Wykład 1 23.02.2011

Zaopatrzenie może być rozumiane jako:

1) służby własne przedsiębiorstwa (komórka, dział, bądź inna jednostka organizacyjna)

2) całość systemu obejmującego zaopatrzenie własne, dostawców zew. Oraz powiązania miedzy nimi

3) czynności zaopatrywania, czyli zespół działań prowadzących do dostarczenia dóbr na miejsce w odpowiednim czasie, ilości i stanie

Zaopatrzenie obejmuje pozyskiwanie surowców , materiałów i półfabrykatów potrzebnych do produkcji ( w przed produkcyjnym) lub wyrobów gotowych (w przed handlowym)

Szersze ujęcie zaopatrzenia uwzględnia dodatkowo zaopatrywanie w dobra inwestycyjne oraz we

wszystko co jest potrzebne w przedsiębiorstwie do jego funkcjonowania.

Zaopatrzenie to zespół działań, które są niezbędne do nabycia materiałów potrzebnych dla zapewnienia działalności przed. Przy uwzględnieniu wszystkich czynników mających wpływ na racjonalizację procesu zaopatrzenia.

Podana definicja wymaga kompleksowego podejścia do przepływu materiałów, uwzględniającego dwie funkcje:

- funkcję ukierunkowaną na zewnątrz - zakupy

- funkcję ukierunkowanądo wewnątrz przedsiębiorstwa - zarządzanie materiałami

Tradycyjne zaopatrzenie obejmuje:

- określenie i ocenę potrzeb oraz wymagań

- analizę dostawców, rynku, źródeł zaopatrzenia

- zarządzanie procesami zakupu

- transport zaopatrzeniowy

- odbiór materiałów

Zakupy zaopatrzeniowe to funkcja odpowiedzialna za pozyskiwanie wyposażenia, materiałów, komponentów (półfabrykatów), części i usług poprzez nabywanie, dzierżawienie lub inny legalny sposób w celu ich zużycia do produkcji lub odsprzedaży

Zakupy zaopatrzeniowe majądecydujący wpływ na zyskowność przed., szczególnie gdy:

- koszty zakupu mają duży udział w kosztach całkowitych,

- ceny nabywanych dóbr są niestabilne, ulegają licznym wahaniom w krótkim czasie

- firma przywiązuje dużą wagę do innowacji

- istnieje silna konkurencja na rynkach dóbr finalnych, w których ta firma uczestniczy

Logistyka zaopatrzenia jest systemem (podsystemem) logistycznym zajmującym się pierwszą fazą przepływu dóbr. Etap ten obejmuje surowce, materiały, półprodukty oraz części zamienne i przebieg ad dostawcy na rynku pozyskiwania do magazynu zaopatrzenia lub wejściowego w przedsiębiorstwie przemysłowym.

Logistyka zaopatrzenia obejmuje następujące działania:

- planowanie potrzeb materiałowym

- sterowanie zapasami

- wybór źródeł zakupu

- organizacja dostaw

Do strategicznych decyzji w logistyce zaopatrzenia należy zaliczyć:

- decyzje typu makeorbuy

- wybór zasad sterowania zapasami materiałowymi

- decyzje o zasadach doboru i oceny dostawców

- decyzje w zakresie informatyzacji procesów zapatrzenia

Zadaniem logistyki zaopatrzenia jest zapewnianie przedsiębiorstwu sprawnego zasilania w materiały, półprodukty niezbędne do prowadzenia ciągłej, rytmicznej działalności gosp. Przy jak najniższych kosztach logistycznych.

Logistyka w zakresie zaopatrzenia dotyczy:

- zapewniania dostaw materiałów dla swojej produkcji

- synchronizacji organizacji tych dostaw w czasie i przestrzeni, m.in. w dostosowaniu do równoległych dostaw innych, komplementarnych asortymentów

- zapewniani niezbędnych (optymalnych) zapasów

- uzyskania samosterowności systemu wyposażonego w niezbędną dokumentację środki transferu informacji, emitującego sygnały pozwalające na odpowiednio wczesne przeciwdziałanie zakłóceniom.

Podstawową funkcją procesu logistyki zaopatrzenia jest integracja i koordynacja wszelkich przepływów (materiałowych, informacyjnych, ludzkich i pieniężnych) zawężona do sfery zaopatrzenia. Logistykę zaopatrzenia odróżniaod funkcji zaopatrzenia fakt, żelogistyka zaopatrzenia wykracza zasięgiem działań koordynujących poza przedsiębiorstwo, umożliwiając ściślejsze powiązanie pomiędzy dostawcami i odbiorcą.

Zadania logistyki zaopatrzenia:

Zadania:	Czynności:
zapewnianie optymalnej jakości produktów	wybór odpowiedniego dostawcy, negocjacje w sprawie jakości, kontrola
minimalizacja całkowitych kosztów	decyzja makeorbuy, negocjacje cen i innych warunków wpływających na koszty
pozyskiwanie i utrzymanie rzetelnych i konkurencyjnych dostawców	analiza rynku zaopatrzeniowego, ocena i wybór dostawcy, budowanie strategicznych stosunków z dostawcami, zawieranie i realizacja umów, działania na rzecz poprawienia wizerunku przedsiębiorstwa wśród dostawców
minimalny poziom zapasów i płynny przepływ surowców	planowanie potrzeb materiałowych, decyzja o wielkości i częstotliwości dostaw, organizowanie przepływu surowców, zarządzanie składnikami zaopatrzenia, transport wewnątrzzakładowy, organizacja procesu zamówień
Współpraca i integracja z innymi obszarami firmy	Planowanie potrzeb na podstawie harmonogramu produkcji i planu sprzedaży, organizowanie sprawnego przepływu materiałów do pierwszego stanowiska na linii produkcyjnej, zarządzanie przepływem informacji, planowanie finansowe przy zakupie materiałów o dużej wartości

Wykład 2 02.03.1011

Immanentną cecha logistyki zaopatrzenia jest jej powiązanie z rynkiem, taka sama właściwość charakteryzuje system logistyczny dystrybucji. Oba te obszary określa się łącznym mianem logistyki marketingowej. Silne powiązania systemu zasileń materiałowych z systemem logistycznym produkcji są podstawą do rozpatrywania obu tych układów łącznie pod nazwą logistyki materiałowej.

