Platon w dziele „Państwo” oraz Arystoteles w „Polityce” poruszają problemy związane z interakcjami społecznymi i ich wpływem na zdobywanie i sprawowanie władzy.
Geneza państwa wg Platona. Państwo stworzył człowiek. Państwo powstaje wówczas, gdy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swych potrzeb, lecz zdany jest na pomoc wielu. Państwo tworzy się w wyniku naszej wzajemnej potrzeby. Naczelną zasadą realnych tworów państwowych wcale nie jest rozum, ale odwaga (timokracja), anarchia (demokracja), chciwość (oligarchia) albo wreszcie strach i zbrodnia (tyrania).
W koncepcjach Platona kategoria idei jest zhierarchizowana:
• mądrość jest cechą, cnotą najwyższą
• męstwo
sprawiedliwe
• umiarkowanie
3 części duszy
-rozumna, gniewna, porządliwa
Platona - tworzenia koncepcji „państwa idealnego” odwzorowującej świat materialny jako obraz trwałych i niepodważalnych idei.
Państwo w „Polityce” to wspólnota najistotniejsza, bo oparta na zasadniczej różnicy pomiędzy rządzącymi i rządzonymi, którzy to z kolei również mają władzę, lecz jako głowy domu lub panowie swych niewolników, a to już jest zależność niemająca stricte znamion państwowości. Powinna mieć na oku dobro, troskę o duszę. Dobry człowiek to dobry obywatel.
3 klasy :
-politycy
-wojownicy
-rzemieślnicy i kupcy
Koncepcja państwa
1.utopijne państwo(absolutna własność społeczna)
Idea Pa idei=wychowanie
Arystoteles- uczeń Aleksandra Macedońskiego, studiował przez 20 lat, założył własną szkołę
Krytyka teorii idei-nie zaprzecza istnieniu rzeczywistości metafizycznej . Uważał jednak ,że skoro idee mają charakter ponadzmysłowy nie mogą służyć do poznawania rzeczywistości.
Podział nauki na :
-teoretyczne
-praktyczne
-wytwórcze
Zasada potencjalności-każda materia jest zdolna do przyjmowania jakiejś formy
Nauki praktyczne-etyka (celem wszelkiego działania jest dobro),polityka
W „Polityce” Arystoteles zawarł czytelne postulaty organizacji wspólnoty państwowej, w której stosunki społeczne muszą być ściśle uregulowane, ale i podporządkowane wspólnemu celowi, jakim jest dobro. Owe dobro jako cel wszelkiego działania to kontynuacja myśli platońskiej, którą to Arystoteles „odmłodził”, ale też, której w pewien sposób przeciwstawił swe założenia i tezy wynikające z metody poznania, jaką był empiryzm i „doktryna środka” prowadząca do racjonalizmu. Państwo-jest najwyższą instytucją , w której zaspokaja się wszystkie potrzeby w tym również duchowe,potrzebne są prawo i urzędy,państwo jest bytem
formy władzy monarchia-tyrania
arystokracja-oligarchia,demokracja- politea
Idealne państwo-potrzeby ograniczone, liczba mieszkańców ani zbyt duża ani mała, objąć państwo jednym rzutem oka, trudne do zdobycia i łatwe do obrony,paideja ,kwalifikacje duszy. Wszyscy należą do państwa.
Arystoteles przedstawiając istotę rządzenia jako problem właściwie ujętych praw dostosowanych do typologii określonego ustroju, przy czym władca ma decydować jedynie w sprawach niesprecyzowanych jednoznacznie przez ustawy.
Św. Augustyn „wierzę aby zrozumieć „był twórcą koncepcji społeczeństwa opartego na doczesnych i nadprzyrodzonych wartościach myśli chrześcijańskiej. W jego doktrynie znajdujemy myśli Platona:
• dualizm bytu; świat duchowy i świat rzeczywisty. Ideą jest Bóg, który jest doskonałością;
• teoria absolutnego poznania; chciał dogłębnie poznać prawdy obiektywne;
• państwo; rozdział państwo Boga od państwa ziemskiego.
• człowiek; my jesteśmy odwzorowaniem boskiej idei. Bóg stworzył człowieka oddanym. To, że nie jest doskonały jest winą człowieka. Świat też jest odbiciem woli boskiej. Tylko Bóg jest wieczny, idea jest w Bogu.Św. Augustyn nie dostrzegał żadnych ostrych przeciwieństw między chrześcijaństwem a filozofią Platona.
