Pojazdy limitowanej produkcji

Flammpanzer II Flamingo / PzKpfw II(F)

Sd.Kfz.122

Panzerkampfwagen II Flamm Ausf A und Ausf B

21 lutego 1939 roku niemieckie Naczelne Dowództwo nakazało opracowanie pojazdu Flammpanzer - czołgu z miotaczem ognia. Do wykonania tego zadania wyznaczono producentów czołgów Panzer II - firmy MAN (Maschinenfabrik Augsburg-Nuremberg) i Daimler-Benz. Wkrótce potem, w lipcu 1939 roku wybudowano prototyp z miękkiej stali, oparty na podwoziu Panzer II Ausf D/E i uzbrojony w dwa miotacze ognia, zamontowane w wieżopodobnych skrzyniach (Spitzkopfe), umożliwiających ich pełny obrót o 180°. Każdy z miotaczy posiadał osobny zbiornik z paliwem o pojemności 160 litrów, co wystarczało na oddanie około 80 wystrzałów na odległość do 25 metrów. Paliwo do miotaczy było mieszanką oleju i benzyny a wystrzał odbywał się przy pomocy skompresowanego azotu, przechowywanego w sześciu zbiornikach. Zapłonu dokonywał acetylenowy zapalnik. Dodatkowym uzbrojeniem pojazdu był zamontowany w niewielkiej obrotowej wieży (Kugelblende) karabin maszynowy 7,92mm MG 34, z zapasem 1800 sztuk amunicji. 3-osobowa załoga, składająca się kierowcy, radiooperatora i dowódcy/operatora miotacza ognia była chroniona pancerzem o grubości od 14,5 do 30mm. PzKpfw II(F) był napędzany 6-cylindrowym silnikiem Maybach HL 62 TRM, o mocy 140KM.

PzKpfw II(F) podczas testów w Niemczech, 1940/41.

Od kwietnia do września 1939 roku MAN wyprodukował 46 egzemplarzy podwozia, które miały być uzbrojone przez zakłady Wegmann & Co. z Kassel. Uzbrajanie rozpoczęło się w styczniu 1940 roku. Dodatkowo w marcu 1940 roku wycofano 30 czołgów PzKpfw II Ausf D/E z 7.(10 sztuk) i 8.(20 sztuk) Dywizji Pancernej, które następnie przekonwertowano na PzKpfw II(F). Od maja do grudnia 1940 roku wybudowano 90 sztuk tych pojazdów, z czego do października ukończono 87 a 3 pozostałe w lutym 1941 roku. W marcu 1940 roku złożono zamówienie na 150 wozów, jednak tylko 90 wybudowano do sierpnia 1941 roku. Resztę zamówienia uzupełniono w postaci standardowych czołgów PzKpfw II Ausf D. W grudniu 1941 roku zdecydowano, że zarówno 90 Flakpanzerów jak i 60 czołgów ma stanowić podstawę dla samobieżnych dział przeciwpancernych Marder II.

Wszystkie PzKpfw II(F) trafiły do jednostek Panzer Abteilung (F) 100 i Panzer Abteilung (F) 101. Podczas operacji Barbarossa PzAbt (F) 100 przydzielono 18.Dywizji Pancernej a PzAbt (F) 101 7.Dywizji Pancernej. Flammpanzery służyły w Rosji do drugiej połowy 1941 roku, kiedy to obydwie jednostki wycofano do Niemiec i zreorganizowano. Ocalałe pojazdy PzKpfw II(F) przebudowano na Mardery II, natomiast liczne wieże z tych wozów wykorzystano jako część niemieckich fortyfikacji (np.w Norwegii).

PzKpfw II(F) były używane wraz z towarzyszącą im piechotą jako broń bezpośredniej walki. W pełni odrestaurowanego i sprawnego Flammpanzera II można dzisiaj oglądać w Wehrtechnik Museum w Koblencji, w Niemczech.

