GENEZA I WOJNY ŚWIATOWEJ

Wojna stanowi kolejny argument po który sięga się, gdy zawodzą argumenty dyplomatyczne. Mówiono, że” wojna to przedłużenie polityki”. Pierwsza wojna światowa była wojną globalną i zaangażowało się w nią większość krajów.

Świat pod względem gospodarczym rozwijał się wyjątkowo nierównomiernie. Istniały kraje dobrze prosperujące ( USA, Niemcy) , demokracje zachodnie ( Francja, Wielka Brytania), i kraje, znajdujące się w szarym ogonie Europy ( Austro-Węgry, Rosja). Powodowało to rozbieżności w rozwoju gospodarczym, co znów było przyczyną politycznych niesnasek w sytuacji, gdy jeden kraj miał na przykład więcej amunicji niż drugi.

Istotną rolę odegrała polityka kolonialna. Każdy kraj europejski chciał posiadać kolonie- obszary poza swoim rodzimym terytorium. Były to nie tylko obszary przeznaczone na wyzysk z których można było eksploatować różne surowce, ale kraje, które posiadały kolonie zyskiwały prestiż, uchodziły za państwa silne, liczące się w Europie. Polityką kolonialną najpóźniej zainteresowali się Niemcy, po zjednoczeniu w 1871. W momencie, gdy więc Niemcy wystartowali po kolonie, prawie cały świat kolonialny był już podzielony. Zaczęli więc rywalizować z krajami, które już kolonie posiadały. Sprawę próbowano załatwić pokojowo, organizując konferencję w Hadze (Holandia). Konferencja haska nie przyniosła jednak wymiernych efektów.

Powstanie dwóch wrogich bloków militarnych

Do połowy XIX wieku elementem politycznym, który jednoczył zaborców była sprawa polska. Zaborcy dążyli do utrzymania jedności, by Polska nadal była w niewoli, stanowiła ich posiadłości.

Między Rosją a Niemcami zaczęło dochodzić jednak do zgrzytów. Niemcy zaczęły bowiem wykazywać agresywne zamiary pod adresem Francji. Rosja zaś pożyczała od niej pieniądze („rosyjskie pożyczki”), co z resztą zaowocuje później układem Rosji z Francją i Wielką Brytanią. Dopóki kanclerzem niemieckim był Bismarck ( czyli do 1890) dopóty oficjalnie odnawiano porozumienia z Rosją , by utrzymać Polskę w niewoli. Chociaż już za Bismarcka Niemcy podpisały porozumienie z Austrią ( 1879), które właściwie ostrze wymierzone miało w Rosję . W 1882 do tego porozumienia dołączyły Włochy, które skłócone były z Francją o posiadłości w Afryce. Tak więc w 1882 miało miejsce porozumienie nazywane trójprzymierzem ( = państwa centralne ) . Ukształtował się w ten sposób pierwszy blok militarny.

Rosję i Francję łączyły pożyczki. Niemcy widząc, że Rosja zbliża się do Francji, chciały przeciągnąć na swoją stronę Wielką Brytanię . Wydawało się do możliwe, ponieważ Wielka Brytania z Rosją skłócona była o Persją i Afrykę oraz z Francją o Afrykę środkowo- wschodnią . Plany te nie powiodły się jednak Niemcom , a w 1904 w Paryżu podpisano serdeczne porozumienie (z franc.- entente cordiale) między Francją a Wielką Brytanią . W 1907 dołączyła do niego Rosja , powodując powstanie trójporozumienia ( ententa).

Wojna wisiała więc w powietrzu.

Kryzysy marokańskie

Maroko znajdujące się w północno- zachodniej Afryce znajdowało się pod wpływami Francji. Terenami tymi zainteresowane były również Niemcy. W 1905 w Algericas odbyła się konferencja na której ustalono tymczasowe porozumienie. W 1911 kryzys odnowił się. Francja zajęła Fez, ówczesną stolicę Maroka, a Niemcy wprowadzili swoje oddziały do portu w Agadirze. Ostatecznie jednak po konferencji Maroko pozostało francuskie, a Niemcom pozwolono na kolonie w Kamerunie.