Towary na rynku dóbr zaopatrzeniowych:

• Grupa 1 - surowce pierwotne

- Nośniki energii - nie przetworzone surowce pochodzenia mineralnego wymagające - prac górniczych (węgiel, ropa, gaz, rudy metali);

- Surowce pochodzenia rolniczego i leśnego'

- Surowce pochodzące z eksploatacji morskich.

• Grupa 2 - materiały o niskim stopniu przetworzenia

-Energia elektryczna,

-Drewno tartaczne i celuloza,

-Surówka i stal we wlewkach,

-Cegła i pustaki,

-Cement,

-Benzyna i oleje,

-Surowce wtórne (makulatura, złom stalowy, stłuczka szklana)

• Grupa 3 - materiały o średnim stopniu przetworzenia

-Wyroby walcowane ze stali i metali nieżelaznych,

-Deski,

-Papier i tektura,

-Płyty pilśniowe i wiórowe,

-Tkaniny,

-Szkło taflowe,

-Tworzywa sztuczne, w formie przygotowanej do dalszego przerobu,

-Materiały ocieplające.

• Grupa 4 - materiały o wysokim stopniu przetworzenia

-Kable i przewody,

-Śruby i nity,

-Farby, lakiery, kleje,

-Blachy dachowe ocynkowane,

-Guma i wyroby z gumy,

-Elementy z tworzyw sztucznych,

-Środki gaśnicze.

• Grupa 5 - podzespoły (elementy złożone) wykorzystywane również wyroby gotowe

-Silniki elektryczne,

-Akumulatory,

-Źródła światła (żarówki, świetlówki),

-Armatura hydrauliczna,

-Podzespoły elektroniczne.

• Grupa 6 - opakowania (jednostkowe i transportowe)

-Opakowania szklane,

-Opakowania z papieru i tektury,

-Opakowania z blachy stalowej i aluminiowej oraz folii aluminiowej,

-Opakowania z tworzyw sztucznych,

-Opakowania z materiałów łączonych,

-Opakowania z drewna.

• Grupa 7 - odzież robocza, ochronna i sprzęt ochrony osobistej

-Odzież robocza a tkanin naturalnych i syntetycznych,

-Odzież ochronna odporna na wysokie temperatury,

-Odzież ochronna odporna na działanie chemikaliów,

-Odzież chroniąca przed promieniowaniem radioaktywnym,

-Obuwie robocze skórzane,

-Hełmy i okulary ochronne,

-Rękawice robocze.

• Grupa 8 - narzędzia i przyrządy

-`czarne' narzędzia (młotki, obcęgi, łopaty, grabie, widły),

-Narzędzia elektryczne (wiertarki, piły, szlifierki) i pneumatyczne,

-Przyrządy pomiarowo-kontrolne,

-Sprzęt ochrony przeciwpożarowej.

• Grupa 9 - środki transportu

• Grupa 10 - maszyny i urządzenia produkcyjne

• Grupa 11 - budynki i budowle produkcyjne i magazynowe

SPECYFIKA RYNKU DÓRB ZAOPATRZENIOWYCH.

- Działają inne podmioty, w szczególności przedsiębiorstwa są zarówno dostawcami, jak i odbiorcami,

- Podmiotów jest mniej niż na rynku konsumpcyjnym,

- Wartość obrotów jest nieporównywalnie większa,

- Odmienna struktura obrotu towarowego, czyli kanałów dystrybucji (przeważa obrót bezpośredni między przedsiębiorstwami),

- Przeciętna transakcja towarowa na rynku dóbr produkcyjnych jest ilościowo i wartościowo wielokrotnie większa niż na rynku dóbr konsumpcyjnych,

- Część surowców i paliw ma znaczenie gospodarczo strategiczne - wymaga stałej obserwacji przed agendy rządowe i w wielu przypadkach tworzenia i utrzymywania rezerw państwowych,

- Od nabywcy zależy ustalony wspólnie z dostawcą terminu dostawy, droga i środki transferu, system ewidencji i kontroli oraz system informacji,

- Popyt na środki produkcji jest zdeterminowany technicznie, ma mniejszą elastyczność cenową,

- Rynek środków produkcji jest bardziej stabilny w sensie trwałości powiązań między dostawcami i odbiorcami,

- Występuje tendencja do tworzenia monopoli i monopsonów,

- W żadnej fazie obrotu nie ma anonimowości i kontaktów między dostawcą i nabywcą.

Analiza rynku zaopatrzenia.

Podstawowym zadaniem badań marketingowych w zakresie zakupów jest analiza warunków rynkowych, która dotyczy:

- Potencjału rynku zaopatrzeniowego,

- Wolumenu rynku zaopatrzeniowego,

- Struktury rynku zaopatrzeniowego,

- Dalszego rozwoju rynku,

- Zachowania konkurentów na rynku zaopatrzeniowym.

Dostawcy mają przewagę nad odbiorcą, gdy:

- Jego produkty są specyficzne, poszukiwane na rynku i trudno znaleźć ich substytuty,

- Jest ich niewielu i obsługują rozproszonych klientów,

- Mają dobre zaplecze kapitałowe, pozwalające przetrzymać trudne okresy negocjacji dostaw.

Odbiorcy stanowią silniejsza stronę, gdy odbiorca:

- Dokonuje dużych zakupów zgodnie z określonym harmonogramem,

- Kupuje produkty o określonych standardach lub mało zróżnicowane,

- Gwarantuje dostawcom dobre warunki płatności.

Wykład 3 09.03.2010

Kooperacja przemysłowa jest współpracą dwóch lub wielu przedsiębiorstw przemysłowych, najczęściej zmierzającą do uruchomienia i kontynuowania produkcji złożonego technicznie wyboru. Im bardziej wyrób jest technicznie złożony tym większe znaczenie ma kooperacja i tym większy wpływ wywiera na kształtowanie relacji między podmiotami rynku.