Dane techniczne pojazdów Flammpanzer II Flamingo

Masa	12000kg
Załoga	3
Silnik	Maybach HL 62 TRM / 6-cylindrowy / 140KM
Prędkość	55km/h
Zasięg	Na drodze: 250km
Długość	4,90m
Szerokość	2,40m
Wysokość	1,85m
Uzbrojenie	2 x Flammenwerfer-Anlagen 7,92mm MG 34
Amunicja	320 litrów paliwa do miotacza 7,92mm - 1800 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Wieża przód: 30/0 Nadbudówka przód: 30/9 Kadłub przód: 30/9 Wieża boki: 20/21 Nadbudówka boki: 14,5-25 + 15/0 Kadłub boki: 14,5/0 Wieża tył: 20/30 Nadbudówka tył: 14,5/15 Kadłub tył: 14,5/0 Wieża góra, dno: 10/84-90 Nadbudówka góra, dno: 10/79-90 Kadłub góra, dno: 5/90

Sturmpanzer II Bison

15cm sIG 33 auf Fahrgestell PzKpfw II (Sf)

Jeszcze zanim wszedł do służby pojazd Sturmpanzer I postanowiono skonstruować jego ulepszoną wersję, opartą na podwoziu i częściach czołgu PzKpfw II. Panzer II był już w 1941 roku pojazdem przestarzałym, jednak duża ilość wyprodukowanych egzemplarzy stwarzała z niego idealną bazę dla konwersji. Pierwszy improwizowany prototyp poddano testom w Kummersdorf 13 czerwca 1940 roku. W październiku 1940 roku Alkett wybudował pierwszy prototyp, oparty na podwoziu Panzer II Ausf B. Nie posiadał on odpowiedniej przestrzeni dla dużego działa a także nie był w stanie absorbować wystarczająco odrzutu przy wystrzale.

Prototyp pojazdu Sturmpanzer II.

Wybudowano dwa warianty różniące się osłoną działa.

18 lutego 1941 roku zdecydowano, że Sturmpanzer II będzie budowany w oparciu o zmodyfikowane i pozbawione wieży podwozia i kadłuby Panzer II. W lipcu/sierpniu 1941 roku został wyprodukowany pierwszy egzemplarz wozu Sturmpanzer II Bison (wersja przedłużona), a do stycznia 1942 roku kolejne. W sumie Alkett wybudował 12 sztuk tych pojazdów (7 w 1941 roku i 5 w 1942 roku).

Podwozie nieznacznie poszerzono (o 32cm) i wydłużono (o 60cm) w celu uzyskania przestrzeni dla działa. Dodano też szóste koło jezdne. W odróżnieniu od pojazdu Wespe, Sturmpanzer II nie posiadał wzdłuż całej nadbudówki płyt ochronnych. Ciężkie działo piechoty 150mm sIG 33 L/11,4 zainstalowano z osłoną, która stanowiła przedłużenie nadbudówki. Działo posiadało zasięg 4700m i mogło być wychylane w płaszczyźnie pionowej o 75°. Główne uzbrojenie w zależności od kąta strzału i prędkości początkowej pocisku mogło być wykorzystywane jako ciężkie działo piechoty lub ciężki moździerz. Sturmpanzer II posiadał niską sylwetkę z działem zamontowanym z przodu pojazdu. Jako że zastosowano ten sam silnik co w czołgach Panzer II - Maybach 62 TRM, wóz charakteryzował się też podobnymi osiągami. Niektóre źródła podają, że użyto silników Buessing-NAG L8V. Załogę Sturmpanzera II stanowiło 4 ludzi. Całkowita masa pojazdu wynosiła około 12000 kilogramów.

Wszystkie wozy zostały zgrupowane w 707. i 708. sIG Kp (Sfl.) - kompaniach ciężkich dział piechoty i wysłane do Libii w Północnej Afryce w okresie luty - kwiecień 1942 roku. Jednak ciągłe awarie mechaniczne sprawiły, że jedynie niewielka część znajdowała się w pełnej sprawności dzięki wykorzystaniu niekórych pojazdów jako źródła części zamiennych. Osiem wozów utracono do 2 grudnia 1942 roku a sześć służyło w Deutsches Afrika Korps do wiosny 1943 roku, kiedy to ostatni

z nich został porzucony przez swą załogę. Donoszono, że sześć pozostawionych i zde-

Sturmpanzer II Bison w Afryce Północnej.

montowanych pojazdów Sturmpanzer II zdobyli Brytyjczycy w jednym z niemieckich warsztatów oraz, że tego typu wóz wcielono do Armii Egipskiej i użyto w trakcie wojny z Izraelem w 1948 roku. W oparciu o doświadczenia wyniesione z konstrukcji Sturmpanzer II opracowano i wybudowano bardziej praktyczny i udany projekt - Wespe.

