METODA McKENZIEGO
MECHANICZNE DIAGNOZOWANIE I TERAPIA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH
KRĘGOSŁUPA
Dolegliwości bólowe kręgosłupa to poważny problem społeczny stanowiący chorobę cywilizacyjną obecnych czasów.
Przeprowadzono wiele badań w zakresie anatomii i fizjologii krążka międzykręgowego, jego wytrzymałości, oraz profilaktyki i leczenia jego uszkodzeń.
Mimo że etiologia uszkodzenia krążka nie została do końca wyjaśniona istnieją dowody na to, że uszkodzenie jest objawem „ZUŻYCIA SIĘ” , na skutek przeciążeń występujących podczas aktywności dnia codziennego.
METODA McKENZIEGO
Metoda mechanicznego diagnozowania i terapii Opracowana w latach 50-tych XX w przez nowozelandzkiego fizjoterapeutę Robina Mc Kenzie.
Podstawą zrozumienia efektu terapeutycznego metody jest bardzo dobra znajomość anatomii - mechaniki kręgosłupa, a dokładnie rzecz ujmując mechaniki krążka międzykręgowego.
Połączenia kręgów przedkrzyżowych
Poszczególne kręgi łączą się ze sobą w dwojaki sposób:
połączenia ścisłe - chrząstkozrosty, więzozrosty
połączenia ruchome (stawowe) - między wyrostkami stawowymi kręgów.
Trzony kręgów połączone są przez:
- krążki międzykręgowe, więzadło podłużne przednie, więzadło podłużne tylne.
Założenia teoretyczne metody
1. Charakteryzuje się mechanistycznym podejściem do problemów bólowych kręgosłupa.
2. Wg. autora dysfunkcje o podłożu mechanicznym wymagają podobnej terapii (mechanicznej), antagonistycznej w stosunku do czynnika uszkadzającego.
3. Zmiany ciśnienia wewnątrz segmentu ruchowego pod wpływem wykonywanych ruchów (substancja żelowa - prawa hydrodynamiki)
4. W wyniku długotrwałego (powtarzalnego) obciążania - przemieszczenie jądra miażdżystego.
5. Zwiększone ciśnienie wewnątrzdyskowe i wzmożone napięcie tylnej ściany pierścienia włóknistego doprowadza do jego uszkodzenia (tylna część jest nasłabsza)
6. Protruzja jądra miażdżystego - ucisk na nerw - ból asymetryczny
Robin McKenzie uważa, że jeżeli ból mechaniczny jest powodowany przez mechaniczną deformację tkanek miękkich zawierających receptory nociceptywne, to diagnozę należy skierować na to właśnie zjawisko
Badanie (oryginalny sposób) i kwalifikacja chorego do jednego z trzech zespołów bólowych.
Są to:
- zespół zaburzeń posturalnych (postural syndrom)
- zespół zaburzeń funkcjonalnych (dysfunction s.)
- zespół zaburzeń strukturalnych (derangement s.)
Te trzy zespoły różnią się między sobą i każdy z nich musi być leczony w ściśle określony sposób, który opracowany jest przez autora metody.
Założenia praktyczne - postural s.
W wyniku obciążenia posturalnego dochodzi do mechanicznej deformacji niezmienionych patologicznie tkanek miękkich (torebek stawowych, więzadeł, powięzi, mięśni) otaczających segment ruchowy.
Ból nie jest powodowany przez jakiś konkretny ruch, ale przez dłuższe utrzymywanie wadliwych postaw.
Ból pojawia się po pewnym czasie, ma charakter przerywany, odczuwany jest w osi kręgosłupa i nie promieniuje do kończyn.
Zmiana wadliwej pozycji (na inną bądź prawidłową) zmniejsza odczucia bólowe.
Pacjenci z „Postural Syndrom” - mało aktywni fizycznie, wykonujący pracę siedzącą
(obciążenia małe ale długo trwające).
Podczas aktywności nie ma bólu bo obciążenia zmieniają się (ból się nie pojawia).
Założenia praktyczne - dysfunction syndrome
Adaptacyjne skrócenie tkanek miękkich będące wynikiem utrwalonego nawyku nieprawidłowej postawy lub przebytych urazów. (to WY)
Występuje przeciążenie zmienionych patologicznie tkanek (przykurcze, zrosty, blizny), czego efektem jest ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
Ból występuje centralnie w osi ciała, ma charakter przerywany, pojawia się w końcowym zakresie - rozciągnięcie skróconych tkanek - ból dysfunkcyjny (nie podczas ruchu).
Powtarzane ruchy powodują wystąpienie bólu ( na końcu zakresu) ale nie wzrasta jego intensywność.
Ustępuje on po powrocie do pozycji neutralnej.
Pacjenci odczuwają sztywność poranną, lepiej czują się gdy są aktywni fizycznie.
Założenia praktyczne - derangement syndrome
Najbardziej zróżnicowany i najtrudniejszy do leczenia.
