Karpiński Franciszek (1741-1825) - polski poeta. Pochodził z drobnej szlachty na Pokuciu. Zdobywał wykształcenie w Akademii Jezuickiej we Lwowie. Po krótkim pobycie w Wiedniu był nauczycielem i dzierżawcą majątków ziemskich w Galicji. Od 1780 w Warszawie, pracował jako sekretarz księcia A.K. Czartoryskiego. Zbliżył się wtedy do dworu królewskiego. Brał udział w obiadach czwartkowych. Kariery w Warszawie jednak nie zrobił i rozgoryczony wyjechał ze stolicy. Był w tym czasie wychowawcą synów magnackich Sanguszków i Radziwiłłów. Po konfliktach z kolejnymi protektorami wrócił do Galicji, następnie mieszkał w Warszawie oraz w dzierżawionym Kraśniku (nazwanym Karpinem) na skraju Puszczy Białowieskiej. W 1818 zakupił wieś Choroszowszczyznę, gdzie zmarł. Od 1800 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Jest Karpiński najwybitniejszym poetą tzw. sentymentalizmu w literaturze polskiej XVIII w.
Jego pierwszy tomik z cyklu Zabawki wierszem i prozą (tom 1-7, 1782-1787) przyniósł mu miano "kochanka Justyny", z czasem zmieniony na "poetę serca". Wśród utworów tam zawartych znalazł się głośny liryk miłosny Do Justyny. W latach 1782-83 ukazały się kolejne tomy Zabawek. Do najpopularniejszych sielanek Karpińskiego należy Laura i Filon, którą niezwykle wysoko cenił sobie Mickiewicz.
Sielanki Karpińskiego odbiegały od typowej konwencji rokokowo-pasterskiej i klasycystycznej. Przedstawiany w nich świat pełen był melancholii i emocji, ale wypełniony realiami wiejskimi. Teoretyczne założenia sentymentalizmu zawarł Karpiński w rozprawce O wymowie w prozie albo wierszu (1782), która jednak nie została przyjęta przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych jako podręcznik.
Upust swemu rozgoryczeniu poeta dał w wierszu Powrót z Warszawy na wieś (1784). W swej twórczości zajmował się także problematyką społeczno-polityczną (Pieśń dziada sokalskiego). Inspirował się kulturą i poezją ludową, m.in. w wydanym w 1792 r. śpiewniku religijnym dla ludu pt. Pieśni nabożne, gdzie znalazły się do dziś śpiewane pieśni religijne Kiedy ranne wstają zorze i Wszyskie nasze dzienne sprawy oraz kolęda Bóg się rodzi.
Po rozbiorach niemal całkowicie zaprzestał twórczości poetyckiej, publikując utwory prozatorskie. Były to m.in.: Rozmowy Platona z uczniami swoimi (1802) i Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem wydana w 1844 pt. Pamiętnik. Ta ostatnia pozycja posiada znaczącą wartość literacką. Wyróżnia się subiektywizmem i szczerością. Wyłania się z niej obraz człowieka kochającego kraj i rozpaczającego nad jego upadkiem, skorego do łez i wzruszeń z lada przyczyny, mającego poczucie nadmiernej wielkości i niedocenienia. Pamiętniki Karpowicza porównywano z Wyznaniami Rousseau, choć daleko im do bogactwa myśli zawartych w zapiskach Francuza.
Karpowicz zajmował się także twórczością dramaturgiczną, której efektami są: tragedia Bolesław III (1790) oraz udana komedia Czynsz (1789).
Przetłumaczył z francuskiego poemat dydaktyczny J. Deliele`a Ogrody (1783).
Niezbyt wysoko ceniąc pracę Kochanowskiego dokonał również tłumaczenia Psałterza Dawidowego pt. Psałterz Dawidowy nowo przetłumaczony, słabszego jednak niż pierwowzór.