Dane techniczne pojazdów Sturmpanzer II Bison

Masa	11200 - 12000kg
Załoga	4
Silnik	Maybach HL 62 TRM / 6-cylindrowy / 140KM Buessing-NAG L8V / 8-cylindrowy / 150KM
Prędkość maksymalna	45km/h (Maybach) 40km/h (Buessing-NAG)
Zasięg	Na drodze: 160km (Maybach) Na drodze: 100km (Buessing-NAG)
Długość	5,48m
Szerokość	2,60m
Wysokość	1,98m
Uzbrojenie	150mm sIG 33 L/11,4 7,92mm MG 34
Amunicja	150mm - 10-30 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Kadłub przód: 30/15 Nadbudówka przód: 30/9 Osłona działa przód: 15/10 Kadłub boki: 15/0 Nadbudówka boki: 15/30 Osłona działa boki: 15/30 Kadłub tył: 15/15 Nadbudówka tył: 15/10 Osłona działa tył: otwarta Kadłub góra, dno: 5/90 Nadbudówka góra, dno: 5/90 Osłona działa góra, dno: otwarta Jarzmo działa: brak

Flakpanzer IV (2cm Vierling) Wirbelwind

Flakpanzer IV (3,7cm Flak) Ostwind

Flakpanzer IV Ostwind

Wirbelwind i Ostwind były następcami pojazdu Flakpanzer IV Mobelwagen (uzbrojonego w działo 37mm Flak 43 L/89) - “konstrukcji tymczasowej”, budowanej do momentu opracowania docelowego modelu Flakpanzera. Prototyp opancerzonego pojazdu obrony przeciwlotniczej Ostwind (Wschodni Wiatr) wybudowano na sprawdzonym podwoziu Panzer IV w lipcu 1944 roku. Konstrukcyjnie był on podobny do wyprodukowanego w maju 1944 roku prototypowego wozu Flakpanzer IV Wirbelwind (Trąba Powietrzna), mającego stać się pierwszym prawdziwym Flakpanzerem. Obydwa pojazdy wykorzystywały podwozia i części wycofanych lub uszkodzonych czołgów Panzer IV (głównie Ausf F/G). Koncepcja budowy pojazdu Wirbelwind pochodzi od Karla Wilhelma Krause, oficera 12.Dywizji Pancernej SS “Hitlerjugend”, który latem 1944 roku zaproponował zamontowanie na podwoziu PzKpfw IV poczwórnego działka 20mm Flak 38 L/112,5. Wirbelwind i Ostwind wyposażono w bardzo podobne (Wirbelwind miał 9 paneli bocznych a Ostwind 6), specjalnie opracowane i otwarte od góry wieże, montowane w miejsce standardowych. Wieże Ostwind nazywano żartobliwie Keksdose - puszka na ciastka. Główną różnicą pomiędzy obydwiema konstrukcjami było uzbrojenie. Wirbelwind uzbrojono w poczwórne działko 20mm Flak 38 L/112,5 a Ostwind w pojedyncze działo 37mm Flak 43 L/89 (zarówno jedno jak i drugie mogło być wykorzystywane również przeciwko celom naziemnym). Działko 20mm Flak okazało się mniej efektywne niż 37mm Flak i ostatecznie zostało przez nie zastąpione. Obydwa wozy produkowano w zakładach Ostbau Works w Sagan na Śląsku w ograniczonej ilości z powodu braków materiałowych oraz ewakuacji fabryki do zakładów Deutsche Eisenwerke w Teplitz i Duisburgu w obawie przed zajęciem jej przez Rosjan. Ogółem od maja do listopada 1944 roku wybudowano jedynie 87 (105) pojazdów Wirbelwind, a od lipca 1944 roku do marca 1945 roku tylko 44 (43) wozy Ostwind. Pojazdy te trafiały do jednostek Flugabwehrzug (plutony przeciwlotnicze) w dywizjach pancernych. Ich liczba była jednak niewystarczająca dla frontowych oddziałów, które potrzebowały odpowiedniej mobilnej obrony przeciwlotniczej. Wirbelwind i Ostwind okazały się bardzo skuteczne przeciwko nisko latającym samolotom. Interesującym faktem jest, że prototyp wozu Ostwind był bojowo testowany w 1.Dywizji Pancernej SS “Leibstandarte SS Adolf Hitler” podczas ofensywy w Ardenach (16 - 22 grudnia 1944 roku) i powrócił do fabryki nieuszkodzony.