Pojawiają się procesy degeneracyjne w obrębie dysku kręgowego (chemiczne i mechaniczne).
Zaburzenie zakresu i przebiegu ruchu w następstwie zmian zwyrodnieniowych krążka
Ból jest stały ale o zmiennym natężeniu. (mogą wystąpić parestezje, zaburzenie czucia, TT)
Przy małym zaburzeniu - lepiej w aktywności, gorzej w spoczynku.
Przy dużym zaburzeniu (większa deformacja) - lepiej w pozycji leżącej.
Nagłe pojawienie się objawów.
Dolegliwości bólowe podczas całego zakresu ruchu.
Fenomen CENTRALIZACJI lub PERYFERALIZACJI.
Ze względu na dużą zmienność i różnorodność objawów podzielony przez autora na 7 zespołów:
1. Stadium początkowe - ból centralny lub symetryczny w stosunku do osi kręgosłupa na wysokości danego segmentu, brak promieniowania,brak deformacji,
2. ból centralny lub symetryczny, może wystąpić promieniowanie do kończyny, kifotyzacja L.
3. ból jednostronny lub asymetryczny, promieniowanie do kończyny, brak deformacji.
4. ból jednostronny lub asymetryczny, promieniowanie bólu, transpozycja.
5. ból jednostronny lub asymetryczny, promieniowanie bólu (poniżej kolana), brak deformacji.
6. ból jednostronny lub asymetryczny, promieniowanie bólu (poniżej kolana), deformacja tułowia.
7. ból symetryczny lub asymetryczny, pogłębienie lordozy.
1 - 6 tyłowypadnięcie jądra miażdżystego.
7 - przodoprzesunięcie jądra miażdżystego.
METODA McKENZIEGO -
przeciwwskazania
Brak współpracy z pacjentem
Zaburzenia stawowe:
- rzs
- zmiany degeneracyjne
- zwichnięcia
- niestabilności
Procesy osłabiające kość
- pierwotne i przerzutowe guzy złośliwe
- osteoporoza i osteomalacja
- zapalenie kości
- uraz w wywiadzie mogący dawać złamanie kości
Zaburzenia krążenia i choroby krwi
- hemofilia
- leczenie przeciwzakrzepowe
- niewydolność krążenia tętniczego
Uszkodzenie dysku
- wyraźne ubytki neurologiczne
- ekstremalnie zła postawa
Zaburzenia neurologiczne
- zespół ogona końskiego
- schorzenia neurologiczne (zapalenie rdzenia)
Inne (ciąża, infekcje, zaawansowana cukrzyca)
METODA McKENZIEGO -
badanie przedmiotowe i podmiotowe
WYWIAD
- jest podstawą konsultacji każdego problemu medycznego.
- na wstępie pytania standardowe (nazwisko, wiek...)
- zawód (a raczej pozycja w czasie pracy) - bowiem nie każdy kierowca TYLKO siedzi i nie każdy listonosz TYLKO chodzi.
- praktycy mają własny system - nie jest zły, ale może mniej dokładny? , mniej rzetelny? gdzie w tej chwili odczuwany jest ból (lokalizacja, poziom, mrowienia, drętwienia), czy ból ma charakter bólu przeniesionego - gdzie na początku, czy zmiany są centralne, bilateralne, jednostronne...
- jak długo obecne są odczucia bólowe (ostry, pod- ostry, przewlekły) - aktualny epizod, jeżeli trwa to czy coś się zmienia, jakie ostatnie dni...
- jak rozpoczął się ból - 2 na 3 powie że bez przyczyny, jeżeli wypadek - uszkodzenie mnogie?, bez powodu - złe nawyki?,
bez powodu - wzmaga się od jakiegoś czasu (pacjent źle wygląda) - UWAGA !!!
- czy ból jest stały czy przerywany - ciągły (stała deformacja mechaniczna, drażnienie chemiczne),przerywany (uszkodzenie mechaniczne)
- co polepsza a co pogarsza dolegliwości bólowe - pozycja leżąca, stojąca, siedząca, chodzenie
- czy wcześniej występowały dolegliwości bólowe - jeżeli tak to kiedy, jak leczone, jakie efekty
- dalsze pytania
- kichanie lub kaszel
- przerywany sen
- ostatnie RTG
- przyjmowane leki
- ogólny stan zdrowia
- operacje, wypadki
- czy występuje zespół ogona końskiego (nietrzymanie moczu)
METODA McKENZIEGO - badanie
Podczas zbierania wywiadu pacjent przebywa w pozycji siedzącej. Już wtedy obserwujemy jego postawę, sposób siedzenia, zmianę pozycji ...itd.
