System zabezpieczenia społecznego w Niemczech

I. System zabezpieczenia socjalnego w Niemczech opiera się na trzech filarach:

Ubezpieczenia społeczne	Świadczenia dla	Pomoc społeczna
Ubezpieczenia chorobowe Ubezpieczenie pielęgnacyjne	Urzędników służb publicznych sędziów, żołnierzy	Pomoc dla dzieci i młodzieży
Ubezpieczenie wypadkowe	Ofiar wojny, poborowych pełniących służbę zastępczą	Pomoc socjalna, pomoc dla osób niepełnosprawnych i chorych, pomoc pielęgnacyjna
Ubezpieczenie emerytalne	Osób o znacznym stopniu niepełnosprawności	Pomoc zdrowotna
Ubezpieczenie od bezrobocia	Poszkodowanych wskutek szczepień Ofiar aktów przemocy

Pierwszy filar, który tworzą ubezpieczenia społeczne jest podstawowym zabezpieczeniem dla osób w kryzysowej sytuacji. Wymaga on jednak płacenia składek przez cały czas aktywności zawodowej. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego są finansowane z bieżących składek pracobiorców i pracodawców.

Pomoc społeczna zostaje (trzeci filar) „uruchomiona” w przypadku, gdy poprzednie świadczenia socjalne nie zaspakajają w pełni potrzeb socjalnych, a więc jest wtórna wobec dwóch pierwszych filarów i nie wymaga uprzedniego płacenia składek.

Cały system zabezpieczenia socjalnego tworzy szczelną „sieć”, dzięki czemu zagwarantowane jest, że osoby znajdujące się w potrzebie otrzymają pomoc odpowiednią do swojej sytuacji.

Praca społeczna w Niemczech opiera się na przepisach kodeksu socjalnego, który wszedł w życie w 1976. W kodeksie socjalnym zostały unormowane prawa socjalne obywateli. Kodeks socjalny składa się z następujących ksiąg:

Kodeks socjalny I: Część ogólna;

Kodeks socjalny II: Wspieranie pracy;

Kodeks socjalny IV: Przepisy wspólne ubezpieczeń społecznych;

Kodeks socjalny V: Ubezpieczenia chorobowe;

Kodeks socjalny VI: Ubezpieczenia emerytalne,

Kodeks socjalny VII: Ubezpieczenia wypadkowe;

Kodeks socjalny VIII: Pomoc dzieciom i młodzieży,

Kodeks socjalny X: Postępowanie administracyjne, ochrona danych, współpraca świadczeniodawców;

Kodeks socjalny XI: Socjalne ubezpieczenia pielęgnacyjne.

II. Pomoc społeczna

Pomoc dla dzieci i młodzieży Ochrona praw młodzieży

Pomoc socjalna: - pomoc na utrzymanie (łącznie z pomocą w uzyskaniu pracy) - pomoc w szczególnych sytuacjach życiowych

Pomoc zdrowotna

Publiczna pomoc społeczna i niezależna pomoc społeczna

Ustawy kodeksu socjalnego zobowiązują podmioty publiczne do współpracy ze związkami niezależnej pomocy społecznej oraz organizacjami pożytku publicznego w zakresie pomocy dla dzieci i młodzieży oraz pomocy socjalnej. Realizując zasadę subsydiarności instytucjonalnej podmioty publiczne nie powinny tworzyć nowych ośrodków, o ile niezależne podmioty owe ośrodki już posiadają lub planują.

Organizacje niezależnej opieki społecznej są zrzeszone w sześciu związkach parasolowych, które dla realizacji wspólnych celów współpracują ze sobą w ramach Federalnej Wspólnoty Roboczej Niezależnej Pomocy Społecznej (Liga w krajach byłej NRD):

1. Robotnicza Opieka Społeczna- Arbeiterwohlfahrt (AWO)

2. Dzieło Diakoniczne Kościoła Ewangelickiego w Niemczech- Diakonisches Werk der Evangelischen Kirche in Deutschland (DW der EKD)

3. Niemiecki Związek Caritas - Deutsches Caritasverband

4. Niemiecki Parytetowy Związek Socjalny- Deutscher Paritaetischer Wohlfahrtsverband

5. Niemiecki Czerowony Krzyż- Deutschees Rots Kreuz (DRK)

6. Centralna Instytucja Pomocy Społecznej Żydów w Niemczech- Zentralwohlfahrtsstelle der Juden in Deutschland (ZWST)

Wszystkie związki niezależnej pomocy społecznej przejęły w dużym stopniu zadania społeczne państwa jako zadania własne. Prowadzą one wiele niezbędnych usług, placówek, domów pomocy społecznej a także projektów i imprez. Ich działalność jest finansowna częśćiowoz budżetu publicznego, ponadto za świadczone usługi pobierają opłaty. W znacznym stopniu korzystają także z własnych środków, pochodzących przede wszystkim z darowizn pieniężnych i rzeczowych.

1. Pomoc dzieciom i młodziezy

Ten obszar pomocy społecznej reguluje głównie Ustawa o pomocy dzieciom i młodzieży.

Zgodnie z tą ustawą publiczna pomoc dzieciom i młodzieży jest uzupełniająca w stosunku do wychowania rodzinnego. W przypadku, gdy rodzina nie realizuje prawa dziecka lub nastolatka do wychowania, interweniuje podmiot pomocy publicznej często we współpracy z podmiotami niezależnej pomocy dzieciom i młodzieży.