Klasyfikacja kooperacji według różnych kryteriów:

1. Kryterium przyczyn nawiązywania kooperacji:

- kooperacja technicznie wymuszona

- kooperacja uzasadniona ekonomicznie

2. Kryterium zakresu przedmiotowego

- kooperacja kompletnych wyrobów

- kooperacja podzespołów

- kooperacja elementów wymagającej dalszej obróbki

- kooperacja drobnych elementów

3. Kryterium zakresu terytorialnego

- kooperacja w granicach województwa

- kooperacja w granicach kraju

- kooperacja zagraniczna

4. Kryterium zakresu organizacyjnego

- wewnętrzna (w obrębie koncernu, holdingu)

- zewnętrzna (z innymi przedsiębiorstwami)

Wraz z upływem czasu relacje dostawca - odbiorca mogą przekształcić się ze sporadycznych zakupów do sojuszu strategicznego, którego celem jest wspólne osiągnie celów długookresowych.

Oznacza to integrację dostawcy w struktury przedsiębiorstwa kupującego, która

opiera się na:

- zaangażowaniu najwyższego kierownictwa po obu stronach

- długoterminowym umowom

- swobodnym przepływie informacji dotyczących planów rozwoju strategii marketingowej, planowanych harmonogramów dostaw, zdolności produkcyjnych oraz technologii

- skoordynowanych systemach planowania u dostawcy i odbiorcy

- nieustannym monitorowaniu efektów współpracy

- wdrażaniu nowych technik pomagających utrzymywać i usprawniać związek np. certyfikacji dostawców, elektronicznej wymianie danych, włączenie dostawców do projektowania

Cykl życia produktu obejmuje następujące fazy:

1. wprowadzenie na rynek

2. wzrost sprzedaży

3. dojrzałość

4. nasycenie

5. spadek popytu i wycofanie produktu

Segmentacja rynku dóbr produkcyjnych:

1. kryterium geograficzne

2. kryterium rodzaju działalności

3. kryterium rodzaju własności

4. kryterium organizacji produkcji odbiorców - producentów

5. kryterium wielkości nabywców

6. kryterium udziału w rynku

7. kryterium celu nabycia

Ceny materiałów:

- ceny giełdowe - dotyczą surowców i niektórych materiałów standaryzowanych notowanych na światowych giełdach materiałowych; wywierają również wpływ na ceny tych surowców na rynkach wewnętrznych krajów, gdzie takie giełdy funkcjonują

- ceny katalogowe - odnoszą się so innych surowców i materiałów a także typowych narzędzi, maszyn i urządzeń, środków transportu; ustalane sa przez producentów z uwzględnieniem sytuacji na rynku i publikowanie w cennikach lub katalogach

- ceny umowne - dotyczą materiałów i podzespołów produkowanych według indywidualnych życzeń odbiorców, są efektem negocjacji między dostawcą i odbiorcą

!Przez cenę zakupu rozumie się:

- przy zakupach krajowych - cenę podaną przez dostawcę za zakupione składniki majątku pomniejszoną o podatek od towarów i usług, a także uzyskane rabaty i upusty

- przy zakupach z importu - cenę policzoną przez dostawcę zagranicznego w walucie obcej przeliczoną na złote polskie według średniego kursu NBP powiększoną o cło i ewentualnie podatek akcyzowy

!Cena nabycia jest to cena zakupu powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem (transport, ubezpieczenie w drodze, załadunek, rozładunek) oraz koszty czynności poprzedzających zużycie

Metody ustalania cen materiałów:

- kosztowa (w przypadku cen umownych)

- rynkowa (w przypadku cen katalogowych i giełdowych)

- odwrócona (odbiorca określa maksymalną cenę, jaką może zapłacić)

- oparta na kalkulacji „czasu i materiałów” (stosowana w usługowym wykonywaniu specjalistycznych operacji technologicznych dla innego podmiotu)

Porozumienia cenowe.

- możliwa do osiągnięcia pozycja rynku

- rodzaj popytu na dany produkt (elastyczność popytu, substytuty)

- wysokość kwoty, jaką rynek, czy tez konkretny nabywca będzie skłonny zapłacić za produkt

- ceny ustalane przez konkurentów

- potrzeba zawarcia danej transakcji

- potencjalna wartość, jaką w długim okresie nabywca będzie stanowił dla dostawcy pod względem ciągłości składania zamówień, szybkości regulowania należności, itd.

- fakt, czy produkt jest standardowy czy specyficzny

- faza cyklu życia produktu - im wcześniejsza, tym wyższa cena produktu

Czynniki uwzględniane przez nabywców przy ustalaniu ceny zakupu:

- ryzyko związane z danym zakupem oraz metoda ustalania ceny

- swoja pozycja na danym rynku

- liczba dostawców działających na danym rynku oraz potencjalne zagrożenie ze strony produktów substytucyjnych

- ceny płacone przez konkurentów

- możliwość stosowania czynników kształtujących krzywą doświadczenia

- związek między ceną a wartością w kategoriach przewagi konkurencyjnej

- okres uzgadniania ceny

- racjonalna wysokość ceny ustalana na podstawie analizy cen

- wolumen i częstotliwość zakupu

- akceptowana wysokość ceny zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy

Giełdy materiałowe

Giełdy materiałowe - są celowo zorganizowanymi rynkami formalnymi, a więc miejscami, gdzie w określonych dniach tygodnia i określonej porze spotykają się przedstawiciele potencjalnych sprzedawców nabywców pewnych towarów. Na giełdach towarowych mogą być przedstawiciele członków danej giełdy, czyli przedsiębiorstw stale w niej uczestniczących oraz brokerzy, reprezentujący interesy innych podmiotów zainteresowanych sprzedażą lub zakupem standaryzowanych przedmiotów obrotu na danej giełdzie.

WYKŁAD 4, 16.03.2011

Istotną część światowego obrotu na giełdach towarowych stanowią surowce i materiały o niskim stopniu przetworzenia, bo towary te maja najwięcej cech predysponujących je do tej formy obrotu tzn.:

• wiele z nich może być przedmiotem obrotu bez fizycznego prezentowania towaru: SA to towary jednorodne, których jakość określają ustalone i powszechnie przyjęte standardy precyzujące gatunek, formę, wagę jednostki sprzedaży, skład chemiczny, wymiary itp.

• Mogą być przedmiotem obrotu, mimo że nie zostały jeszcze wyprodukowane (wydobyte, pozyskane)

• Nadają się do wielokrotnego obrotu formalnego - także spekulacyjnego - bez fizycznego ich przemieszczenia.