Badanie:
pozycja siedząca (… i siedząca wysunięta)
pozycja stojąca
- zmniejszenie lub pogłębienie lordozy
- przesunięcie boczne (skolioza, +ext)
- nierównomierna długość kkd (jej wpływ na stanie i chodzenie)
- badanie ruchów - badamy ewentualną utratę zakresu ruchu i zaburzenia przebiegu tej czynności
(poz. stojąca - stopy 30cm)
Badamy:
-zgięcie,
-zaburzenia w zgięciu
-wyprost,
-przesunięcie boczne (jeśli jest w statyce ruch w kierunku przeciwnym jest zablokowany)
- ruchy w odniesieniu do bólu
- powtarzane ruchy(centralizacja lub peryferalizacja)
- zgięcie w staniu w porównaniu do zgięcia w leżeniu (dół-góra, wypuklina-zakleszczenie)
- wyprost w staniu w porównywaniu do wyprostu w leżeniu
- testy ruchomości - wykonywane przez wszystkich pacjentów z wyjątkiem ostrego ZZS (grawitacja)
- zgięcie w staniu (1 i 10)
- wyprost w staniu (1 i 10) - jeżeli ból to pb...?
- przesunięcie boczne w staniu (pomoc) -jeżeli bolesne i ograniczone to wyst. skolioza
- zgięcie w leżeniu (1 i 10)
- wyprost w leżeniu (1 i 10)
- inne procedury badawcze
- ruchomość stawów biodrowych
- ruchomość stawów krzyżowo-biodrowych
- ewentualne badanie neurologiczne
WNIOSKI: który zespół...? , która zasada...?
Czy korekcja posturalna? Czy zasada wyprostna? Czy zasada zgięciowa?
METODA McKENZIEGO
Około 75% - 80% pacjentów dobrze reaguje na programy wyprostne lub zgięciowe.
Mają oni szansę na uniezależnienie się od terapeutów.
20% - 25% pacjentów wymaga specjalnych technik i procedur manipulacyjnych.
Sposoby leczenia zespołów bólowych różnią się między sobą i są zależne od czynników powodujących ich powstawanie, tj. posturalnego, funkcjonalnego i strukturalnego.
Leczenie ZZP
PRZYKŁAD - pacjent ukazuje nieprawidłową pozycję siedzącą - jest ból.
Korekcja postawy ciała i profilaktyka wtórna.
Pacjent musi otrzymać proste i jasne wyjaśnienie mechanizmu wywołującego ból (zdać sobie sprawę z problemu).
Nauka korekcji postawy dotyczy również pozycji stojącej i leżącej.
1 dzień
- badanie i wnioski oraz diagnoza
- rozmowa - pacjent musi zrozumieć przyczynę bólu
- zapewnienie pacjenta, że zmiana pozycji wpływa na wyhamowanie bólu
- terapia - ćwiczenia korygujące postawę (nie za dużo informacji)
- utrzymanie pozycji (rozmowa, podpórki)
2 dzień
- potwierdzenie diagnozy
- sprawdzenie rezultatów (jeżeli ból - zła nauka lub złe zachowania ruchowe)
- samodzielna prowokacja bólu przez pacjenta i samodzielna autoterapia.
- sprawdzenie ćwiczeń - pacjenci modyfikują ćwiczenia zamiast je realizować
- oczekiwania „NOWYCH” odczuć bólowych jako rezultatu zmiany nawyku posturalnego
3 dzień
- podobne do 2 dnia
- przy prawidłowej kontroli pacjenta - spotk 2-3 dni
- jeżeli ból (wyjątkowo) - można przerwać ćw.
4 - 5 dzień
- sprawdzenie postępów leczenia i wykonywania ćw.
- leczenie „NOWYCH” dolegliwości bólowych
Czas późniejszy
- w odstępie kilku lub kilkunastu dni spotykamy się z pacjentem w celu kontroli
- upewnienie się o prawidłowym postępowaniu pacjenta
- omówienie konsekwencji niedbałej postawy
- omówienie zagadnień profilaktycznych.
Leczenie ZZF
PRZYKŁAD - badamy efekt testów ruchowych na odczuwany ból. Ból występuje w końcowym zakresie ruchu.
Powtarzanie testu nie wzmaga i nie zmniejsza odczuć bólowych. Powrót do pozycji wyjściowej niweluje ból. Nie występują nagłe zmiany objawów.
70% przypadków może być leczona samodzielnie przez pacjentów po uprzednim instruktażu i pod kontrolą prowadzącego.
W przypadku braku efektów (mobil., manip).
Bardzo ważna jest reedukacja posturalna oraz informacje na temat profilaktyki.
Efekt - rozciągnięcie skróconych tkanek (6tyg. - mikrouraz) ból (ćwiczeniowy) powinien ustąpić po zakończeniu ćwiczenia - jak nie to co...? 10 x 10
Najczęściej występuje ograniczenie wyprostu - bez odpowiedniego zakresu nie będzie prawidłowo siedział - DLACZEGO...?