Istniały również plany zwiększenia uzbrojenia zarówno wozów Wirbelwind jak i Ostwind. Pod koniec 1944 roku zamierzano przezbroić istniejące Wirbelwindy w cztery działa 30mm MK 103/28 lub MK 103/38, będące w stanie wystrzelić 1600 pocisków na minutę. W grudniu 1944 roku Ostbau wyprodukował jedyny prototyp takiego pojazdu, oznaczony jako Zerstorer 45 - 3cm Flakvierling MK 103/108 auf Sfl PzKpfw IV. Podobnie Ostwind proponowano uzbroić w dwa działa 37mm Flak 43 bądź Flak 44 lub 30mm Mauser MK 103. W styczniu 1945 roku zakłady Ostabau były w stanie wybudować jeden prototyp, oznaczony jako Ostwind II (3,7cm Flakzwilling 44 auf Sfl PzKpfw IV), podczas gdy zamówienie opiewało na 100 egzemplarzy. W 1944 roku zdecydowano, że w przestarzałych już czołgach PzKpfw III zostaną zamontowane wieże Wirbelwind (2cm Flakvierling 38 auf Sfl PzKpfw III) lub Ostwind (3,7cm Flak 43 auf Sfl PzKpfw III). Zamówiono 90 sztuk wozów Flakpanzer III, jednak koniec wojny przerwał produkcję. Ostatecznie wszystkie Flakpanzery miały zostać zastąpione przez nowo opracowaną konstrukcję Flakpanzer IV Kugelblitz na początku 1945 roku.

Flakpanzer IV Wirbelwind

Dane techniczne pojazdów Wirbelwind i Ostwind

Model	Wirbelwind	Ostwind
Masa	22000kg	25000kg
Załoga	5	6
Silnik	Maybach HL 120 TR 112 / 12-cylindrowy / 272KM	Maybach HL 120 TR 112 / 12-cylindrowy / 272KM
Prędkość	38km/h	38km/h
Zasięg	Na drodze: 200km W terenie: 130km	Na drodze: 200km W terenie: 130km
Zbiornik paliwa	470 litrów	470 litrów
Długość	5,92m	5,92m
Szerokość	2,90m	2,95m
Wysokość	2,76m	3,00m
Uzbrojenie	4 x 20mm Flak 38 L/112,5 7,92mm MG 34 (w kadłubie)	37mm Flak 43 L/89 2 x 7,92mm MG 34/42 (1 x MG 34 w kadłubie) (1 x MG 34/42 przewożony wewnątrz)
Amunicja	20mm - 3200 sztuk 7,92mm - 1350 sztuk	37mm - 1000 sztuk 7,92mm - 1350 sztuk
Pancerz (mm/kąt)	Wieża przód: 16/25 Nadbudówka przód: 80/10 Kadłub przód: 80/12 Wieża boki: 16/36 Nadbudówka boki: 30/0 Kadłub boki: 30/0 Wieża tył: 16/12-22 Nadbudówka tył: 20/11 Kadłub tył: 20/9 Wieża góra, dno: otwarta Nadbudówka góra, dno: 12/85-90 Kadłub góra, dno: 10/90 Jarzmo działa: 10/półokrągłe	Wieża przód: 25/37 Nadbudówka przód: 80/10 Kadłub przód: 80/12 Wieża boki: 25/30 Nadbudówka boki: 30/0 Kadłub boki: 30/0 Wieża tył: 25/30 Nadbudówka tył: 20/11 Kadłub tył: 20/9 Wieża góra, dno: otwarta Nadbudówka góra, dno: 12/85-90 Kadłub góra, dno: 10/90 Jarzmo działa: 25/półokrągłe

269

---