Franciszek Karpiński Laura i Filon

Sentymentalizm to prąd artystyczny, ukształtowany w XVIII wieku, w epoce oświecenia. Traktuje on najczęściej o miłości spokojnej, pozbawionej tragizmu i bardzo wyszukanej. Jego nazwa pochodzi z angielskiego "sentimental" czyli uczuciowy. W przeciwności do klasycyzmu, na plan pierwszy wysuwają się tu uczucia na tle przyrody. Głównym teoretykiem tego prądu był Jean Jaques Rousseau, uważający, że człowiek może odnaleźć szczęście jedynie z dala od miesta i cywilizacji, które go demoralizują. Głosił on powrót na łono natury, chwalił proste, wiejskie życie oraz pracę fizyczną. W Polsce głownym ośrodkiem sentymentalizmu były Puławy, rezygencja ks. Czartoryskiego. Pod jego mecenatem znajdował się m.in. Franciszek Karpiński. "Laura i Filon" to jeden z jego najbardziej znanych utworów. Pisał on najczęściej pieśni miłosne, a także religijne.
Jakie cechy miłości sentymentalnej można wyróżnić w "Laurze i Filonie"? Czym charakteryzowało się uczucie tytułowej pary? Czy sielanka ta jest typowo sentymentalną?
Utwór opowiada historię Laury i Filona, którzy umówili się pod jaworem. Dziewczyna spóźnia się, a gdy dociera na miejsce, nie zauważa nigdzie ukochanego. Gdy zapłakana i zrozpaczona zamierza wrócić do domu, z ukrycia wybiega Filon i wyjaśnia, że chciał sprawdzić, czy Laura naprawdę go kocha.
Pierwszą cechą sentymentalną jest to, że imiona bohaterów są przeniesione od pary kochanków w mitologii greckiej. Poza tym tłem zdarzeń jest przyroda - las, a dokładnie miejsce schadzek kochanków - jawor. Ważną rolę ma również czas akcji - panuje poźny wieczór, nie słychać nawet szczekania psów, a głęboką ciszę zakłóca jedynie klaskanie zza boru.
Miłość jest tu wyraźnie spłycona, zbanalizowana, ogranicza się do euforii na myśl o spotkaniu, rozpaczy i zawodu w obliczu domniemanej zdrady oraz radości po wyjaśnieniu sytuacji.
Cała scena została zaplanowana przez Filona, dlatego można mówić o teatralizacji, gdyż poprzez celowy podstęp chłopak sprawdza wierność i szczerośc uczuć ukochanej. To uczucie jest wyraźnie idealizowane, uproszczone. Przywodzi to myśl o idylli.
Utwór ten mieści się w konwencji sielanki, a gatunek ten był jedną z ulubionych form sentymentalistów. Wywodzi się on z antyku, a twórca gatunku był Wergiliusz. Stworzył on w swoich dziełach idylliczny obraz życia w mitycznej krainie Arkadii. Polskie słowo 'sielanka' wywodzi się od 'sioła' czyli wsi. Sielanka może być konwencjonalna (opisująca idealny obraz życia pasterzy i pasterek) lub realistyczna, ukazująca wieś w sposób realistyczny. "Laura i Filon" jest raczej konwencjonalna, jakkolwiek posiada cechy obu typów.
Budowa utworu jest prosta, stroficzna. Rymy są przemienne, dokładne. W kaźdej strofie znajdują się cztery wersy. Pierwszy i trzeci mają dziesięć sylab, a pozostałe dwa po osiem. To nadaje utworowi rytmiczność i regularność.
"Laura i Filon" skłąda się z wypowiedzi narratora, Laury i Filona. Język jest prosty, jasny i czytelny. Nie ma tam zawiłych metafor czy długich porównań. Głownymi środkami stylistycznymi są epitety, apostrofy i wykrzyknienia, które wyraźają nastrój i uczucia bohaterów.
"Laura i Filon" to zdecydowanie sentymentalny utwór, ponieaż zarówno w budowie, jak i w treści posiada cechy tego prądu. Dominują tam prostota, umiarkowanie i idylliczność. Tematyka również jest właściwa, czyli - zgodnie z konwencją - miłość na tle przyrody, nierozerwalnie z nią złączona. Bohaterowie nie są konkretni, wiemy tylko jak mają na imię, dzięki czemu stanowią pewnien charakterystyczny typ, model postaci sentymentalnej.