- przeprost w leżeniu
- przeprost w leżeniu z pasem stabilizującym
- przeprost w poz. stojącej (mniejszy efekt)
Powinien odczuwać „NOWY” ból ale wyżej.
Ograniczenie zgięcia - pogł. lordoza L.
- zgięcie w leżeniu
- zgięcie w poz. stojącej (mniej ćwiczeń)
Leczenie
1 dzień
- badanie i wnioski oraz diagnoza
- wyjaśnienie przyczyn dysfunkcji
- korekcja postawy (siad - podpórka)
- propozycje ćwiczeń - przeprost, zgięcie, ślizg b.
- informacja o dyskomforcie i konieczności ćwiczeń
- przy ćw. ZG ostrzeżenie przed ZZS (po ZG - W)
2 dzień
- potwierdzenie diagnozy
- sprawdzenie korekcji postawy
- sprawdzenie efektów - przy braku zmiana ćw lub brak umiejętności.
- ostrzeżenie przed „NOWYMI” bólami
3 dzień
- sprawdzenie postawy i ćwiczeń (przy braku mobil)
- kontynuacja ćwiczeń
4 - 5 dzień
- ocena stanu pacjenta i jakości ćwiczeń
- przy braku efektu zmiana np. ZG w l. na ZG w st.
- upewnienie się, że pacjent czuje „NOWY” ból
Dalsze leczenie
- spotkania 2x w tyg. (10-12x na 6tyg.)
- omówienie zasad profilaktyki
Leczenie ZZF - zrosty korzeniowe
Występują w obrębie struktur nerwowo-oponowych lub ich otoczeniu (promieniowanie).
Występuje pogorszenie przy zgięciu
DLACZEGO...?
Porównanie ZK z ZZS(5,6)
Leczenie
1 tydzień
- Fleksja w l. a po nich Ekstensja
- ostrzeżenie przed nasileniem dolegliwości
- zaniechanie ćw. w pierwszych 4-5 godzinach dnia.
2 tydzień
- Fleksja w siadzie (ból na końcu)
- Ekstensja po Fleksji - DLACZEGO..?
Leczenie ZZS
PRZYKŁAD - pacjent narzeka na ból ciągnący się od kręgosłupa bocznie po jednej stronie. Ból występuje od kilku miesięcy. Zwiększa się podczas pracy w pozycji zgięciowej lub podczas siedzenia.
Terapia tego zespołu składa się z czterech następujących po sobie faz:
1. Redukcja przesunięcia (zaburzenia)
2. Utrzymanie redukcji
3. Powrót funkcji (po utrwaleniu - 24h)
4. Zapobieganie powrotu zaburzeń.
CEL...?
Gdy dochodzi do naruszenia ciągłości struktury pierścienia, zmiana pozycji jądra poprzez ruchy kręgosłupa nie jest możliwa.
AUTOTERAPIA - kluczowy element profilaktyki, dlatego nie ma profilaktyki bez zrozumienia problemu przez pacjenta.
PROPRIOCEPTIVE NEUROMUSCULAR FACILITATION
PNF
P - Propriocepcja - dotyczy receptorów czuciowych, które zbierają informacje o wykonywanym ruchu i ułożeniu ciała w przestrzeni
N - Nerwowo-Mięśniowy - aktywizuje struktury nerwowo - mięśniowe
F - Facilitacja - ułatwianie, pomoc, torowanie
FILOZOFIA PNF
PNF to metoda globalna, kompleksowa, każdy zabieg kierowany jest do człowieka jako całości, nie skupia się na jednostkowym problemie czy pojedynczym fragmencie ciała.
Terapeuta zawsze koncentruje się na mobilizacji rezerw czynnościowych pacjenta.
Pozytywne podejście do pacjenta i do zabiegu (motywacja) - wzmacnia i wykorzystuje to, co pacjent może zrobić (fizycznie i umysłowo)
Każda sesja terapeutyczna - pomoc pacjentowi w osiągnięciu najwyższego poz. funkcjonalnego
Dla uzyskania najwyższego poz. funkcjonalnego terapeuta integruje zasady kontroli ruchu i zasady nauczania motorycznego . Z tego też powodu proces terapeutyczny odbywa się na poziomie strukturalnym, czynnościowym oraz na poziomie uczestnictwa w życiu społecznym. (ICF)
Irradiacja i wzmacnianie.
Intensywny plan ćwiczeń (również praca w domu)
Funkcjonalność w myśleniu.
Częsta zmiana pozycji wyjściowych
Uzyskanie odpowiedzi na każdy bodziec
BEZBOLESNA praca z pacjentem.
