Podstawy prawne:
1. Ustawa z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (Dz.U.98.64.414 z późn.zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1996 roku w sprawie rodzajów specjalistycznych usług opiekuńczych oraz kwalifikacji osób świadczących takie usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zasad i trybu ustalania i pobierania opłat za te usługi, jak również warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat (Dz.U.97.2.12).
3. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 10 marca 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad przyznawania zasiłku okresowego (Dz.U.97.26.140).
4. Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153 z późn. zm.).
5. Obwieszczenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji, kwot dochodu po waloryzacji i wysokości świadczeń pomocy społecznej oraz kwoty stanowiącej podstawę ustalania wysokości niektórych świadczeń pomocy społecznej od dnia 1 czerwca 2002 r. (M.P.02.19.338).

W jakich sytuacjach można liczyć na pomoc społeczną ?
Każda osoba, stająca wobec problemów, których nie jest w stanie rozwiązać samodzielnie, ma prawo zwrócić się z prośbą o pomoc do placówek pomocy społecznej. Pomoc społeczna służy wszystkim osobom, których egzystencja jest w jakikolwiek sposób zagrożona.

Wszelka pomoc instytucjonalna udzielana jest w myśl zasady, według której w pierwszej kolejności wykorzystywane powinny być zasoby i możliwości własne (a także rodziny) osoby odbierającej pomoc.

Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji, a także nie uzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną, mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania, zaprzestania lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Odmowa bądź ograniczenie rozmiaru świadczeń pomocy społecznej nie powinny prowadzić do pogorszenia sytuacji osób będących na utrzymaniu danej osoby. W uzasadnionych przypadkach, a w szczególności korzystania ze świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej w sposób niezgodny z przeznaczeniem, kierownik ośrodka pomocy społecznej może przyznać je w formie niepieniężnej.

Opieka społeczna to nie tylko świadczenia pieniężne i w naturze ale również pomoc udzielana poprzez:

• poradnictwo specjalistyczne,

• poradnictwo psychologiczne i prawne,

• pracę socjalną.

Osobom i rodzinom może być również udzielona pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem (integracji).
Pracą socjalną są wszelkiego rodzaju działania pracowników socjalnych, których celem jest usamodzielnianie osób i rodzin oraz zaspokajanie ich wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych (np. organizowanie wsparcia środowiskowego, organizowanie porad i konsultacji specjalistycznych, poszukiwanie dodatkowych źródeł finansowania istotnych potrzeb życiowych rodzin, udzielanie informacji, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia).

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej prawo do świadczeń z pomocy społecznej nabywa osoba, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długiej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych), problemu alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej i innych.

Jakie instytucje udzielają pomocy społecznej ?
Są to przede wszystkim ośrodki pomocy społecznej oraz powiatowe centra pomocy rodzinie. Ponadto, na terenie każdego powiatu powinien funkcjonować całodobowy ośrodek interwencji kryzysowej. Zadania z zakresu pomocy społecznej realizują ponadto organizacje pozarządowe oraz Kościoły.

 

Prawo do świadczeń pieniężnych i kryteria dochodowe
Prawo do świadczeń pieniężnych (zasiłków) mają osoby i rodziny, których dochód nie przekracza, określonego ustawą, kryterium dochodowego (uwaga: w przypadku niektórych świadczeń pieniężnych, omówionych szczegółowo poniżej, kryterium dochodowe nie obowiązuje).

Osoby, których dochód przekracza kryterium dochodowe a znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, również mogą ubiegać się o pomoc finansową (w przypadku zdarzeń nagłych, losowych, sytuacji nieprzewidywalnych). W takim wypadku, warunkiem jej udzielenia, może być zobowiązanie do zwrotu części lub całości świadczenia. Jeśli żądanie zwrotu stanowiłoby nadmierne obciążenie dla osoby zobowiązanej lub niweczyłoby skutki udzielonej pomocy, wówczas ośrodek pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu.

Pomoc w formie specjalistycznego poradnictwa i pracy socjalnej może być udzielana osobom i rodzinom bez względu na poziom dochodów.

