozy dowodzenia.

Niszczyciel czołgów Jagdpanther, model środkowego okresu produkcji na ekspozycji w Imperial War Museum w Londynie.

(zdjęcie udostępnił Dmitry Pyatakhin)

Wozy Jagdpanther były grupowane w samodzielne jednostki schwere Panzerjäger Abteilung - ciężkie bataliony przeciwczołgowe (3 kompanie po 14 pojazdów w każdej i 3 wozy w dowództwie batalionu), operujące jako część dywizji pancernej. Pierwsze egzemplarze przydzielono do jednostek schwere Panzerjäger Abteilung 559 i 654, trafiły one na Front Zachodni w czerwcu 1944 roku. Jedynie sPzjAbt 654 posiadał pełny stan, wynoszący 42 pojazdy, sPzjAbt 559 miał od 10 do 14 wozów w kompanii. Przeważająca część wyprodukowanych pojazdów Jagdpanther wzięła udział w walkach na Froncie Wschodnim, tylko jeden batalion (schwere Panzerjäger Abteilung 654) użyto bojowo w trakcie walk w Normandii w 1944 roku. Znaczna ich liczba (51 sztuk w sześciu batalionach) uczestniczyła w niemieckiej ofensywie w Ardenach w grudniu 1944 roku. Niewielka ilość wozów Jagdpanther trafiła do jednostek Waffen SS. Jedynie 2.Dywizja Pancerna SS „Das Reich”, 9.Dywizja Pancerna SS „Hohenstaufen” i 10.Dywizja Pancerna SS „Frundsberg” (część 6.Armii Pancernej) otrzymały po kompanii tych niszczycieli czołgów w trakcie próby przedarcia się do okrążonego garnizonu niemieckiego w Budapeszcie w styczniu 1945 roku. Z 42 oryginalnie przydzielonych do tych dywizji pojazdów 1 kwietnia 1945 roku sprawnych było jedynie 12. Ostatecznie wzięły one udział w obronie Wiednia. W 1945 roku wozy Jagdpanther przydzielano także do jednostek Panzer Abteilung z 7.Dywizji Pancernej, Pułku Grenadierów Fuhrer i jednej Brygady Pancernej, jednak użycie ich w miejsce czołgów było wymuszone brakami sprzętowymi.

Późny wariant wozu Jagdpanther zdobyty przez US Army w początkach

1945 roku w południowych Niemczech.

W latach 1944/45 Krupp prowadził prace nad pojazdem Jagdpanther ze sztywno zamontowanym działem 88mm Pak 43/1 L/71 umieszczonym w nadbudówce, znajdującej się w tylnej części wozu. Równocześnie z tym projektem istniały datowane na 17 listopada 1944 roku plany (również autorstwa Kruppa) zainstalowania działa 128mm Pak 80 L/55 w małej umieszczonej z tyłu pojazdu nadbudówce. Projektowi temu nadano nazwę Jagdpanther II. Prace nad obydwiema konstrukcjami zostały jednak przerwane wraz z zakończeniem wojny. Istnieją niepotwierdzone raporty jakoby jedna z jednostek wyposażonych w pojazdy Jagdpanther otrzymała i wykorzystywała urządzenia na podczerwień, umożliwiające walkę w warunkach nocnych, identyczne do stosowanych w czołgach Panther. Po wojnie liczne jednostki Armii Francuskiej używały wozów Jagdpanther podobnie jak Panter i pojazdów Bergepanther.

Dzisiaj wczesny model niszczyciela czołgów Jagdpanther można oglądać w Imperial War Museum w Anglii a późny wariant w Aberdeen Proving Grounds w USA i w Thun w Szwajcarii. Trzy egzemplarze pojazdów Jagdpanther znajdują się w muzeach w Niemczech - w Munster, Sisheim i Koblencji. Pojazd wystawiony w Aberdeen Proving Grounds (numer podwozia 303018) był wyprodukowany przez zakłady MNH w listopadzie/grudniu 1944 roku i wziął udział w ofensywie w Ardenach, gdzie został zdobyty i ostatecznie przetransportowany do USA.

„Szybkostrzelne działo 8,8cm, stosunkowo gruby i nachylony pancerz oraz ponadprzeciętna prędkość czynią zeń bardzo groźny niszczyciel czołgów. Sądzimy, że niemiecką intencją jest aby tak szybko jak tylko produkcja Panter osiągnie wskazany postęp wprowadzić go do służby na wystarczającą skalę.” - Raport brytyjskiego Wywiadu (DRAC Tech Int Digest No.3 Appendix E).

Znaczna siła ognia działa 88mm, doskonała zwrotność i elegancka sylwetka sprawiały, że Jagdpanther był niebezpiecznym przeciwnikiem, zwłaszcza gdy posiadał dobrą załogę. Połączenie wystarczającej osłony pancernej, siły ognia i zwrotności zdecydowały, że był to znakomity niszczyciel czołgów, prawdopodobnie najlepszy ze wszystkich wyprodukowanych w trakcie II Wojny Światowej. Został jednak opracowany i wprowadzony zbyt późno by mieć wpływ na zmianę sytuacji wojennej.

Późny model wozu Jagdpanther w Thun w Szwajcarii.

(zdjęcie udostępnił Dionisio Garcia Florez)

Jagdpanther w akcji!

30 lipca 1944 roku w pobliżu les Loges w Normandii trzy wozy Jagdpanther ze schwere Panzerjäger Abteilung 654 zaskoczyły szwadron brytyjskiej 6.Guards Tank Brigade i zniszczyły 10 - 11 czołgów Churchill w ciągu 2 minut. W tym samym czasie inny szwadron 6.Guards Tank Brigade otworzył ogień do niemieckich pojazdów, niszcząc gąsienice dwóch jednostek i zmuszając ich załogi do opuszczenia wozów. Trzeci Jagdpanther zdołał się wycofać.

Dane techniczne pojazdów Jagdpanther

Masa	45500kg
Załoga	5
Silnik	Maybach HL 230 P 30 / 12-cylindrowy / 700KM
Prędkość	Na drodze: 46km/h W terenie: 24km/h
Zasięg	Na drodze: 210km W terenie: 140km
Zbiornik paliwa	700 litrów
Długość	6,86m (bez działa) 9,86m (z działem)
Szerokość	3,28m (bez osłon) 3,42m (z osłonami)
Wysokość	2,51m
Uzbrojenie	88mm Pak 43/3 L/71 1 x 7,92mm MG 34 (w kadłubie)
Amunicja	88mm - 57-60 sztuk 7,92mm - 3000 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Nadbudówka przód: 80/55 Kadłub przód: 60/55 Nadbudówka boki: 50/30 Kadłub boki: 40/0 Nadbudówka tył: 40/35 Kadłub tył: 40/25 Nadbudówka góra, dno: 25/83 + 16/90 Kadłub góra, dno: 25-16/90 Jarzmo działa: 100 Saukopf

Grubość przebijanej płyty pancernej nachylonej pod kątem 30° od pionu

88mm Pak 43/3 L/71

Amunicja	100m	500m	1000m	1500m	2000m
Panzergranate 39	203mm	185mm	165mm	148mm	132mm
Panzergranate 40/43*	237mm	217mm	193mm	171mm	153mm

*z jądrem wolframowym

Konwersje pojazdu Jagdpanther

Befehlswagen - czołg dowodzenia

Jagdpanther II

Jagdpanther w Imperial War Museum.

1

178

---