WYCHOWANIE HUMANISTYCZNE - ODRODZENIE I HUMANIZM |
|
Poglądy pedagogiczne: Erazma z Rotterdamu, Tomasza Morusa, Jana Ludwika Vivesa
W epoce Odrodzenia wielkie zmiany dokonują się również w pedagogice. Pedagogowie- humaniści starają się przeciwstawić średniowiecznemu systemowi wychowania, jego dogmatyzmowi i supremacji kościoła. Podejmują walkę ze scholastycznym charakterem nauki i religijno-kościelnym charakterem wychowania.
Humanizm tej epoki nie niósł ze sobą demokratycznych haseł oświatowych, daleki był od głoszenia wiedzy dla wszystkich, stanowił ideologię raczej wąskiego kręgu ludzi wykształconych, miał charakter społecznie ograniczony. Obejmował przeważnie dwory książęce i zamożną burżuazję, nie dbał o interesy szerokich mas, które wyzyskiwali i feudałowie, i rodząca się burżuazja.
Nowy program kształcenia umysłowego kładzie nacisk na wszechstronny rozwój umysłu i jest programem swieckim. Teologia i filozofia scholastyczna są z niego wykluczone. Kultem otacza się języki starożytne, zwłaszcza łacinę, ale nie skażoną łacinę kościelną, lecz czystą, klasyczną mowę Cycerona i Horacego. Wykształcenie szkolne jest przede wszystkim wykształceniem językowym
Pedagogowie humaniści w dużej mierze dbają o wychowanie fizyczne. Zamiast propagowanego przez Kościół umartwiania ciała, pragną wychować ludzi zdrowych, dzielnych i radosnych. Pojawia się dbałość o wygląd zewnętrzny, o higienę ciała, o zgrabne ruchy, ładną postawę i harmonijną budowę. Starano się o wszechstronny rozwój wrodzonych uzdolnień. Pedagogowie domagają się życzliwego traktowania dziecka, pogody i wesołości, oddziaływania na ambicję i honor młodzieży przez pochwały i nagrody, przez wzajemne współzawodnictwo. Twierdzono, że łagodnością można uzyskać lepsze rezultaty aniżeli surowymi karami
Erazm z Rotterdamu (1466-1536)
Był najbardziej wpływowym i popularnym pisarzem pedagogicznym tych czasów. Jego nazwisko stało się jak gdyby symbolem i duchową syntezą całego humanizmu. Nie stworzył on zwartego i uporządkowanego humanistycznego systemu pedagogicznego, ale we wszystkich jego pismach znajdują się trafne polemiczne rozważania pedagogiczne. Dążąc do reformy Kościoła i poprawy obyczajów współczesnego mu świata podejmuje problematykę pedagogiczną i dydaktyczną i oświetla ją w sposób typowo humanistyczny. Scholastykę i scholastyków ośmiesza bardzo mocno w Pochwale głupoty. W traktacie O potrzebie kierowania chłopców do cnoty i pracy literackiej w sposób swobodny oburza się na nauczycieli katujących uczniów i występuje przeciwko karom cielesnym. W szeregu studiów, a szczególnie w rozprawie O planie nauczania rozwija program wykształcenia humanistycznego, sam tworzy rodzaj czytanek łacińskich, tzw. Colloquia familiaria (rozmowy przyjacielskie). O popularności tych Rozmów świadczą liczne wydania. Znanych jest ponad 500 wydań. Domagał się kształcenia nauczycieli i prawa kobiet do wyższego wykształcenia, itd.