Do ustalenia, czy rodzina lub osoba ubiegająca się o pomoc społeczną spełnia kryterium dochodowe, uprawniające do otrzymania pomocy finansowej, przyjmuje się następujące kwoty (netto):
1. na osobę samotnie gospodarującą - 461,00 zł
2. na pierwszą osobę w rodzinie - 418,00 zł
3. na drugą i dalsze osoby w rodzinie powyżej 15 lat - 294,00 zł
4. na każdą osobę w rodzinie poniżej 15 lat - 210,00 zł
Suma kwot przynależnych, według powyższego wyszczególnienia, wszystkim wspólnie zamieszkującym członkom rodziny, stanowi kryterium dochodowe, które jest porównywane z ich zsumowanymi dochodami. Jeśli dochody rodziny nie przekraczają tak ustalonego kryterium dochodowego rodzina posiada uprawnienie do pomocy finansowej bezzwrotnej.

Dla przykładu.
Rodzina Państwa Z. to: matka - Anna (niepracująca), ojciec - Zygmunt (co miesiąc pensja 700 zł netto), córka - Agata (lat 19), syn Maciej (lat 14) i syn Janusz (lat 12). Agata jest niepełnosprawna i otrzymuje rentę socjalną w kwocie 418 zł. Rodzina Państwa Z. nie posiada żadnych innych dochodów. Ich kryterium dochodowe wynosi zatem: 418 zł (na Annę) + 294 zł (na Zygmunta) + 294 zł (na Agatę) + 210 zł (na Macieja) + 210 zł (na Janusza), razem: 1.426 zł. Dochody rodziny wynoszą: 700 zł (pensja Zygmunta) + 418 zł (renta socjalna Agaty), razem 1.118 zł. Oznacza to, iż rodzina Państwa Z. otrzymywać będzie z ośrodka pomocy społecznej bezzwrotną pomoc finansową aż do momentu gdy dochody rodziny przekroczą kryterium.

Na stronach domowych wspołpracującego z naszym Stowarzyszeniem,
Pawła Skopa, dostępny jest kalkulator kryterium dochodowego ułatwiający obliczenie kryterium dochodowego dla swojej rodziny.

Przy ustalaniu kryterium dochodowego uprawniającego do otrzymania świadczenia brane są pod uwagę dochody (netto) osoby zainteresowanej i jej rodziny:
- z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku do ośrodka pomocy społecznej,
- w przypadku utraty dochodów - z miesiąca, w którym wniosek został złożony.
Do dochodów nie wlicza się:
- jednorazowych pieniężnych świadczeń socjalnych,
- świadczeń w naturze,
- świadczenia pieniężnego w postaci składki na ubezpieczenie społeczne, opłacanej przez ośrodek pomocy społecznej.
Przed ustaleniem kryterium dochodowego od dochodu rodziny odlicza się alimenty świadczone przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób.

Sposób składania wniosków o pomoc i tryb ich rozpatrywania
W pomocy społecznej nie istnieją obligatoryjne zasady składania wniosków o pomoc. Mogą one zachować formę pisemną, jednak pracownicy socjalni są zobowiązani przyjąć wniosek składany ustnie np. drogą telefoniczną. Nie jest konieczne by wniosek precyzował oczekiwany zakres pomocy lub żeby był składany przez osobę zainteresowaną. Pomoc społeczna może być również udzielana z własnej inicjatywy ośrodka pomocy społecznej (z urzędu). Pracownik socjalny, po przyjęciu sygnału o problemie i rozpoznaniu potrzeb danej osoby lub rodziny, powinien sam zaproponować najkorzystniejsze formy świadczeń i doprowadzić do ich uzyskania.

Nie zawsze jednak współpraca z organem pomocy społecznej może układać się tak pomyślnie. Aby temu zapobiec polecamy składanie wniosków na piśmie (za potwierdzeniem odbioru). Wniosek winien zawierać informacje o:

• problemie (problemach), w których rozwiązaniu rodzina lub osoba potrzebuje pomocy (możliwie precyzyjne i szczegółowo określone),

• wszystkich dochodach wspólnie zamieszkujących członków rodziny za ostatni miesiąc,

• wszystkich niezbędnych wydatkach rodziny za np. ostatni miesiąc (opłaty za mieszkanie, wyżywienie, odzież, środki czystości, leczenie i leki, rehabilitacja, edukacja i inne),

• niezaspokojonych, istotnych życiowo potrzebach rodziny.