Półwysep Bałkański

Półwysep Bałkański nazywany był także kotłem bałkańskim, albo beczką prochu. Na Bałkanach znajdowało się bowiem 5 państw , które wyzwoliły się spod panowania tureckiego: Grecja, Rumunia, Serbia, Bułgaria i Czarnogóra. Turcja cały czas chciała je jednak odzyskać, więc były one zagrożone tureckim odwetem. Jeżeli bowiem nowe państwa zagrożone są z zewnątrz, zaczynają występować w nich silne nacjonalizmy. W dodatku Bałkanami interesowały się mocarstwa europejskie:

- Rosji zależało na cieśninach Bosfor i Dardanele, by flota rosyjska mogła wypłynąć na Morze Egejskie , Morze Śródziemne i penetrować Europę od południa.

-Niemcy budowali kolej od Berlina do Bagdadu, żeby mieć wpływy na Bałkanach, w Turcji ( która była ich sojusznikiem) oraz na Bliskim Wschodzie ( gdzie znajdował się cenny minerał - ropa naftowa)

- Austro-Węgry doprowadziły do zajęcia Bośni i Hercegowiny, do czego Austria nie miała właściwie prawa, gdyż tereny te mogły być jedynie jej protektoratem. Wzbudziło to niezadowolenie Rosji.

Na Bałkanach pojawiła się także idea panslawizmu. Serbia dążyła do zjednoczenia pod swoją egidą słowian południowych. Jej sojusznikiem w tych działaniach była Rosja. Z kolei w skład państwa Habsburgów wchodziło 80% słowian, wcielając więc w życie zamiary Serbii musiałoby się ono rozpaść.

Przyczyna bezpośrednia

28 czerwca 1914 do Sarajewa przybył Franciszek Ferdynand , następca tronu austro-węgierskiego po Franciszku Józefie (który umrze w 1916). W swoich planach miał on przejazd ulicami miasta. Jednak organizacja Młoda Bośnia szykowała już zamach na jego życie. W szpalerze ustawionych było 3 zamachowców, w razie gdyby nie powiodło się jednemu, wystrzelić miał następny. Oglądali oni przejazd władcy zgodnie z planem. Pierwszy jednak nie wystrzelił , drugi zepchnięty został przez tłum, trzeci oddał kilka strzałów i rzucił się z mostu do rzeki. Dzień był upalny, poziom wody w rzece nie był wysoki, nie utonął więc, a został pojmany. Dwaj poprzedni zamachowcy spotkali się w kawiarni, w której zgodnie z planem mieli omówić sytuację na wypadek udanego zamachu. Przekonani, że Franciszek Ferdynand nie żyje rozważali co dalej. Franciszkowi Ferdynandowi nic się jednak nie stało, a ciężko ranny został oficer siedzący koło niego. Przed powrotem Franciszek Ferdynand wraz z żoną (***Zofia von Hohenberg) zdecydowali się jechać do szpitala, odwiedzić rannego oficera. Kierowca zabłądził jednak i zdecydował się spytać o drogę w kawiarni w której przebywali zamachowcy. Siedemnastoletni Gawriło Princip, jeden z zamachowców oddał strzały do Franciszka Ferdynanda i jego żony, w wyniku czego oboje zginęli. Gawriło Pricip, będąc niepełnoletnim, liczył, że potraktowany będzie jako więzień polityczny i po pewnym czasie zdoła wyjść na wolność .Został jednak zamęczony w więzieniu.

Na świecie uruchomiony został proces sojuszy. Austro-Węgry postawiły Serbii takie ultimatum, że gdyby ta spełniła je, straciłaby niepodległość.

28 lipca 1914 wypowiedziały wojnę Serbii, co wywołało także powszechną mobilizację w Rosji.

1 sierpnia 1914 Niemcy zaatakowały Belgię, następnie Francję.

Z kolei Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.(**06.08.1914) Jeden z ówczesnych historyków napisał : „Rozpoczęła się największa rzeź w dziejach Europy”, nie wiedząc że następna, II wojna światowa pochłonie 7 razy więcej ofiar, co rozpoczynająca się właśnie I wojna światowa.

---