Czynniki wpływające na kontrolę ruchu
1. Kontrola motoryczna.
2. Systemy biorące udział w kontroli motorycznej.
3. Sprzężenie wyprzedzające i sprzężenie zwrotne.
4. Organ wykonawczy - system mięśniowy.
Kontrola motoryczna - wzajemne dostrajanie układu mięśniowo-szkieletowego i nerwowego mające na celu zaplanowanie strategii motorycznej oraz jej ekonomiczne i niezawodne przeprowadzenie.
a ) wyznaczniki kontroli motorycznej
- mobilność - zdolność do inicjowania ruchu lub dysponowanie funkcjonalnym zakresem
ruchu służącym do przyjęcia ułożenia
- stabilność - zdolność do przeprowadzenia statycznych i dynamicznych aktywności
- stabilność statyczna - konieczna by utrzymać daną pozycję w przestrzeni.
- stabilność dynamiczna - zapewnia kontrolę postawy, podczas gdy ciało lub określone części ciała poruszają się w przestrzeni. Jest niezbędna do pokonywania siły grawitacji oraz innych sił destabilizujących.
- mobilność kontrolowana - w łańcuchu zamkniętym części dystalne tworzą stabilny punkt aby części proksymalne mogły się poruszać. Część tułowia musi być stabilna aby inna jego część mogła się poruszać.
- zręczność - zdolność przeprowadzenia celowych działań motorycznych dystalnymi częściami ciała podczas których jest stabilny tułów i stawy proksymalne (stab.proks.jest sterowana niezależnie od woli i odbywa się proaktywnie - zanim rozpocznie się ruch )
b) utrata stabilności prowadzi do utraty mobolności
Niestabilność - ochr.nap. m.otaczających staw.
Niestabilność obwod . - rozc.tk i uszk.strukturalne.
c) utrata elastyczności struktur nerwowych
- obrzęk - ucisk na osłonki mielinowe co prowadzi do demielinizacji.
- brak możliwości przesuwania się nerwów w stosunku do tkanek co prowadzi do utraty elastyczności tkanki łącznej
d) utrata kontroli motorycznej - przyczyny
- osłabienie synergii agonistycznych
- problemy kostno-stawowe
- słaba kontrola posturalna - brak stabilności proksym.
- zaburzenia propriocepcji
- deficyty kognitywne - apraksja, agnozja, zaburzenia planowania i inicjowania ruchu.
Systemy kontroli motorycznej
a) struktury korowe i podkorowe - części ciała mogą być sterowane świadomie i nieświadomie.
- system wzrokowy (kalkulacja przebiegu ruchu)
- system akustyczny (słowo + pokaz)
- układ przedsionkowy (pracuje jak mechanoreceptor) - przekazuje do OUN informacje gdzie w przestrzeni znajduje się ciało (położenie głowy, grawitacja)
- system proprioceptywny - odbieranie bodźcówi reakcja na nie.
Sprzężenie wyprzedzające i zwrotne
a) sprzężenie wyprzedzające (feedforward) - inf., które „dokarmiają” OUN by mogły powstać odpowiednie plany ruchów. (bierne + wizualizacja - wyobrażenie)
b) sprzężenie zwrotne (feedback) - inf., które pochodzą z systemu somatosensorycznego. System ten obejmuje postrzeganie dotykowe i proprioceptywne - dotyk, ucisk, wibracja itd.
Organ wykonawczy - mięśnie
a) synergie
b) wzorce
Uczenie motoryczne
Uczenie motoryczne to nauka pozyskiwania i/lub adaptacji ruchu.
Uczenie się zachodzi właśnie podczas poznawania lub adaptowania ruchu.
Uczenie się i kontrola motoryczna są wynikiem jednego, złożonego procesu, na który składają się:
- percepcja (postrzeganie)
- funkcje kognitywne (rozpoznawanie)
- akcja (działanie)
a) nauka i motywacja
Zanim ruch się zacznie musi być ku niemu podstawa.
Moore (1987) nazwał ten system - co nas porusza i wywiera presję - MOVE.
M - motywacja
Filtracja doznań zmysłowych przez układ limbiczny.
Rozdzielenie ważnych inf. (do pamięci długotrwałej) i zbędnych (odrzucone). To daje w efekcie ruch.
O - system olfaktoryczny (węchowy)
Pacjent musi „czuć” terapeutę (zaufanie, pewność).
V - wegetatywny system nerwowy
Po zadziałaniu mechanizmów urazowych jest wyzwalanych szereg reakcji określanych mianem „odpowiedź emocjonalna”.
E - emocje
Emocje są warunkiem doznawania uczuć.
W procesie nauczania ważne jest tworzenie powiązań emocjonalnych (pozytyw., negatyw.)
Działania nagradzane - powtarzamy
Działania negatywne - unikamy.
b) plastyczność i nauka
nauka - przyswajanie umiejętności i wiedzy
wiedza - wynik procesu uczenia się (pamięć)
O uczeniu się mówimy gdy zmiany krótkoterminowe przekształcają się w długoterminowe.
plastyczność - zdolności adaptacyjne na bazie potrzeb funkcjonalnych.
c) motoryczne fazy nauki
kognitywna - przyswajanie pojedynczych sekwencji ruchu (uczący myśli o poszczególnych
krokach i objaśnia je sobie)
asocjacyjna - uczący poszukuje najlepszego sposobu zachowania (analiza - jak)
automatyzacyjna - uczący może koncentrować się na większej liczbie zadań jednocześnie i nie musi myśleć o poszczególnych krokach.