Po złożeniu wniosku, w ciągu najdalej siedmiu dni, należy spodziewać się wizyty w domu pracownika socjalnego, który przeprowadzi wywiad środowiskowy.
Przyznanie świadczenia pomocy społecznej jest prawie zawsze poprzedzone przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania lub w miejscu stałego czy czasowego pobytu, osoby ubiegającej się o świadczenie. Wywiad dotyczy nie tylko osoby ubiegającej się o pomoc ale również osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących a także członków najbliższej rodziny (rodziców lub dzieci czy też rodzeństwa). W trakcie przeprowadzania wywiadu pracownik socjalny ma prawo żądać złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym rodziny. Odmowa złożenia tego rodzaju oświadczenia jest podstawą do negatywnego rozpatrzenia wniosku. Formularz wywiadu środowiskowego jest wypełniany przez pracownika socjalnego. Po zakończeniu wywiadu jest on przedstawiany do podpisu osobie składającej wniosek. Złożenie podpisu oznacza, iż wnioskodawca potwierdza zgodność danych zawartych w formularzu ze stanem faktycznym.

W terminie do 30 dni od zakończenia wywiadu środowiskowego zostanie wydana pisemna decyzja w sprawie realizacji bądź odmowy realizacji wniosku. Od decyzji przysługuje możliwość odwołania się - zgodnie z zawartym na niej pouczeniem.
Ze względu na często długie rozpatrywanie odwołań, w niektórych wypadkach warto, stosując poprawioną argumentację, ponowić wniosek nie składając odwołania.
Świadczenia w postaci poradnictwa i pracy socjalnej nie wymagają wydawania decyzji i nie są uzależnione od poziomu dochodów.

Pomoc dla osób mających ograniczone możliwości poruszania się lub komunikowania się z otoczeniem
Ośrodek pomocy społecznej udziela pomocy, w ramach pracy socjalnej, osobom niepełnosprawnym, mającym ograniczone możliwości poruszania się lub komunikowania się z otoczeniem. Jej celem jest umożliwienie tym osobom pełnienia społecznie aktywnej roli i integracji ze środowiskiem. Działania te mogą polegać między innymi na: pomocy w uzyskaniu i korzystaniu ze środków łączności oraz przekazu informacji (np. telefon, fax, tekstofon), udzielaniu pomocy w przystosowaniu mieszkań, w przygotowaniu wniosków o dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych i w komunikowaniu się, pomocy w poszukiwaniu najlepszych rozwiązań i wykonawców adaptacji oraz źródeł dodatkowego dofinansowania likwidacji barier.

Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia osoby lub rodziny
Pomoc ta ma się przyczyniać do szeroko pojętej adaptacji zawodowej: uzyskania lub/i utrzymania przez wnioskodawcę zatrudnienia oraz do tworzenia przez wnioskodawców własnych miejsc pracy.
Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia jest przyznawana przez ośrodek pomocy społecznej w postaci świadczeń w naturze lub w formie pieniężnej. Pomoc w naturze polegać może na udostępnieniu (na drodze umowy użyczenia) maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego miejsca pracy oraz udostępnianiu urządzeń ułatwiających pracę osobom niepełnosprawnym. Świadczenia pieniężne w celu ekonomicznego usamodzielnienia się mogą być przyznane w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nie oprocentowanej pożyczki (np. na sfinansowanie szkolenia zawodowego). Tego rodzaju pożyczka może być umorzona w całości lub części na wniosek zainteresowanego. Szczegółowe zasady udzielania pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie się są ustalane w drodze uchwały podejmowanej przez radę gminy.

Zasiłek stały wraz ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem
Jest to świadczenie pieniężne przysługujące osobie nie pozostającej w zatrudnieniu, wychowującej dziecko (również pełnoletnie dziecko) wymagające ze strony innej osoby stałej opieki polegającej na: bezpośredniej osobistej pielęgnacji, systematycznej edukacji, leczeniu lub rehabilitacji.
Zasiłek stały jest przyznawany jeśli:

• dziecko, którym opiekuje się osoba zainteresowana jest dzieckiem własnym, przysposobionym lub dzieckiem przebywającym w rodzinie zastępczej,

• dziecko posiada orzeczoną niepełnosprawność wraz ze wskazaniem do konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,

• dziecko osoby sprawującej opiekę, które ukończyło 16 rok życia, posiada orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności,

• dochód rodziny nie przekracza 150% kryterium dochodowego.

