Geneza I wojny światowej

System sojuszy

Z inicjatywy Bismarcka w październiku 1873 r. został zawarty sojusz trzech cesarzy –

Niemiec, Rosji i Austro-Węgier. Jego celem miała być obrona tradycyjnych wartości i
wspólne przeciwstawienie się wzrostowi wpływów ruchu socjalistycznego. Okazało się
jednak wkrótce, że sprzeczności interesów między Rosją a Austro-Węgrami na Bałkanach są
tak duże, iż sojusz ten jest nie do utrzymania. Poza tym Rosja była zainteresowana poprawą
stosunków z Francją, podczas gdy Bismarck widział w Republice Francuskiej głównego
przeciwnika Niemiec na arenie międzynarodowej.

Bismarck był gospodarzem kongresu berlińskiego w r. 1878, po wojnie rosyjsko-tureckiej

na Bałkanach. Podczas obrad zarysowało się zbliżenie Niemiec z Austro-Węgrami, oba
państwa były bowiem zaniepokojone wzrostem wpływów rosyjskich na Bałkanach. Na
kongresie uznano niepodległość Serbii, Czarnogóry i Rumunii oraz autonomię Bułgarii.
Bośnia i Hercegowina przeszła pod okupację Austro-Węgier.

W r. 1879 zawarty został sojusz Niemiec z Austro-Węgrami, wymierzony przeciwko

Rosji. Oba kraje zobowiązały się do wzajemnej pomocy w przypadku rosyjskiego ataku i do
zachowania życzliwej neutralności w przypadku ataku na któreś z nich ze strony innego
państwa.

• r. 1882 – do tego sojuszu dołączają Włochy – po zajęciu przez Francję Tunisu, do którego

Włochy rościły pretensje; powstaje Trójprzymierze o charakterze antyrosyjskim i
antyfrancuskim

• r. 1897 – cesarz Niemiec Wilhelm II proklamuje Weltpolitik (politykę światową); jej cele:

rywalizacja z Anglią, Francją i Rosją na obszarach pozaeuropejskich, budowa niemieckiej
floty wojennej na Morzu Północnym

• r. 1894 – sojusz francusko-rosyjski (poprzedzony w r. 1892 umową wojskową)
• r. 1904 – przymierze brytyjsko-francuskie, czyli entente cordiale (stąd – ententa) – po

przezwyciężeniu kwestii spornych między obu krajami w koloniach

• r. 1907 – układ brytyjsko-rosyjski, ostatecznie tworzący Trójporozumienie

Wojny bałkańskie

• r. 1908 – Austro-Węgry anektują Bośnię i Hercegowinę (znajdującą się od r. 1878 pod

okupacją austro-węgierską), co wywołuje protesty Rosji i mobilizację w Serbii

• r. 1912 – I wojna bałkańska – koalicja Bułgarii, Serbii, Grecji i Czarnogóry przeciw Turcji;

Turcja traci Kretę i znaczne tereny europejskie

• r. 1913 – II wojna bałkańska – Bułgarzy atakują Greków i Serbów w związku z konfliktem

na tle podziału zdobytych terenów; idea Wielkiej Bułgarii; Rumuni wspierają koalicję;
Bułgaria traci południową. Dobrudżę, znaczną część swego dostępu do Morza Egejskiego
oraz część Macedonii

Zabójstwo w Sarajewie i początek wojny

28 czerwca 1914 r. arcyksiążę Franciszek Ferdynand, następca tronu habsburskiego

(bratanek cesarza Franciszka Józefa I), został zastrzelony w Sarajewie przez Gawriłę
Principa, członka Młodej Bośni, organizacji finansowanej przez Serbię. Siedmiu

uczestników spisku ujęto. Ujawnili oni powiązania z tajną serbską organizacją Czarna Ręka,
na której czele stał pułkownik Dragutin Dmitijević ze sztabu armii serbskiej.

• 23 lipca 1914 r. Austro-Węgry przekazują Serbii ultimatum, zawierające następujące

żą

dania: austriackie śledztwo na terytorium serbskim, zakaz publikacji antyaustriackich,

czystka w serbskiej armii i administracji rządowej, wyeliminowanie z serbskiego systemu
edukacji treści wrogich Austro-Węgrom; rząd Serbii odrzucił ultimatum i ogłosił mobilizację

• 28 lipca 1914 r. Austro-Węgry wypowiadają Serbii wojnę; Rosja ogłasza mobilizację
• 3 sierpnia 1914 r. Niemcy wypowiadają wojnę Francji (pretekstem incydent graniczny); 4

sierpnia Anglia – Niemcom, a 6 sierpnia Austro-Węgry – Rosji