ZASADY NEUROFIZJOLOGICZNE
Wyładowanie następcze (afterdischarge) - efekt pobudzenia jednostek motorycznych trwa dłużej niż działanie impulsu pobudzającego. Jeżeli moc i czas trwania impulsu pobudzającego wzrasta, obserwujemy również wzrost wyładowania następczego. Uczucie wzrostu siły występujące po długotrwałym utrzymaniu statycznego skurczu mięśni jest wynikiem wyładowania następczego.
Sumowanie czasowe (temporal summation) - seria słabych bodźców (podprogowych) następujących bezpośrednio po sobie w krótkim odstępie czasu, sumuje się ze sobą tworząc impuls progowy (pobudzający).
Sumowanie przestrzenne (spatial summation) - słabe bodźce (podprogowe) stosowane jednocześnie w różnych częściach ciała, dodają się do siebie(sumują się),tworząc impuls progowy Sumowanie czasowe i przestrzenne może łączyć się ze sobą zwiększając pobudzenie pacjenta.
Promieniowanie pobudzenia (irradiation) - jest to rozprzestrzenianie się pobudzenia i wzrastanie siły odpowiedzi na stymulację. Występuje wtedy, gdy zwiększa się liczba bodźców aferentnych lub czas ich trwania. Reakcją układu nerwowego może być pobudzenie lub hamowanie.
Kolejne wzbudzanie (succesive induction) - jest to zwiększenie pobudliwości m.agonistycznych, które następuje po stymulacji (skurczu) m.antago. Techniki wykorzystujące zwrotność pracy antago- nistów wykorzystują to prawo (pobudzenie: stymulacja, zwiększenie pobudliw)
Unerwienie reciprokalne (reciprocal innervation) - hamowanie reciprokalne - skurczowi m.agonist. towarzyszy jednocześnie hamowanie m.antagon. Unerwienie reciprokalne jest niezbędnym elementem koordynacji ruchowej. Prawo to wykorzystują techniki relaksacyjne.
FACILITACJA w koncepcji PNF - zasady
1. Kontakt manualny - chwyt lumbrykalny
2. Kontakt werbalny
3. Kontakt wizualny
4. Opór manualny
5. Trakcja
6. Aproksymacja (kompresja)
7. Stretch - impuls pobudzający rozciągnięty mięsień do skurczu lub stymulujący napięty mięsień do intensywnego skurczu.
8. Mechanika ciała terapeuty (body mechanics)
9. Wzorce ruchowe (patterns)
10. Promieniowanie pobudzenia (irradiacja) i wzmacnianie (reinforcement)
11. Timing - normalna kolejność ruchu
12. Timing for emphasis - zmiana normalnej kolejności ruchu
13. Sumowanie bodźców - czasowe i przestrzenne
Cele terapeutyczne stosowania zasad
1. Zwiększenie możliwości do wykonywania przez pacjenta ruchu lub poprawy stabilizacji
2. Prowadzenie ruchu przez zastosowanie optymalnego oporu i prawidłowego chwytu
3. Pomoc pacjentowi w osiągnięciu dobrej koordynacji ruchu dzięki jego właściwej sekwencji (kolejności)
4. Zwiększenie wytrzymałości i zręczności.
Elewacja przednia
Depresja tylna
Elewacja tylna
Depresja przednia
Wzorce łopatki i miednicy
Wzorce łopatki - Łopatka dla tułowia
E. p. - wydłuża tułów i zwiększa kifozę piersiową.
D. t. - skraca tułów i zmniejsza kifozę piersiową.
E. t. - wydłuża górny tułów i znosi kifozę piersiową.
D. p. - skraca górny tułów i zwiększa kifozę piersiową.
Wzorce miednicy - miednica dla tułowia
E.p. - ruch miednicy w fazie przenoszenia w chodzie.
D.t. - ruch miednicy w fazie podporu w chodzie.
E.p - skraca dolny tułów i znosi lordozę
D.t. - wydłuża dolny tułów i pogłębia lordozę.
E.t. - krok w tył - siad i siad na krześle barowym.
D.p. - schodzenie po schodach i ostatnia faza chodu.
E.t. - skraca dolny tułów i pogłębia lordozę.
D.p. - wydłuża dolny tułów i znosi lordozę.
