Klasy i warstwy społeczne - koncepcie teoretyczne
(w oparciu o publikację Jana Turowskiego „Socjologia. Wielkie struktury społeczne”)
Pojęciem zróżnicowania społecznego określa się elementarne fakty odmienności
i różnic występujących wśród członków danego społeczeństwa. Wyróżnia się następujące rodzaje tych różnic:
różnice biologiczno - fizyczne,
różnice demograficzne,
różnice społeczne,
różnice psychiczne.
Trzy pierwsze rodzaje różnic są podstawą występowania „kategorii społecznych”,
tzn. ugrupowań jednostek według cech ważnych dla funkcjonowania życia społecznego (takich jak podział na pełno- i niepełnosprawnych fizycznie, ludność białą i czarną w USA czy na ludność w wieku przed-, po- i produkcyjnym). Często stanowią one pośrednio podstawę powstawania określonych związków i zrzeszeń, jeżeli zostaną wyartykułowane wspólne interesy członków tych zbiorów ludności. Same jednak zbiory tej ludności (kategorie społeczne) nie są grupami społecznymi.
Natomiast cechy społeczne są bezpośrednią podstawą kształtowania się zbiorowości społecznych: klas, warstw społecznych, grup zawodowych, i stanowią jednocześnie podstawy wyodrębnienia w strukturze (budowie) społeczeństwa pewnych części tej struktury, takich jak struktura klasowa, warstwowa czy zawodowa społeczeństwa, pojęte jako układy tych grup
i relacje zachodzące między nimi. Są też źródłem nierówności społecznych między ludźmi, znajdujących swój wyraz w różnym dostępie do wartości ogólnie pożądanych
w społeczeństwie.
W naukowym ujmowaniu klas społecznych wyodrębnia się dwie ogólne orientacje: orientację ekonomiczną, obejmującą stanowiska teoretyczne upatrujące źródło powstawania
i istnienia klas wyłącznie w warunkach ekonomicznych, w rozwoju gospodarczym społeczeństw, oraz orientację funkcjonalną, upatrującą źródło uwarunkowania klas społecznych w strukturze organizacyjnej i w konieczności funkcjonowania każdego historycznego społeczeństwa.