Jednocześnie ośrodek pomocy społecznej opłaca, osobie której przyznano zasiłek, składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka ta jest opłacana przez okres niezbędny do uzyskania emerytury jednak nie dłużej niż 20 lat. Zasiłek jest wypłacany przez cały okres sprawowania opieki (nie ma limitu czasu).

Zasiłek ten nie przysługuje jednak osobie, której dziecko przebywa w całodobowym ośrodku rehabilitacyjnym lub innej placówce zapewniającej opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu. Nie należy się również osobom otrzymującym zasiłek dla bezrobotnych, przedemerytalny albo świadczenie przedemerytalne. W razie zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, zasiłku stałego wyrównawczego, emerytury, renty (z wyłączeniem renty rodzinnej) czy wcześniejszej emerytury przyznanej z powodu opieki nad chorym dzieckiem - zasiłek stały nie przysługuje.

Dla udokumentowania konieczności stałej opieki niezbędne jest uzyskanie orzeczenia powiatowego zespołu ds orzekania o niepełnosprawności o zaliczeniu dziecka do osób niepełnosprawnych wraz ze wskazaniem konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Składka emerytalno-rentowa dla osoby rezygnującej z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny.
Za osobę, która rezygnuje z pracy zawodowej (lub korzysta z urlopu bezpłatnego), w celu sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe.
Warunki uzyskania tego rodzaju pomocy są następujące:
- dochód w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kryterium dochodowego określonego ustawą,
- osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z innych tytułów.
Składka ta jest opłacana przez cały okres sprawowania opieki (nie ma limitu czasu).

Pomoc w integracji ze środowiskiem
Przysługuje, według odrębnych kryteriów, osobom opuszczającym niektóre rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych i domów pomocy społecznej, niektóre placówki resocjalizacyjne oraz rodziny zastępcze. Polega ona na przyznawaniu specjalnego świadczenia pieniężnego na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, zatrudnienia oraz pomoc rzeczową na tzw. zagospodarowanie.

Zasiłek stały wyrównawczy
Przysługuje osobie pełnoletniej:

• samotnej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności,

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności (zamieszkującej razem z innymi członkami rodziny),

jeżeli dochód osoby zainteresowanej (lub rodziny) nie przekracza kryterium dochodowego. Wysokość zasiłku stałego wyrównawczego stanowi różnicę pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem osoby samotnie gospodarującej lub pomiędzy kryterium dochodowym rodziny podzielonym przez ilość osób w rodzinie a dochodem rodziny podzielonym przez ilość osób w rodzinie.

Osobie samotnej uprawnionej do zasiłku stałego wyrównawczego, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, przysługuje 30% przyznanego świadczenia. Pozostała część zasiłku może być, w razie potrzeby, przeznaczona na pokrycie wydatków na opłaty mieszkaniowe tej osoby.

Renta socjalna
Przysługuje osobie:

• pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej przed ukończeniem 18 roku życia, lub

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej do 25 roku życia w trakcie nauki w szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej, lub

• całkowicie niezdolnej do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

(całkowita niezdolność oznacza znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności).

Renta socjalna przyznawana jest niezależnie od posiadanych dochodów wszystkich wspólnie zamieszkujących członków rodziny. Jest również świadczeniem o charakterze stałym. Jeśli jednak osoba uprawniona, pobierająca rentę socjalną, osiągnie wynagrodzenie z tytułu pracy zawodowej, które przekroczy wysokość renty socjalnej, wówczas świadczenie ulega zawieszeniu.
Osoba pobierająca rentę socjalną jest zobowiązana poinformować ośrodek pomocy społecznej o otrzymaniu wynagrodzenia przewyższającego jej kwotę - w celu jej zawieszenia. W przypadku uzyskania wynagrodzenia niższego od renty socjalnej (lub utraty zatrudnienia) wypłata renty jest wznawiana.

Renty socjalnej nie można pobierać jednocześnie z rentą z tytułu niezdolności do pracy.

W przypadku zbiegu uprawnień do renty rodzinnej i renty socjalnej kwota renty socjalnej ulega takiemu obniżeniu, aby łączna kwota świadczeń do wypłaty nie przekraczała 200% renty socjalnej. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 50 zł miesięcznie. Jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200% renty socjalnej, renta socjalna nie przysługuje.

Decyzja o przyznaniu renty socjalnej nie wymaga przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.