Rodzaje transakcji zawieranych na giełdach towarowych:

• Umowy terminowe (przy sprzedaży paliw, surowców i materiałów) będące rodzajem umów dostaw, w których sprzedający zobowiązuje się dostarczyć nabywcy dany towar w określonym terminie lub sukcesywnie według ustalonego harmonogramu

• Umowy „dostawne” na podstawie których dostawa zakupionego towaru może nastąpić po określonym czasie lub do określonego terminu, jeśli kupujący zgłosi takie życzenie; ta forma umów obejmuje obrót spekulacyjny (zakup z zamiarem dalszej odsprzedaży)

• Umowy „kasowe” zwane też gotówkowymi lub natychmiastowymi (Cash) przewidujące natychmiastową dostawę towaru i natychmiastową zapłatę (terminy kilkudniowe)

Sytuacje, w których decyzja o uczestniczeniu w giełdzie może być dla producenta uzasadniona i opłacalna:

• towar jest lub może być standaryzowany, jest produkowany masowo i dla anonimowych odbiorców (dot. Paliw, surowców i niektórych materiałów)

• na przedmiotowym rynku tego towaru występuje konkurencja, w której mamy szansę uzyskania przewagi polegającej na możliwości zdobycia większej różnicy między naszymi kosztami, a ceną giełdową

• nie mamy szans na znalezienie jednego lub kilku odbiorców naszego produktu, którzy byliby skłonni do formalnego ustanowienia długookresowych powiązań w trybie obrotu bezpośredniego

Aukcje - zorganizowane są na ogół periodycznie i przez wyspecjalizowane firmy (domy aukcyjne). Sprzedaje się na nich metodą przetargu (najczęściej progresywnego - od ceny wywoławczej w górę) takie towary, których nie można standaryzować , z których każda sztuka (lub partia) ma inne cechy jakościowe.

STEROWANIE ZAPASAMI W PROCESACH LOGISTYCZNYCH

Utrzymywanie zapasów jest spowodowane następującymi względami:

• konieczność wyrównania różnych intensywności strumienia przepływów

• niższa cena zakupu (rabat) przy zakupie większej partii

• sezonowy charakter danych dóbr (np. płody rolne)

• pomyślna koniunktura gospodarcza

• występowanie sytuacji nieprzewidzianych (czynnik losowy)

• asekuracja na wypadek wystąpienia większych niż przewidywano własnych potrzeb bądź popytu rynkowego

• kompensowanie niepewności dostaw i ich opóźnień.

Jednym z możliwych kryteriów klasyfikacji zapasów jest podział rodzajowy rozróżniający:

• surowce i materiały

• produkcję niezakończoną

• wyroby gotowe i towary

Czynnikami bezpośrednio wpływającymi na dobór metod sterowania - w przekroju wyróżnionych grup rodzajowych są:

• w odniesieniu do zapasów materiałowych

• struktura asortymentowa zużywanych materiałów

• częstotliwość dostaw i czasy realizacji zamówień (tzn. czas upływający między stwierdzeniem konieczności zamówienia a nadejściem i odbiorem dostawy)

• rodzaj strumieni zużycia materiałów (ciągłe, sporadyczne, zmienne)

• warunki magazynowania

• w odniesieniu do zapasów produkcji niezakończonej

• struktura i długość cyklu produkcyjnego

• rodzaj i konstrukcyjno - technologiczna struktura wyrobów

• organizacja procesu produkcyjnego

• w odniesieniu do zapasów wyrobów gotowych

• organizacja i struktura kanałów dystrybucji

• struktura asortymentowa wytwarzanych wyrobów

Do najczęściej wykorzystywanych mierników służących ocenie zapasów należą:

• zapas przeciętny

• średni wskaźnik zapasów w dniach (Wz)

Wz= S/ rd

Sterowanie zaspami wymaga niemal nieustannego podejmowania decyzji: kiedy i na jaka wielkość należy wystawiać zamówienia uzupełniające własne zapasy.

Najważniejsze pojęcia w zakresie starowania zapasami:

• partia dostawy - ilość materiałów (wyrobów) objęta kolejnym zamówieniem

• optymalna partia dostawy - wielkość Patrii dostawy, zapewniająca minimalizacja łączących kosztów zapasów

• zapas minimalny - poziom zapasu, do wysokości którego wystawia się zamówienie uzupełniające, a także wielkość zapasu w momencie nadejścia dostawy

• zapas bezpieczeństwa - ta cześć zapasu minimalnego, która jest tworzona na ewentualność wystąpienia - w okresie realizacji zamówienia uzupełniającego - większego popytu niż planowano lub w celu zneutralizowania skutków nieoczekiwanego wydłużenia się tego okresu

• cykl dostaw - odcinek czasu dzielący dwie kolejne dostawy (liczony w dniach)

• optymalny cykl dostaw - przedział zamawiania zapewniający minimalizację łączonych kosztów zapasów.

KOSZTY ZAPASÓW

W stałym odnawianiu zapasów możemy zatem wyróżnić zjawiska tworzenia zapasów, utrzymywania ich przez przedsiębiorstwa…

Koszty tworzeni zapasów (Kz) to:

• koszty bezpośrednie

• koszty transakcyjne

• koszty wyładunku i załadunku

• koszty transportu

• koszty opakowania

• koszty pośrednie (utrzymania służby zaopatrzenia)

• koszty osobowe (place i pochodne)

• koszty o charakterze rzeczowym (zużycie materiałów)

Koszty utrzymania zapasów (Ku) to koszty zapasów sensu stricte:

• koszty magazynowania

• koszty zaangażowania kapitału (obcego i własnego)

• koszty starzenia się zapasów (fizycznego i ekonomicznego)

Całość kosztów magazynowania traktujemy na ogół jako koszty stałe:

Km = MzSm

Gdzie

Km- całkowite koszty magazynowania

Mz- przeciętny stan zapasów magazynowania

Sm- empirycznie ustalony wskaźnik kosztów magazynowania jako część wartości zapasów

Koszty zaangażowania kapitału w finansowanie zapasów

Kosztem kapitałów obcych jest wysokość oprocentowania kredytów.