Vives Juan Luis (1492-1540) Jan Ludwik Vives
Jeden z najwybitniejszych pisarzy pedagogicznych epoki humanizmu działający w Hiszpanii, propagator poglądowości w nauczaniu, przeciwnik wychowania scholastycznego i zwolennik wychowania państwowego. Studiował na uniwersytetach w Paryżu i Oxfordzie. Przebywał początkowo w Anglii, gdzie był wychowawcą córki Henryka VIII - późniejszej królowej Elżbiety I, następnie osiadł w Holandii. Najważniejszymi pismami pedagogicznymi Vivesa są takie, jak: Przeciwko pseudodialektykom (1519), O Wychowaniu szlachetnym młodzieńców i dziewcząt (1523), Wychowanie kobiety chrześcijanki (1523), a przede wszystkim wielki traktat De disciplinis ( o naukach, 1523). Dzięki swojemu dziełu De anima et vita ( o duszy i życiu, 1538) uchodzi za ojca psychologii empirycznej, domaga się bowiem zjawisk duchowych, a nie zgłębienia istoty duszy. Vives snuł szerokie projekty organizacji i uporządkowania zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego życia szkoły. Szkołę przewidywał w każdej gminie, pracę nauczyciela traktował jako pracę publiczną i przeznaczał dla niej dobrą pensję państwową. Po raz pierwszy wykazywał rolę współdziałania rodziny i szkoły w wychowaniu. Z procesu nauczania pragnął usunąć czcze popisy i egzaminy publiczne oraz scholastyczny werbalizm. Natomiast zalecał oparcie nauczania na obserwacji i spostrzeganiu oraz na rozwijaniu samodzielności uczniów. W programie szkolnym, jaki opracował, górowała naturalnie jeszcze łacina, ale już klasyczna, nie scholastyczna. Lektura oparta była na autorach starożytnych. Język ojczysty dopuszczał jako pomocniczy. W celu „spotęgowania mądrości życiowej” wprowadza nauczanie przyrodoznawstwa (nie ograniczając się do Arystotelesa i Piliniusza), filozofii moralnej opartej na świadomości moralnej historii (raczej kultury niż wojen). W metodach wychowawczych zaleca raczej łagodność i budzenie zainteresowań niż ostre kary.
Za najlepszy środek utrzymania karności uważa przywiązanie uczniów do nauczyciela. Ćwiczenia fizyczne (gry), które bardzo zaleca, radzi prowadzić zawsze na świeżym powietrzu.
W skrócie: Krytycznie odnosił się do średniowiecznego wychowania scholastycznego. Stworzył system wychowania dzieci mieszczańskich, który obejmował m.in.: ogólne założenia pracy pedagogicznej, treści wychowania i kształcenia, metody postępowania wychowawczego, sposoby urządzania budynków szkolnych i ich otoczenia.
Był zwolennikiem łączenia szkoły z życiem, uwzględnienia w programach szkolnych przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, stosowania poglądowości w nauczaniu. Popierał wychowanie państwowe. Główne prace: De disciplinis (1531), De anima et vita (1538).
TOMASZ MORE (1478-1535) zwany z łac. MORUS
Wyraziciel postępowych idei pedagogicznych w Anglii. Ojciec teorii socjalizmu utopijnego. W epoce tej w Anglii zachodzi proces tzw. pierwotnej kumulacji (nagromadzenia) kapitału i pierwsze chronologiczne zjawisko proletaryzacji ludności. Morus w swojej Utopii ( utopia to po grecku oznacza miejsce, którego nie ma) wyraża protest angielskich mas pracujących i wyzyskiwanych przeciwko tym klęskom, które niósł ze sobą w początkowej fazie swego rozwoju kapitalizm, i przedstawia obraz idealnego ustroju społecznego na fantastycznej wyspie. Ustrojowi niesprawiedliwości społecznej przeciwstawia ustrój socjalistyczny utopijnej wyspy, w którym nie ma prywatnej własności, istnieje społeczna organizacja produkcji i wszyscy pracują. Ideę równości społecznej podważa to, że zachowuje on w swoim ustroju niewolników, którymi są przestępcy i jeńcy wojenni, co świadczy o klasowej organiczności socjalizmu Morusa. Niewolnicy mają wykonywać wszystkie ciężkie i przykre roboty. W związku z tym idealnym obrazem ustroju Morusa charakteryzuje także wychowanie, jakie powinny otrzymać dzieci. Rozwija idee powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, oraz ideę wychowania przez pracę, ( czyli wszyscy pracują na roli, każdy ma się nauczyć rzemiosła według zainteresowań). Ideę tę łączy Morus z harmonijnym rozwojem fizycznym i umysłowym, akcentuje wykształcenie przyrodniczo-matematyczne, przedstawia ideę oświaty pozaszkolnej dla dorosłych. Dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami i sztukami, cześć wolnego czasu poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom. Od powszechnej produkcyjnej pracy fizycznej mają być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku społeczeństwa i państwa. Idee pedagogiczne Morusa, tak silnie podkreślające związek wychowania i nauczania z życiem oraz znaczenie nauki dla życia praktycznego, należą do najbardziej postępowych w owych czasach i wyprzedzają znacznie swoja epokę.