Osobie samotnej uprawnionej do renty socjalnej, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, przysługuje 30% przyznanego świadczenia. Pozostała część może być, w razie potrzeby, przeznaczona na pokrycie wydatków na opłaty mieszkaniowe tej osoby.

Renty socjalne dla osób, które stały się niepełnosprawne w czasie pobierania nauki szkolnej po uzyskaniu pełnoletności zostały wprowadzone w związku ze zmianami systemu emerytalno - rentowego, w którym zniesiono tak zwane renty szkolne.

Zasiłek okresowy
Nie jest świadczeniem przyznawanym na stałe (jak w przypadku zasiłku stałego). Zasiłek okresowy jest świadczeniem, które z założenia ma mobilizować środowisko rodzinne do uruchamiania własnych możliwości.
Może być przyznany osobom i rodzinom, których dochody nie wystarczają na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych w szczególności ze względu na:

• długotrwałą chorobę, jeżeli choroba ta spowodowała wzrost kosztów utrzymania na skutek konieczności stosowania leków, dojazdów do placówek służby zdrowia, zabiegów medyczno - rehabilitacyjnych,

• niepełnosprawność, jeżeli powoduje ona wzrost kosztów utrzymania wynikający z potrzeby uczestnictwa w zajęciach rehabilitacyjnych, zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne lub środki pomocnicze, zaopatrzenia w oprzyrządowanie ułatwiające funkcjonowanie w środowisku, utrzymania i eksploatacji pojazdu inwalidzkiego (w tym przypadku starając się o zasiłek okresowy należy przedstawić przede wszystkim orzeczenie o niepełnosprawności, a także dokumenty potwierdzające poniesione koszty).

• brak możliwości zatrudnienia,

• brak uprawnień do renty rodzinnej po osobie, na której ciążył obowiązek alimentacyjny (np. po zmarłych rodzicach)

• w innych uzasadnionych wypadkach.

Okres na jaki przyznawany jest zasiłek okresowy, uzależniony jest od indywidualnej sytuacji osoby czy rodziny, określa go ośrodek pomocy społecznej na podstawie posiadanego rozeznania okoliczności sprawy. Zasiłek okresowy jest przyznawany jeśli osoba lub rodzina nie przekracza kryterium dochodowego.

 

Gwarantowany zasiłek okresowy wraz ze składką na ubezpieczenie emerytalno-rentowe
Jest świadczeniem pieniężnym przysługującym osobie bezrobotnej, która utraciła prawo do zasiłku dla bezrobotnych, pobieranego na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, z powodu upływu okresu jego pobierania. Wraz z wypłatą zasiłku ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Warunki uzyskania gwarantowanego zasiłku okresowego są następujące:

• dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego, określonego w ustawie o pomocy społecznej,

• osoba ubiegająca się o świadczenie samotnie wychowuje co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia,

• osoba ubiegająca się złoży wniosek o przyznanie świadczenia w terminie do 30 dni od dnia ustania prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Świadczenie to przysługuje na okres do 36 miesięcy.

Macierzyński zasiłek okresowy i jednorazowy

Macierzyński zasiłek okresowy przysługuje:

1. matce dziecka zajmującej się jego wychowaniem,

2. ojcu dziecka zajmującemu się jego wychowaniem w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka,
   
   - w okresie pierwszych 4 miesięcy życia dziecka,

3. osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka,

4. osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej
   
   - w okresie pierwszego roku życia dziecka.

5. Łączny okres pobierania zasiłków w przypadkach, o których mowa powyżej w pkt. od 1 do 4 nie może przekroczyć 4 miesięcy.

6. Macierzyński zasiłek okresowy ustala się w wysokości różnicy między kwotą równą kryterium dochodowemu osoby samotnie gospodarującej, a posiadanym dochodem na osobę w rodzinie, nie niższej jednak niż 50 zł.

7. Macierzyński zasiłek jednorazowy w kwocie 195 zł na każde dziecko urodzone podczas ostatniego porodu przysługuje matce dziecka, a w razie jej śmierci lub porzucenia dziecka przed pobraniem zasiłku osobom, o których mowa powyżej w pkt. od 2 do 4.

8. Macierzyński zasiłek okresowy i macierzyński zasiłek jednorazowy przysługuje, osobom wymienionym powyżej, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego.

Zasiłek celowy

1. Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej.

2. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów leków i leczenia, remontu mieszkania, opału i odzieży, pobytu dziecka w żłobku lub przedszkolu, a także kosztów pogrzebu.

3. Zasiłek celowy może być przyznany między innymi osobom i rodzinom, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego oraz osobom i rodzinom, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

4. Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od dochodu (kryterium dochodowego) i może nie podlegać zwrotowi w przypadku osób i rodzin wymienionych powyżej w pkt. 3.

Specjalny zasiłek: okresowy i celowy
Przyznawane są w szczególnie uzasadnionych przypadkach tym osobom i rodzinom, których dochody przekraczają kryterium dochodowe. Specjalne zasiłki okresowy i celowy są świadczeniami bezzwrotnymi.

Uprawnienia do świadczeń zdrowotnych dla osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Osoby zgłaszane do ubezpieczenia zdrowotnego przez pomoc społeczną. Pomoc finansowa na pokrycie wydatków związanych z leczeniem osób nieubezpieczonych.

1. Uprawnienie do świadczeń zdrowotnych przysługuje osobom, które: pobierają zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy, gwarantowany zasiłek okresowy oraz rentę socjalną. Do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszają te osoby ośrodki pomocy społecznej. Świadczenia zdrowotne przysługują również osobom, które są członkami rodziny (w myśl przepisów ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym) osób otrzymujących wyżej wymienione świadczenia z pomocy społecznej.

2. Wraz z kolejnymi nowelizacjami ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym rozszerza się grupa osób objętych tym ubezpieczeniem. Niektóre z nich są zgłaszane do ubezpieczenia przez placówki pomocy społecznej. Do tej grupy osób należą:

• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nieprzebywające w specjalnych placówkach, niepodlegające ubezpieczeniu z innego tytułu,

• osoby bezdomne rozpoczynające realizację indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności, nieobjęte ubezpieczeniem z innego tytułu.

Innym niż ww. osobom, które nie podlegają przepisom o ubezpieczeniu społecznym (oraz członkom ich rodzin), może być przyznana pomoc finansowa na pokrycie kosztów leczenia (w publicznych zakładach opieki zdrowotnej) jeśli osoby te spełniają kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej. W celu ubiegania się o tego rodzaju pomoc należy zwrócić się z wnioskiem do ośrodka pomocy społecznej.

Usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze
Podstawowe usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych (np. zakupy, przygotowanie posiłku), opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Usługi opiekuńcze są przyznawane osobom samotnym (lub jeśli rodzina nie jest w stanie takiej pomocy zapewnić), które z powodu niepełnosprawności, chorób, wieku lub z innych przyczyn wymagają pomocy ze strony innych osób.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności i świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem. Mogą one polegać na: usprawnianiu do funkcjonowania w społeczeństwie, pielęgnacji, rehabilitacji fizycznej, terapii psychologicznej i pedagogicznej, wsparciu edukacyjnym, pomocy mieszkaniowej.
Usługi specjalistyczne dotyczyć mogą na przykład osób: z zaburzeniami psychicznymi, osób chorujących psychicznie, osób chorujących neurologicznie lub z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego, osób z upośledzeniem umysłowym, osób z uszkodzeniami narządów ruchu i innych.

Zamieszczamy w naszym informatorze wzór "Skierowania do korzystania z usług specjalistycznych organizowanych przez ośrodek pomocy społecznej", który w sposób szczególny uwzględnia potrzeby osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osób z upośledzeniem umysłowym. Jest on używany przez Centrum Pomocy Społecznej Targówek w Warszawie. Udostępnił go nam koordynator usług specjalistycznych w tym Centrum. 
Uważamy, że jest on wzorcowo opracowany i dlatego godny polecenia do stosowania przez wszystkich zainteresowanych, niezależnie od poziomu dojrzałości organów pomocy społecznej w poszczególnych gminach i stopnia ich gotowości do podjęcia trudu organizacji takich usług. Zachęcamy do jego kopiowania i stosowania przez psychiatrów i rodziny osób z zaburzeniami psychicznymi bądź z upośledzeniem umysłowym w kontaktach z pomocą społeczną. Dokument ten winien stanowić niezbędne uzupełnienie wniosków o organizację pomocy w związku z problemami, jakie rodzą różnorakie zaburzenia psychiczne.