Koszt kapitałów własnych może być oszacowany z wykorzystaniem oprocentowania lokat kapitałowych, gdyż alternatywnym zastosowaniem mogłaby być lokata bankowa

Koszt kapitałów zaangażowanych w zapasach wyraża iloczyn wartości zapasów i przeciętnej stopy oprocentowania:

Kf=MzSo

Kf- koszt zaangażowania kapitału

Ms-przecietny stan zapasów w danym okresie

So - przeciętna stopa oprocentowania

Koszty wyczerpania (braku) zapasów (utraconych możliwości sprzedaży):

• dla surowców i materiałów - koszty przestoju produkcji, koszty specjalnych zamówień

• dla części zamiennych maszyn i urządzeń - koszty bezczynności maszyn i ludzi, marnotrawstwa materiału, opóźnienia w realizacji zamówień odbiorców

• dla wyrobów gotowych i towarów - utracone dochody i pogorszenie pozycji firmy na rynku

Modele optymalizacji zapasów służą rozwiązywaniu takich problemów, jak:

• jaką ilość towaru zapasów należy zamówić dla uzupełnienia zapasu

• kiedy należy dokonać zamówienia, w celu uzupełnienia zapasu

Przypadek deterministyczny zakłada:

• stały i znany popyt

• stały i znany czas dostawy

• dostawy następują w momencie gdy zapas w magazynie osiągnie poziom zerowy.

Kształtowanie się zapasu w przypadku deterministycznym:

Przykład

Sklep biurowy średnio rocznie sprzedaje 24 000 długopisów. Ustalono koszt wytworzenia zapasu Kz=20zł natomiast jednostkowy roczny koszt utrzymania zapasu Ku= 12zl. Kierownictwo sklepu rozważa 3warianty zaopatrzenia sklepu w długopisy:

• Zakup roczny (1 zamówienie w roku) Q = 24 000

• Zakup półroczny (2 zamówienia w roku) Q = 24 000/ 2 = 12 000

• zakup miesięczny czyli realizacja 12 zakupów w roku Q = 24 000/ 12= 2000

Wykład 5 22.03.2011

Przyjmujemy oznaczenia:

n - liczba zakupów w roku

k_Z - koszt realizacji zakupu związany z jedną dostawą

D - wielkość zapotrzebowania w skali roku

Q - wielkość partii zakupu

k_u - jednostkowy koszt utrzymania zakupu

Roczne koszty tworzenia zakupu w trzech wariantach są następujące:

1. Zakup roczny:
   

2. Zakup półroczny:
   

3. Zakup miesięczny:
   

Roczne koszty utrzymania zapasu w trzech wariantach następujące:

1. Zakup roczny:
   

2. Zakup półroczny:
   

3. Zakup miesięczny:
   

Łączne koszty roczne:

1. Zakup roczny:
   

2. Zakup półroczny:
   

3. Zakup miesięczny:
   

Wzór na optymalną partię towaru można wyprowadzić poprzez przyrównanie kosztów tworzenia zapasów i kosztów utrzymania:

W tym punkcie osiąga się minimalne koszty zapasów.

Alternatywnym podejściem jest zastosowanie Formuły Wilsona. Formuła ta poszukuje minimum funkcji łącznych kosztów zapasów:

Poprzez znalezienie pochodnej względem Q

i przyrównanie jej do zera

EWZ optymalna wielkość zamówienia

Optymalny cykl dostaw:

Okres na jaki wystarczy optymalna wielkość zamówienia (cześć roku)

Stochastyczne modele sterowania zapasami

W rzeczywistości należy liczyć się z wahaniami popytu a także opóźnieniami w realizacji zamówień uzupełniających. Rozwiązaniami pozwalającymi na neutralizacje takich nieprzewidywanych zdarzeń są zapasy bezpieczeństwa (safety Stock) zwane też zapasami rezerwowymi lub buforowymi.

Klasycznymi modelami sterowania zapasami (zwanymi także metodami kształtowania zapasów bądź politykami zakupów) są:

• Modele poziomu zapasu alarmowego wyznaczającego moment zamawiania (re-order point; ROP)

• Model stałego cyklu zamawiania (re-order cycle; ROC)

W modelu poziomu zapasu wyznaczającego moment zapasu alarmowego należy obliczy dwie normy sterowania:

• Poziom zapasu alarmowego, informujący o konieczności niezwłocznego pracowania zamówienia i przekazania go dostawcy

• Wielkość zamawianej partii Q

Poziom zapasu alarmowego (poniżej którego mogłoby dojść do braku ciągłości w realizacji popytu) obejmuje także zapas bezpieczeństwa, tworzony na wypadek, gdyby w okresie realizacji zamówienia zaistniał większy niż przewidywany popyt i/lub gdyby okres ten był dłuższy od dotychczasowej zaobserwowanej średniej jego wielkości.

Do wyznaczenia zapasu alarmowego Z_ROP wyznaczającego moment zamówienia służy wzór:

Gdzie

- prognoza średniego popytu w okresie jednostkowym

- średni zaobserwowany okres realizacji wszystkich zamówień, wyrażony w przyjętych okresach jednostkowych (przyjmowany jako prognoza w odniesieniu do najbliższych dostaw)

- prognoza odchylenia standardowego popytu (standardowego błędu prognozy w okresie jednostkowym)

k- wielkośc wynikająca z przyjętego współczynnika ryzyka p (wyczerpania zapasu), odczytanego z tablic dystrybuanty rozkładu normalnego

- zapas bezpieczeństwa związany z określonym prawdopodobieństwem gotowości firmy do natychmiastowego zaspokojenia popytu.

W modelu stałego cyklu zamawiania ą wyznaczone następujący normy sterowania:

• Poziom zapasu maksymalnego z_max

• Optymalnego czasu zamówienia T_opt

Model ze stałym cyklem zamawiania zakłada zamawianie dostaw w znanych jednakowo od siebie odległych momentach. Należy ustalić wielkość zamówienia, która jest różnicą między zapasem maksymalnym z_max a faktycznym stanem zapasów.

Przy wyznaczeniu poziomu zapasów maksymalnego zakłada się zaspokojenia przewidywanego popytu w okresie będącym sumą optymalnego cyklu zamawiania i średniego okresu realizacji zamówienia (
) powiększonego o zapas bezpieczeństwa gromadzony na wypadek wystąpienia odchyleń dodatnich od prognoz popytu.

