Teorie atrybucji- teorie naiwnego wnioskowania o przyczynach zdarzeń i przyczynach zachowań ludzi.

Naiwna psychologia Heidera ( 1958) :

• zachowanie jest łączną konsekwencją sił tkwiących w otoczeniu (czynniki zewnętrzne) i w jednostce ( czynniki wewnętrzne)

• O sile osobistej decydują dwa czynniki: zdolność i usiłowanie D=f(siły zew. + zdolność * usiłowanie)

• możność to relacja pomiędzy zdolnościami, a wielkości siły zewnętrznej ( trudne zadanie, możność rośnie wraz ze zdolnościami matematycznymi) D=M*U

• odpowiedzialność za działanie jest wówczas, gdy przy minimalnej możności wystąpi usiłowanie, które ma dwa aspekty :

• intencję - trzeba chcieć

• wysiłek - trzeba starać się je realizować

Bernard Weiner (1979) :

Do wymiaru umiejscowienia przyczyn zachowania ( wew. zew.) dołączył wymiar ich stałości- zmienności, oraz kontrolowalność.

Wnioskowanie odbywa się na podstawie porównań społecznych - uśrednienie oraz wcześniejszych zachowań.

Teoria wniosków korespondentnych E.Jonesa i K.Davisa ( 1965)

Proces znajdowania odpowiedniości pomiędzy obserwowanym zachowaniem, intencją zachowania oraz trwałą dyspozycją osobowościową wykonawcy. Dyspozycje aktora pozwolą przewidzieć jego zachowanie w przyszłości.

Dwa etapy procesu atrybucji:

1. identyfikacja intencji - wiedział jakie skutki pociągnie i miał swobodę działania i mógł swoim działaniem doprowadzić do tych skutków.

2. atrybucja dyspozycji

Czynniki wpływające na zgodność zachowania z oczekiwaniami.

Zgodne z rolą - intencja zgodności z rolą

niezgodne z roli społecznej - wnioski o dyspozycji

Atrybucje są zniekształcane przez czynniki motywacyjne, skłonność do atrybucji dyspozycyjnych rośnie:

1. kiedy jego działania mają silne konsekwencje dla działania obserwatora ( jeżeli wyrządza nam duże szkody lub przynosi duże zyski silniej wnioskujemy o jego cechach)

2. kiedy obserwator interpretuje działania jako skierowane w jego stronę.

Teoria autoatrybucji Bema ( 1967)

O własnych upodobaniach, postawach i dyspozycjach wnioskujemy z własnych zachowań.

Powtórzył klasyczne badanie Festingera i Carlsmitha, ale wprowadził obserwatorów. Obserwatorzy wnioskowali dokładnie tak samo jak uczesnicy eksperymentu - trudno u obserwatora doszukać się napięcia emocjonalnego. Punkt wyjścia dla teorii motywacji. Wprowadzenie motywów zewnętrznych, obniża motywację wewnętrzną - efekt naduzasadnienia.

Teoria atrybucji Kelley`a

Reguła powiększania i pomniejszania (Kelley) - stosowane do zachowań jednorazowych, kiedy nie znamy poprzednich działań osoby.

Reguła pomniejszania - obserwator pomniejsza rolę danej przyczyny zachowania jeśli w tej samej sytuacji działają jeszcze inne możliwe przyczyny tego zachowania. Ta reguła odnosi się do sytuacji, w której występuje wiele czynników ułatwiających zachowanie.

Reguła powiększania - obserwator powiększa rolę przyczyny zachowania jeśli w tej samej sytuacji działają czynniki hamujące zaobserwowane zachowanie.

Model współzmienności

dotyczy zachowań powtarzalnych. Potoczne wyjaśnianie powtarzających się zachowań polega na sprawdzaniu, które czynniki współzmieniają się z obserwowanym zachowaniem. Bierzemy pod uwagę trzy rodzaje informacji:

1. spójność zachowania - ta sama osoba zachowuje się podobnie przy wszystkich okazjach

2. wybiórczość zachowania - człowiek zachowuje się w taki sposób tylko w odniesieniu do danego bodźca, ale nie innych bodźców podobnego rodzaju

3. powszechność zachowania - czy inni ludzie zachowują się podobnie w stosunku do tego samego bodźca.

W ten sposób wyodrębnia się trzy podstawowe czynniki, mające role sprawczą w zachowaniu:

1 cechy wykonawcy

2. cechy przedmiotu zachowania

3. cechy okoliczności zachowania

Deformacje procesu atrybucji:

1. podstawowy błąd atrybucji - skłonność do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym przy niedocenianiu roli sytuacyjnych wyznaczników tych zachowań.

2. asymetria atrybucji aktora i obserwatora - podczas gdy cudze zachowania wyjaśniamy raczej czynnikami wewnętrznymi, zachowania własne wyjaśniamy raczej czynnikami zewnętrznymi.

3. egotyzm atrybucyjny - tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób. Własne sukcesy wyjaśniamy czynnikami wewnętrznymi zaś porażki czynnikami zewnętrznymi.

4. egocentryzm atrybucyjny - przecenianie własnego wkładu w jakiś wynik osiągnięty wspólnie z innymi osobami

5. efekt fałszywej powszechności - polega na przecenianiu stopnia rozpowszechnienia własnych poglądów, zachowań, preferencji.

Procesualne modele atrybucji

Dwuetapowy model atrybucji Yaacova Trope (1986)

1. Identyfikacjia - (co robi aktor) za pomocą:

1. obserwowalne działania

2. sytuacja w której zachowanie ma miejsce

3. wszelkiej wstępnej wiedzy o aktorze

2. wnioskowanie-( dlaczego aktor to robi ) na podstawie

1. zidentyfikowanego sensu zachowania

2. sytuacyjnych czynników ułatwiających i utrudniających to zachowanie

3. wszelkiej wstępnej wiedzy obserwatora

Trójetapowy model atrybucji D.Gilberta (1995)

1. Identyfikacja

2. automatyczny wniosek o cesze

3. kontrolowana poprawka na sytuację

Ukryte teorie osobowości:

UTO- siec powiązań asocjacyjnych między poszczególnymi cechami.

Na podstawie pewnych cech wnioskujemy o innych, przy czym pewne cechy mają centralne znaczenie.

Badanie Asch ( 1946), Rosenberg 1968

1

---