Istnieją dwa rodzaje miłości i dwa rodzaje państw .
1.państwo ziemskie
2.państwo niebieskie
1.miłość własna
2. miłość Boga
Tomasz z Akwinu połączył świat boży z ziemskim. Oba mają charakter hierarchiczny, co jest to naturalne i jest to podstawa ładu społecznego. Społeczność musi mieć zwierzchnika i hierarchię. Na szczycie hierarchii tkwi prawo boże - wieczyste, pod nim jest prawo naturalne - odzwierciedlenie boskiego na ziemi, prawo ludzkie obowiązuje, gdy jest zgodne z naturalnym. Tomasz z Akwinu nawiązywał w swoich poglądach do Arystotelesa. Ostatni z myślicieli starożytności
Założenia: akceptuje arystotelesowską antropologię (człowiek istotą społeczną , zwierzęciem politycznym), natura jako nieustanne dążenie do celu-Boga, szczęście doczesne warunkiem szczęścia wiecznego, warunkiem szczęścia jest rozum.
Ustrój-monarchia (pełna władza powinna należeć do Papieża . Hierarchiczna wizja polityki,chce akceptacji dla świata.
odrodzenie - walka między państwem świeckim a kościołem. Nastąpił kryzys porządku średniowiecznego. Oświecenie (XVIII wiek) nazywane epoką racjonalizmu i nowych idei. Zasługą tej epoki jest to, że nadała myśleniu o społeczeństwie, instytucji społecznej charakter racjonalistyczny. Podjęła problem ładu społecznego.
Tomasz Hobbes w swoim dziele „Lewiatan” przedstawił poglądy, nt. powstania i funkcjonowania społeczeństwa. Uważa on, że tylko silna władza jako efekt umowy społecznej (zrzeczenie się pewnych praw natury w zamian za bezpieczeństwo, ochronę własności) jest w stanie utrzymać porządek. Jednostka jest aspołeczna i dba tylko o własne interesy. Jest on zwolennikiem monarchii absolutnej. Lewiatan - państwo, sztuczny człowiek mający więcej siły . Jest bogiem śmiertelnym
A priori- niezależne słuszne
Ludzie są z natury źli , egoistyczni , Rozum poddaje warunki zgody i pokoju
Rozum umożliwia powstanie Lewiatana czyli państwa.
Niccollo Machiavelli w swoim dziele pt. „Książe” ukazał, iż społeczno-politycznym motywem ludzkich działań jest żądza władzy i posiadania. Efektywne działania i realizacja tych wartości prowadzi jednostkę lub grupę społeczną do sukcesu.
Makiawelizm(dążenie do celu po trupach)
Fortuna(losy ,zewnętrzne okoliczności)-Virtu
(siła i energia życiowa, wiedza, znajomość świata)
Mądrość-przebiegłość, zdeterminowanie,
Polityka-każdy czyn można rozpatrywać w dwojaki sposób: etycznego i politycznego. Polityk musi działać w zależności od okoliczności ,historia nigdy nie ocenia źle zwycięzców.
Religia- niechętny Papieżowi i kościołowi , ponieważ nie działają dla polityki, skupiają się na własnych interesach.
Zasady machiawelizmu-wprost,sugerowanie odpowiedzi, do dwóch rodzai wiedzy(hist. I filozoficzna)
I .zasada. władzę ocenia się za pomocą pozorów i efektów zewnętrznych.
II .włądca nie powinien silić się na hojność
Obywatele jeśli nie kochają władcy powinni się go bać.
Bezbronni nie zwyciężają
rozsądnie stosować okrucieństwo
gdy łamie się umowę winą obarczyć innych
umiejętność upatrywania kozła ofiarnego.
Republika-główną przyczyną napięć są konflikty
Wojsko-armia narodowa a nie najemna
Jan Jacques Rousseau („O pochodzeniu i postawach nierówności między ludźmi”, „Umowa społeczna”) przeciwstawia życie człowieka w stanie naturalnym i w społeczeństwie cywilizowanym, w którym to życie podlega denaturalizacji, czyli odchodzeniu od natury. Społeczność cywilizowana powstaje w celu lepszego zaspakajania potrzeb, ale wytwarza też nowe potrzeby (potrzeby sztuczne, psychologiczne, które mają być zaspokojone tylko w tym społeczeństwie.
Władza -był przeciwnikiem pluralizmu politycznemu. Rządy wymagają kierownictwa ,powinni to być filozofowie, to oni mają decydować o prawie a nie ślepa masa.