Do ustalenia optymalnego cyklu zamawiania T_opt wykorzystuje się optymalną wielkość partii dostaw Q_{opt o}raz prognozę rocznego popytu. W modelu stałego cyklu zamawiania wielkości poszczególnych partii dostaw są zmienne i wynikają z różnicy między normą maksymalnego zapasu z_max a faktycznym zapasem w magazynie w dniu zamówienia wyznacza się na podstawie wzoru:

Przesłanki wyboru opcji kupna bądź produkcji

Czynniki	Opcja
		Make	Buy
ilościowe	Możliwość pełnego wykorzystania potencjału i zasobów przedsiębiorstwa Potencjalne skracanie cyklu realizacji zamówienia Możliwość utylizacji odpadów Większa siła przetargowa przy składaniu większych zamówień na określone surowce Więcej możliwości rozliczenia kosztów ogólnych Sposobność zmniejszenia ryzyka kursowego Możliwość ustalenia z wyprzedzeniem kosztów robocizny	Zbyt mały popyt aby produkcja dla firmy była opłacalna Możliwość uniknięcia kosztów pozyskania specjalistycznych maszyn lub wyspecjalizowanej siły roboczej Zmniejszenie zapasów
Jakościowe	Możliwość zarządzania kosztami Korzyści transakcyjne i korzyści wypływające z podpisywanych umów Wyeliminowanie takich problemów jak kwesta stabilności sytuacji gospodarczej dostawców Zachowanie tajemnic firmy	Podział ryzyka finansowego między nabywcę i sprzedawcę Możliwość kontroli jakości nabywanych produktów Dostęp do specjalistycznej wiedzy partnerów Pośrednio wzbogacenie potencjału produkcyjnego nabywcy
POzostałe	Posiadanie wolnych mocy produkcyjnych, których nie da się wykorzystać w inny sposób Utrzymanie stanu zatrudnienia Możliwość rozwoju w danej dziedzinie produkcji Ryzyko opóźnień w dostawach ze strony obcego kooperanta Obawa o uzależnienie się od dostawcy	Możliwość wykorzystania wolnych mocy produkcyjnych w innej, opłacalnej produkcji Przeniesienie odpowiedzialności za jakość na dostawcę Specjalizacja dostawcy w produkcji danego asortymentu

Y=Q/2

EWZ ekonomiczna wielkośc zamówienia (Q optymalne)

Wykład 6 30.03.2011

Wybór źródeł zakupu

Źródła informacji o potencjalnych dostawcach:

- katalogi

- branżowe informacje handlowe

- książki telefoniczne

- bazy danych

- personel do spraw sprzedaży

- wystawy

- czasopisma handlowe

- nieformalna wymiana informacji między nabywcami

- informacje udzielane przez potencjalnych dostawców

- Internet

!! Przesłanki decyzji wyboru źródeł zakupów materiałowych

można podzielić na trzy podstawowe grupy:

1) ich oddziaływanie na podejmowaną decyzję zakupu są ekonomicznie w pełni wymieniane:

• oferowana lub wynegocjonowana cena

• lokalizacja dostawcy i jego odległość od miejsca przeznaczenia towaru

• termin lub terminy dostaw, determinujące możliwości wprowadzania system Just in Time(JiT)

2) ich skutki sa tylko częściowo wymieniane:

• warunki reklamacji jakościowych i ilościowych

• warunki gwarancji i serwisu towarów trwałego użytku

• warunki płatności, w tym kredytowanych dostaw

• ocen możliwości i warunków bieżących korekt umowy

3) wpływ na decyzję zakupu nie daje się zmierzyć, ale może być decydujący:

• skwantyfikowana jakość oferowanych wyrobów do relacji do jakości oferowanej przez innych dostawców

• ogólna opinia przez innych dostawców

• opinia specjalistyczna o sytuacji finansowej i poziomie technicznym potencjalnego dostawcy

• znajomość dostawcy wynikająca z dotychczasowej współpracy

• możliwość oddziaływania na dostawcę w przyszłości w zakresie technicznego dostosowania wyrobów do potrzeb odbiorcy

• ocena elastyczności dostawcy we współdziałaniu zmian konstrukcyjnych i technologicznych (elastyczność techniczna)

Powody do poszukiwania dostawców za granicą:

- korzystna cena materiałów i surowców mimo wyższych kosztów transportu i dodatkowych opłat związanych z cłem i podatkami importowanymi

- wyższa jakość

- możliwość pozyskiwania materiałów i surowców tylko u dostawców zagranicznych z uwagi na ich brak w kraju (!)

- zapewnienie ciągłości dostaw nawet w przypadku małych zamówień

- potrzeba kompensacji wymiany towarowej między państwami

- element strategii związanej z oddziaływaniami zagranicznymi

Determinanty wyboru dostawcy na polskim rynku dóbr produkcyjnych (wyniki badan w %):

1. jakość techniczna produktu (90%)

2. terminowość dostaw (85%)

3. uznana marka producenta (70%)

4. system jakości zgody z ISO 9000 (55%)

5. reputacja producenta (40%)

6. serwis (33%)

7. układy personalne (35%)

8. korzystna cena (32%)

9. dogodne terminy płatności (30%)

10. korzystne rabaty (26%)

11. szerokość asortymentu (20%)

12. bliskość dostawcy (15%)

13. doradztwo techniczne (14%)

Przykłady kryteriów oceny dostawców:

„Famarol” S.A. w Słupsku (1998):

- jakość dostawy (0-80pkt)

- posiadany system ochrony jakości (0-70pkt)

- terminowość dostaw (0-60pkt)

- wdrażanie działań korygujących (0-50pkt)

- cena (0-40pkt)

- warunki płatności (0-40pkt)

- naliczanie odsetek (0-30pkt)

- okres współpracy (0-30pkt)

Propozycja oceny dostawców ze skala punktową (1-5) i waga, odpowiednio:

- cena 1,0

- punktualność dostawy 1,0

- jakość 1,5

- elastyczność techniczna 0,9

- elastyczność organizacyjna 0,4

- reakcja na reklamacje 0,4

- odległość 0,5

- pozycja na rynku 0,3

- Ogólna opinia (image) 1,0

Planowanie potrzeb materiałowych

Planowanie potrzeb materiałowych ma na celu ściśle określenie zapotrzebowania na materiały potrzebne dla działalności przedsiębiorstwa.