Wzorce kończyny górnej
|
|
|
Skraca tułów i zmniejsz kifozę.
|
|
|
|
|
Wzorce kończyny dolnej
|
|
|
|
|
|
|
|
Wzorce ruchowe głowy i szyi
CELE:
1. Możliwość irradiacji dla tułowia i innych części ciała.
2. Zwiększenie zakresu ruchu kręgosłupa C i Th.
3. Poprawa stabilności kręgosłupa C.
4. Zmniejszenie bólu i obniżenie napięcia mięśniowego.
5. Możliwość kontrolowania wzrokiem wykonywanych czynności.
RUCH ROTACJI WE WZORCACH GŁOWY ODBYWA SIĘ ZAWSZE W KIERUNKU ZGIĘCIA BOCZNEGO.
Wzorce ruchowe dla tułowia - LIFTING
Jest to wzorzec w kierunku wyprostu - ma na celu mobilizację i wzmocnienie górnego tułowia.
Stanowi kombinację bilateralnych asymetrycznych wzorców ruchowych kończyn górnych i wzorca głowy.
Ramię wiodące: zgięcie, odwiedzenie, rotacja zewn.
Ramię pomocnicze: zgięcie, przywiedzenie, rot.zewn.
Głowa: zgięcie boczne, rotacja (w kier.zgięcia boczn.)
LIFTING
Pozycje wyjściowe
siad
leżenie tyłem
leżenie przodem
pozycja stojąca
1. Ramię wiodące
2. Ramię pomocnicze
Wzorce ruchowe dla tułowia - CHOPPING
Wzorzec ma na celu mobilizację i wzmocnienie górnego tułowia.
Stanowi kombinację bilateralnych asymetrycznych wzorców kończyn górnych i wzorca głowy.
Ramię wiodące: wyprost, odwiedzenie, rotacja wewn.
Ramię pomocnicze: wyprost, przywiedzenie, rot.wewn.
Głowa: zgięcie, zgięcie boczne, rotacja (w kier.zg.bocz.)
CHOPPING
Pozycje wyjściowe
siad
leżenie tyłem
1. Ramię wiodące
2. Ramię pomocnicze
METODA FED
FED - metoda leczenia zachowawczego skolioz
FED - (z hiszpańskiego fijacion, elongacion, desrotacion - czyli ustabilizowanie, wydłużenie, derotacja)
Twórca metody - Santos Sastre Fernandez Profesor Uniwersytetu w Barcelonie.
Pomysł profesora Sastre - to kinezyterapia za pomocą urządzenia, w którym siły korekcyjne oddziałują na poziomie skrzywienia.
Siły te stabilizują, rozciągają i derotują kręgosłup.
METODA FED - skrzywienia kręgosłupa
KIFOZA - wypukłość ku tyłowi (ułożenie kręgów) - wraz ze zmianami w kręgach , które przybierają kształt klinowaty.
W kifozie wzrasta ciśnienie na cm2 na krawędziach dysku
LORDOZA - wypukłość ku przodowi. Nadmierna może doprowadzać do zaburzeń chodu. Bimechanika podobna jest do kifozy lecz siły działają w odwrotnym kierunku.
ETIOLOGIA:
- wrodzona
- zła postawa
- urazy i zabiegi operacyjne
- choroby nerwowo-mięśniowe
- choroby metaboliczne
- nowotwory
- choroba Scheuermanna (Th)
- złe zrównoważenie miednicy (L)
- inne...
SKOLIOZA - jedno lub więcej skrzywień bocznych kręgosłupa z lub bez rotacji kręgów powstałych głównie w okresie wzrostu człowieka.
Skrzywienie (SKOLIOZA) - zaburzona równoległość przestrzeni międzykręgowej.
Kręgi od strony wypukłej skrzywienia oddalają się od siebie (spadek sił sprężających międzykręgowych i wzrost sił rozprężających).
Kręgi po stronie przeciwnej - odwrotnie
Skolioza - zachwiane ułożenie powierzchni międzykręgowych.
Zachwiana zostaje równowaga troficzna kości, chrząstki i mięśni.
Asymetryczny nacisk powoduje mikrouszkodzenia tkanki chrzęstnej, kostnej i mięśniowej (niedokrwienie), co doprowadza do zmian anatomiczno-patologicznych, które charakteryzują się:
Strona wklęsła
- obniżenie kręgu
- zmniejszenie trzonu kręgu
- atrofia płytek nasadowych
- wzrost gęstości kości
- zmniejszenie wysokości krążka międzykręgowego
- jądro miażdżyste przesunięte w stronę wypukłości
- większy nacisk na połączenia stawowe (osteofity)
- zbliżenie żeber i przemieszczenie w przód i bok
- zwężenie kanału nerwowego
Skolioza - żebra stykają się po stronie wklęsłej i rozsuwają po wypukłej. Pojawia się garb po stronie wypukłości
Strona wypukła:
- uniesienie kręgu
- wzrost wysokości trzonu kręgu
- hipertrofia płytek nasadowych
- zmniejszenie gęstości kości
- wzrost wysokości krążka międzykręgowego
- oddalenie żeber i przemieszczenie ich do tyłu
- wydłużenie i zwiotczenie mięśni
- niedożywienie tkanek
wyr. kolczyste w stronę wklęsłości a trzon w przeciwną.