Usługi opiekuńcze i usługi specjalistyczne, świadczone są w miejscu zamieszkania, ale realizowane mogą być również w ośrodkach wsparcia np.: w dziennych domach pomocy społecznej (DDPS), środowiskowych domach samopomocy (ŚDS) dla osób z zaburzeniami psychicznymi i ośrodkach opiekuńczych, które zapewniają między innymi terapię zajęciową, zajęcia rehabilitacyjne, kulturalne, rekreacyjne i wyżywienie podczas pobytu.

Odpłatność za usługi opiekuńcze uzależniona jest od dochodu na członka rodziny a jej wysokość ustalana przez gminę w formie uchwały. Dlatego też odpłatność może być różna w zależności od miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej. W przypadku specjalistycznych usług opiekuńczych, wysokość odpłatności jest kontrolowana stosownym rozporządzeniem Ministra Pracy.
Generalnie, zasady przeliczania dochodu i wysokość odpłatności są, w wypadku usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, znacznie korzystniejsze niż zasady ustalania uprawnień do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (kryterium dochodowego). W ten sposób jest zagwarantowana dostępność usług opiekuńczych dla większej ilości osób.

Dzienny dom pomocy społecznej (DDPS)
Oferuje pobyt dzienny, posiłek oraz różne formy aktywności, wynikające z potrzeb i możliwości uczestników. Uczestnikami mogą być osoby samotne, niezdolne do prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego, osoby pozbawione kontaktów społecznych, niezdolne do pracy, w podeszłym wieku.

Środowiskowe domy samopomocy (ŚDS)
Są elementem powstającego systemu psychiatrii środowiskowej. Uczestnikami środowiskowych domów samopomocy są osoby z zaburzeniami psychicznymi, które nie wymagają hospitalizacji. Ich celem jest udzielanie wsparcia w leczeniu ambulatoryjnym i zapewnienie warunków do readaptacji społecznej.

Jeżeli chodzi o opłaty za pobyt w ośrodkach wsparcia (DDPS, ŚDS), ich wysokość ustalana jest przez ośrodek pomocy społecznej w uzgodnieniu z osobą zainteresowaną. Istnieje możliwość bezpłatnego uczestnictwa w ośrodkach wsparcia w sytuacji kiedy dochód osoby zainteresowanej lub jej rodziny nie przekracza kryterium dochodowego a także z innych uzasadnionych sytuacją klienta powodów.
Należy pamiętać że ośrodki pomocy społecznej oferują nie tylko pomoc w formie materialnej ale również w formie pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego (np. psychologicznego). Pracownik socjalny może udzielić pomocy uczestnikom w załatwieniu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych.

Dom pomocy społecznej
O skierowanie do domu pomocy społecznej może ubiegać się osoba wymagająca całodobowej opieki. Umieszczenie w domu pomocy społecznej może nastąpić jeśli zapewnienie usług opiekuńczych jest niemożliwe bądź ich organizacja nie jest w stanie zagwarantować bezpiecznego funkcjonowania osoby zainteresowanej w miejscu zamieszkania. Dom pomocy społecznej zapewnia całodobową opiekę, zaspokaja niezbędne potrzeby bytowe, edukacyjne i religijne.

Skierowania do domu pomocy społecznej wymaga uzyskania przez osobę zainteresowaną odpowiedniego orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Pomoc w kryzysie życiowym
Na mocy ustawy o pomocy społecznej w każdym powiecie winien funkcjonować całodobowy ośrodek interwencji kryzysowej. Placówki te udzielają pomocy psychologicznej i prawnej osobom, które znalazły się w jakiejkolwiek sytuacji kryzysowej. Pomoc ta może również polegać na udzieleniu schronienia (np. w przypadkach przemocy w rodzinie).

Pomoc dla osób bezdomnych

1. Każda gmina jest zobowiązana, w trybie natychmiastowym, zapewnić schronienie, posiłek i niezbędne ubranie osobie potrzebującej.

2. Osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, który powinien uwzględniać jej sytuację oraz zapewniać szczególne wspieranie osoby aktywnie uczestniczącej w wychodzeniu z bezdomności. Program, stosownie do potrzeb osoby, która ma być nim objęta, może uwzględniać wszelkie środki pomocy, którymi dysponuje ośrodek realizujący program.

3. Osoba bezdomna objęta programem wychodzenia z bezdomności korzysta ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego na zasadach określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

---