Z punktu widzenia przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych planowanie obejmuje zapotrzebowanie na:

- materiały bezpośrednio produkcyjne (podstawowe) - niezbędne do wykonywania zaplanowanej produkcji lub usługi

- materiały pomocnicze - potrzebne do normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa: narzędzia, paliwa, części zamienne do maszyn i urządzeń, materiały eksploatacyjne, materiały biurowe itp.

Planowanie potrzeb materiałowych oparte jest na trzech podstawowych rodzajach popytu:

- popyt pierwotny - zgłaszany przez rynek zewnętrzny, dotyczący zapotrzebowania na wyroby finalne przedsiębiorstwa i np. części zamienne do tych wyrobów

- popyt wtórny - będący funkcją popytu pierwotnego i odnoszony głównie do potrzeb materiałowych, gwarantujących produkcje na poziomie zaspokajającym popyt pierwotny; będą to surowce, materiały, elementy, półprodukty, części, podzespoły itp.

- popyt uzupełniający - obejmujący wszelkie pozostałe kategorie potrzeb materialnych przedsiębiorstwa, warunkujące produkcję w sensie pośrednim, np. materiały pomocnicze, narzędzia, części zamienne, materiały eksploatacyjne, opakowania, energia, paliwa, transport.

Popyt pierwotny to popyt niezależny, popyt wtóry i uzupełniający to popyt zależny.

Popyt wtórny wyznacza się w wyniku obliczeń analitycznych, które sa prowadzone na podstawie struktury konstrukcyjnej wyrobu, stosowanej technologii produkcji i przyjętej organizacji procesu wytworzenia.

Wielkość popytu uzupełniającego szacuje się na podstawie ustalonych norm, normatywów zużycia, tabel zależności i planowanej wydajności urządzeń technologicznych.

Wyróżnia się następujące metody planowania potrzeb materiałowych:

- metoda deterministyczna - stosowana w odniesieniu do materiałów podstawowych; dostosowuje się zapotrzebowanie na materiały od zadań produkcyjnych

- metody stochastyczne - zużycie materiałów określane jest na podstawi danych z porównywanych okresów z przeszłości; stosowana jest w odniesieniu do materiałów pomocniczych

- metody subiektywnego szacowania - stosowane, w przypadku gdy nie występują warunki umożliwiające zastosowanie stochastycznych metod określania zapotrzebowania

Metoda konwencjonalna planowania potrzeb materiałowych

Potrzeby materiałowe (Pm) wyznaczają trzy podstawowe elementy:

- planowane zużycie materiałów - P ż małe

- ustalony zapas bezpieczeństwa - Z B duże

- zapasy rzeczywiste na początek okresu objętego planem - Z p małe

P m małe=Pż + ZB - Zp

Zużycie materiałów podstawowych niezbędnych do wykonania zaplanowanej produkcji określa się na podstawie planów produkcyjnych oraz struktury konstrukcyjnej.

Planowane zużycie i-tego materiału podstawowego określa wzór:

Pżi=S razy Nzi

S - wielkość produkcji

Nżi - jednostkowe zużycie materiału

W przypadku procesów montażowych rozumianych jako łączenia elementów składowych (np. detali, podzespołów, zespołów) w wyrób podstawę do obliczenia zużycia materiałów stanowi lista materiałowa (BOM-bill of materials). Lista materiałowa to opis złożoności wyrobu dokonany przez rozwinięcie jego struktury konstrukcyjnej, a następnie zsumowanie powtarzających się, elementów i jednokrotne umieszczanie ich w opisie. Lista materiałowa występuje w dwóch odmianach: analitycznej, gdzie materiały sa grupowane według podzespołów, w których występują oraz syntetycznej, w której zawarte sa wszystkie materiały wchodzące w skład gotowego wyrobu.

Dla procesów przetwórczych rozumianych jako procesy, w których następuje zmiana właściwości fizykochemicznych, kształtów, wymiarów itp. Planowanie zużycia i-tego materiału, wyznacza się ze wzoru:

Pżi=S razy Nti

S - wielkość produkcji

Nti - techniczna norma zużycia i-tego materiału

Każda norma wynika z zastosowania zasady, że do ilości materiału, jaką zawiera wyrób trzeba doliczyć sumę naddatków odpowiadającą wielkości uzasadnionych strat i odpadów technologicznych.

Całkowite zużycie danego materiału na cele bezpośrednio produkcyjne jest sumą jego zuzycia na poszczególne wyroby:

Pż=suma Pżi

Zapas bezpieczeństwa - jest buforem na wypadek pojawienia się zakłóceń w realizacji dostaw lub błędów popełnionych przy prognozowaniu zapotrzebowania.

Przebieg procesu zakupów

Na podstawie ustalonego zapotrzebowania na surowce i materiały wykonywane są czynności związane z zakupem. Etapy procesu:

Określenie typu zakupu

Określenie niezbędnego poziomu nakładów

Realizacja procesu zakupów

Ocena efektywności procesu

Wyróżnia się trzy typy zakupów:

- rutynowy (powtarzalny)

- modyfikowany (np. zmiana dostawcy lub materiału)

- nowy (nowe potrzeby materiałowy)

Wykład 7 06.04.2011

Procentowy udział sposobów składania zamówień przez przedsiębiorstwa dystrybucyjne (udział w liczbie odbiorców)

	2004		2005		2006		2007
Sposób zamawiania	Ogółem	Małe	Ogółem	Małe	Ogółem	Małe	Ogółem	Małe
Listownie	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Telefonicznie	13,8	38,7	13,7	37,9	13,6	37,0	13,6	37,0
Faksem	23,7	27,3	23,0	24,1	22,8	24,6	22,8	24,6
Za pomocą Internetu	32,7	18,6	33,0	23,0	34,0	24,0	34,0	24,0
EDI	26,5	0,6	27,0	0,5	27,3	1,0	27,3	1,0
Przedstawiciele handlowi	3,3	14,8	3,3	14,5	2,3	13,4	2,3	13,4