METODA FED - kręgosłup w skoliozie
- wygięcie boczne (z lub bez kifozy lub lordozy)
- rotacja (wyr.kolczyste w stronę wklęsłości, trzon w stronę wypukłą)
- kręgi klinowate - najbardziej na wierzchołku
- kliniczny objaw rotacji - garb (strona wypukła)
Klasyfikacja
1. Pierwotne skrzywienie lędźwiowe (większe niż kompensacyjne piersiowe)
2. Pierwotne piersiowe z lędźwiowym kompensac.
3. Czyste skrzywienie piersiowe krótkie.
4. Piersiowo-lędźwiowe długie
5. Piersiowe podwójne z przedłużeniem na odc.C i kompensacyjne lędźwiowe
Klasyfikacja skolioz według King - Moe
King i Moe wprowadzili nową klasyfikację lokalizacyjną skolioz. Odpowiada ona bardziej niż klasyczna wymogom leczenia, zwłaszcza jeśli chodzi o lokalizację implantów (prętów i haków) oraz rozległości usztywnienia.
King I - pierwotne skrzywienie lędźwiowe lewostronne i duże skrzywienie wtórne piersiowe prawostronne.
King II - fałszywe podwójne skrzywienie pierwotne piersiowe i lędźwiowe (skrzywienie wtórne lędźwiowe lewostronne); należy je odróżnić od prawdziwego podwójnego skrzywienia pierwotnego piersiowego i lędźwiowego.
King III - skrzywienie piersiowe pierwotne prawostronne.
King IV - skrzywienie piersiowo-lędźwiowe prawostronne o długiej krzywiźnie obejmującej kręg L4
King V - podwójne skrzywienie piersiowe- górne lewostronne T2-T5, dolne prawostronne T6-T12
Pomiar rotacji kręgów
W kręgosłupie zdrowym cienie nasad łuku kręgów są symetryczne i rozmieszczone w równych odległościach od boków trzonu kręgowego.
Ułożenie tych nasad (ich cieni) widocznych na RTG pokazuje stopień rotacji kręgów.
Są 4 stopnie rotacji kręgów:
1. Nasada trzonu po stronie wypukłej jest przesunięta w kierunku osi symetrii kręgu.
Nasada przeciwległa nakłada się na krawędź trzonu kręgowego
2. Nasada trzonu po stronie wypukłej znajduje się bardzo blisko osi symetrii kręgu.
Nasada trzonu po stronie wklęsłej prawie niewidoczna.
3. Nasada trzonu po stronie wypukłej znajduje się na osi symetrii kręgów. Trzon przeciwległy jest niewidoczny.
4. Nasada trzonu po stronie wypukłej przekracza oś symetrii trzonu. Przeciwległa nasada jest niewidoczna
Ocena rotacji kręgów.
Pomiar Raimondi - (0,5%)
Polega na użyciu linijki złożonej z dwóch części (jedna stała, w której wnętrzu przesuwa się część ruchoma - suwak ).
Linijka zaopatrzona jest w podziałkę centymetrową, skalę stopnia rotacji , skalę odległości krawędzi kręgu od osi nasady kręgu.
Ocena dojrzałości kości
Jest to ocena wieku szkieletowego pacjenta, od której będzie zależał sposób leczenia.
Skolioza przestaje się pogłębiać, kiedy kości pacjenta przestają się rozwijać (K 17, M 18).
Test Rissera - 5 stadiów kostnienia
1 . 25% skostnienia grzebienia talerza biodrowego
2. 50% skostnienia grzebienia talerza biodrowego
3. 75% skostnienia grzebienia talerza biodrowego
4. skostnienie kompletne
5. zespolenie grzebienia biodrowego z kością biodrową (koniec wzrostu)
Leczenie (zastosowanie urządzenia)
Wydłużanie - rozciąganie kręgosłupa w kierunku czaszkowym (kamizelka, pacjent stopami dotyka ziemi)
Unieruchomienie miednicy - pozycja centralna (r)
Ramię mechaniczne -umieszczone jest na wysokości odpowiadającego wierzchołkowi najgłębszego skrzywienia
Ramiona unieruchamiające - mocują miednicę
Korekcja - po odpowiednim ułożeniu pacjenta i przyłożeniu ramienia mechanicznego
Metoda FED w każdej sesji zawiera program kinezyterapii analitycznej, który przeprowadza się w czasie 20 minut i jest to zarazem końcowy etap sesji.
W skład wchodzą : kontrola postawy, ćwiczenia korekcyjne, hiperkorekcyjne, autokorekcyjne, uelastyczniające, rozluźniające.
Ogromną rolę przypisuję się oddychaniu, którego rytm i koordynacja muszą być przestrzegane podczas każdego ruchu.
15