Zadania pomocy dzieciom i młodzieży realizowane sa przez jednostki administracji rządu federalnego (Urząd ds. Młodzieży) oraz jednostki administracji poszczególnych landów (komisje Rady organów samorządowych ds. pomocy młodzieży)

Zadania Urzędu ds. Młodzieży:

1. wspieranie wychowania w rodzinie

2. wspieranie dzieci w placówkach dziennego pobytu

3. dzienna opieka nad dziećmi

4. ochrona praw dzieci i młodzieży

5. pomoc wychowawcza w przypadku problemów wychowawczych

6. integracja dzieci i nastolatków upośledzonych umysłowo

Administracja publiczna współpracuje na zasadach partnerskich z organizacjami niezależnej pomocy dzieciom i młodzieży. W oparciu o zapisy Ustawy o pomocy dzieciom i młodzieży wiele świadczeń realizowanych jest w rzeczywistości przez podmioty niezależnej pomocy dzieciom i młodzieży.

2. Pomoc socjalna

Pomoc socjalna jest regulowana przez Federalną ustawę o pomocy socjalnej (BSHG) i pełni rolę „sieci pod siecią” wobec zabezpieczenia stopnia wyższego, tzn ubezpieczenia społecznego i świadczeń dla pracowników służb publicznych.

W myśl Federalanej Ustawy o pomocy socjalnej wyróżnia się dwa rodzaje udzielanej pomocy:

• Pomoc na utrzymanie

• Pomoc w szczególnych sytuacjach życiowych

Pomoc socjalna jest pomocą ku samopomocy.

Ogólne zasady pomocy socjalnej:

• zasada indywidualizacji pomocy

• zasada wtórności pomocy socjalnej (pomoc otrzymują tylko te osoby, które nie mogą same sobie pomóc lub nie mogą otrzymać koniecznej pomocy od osób trzecich)

Podmioty świadczące pomoc socjalną muszą mieć możliowść interwencji prewencyjnej.

Oba rodzaje pomocy socjalnej różnią się sposobem finasowania, pomoc na utrzymanie jest wypłacana w postaci ryczałtu świadczeniowego (stawki podstawowe) a finasowanie świadczeń w ramach pomocy w szczególnych sytuacjach życiowych opiera się na porozumieniach o refundacji kosztów zawieranych pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi za świadczenia danej pomocy i podmiotami prowadzącymi placówki.

Pomoc na utrzymanie obejmuje w szczególności: wyżywienie, zakwaterowanie, odzież, środki hiegieny osobistej, sprzęt domowy, ogrzewanie, potrzeby życia codziennego

Pomoc w szczególnych sytuacjach życiowych dzieli się na:

- Profilaktyczna pomoc zdrowotna, pomoc dla chorych

- Pomoc integracyjna dla osób niepełnosprawnych

- Pomoc pielęgnacyjna

- Pomoc w dalszym prowadzeniu gospodarstwa domowego

- Pomoc w pokonaniu szczególnych trudności socjalnych

- Pomoc dla osób starszych

Pomoc w szczególnych sytuacjach życiowych obejmuje:

- pomoc w stworzeniu i zabezpieczeniu podstaw życia,

- prewencyjną pomoc medyczną, jak lekarskie badania profilaktyczne i przepisane przez lekarza kuracje wypoczynkowe- przede wszystkim dla dzieci, młodzieży, matek i osób starzych,

- pomoc dla chorych i inne formy pomocy medycznej,

- pomoc w zakresie planownia rodziny, pomoc dla przyszłych matek,

- integrację osób trwale i w istotny sposób niepełnosprawnych fizycznie, umysłowo lub psychicznie, łącznie z terapią i zaopatrzeniem medycznym,

- pomoc dla niewidomych,

- pomoc pielęgnacyjna (w domu lub w placówce) w przypadku pielęgnacji domowej udzielane są różne świadczenia, jak zwrot nakładów, zapomogi, miesięczny zasiłek pielęgnacyjny, w szczególnych wypadkach pomoc socjalna pokrywa koszty odpowiedniego zabezpieczenia na starość osoby pielęgnującej,

- pomoc w dalszym prowadzeniu gospodarstwa domowego,

- pomoc w pokonaniu szczególnych trudności socjalnych np. w wypadku osób żyjących pod gołym niebem z powodu bezdomności

- dodatkowa forma pomocy dla ludzi straszych uwzględniająca ich szczególne potrzeby np. przystosowania mieszkania do potrzeb wieku

III. Pomoc zdrowotna

Ponieważ w chwili obecnej potrzeby społeczneństwa niemieckeigo w zakresie opieki zdrowotnej są w ponad 90 % pokrywane w ramach ustawowego ubezpiecznia chorobowego pomoc zdrowotna pełni funkcę uzupełniającą.

Pomoc zdrowotna obejmuje:

• diagnozowanie, zapobieganie i zwalczanie chorób zakażnych łącznie z chorobami wenerycznymi i AIDS,

• działania higieniczne, np. kontrolę sanitarną placówek publicznych,

• działania w aspekcie zdrowotnym ochrony środowiska i ochrony przed promieniowaniem.

Opracowane na podstawie:

dr M. Wienand, „System socjalny i praca socjalna w Republice Federalnej Niemiec”, Deutscher Verein für öffentliche und private Fürsorge, Frankfurt am Main, 1999

1

---