Wola powszechna-wola jednostkowa roztapia się w woli wszystkich . Każdy oddając swoje prawa uzyskuje ekwiwalent w postaci praw innych, czyli nie jest stratny.
Materializm udzie łączą się ze względu na własny interes, własne korzyści. Człowiek szuka przyjemności i unika cierpienia.
Teoria postępu
cechy: prawidłowy rozwój społeczny, opisanie tych prawideł, kierunek postępu jest ten sam ,ale ci rozwinięci bardziej pouczają tych mniej
Lock-1689spektakularna pochwała wolności , tradycja liberalna . Stan natury jako stan wolności inaczej niż u Hobbsa. Nie ma żadnego podporządkowania .Odchodzi od chrześcijańskiej idei człowieka jako osoby społecznej .Życie natury nie jest stanem wojny ale pokojem. Nie potrzebna jest umowa , społeczeństwo wyrasta z natury człowieka,
Jest autorem liberalnej koncepcji: wola większości,pojęcie własności,pojęcie władzy(Pełni funkcję instrumentalną,stanowi prawo, rozstrzyga spory,egzekwuje wyroki)
Deizm-próby tworzenia religii naturalnej „wywodzenie Boga za pomocą rozumu”
Utopijność tworzenie alternatywnego państwa
Oświecenie szkockie- nacisk na doświadczenie empiryczne , fascynacja Newtonowską nauką jako wzorem uniwersalnym, wierzono w jedność motywów i czynów ludzkich , wierzono, że pobudki ludzi są te same , wiązanie z koncepcją natury, badamy fakty a nie powinności, uczucia nad rozumem, prymat instynktów nad refleksją.
Hutchinson-umowa społeczna była wynikiem naturalnej skłonności.
Smith -znany jako twórca ekonomi , linearyzmu politycznego Jak Hume społeczeństwo nie powstaje w wyniku rozumowania, człowiek potrzebuje innych ludzi jak zwierciadła, w którym dokonują się procesy socjalizacji, patrząc jak zachowują się inni .Uczy się nie tylko dobra i zła ale również jak zaspokajać potrzeby materialne.
Beutham-filozof o ogromnym wpływie na etykę . Twórca utylitaryzmu ( ocena moralności jednostek wiązała się z faktycznymi następstwami ich działań). Człowiek poszukuje przyjemności i unika cierpienia, lęka się przykrości. Im więcej ludzi czerpiur przyjemności tym lepiej.
Oświecenie niemieckie
4 podstawowe reakcje rewolucji francuskiej:
-konserwatywne
-liberalne
-socjalistyczne
nacjonalistyczne
konserwatyści: historyczna ciągłość, krytykują oświecenie,, anty-racjonalizm, sprzeciw wobec uniwersalnym regułom , przeciwni idealizmowi,krytykują formalizm , człowiek wplątany w ieć różnych zależności.
Burke, de Bonald, de Maistr
Liberalizm- Look , rozwinął się za sprawą oświecenia , hasła tolerancji , wolności sumienia , wierzą w postęp, ludzie są wolni, przeciwni despotyzmu,
Sofistyka-zabawa słowami,spekulacje
Sokrates-filozof, obywatel Aten, rozmawiał ze wszystkimi na różne tematy.Poruszał kwestie antropologiczne.
Uważał: dusza to rozum,utożsamianie wiedzy i cnoty,podejmować trud poznania,odżucał demokrację, największym autorytetem jest wiedza,władza domeną mądrych i dbrych władza sztuką królewską.
Oligarchia-władza należy do bogatych
Dialog prawa-prawa są ponad politykiem
Klasyfikacja ustrojówi przeciwieństwa
-rządy jednego(monarchia)-tyrania
-rządy wielu(arystokracja)-oligarchia
-rządy wszystkich(demokracja)-demagogia
Ustrój mieszany-monarchia+demokracja
Perypatetyka -uczyli się chodząc.
Stoicyzm-najwyższym dobrem jest cnota,sama cnota jest celem.
Przedstawiciele: Seneka(polityka jest miejscem upadku człowieka, nie sprawia ,że się rozwija , nie jest miejscem jego afirmacji), Aureliusz,Epiktet.
Kosmopolityczny-uniwersalne pojęcie człowieka np; wg prawa każdy człowiek jest równy .
Kosmopolityzm-państwo światowe, powszechne, pozapolityczne