Źródło: Logistyka w Polsce. Raport 2007, red. I. Fechner, G. Szyszka, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2008, str. 156

Niektóre z dostarczanych materiałów mogą nie w pełni spełniać oczekiwania odbiorcy. Konsekwencją tego jest najczęściej założenie reklamacji i zwrot dostawy. Przyczyną zwrotu może być na przykład:

- zła jakość towaru spowodowana:

- wadami ukrytymi dostrzeżonymi w momencie odbioru dostawy

- wadami powstałymi na skutek niewłaściwego przechowywania w magazynach spedytora

- wadami powstałymi wskutek nieprawidłowego transportu

- niewłaściwa cena, odbiegająca od zaakceptowanej przez odbiorcę

- bark popytu na dany towar

- różnic ilościowe w dostarczonej partii, niezgodne z zamówieniem

- różnice asortymentowe, spowodowane nieodpowiednim materiałem

Klasyfikacja materiałów według wpływu na wyniki ekonomiczne

Wpływ na wyniki przedsiębiorstwa	Ryzyko
		małe	duże
wysoki	Materiały kluczowe	Materiały strategiczne
niski	Materiały zwykłe	„wąskie gardła”

Organizowanie logistycznych systemów przepływu materiałów

Należy ustalić:

- kto opracowuje zamówienia na materiały i elementy kooperacyjne, określa wymagane terminy dostaw oraz jakie ma podstawy informacyjne pozwalające na ich prawidłowe przygotowanie

- kto odbiera przychodzące dostawy i odpowiada za ich prawidłowe przechowywanie lub bezpośrednie przekazywanie na stanowiska produkcyjne

- kto wydaje dyspozycje przekazania materiałów na stanowiska produkcyjne lub do magazynów międzyoperacyjnych

- kto kierunkuje całością procesu zaopatrzenia i rozstrzyga spory między komórkami wymienionymi w poprzednich punktach oraz jaka jest zależność organizacyjna od rozstrzygającego

- jaka dokumentacja lub jaki system informacji elektronicznej stanowią podstawę transferu dóbr wynikającego z wymienionych zadań

SYSTEMY INFORMACJI NA POTRZEBY LOGISTYKI ZAOPATRZENIA

MRP I (Material Requirement Planning

Łączy sterowanie zapasami z planowaniem produkcji I obejmuje wyznaczenie:

- wielkość zamówień i terminów dostaw

- wielkości partii i czasu rozpoczynania ich wytwarzania

- wielkości zapasów

- czasów rozpoczynania dystrybucji wyrobów

Rola systemu MRP I polega na koordynowaniu zapotrzebowania materiałowego na wytwarzane wyroby. System ten dostarcza danych do harmonogramowania procesów produkcji poprzez uwzględnienie aktualnej zdolności produkcyjnej, stanu zapasów oraz złożonych przez klientów zamówień i przewidywanego popytu.

Wejścia do systemu MRP I, to:

- operatywny plan produkcji

- zewnętrzne zamówienia na elementy składowe

- zbiór kartotekowy pozycji zapasów

- zbiór kartotekowy zestawień materiałów (struktury wyrobów)

Podstawowe wyjścia systemu MRP I:

- zawiadomienie o konieczności uruchomiania zamówień

- zawiadomienie o zmianach terminów realizacji otwartych zamówień

- zawiadomienie o wstrzymaniu realizacji otwartych zamówień

- źródłowe dane o stanie zapasów

- planowane zamówienia przewidziane do realizacji w przyszłości

Dodatkowe wyjścia systemu MRP I:

- zawiadomienie o odchyleń dotyczące błędów, niezgodności oraz sytuacji niedopuszczalnych

- prognozy poziomu kosztów zapasów

- sprawozdania dotyczące zobowiązań finansowych z tytułu zakupów

- specyfika źródeł popytu

- sprawozdania kontrole z wykonania

MRP II (Manufacturing Resource Planning)

MRP II jest metodą planowania potrzeb materiałowych oraz wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa (ludzi I stanowisk produkcyjnych) w taki sposób, aby zaspokoić zapotrzebowanie klientów przy możliwie najniższym koszcie.

Zaopatrzenie elektroniczne (e - procurement)

E - procurement polega na tworzeniu specjalnych stron internetowych, do zawartości których dostęp maja tylko zarejestrowani użytkownicy. Na tych stronach mogą oni znaleźć dostawców i złożyć zamówienie z pominięciem wielu zbędnych procedur. Aplikacje internetowe integrują wszystkich członków występujących w procesie w jedną, zunifikowaną sieć zaopatrzenia. Poprzez te sieć kupujący ma dostęp do katalogów produktów oferowanych przez sprzedających, w których wybiera te produkty, które są mu niezbędne. Proces akceptacji danego zamówienia odbywa się w czasie rzeczywistym.

Główną zaletą zaopatrzenia elektronicznego jest fakt, że rozwiązanie jest szybkim i efektywnym sposobem na zdobycie nowego źródła dostaw. Jest to szybki kanał komunikacji dający łatwość finalizowania transakcji kupna - sprzedaży.

Elektroniczna Wymiana Danych - EDI (Electronic Data Interchange)

EDI to technika opata na uzgodnionych standardach, która umożliwia wyminę handlową lub wymianę informacji między komputerami w różnych przedsiębiorstwach.

Przykładowymi informacjami przesyłanymi za pośrednictwem EDI mogą być:

- zaproszenia do złożenia ofert cenowych

- oferty cenowe

- potwierdzenia zamówienia

- korekty do złożonych zamówień

- potwierdzania faktu otrzymania takich korekt

- dokumenty towarzyszące dostawie

- powiadomienia i niezgodnościach w realizacji dostawy

- faktury

Zalety EDI:

- eliminacja dokumentacji papierowej

- oszczędności na kosztach związanych z dokumentacja papierową

- oszczędzanie na kosztach wprowadzania danych

- skrócenie cykli realizacji zamówienia

- obniżka kosztów zapasów (uwolnienie zamrożonego kapitału)

- umożliwienie realizacji takich strategii jak JUST - In - time

- lepsza obsługa klienta

- ułatwienie regulacji należności wynikającej z faktury dzięki elektronicznym przelewom pieniędzy

Poziom zapasów

czas

---