ESTETYKA W POLSCE
Narodziny polskiej myśli estetycznej -Wpływy obce
Józef Łęski (1760-1825) - matematyk i plastyk z zamiłowania
Autor O piękności w sztukach szczególniej w malarstwie - 1817
Streszczenie poglądów Johanna Joachima Winckelmanna (1717-1768) z Geschichte der Kunst des Altertums z 1764 r.
Najważniejszą sztuką jest malarstwo, ono tworzy ludzka kulturę. Artysta jest równy bogom.
Stanisław Kostka Potocki (1755-1821)
Przetłumaczył w 1815 r. dzieło Winckelmanna na język polski (O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski ).
Propagator klasycyzmu. Architekt amator - wraz z Christianem Piotrem Aignerem zaprojektował fasadę kościoła św. Anny w Warszawie. W 1805 r. udostępnił Wilanów do zwiedzania. Autor słynnej Podróży do Ciemnogrodu
Józef Kremer (1806-1875)
Autor: Listy z Krakowa (1843-7) i Podróż do Włoch (1859-1864). Uczeń Hegla.
Sztuka nie jest naśladowaniem natury, a najwyższym wyrazem doskonałości ludzkiego geniuszu.
Tylko sztuka tworzy piękno.
Prawdziwe piękno ma charakter duchowy i im więcej pierwiastka duchowego tym rzecz jest piękniejsza.
Naśladowanie natury jest podobne do sztuki kuglarskiej. Patrzymy na przyrodę przez pryzmat wcześniejszego obcowania ze sztuką, a stąd postrzegane piękno przyrody jest odbiciem piękna sztuki.
piękno postrzegamy wszyscy, gdyż narzuca się ono nam samo, a stąd zgodnie podzielamy odczucia estetyczne.
Postrzeganie piękna jest warunkowane momentem historycznym oraz warunkami środowiskowymi. Fantazja artystyczna nie jest przypadkowa, ale zawsze odzwierciedla swoja epokę i warunki naturalne regionu, w którym powstała.
Rola artysty - przekraczanie uwarunkowań, w których tworzy
Karol Fryderyk Libelt (1807-1875)
Autor: Estetyka, czyli umnictwo piękne (1847-1850). Uczeń Hegla.
„twórcza fantazję” najwyższy wyraz ludzkiego geniuszu.
Sztuka tworzy piękno i tylko ona. Elementy środowiska naturalnego nie są bowiem wartościowe na sposób wyznaczany przez człowieka.
Piękno pierwotne wynikłe z jakościowego zróżnicowania elementów danej struktury nieożywionej, zachowując zarazem ich wewnętrzną zgodność, oraz harmonię (proporcję) i samowystarczalność bytową warunkuje wszelkie inne jakości świata przedmiotowego.
Każde dzieło sztuki z konieczności jest syntezą duchowości artysty i materii, nad którą pracuje. Człowiek tworząc niejako powtarza dzieło Stwórcy
Wpływy rodzime
Dyzma Bończa Tomaszewski (1749-1825)
polski poeta, dramatopisarz, publicysta.
Autor znanego eposu Jagiellonida czyli Zjednoczenie Litwy z Polską - 1817.
Napisał: O różnicy pomiędzy pięknym a ładnym
Ładność dotyczy tylko rzeczy ziemskich, skończonych i tylko potrafi przyciągnąć zmysły. Natomiast prawdziwe piękno leży w sferze wyobrażeń, a więc wymaga kontemplacji i zaangażowania odbiorcy
Adam Mickiewicz (1798-1855)
Początkowo zajął stanowisko o uniwersalności sztuki dowodząc jej wyższości nad wywyższaniem narodowej historii. Było to stanowisko klasycystyczne. Sztuka nie spełnia funkcji utylitarnych i jest wyrazem swojej epoki.
Romantykiem został dopiero, gdy opublikował „Ballady i romanse” (1822). Utwór "Romantyczność" uznano za „programowy wiersz nowej epoki”. Powstanie nowego gatunku literackiego - ballady.
Ballada - gatunek synkretyczny - łączy w sobie cechy liryki, epiki i dramatu. Tematy utworów opierają się na wydarzeniach historycznych lub legendach. Postacie są silnie stypizowane, a ich działania służą prezentacji prawd życiowych i zasad moralnych. W balladzie realizm współistnieje z fantastyką.
ESTETYKA ROMANTYZMU
przeciwstawna do klasycyzmu. Zerwanie z kontynuacją - powrót do tradycji średniowiecza:
odrzucenie racjonalizmu i empiryzmu i opowiedzenie się za poznawaniem świata emocji i uczuć;
skupia uwagę na wewnętrznych przeżyciach bohaterów;
wprowadzenie elementów ludowości - ludowe (gminne) poczucie sprawiedliwości;
współistnienie dwóch światów: świata żywych i umarłych czyli realnego i metafizycznego;
prostota języka;
elementy fantastyki i grozy;
wzorce z czasów średniowiecza