MAX WEBER - TRZY CZYSTE TYPY PRAWOMOCNEGO PANOWANIA

Panowanie to wg Webera prawdopodobieństwo ze określony rozkaz zostanie wykonany. Są różne motywy posłuszeństwa:

• Interes - mający na względzie jakieś cele i zyski

• Zwyczaj - ślepy nawyk postępowania, wdrożony przez życie

• Oddanie - uwarunkowanie czysto emocjonalne

Panowanie opierające się wyłącznie na takich postawach byłoby bardzo niestałe wiec internalizuje się panowanie: odwołuje się do podstaw prawnych (PRAWOMOCNOŚCI)

Wyróżniamy dwa rodzaje władzy:
Prawomocna ( uprawniona do rządzenia)
Nieprawomocna ( np. mafie)

Są 3 typy „podstaw prawomocności :

PANOWANIE LEGALNE:

• Najczęstszy typ tego panowania to władza biurokratyczna

• Istnieje przeświadczenie że można swobodnie tworzyć prawa i je zmieniać za pomocą formalnie poprawnego ustawodawstwa

• zespół zarządzający jest albo wybierany albo mianowany - on sam i wszystkie jego składniki tworzą organ zarządzania - mają charakter heteronomiczny lub heterokefaliczny - to wszystko Weber nazywa URZĘDEM

• panujący mianuje urzędników. Posłuszeństwo obowiązuje nie wobec osoby na mocy jego swoistego prawa ale wobec ZASADY która określa komu i w jakim stopniu jest ono należne.

• Typ rozkazujący to przełożony a typem urzędnika jest wyszkolony fachowiec którego stosunek służbowy określony jest umową a pensje dostaje się za rangę stanowiska a nie z ilość wykonanej pracy. Ideałem postępowania jest nieuleganie wpływom i postępowanie formalistyczne.

• Podstawą jest DYSCYPLINA ORGANIZACYJNA

• Typ panowania legalnego to nie tylko państwo ale przedsiębiorstwa kapitalistyczne czy organizacje które dysponują rozbudowanym i hierarchicznie zorganizowanym zespołem zarządzającym

• W przedsiębiorstwie kapitalistycznym panowanie jest częściowo heteronomiczne - porządek działań częściowo narzucony przez państwo a aparat przymusu jest heterokefaliczny - funkcje te pełni sądownictwo i policja państwowa.

• BIUROKRACJA jest najczystszym typem panowania legalnego - ale żadne panowanie legalne nie jest TYLKO władzą biurokratyczna tzn oparta o umowę i urzędników. Tu Weber podaje przykład monarchy, prezydenta, przywódcy partii politycznych - wg Webera nie maja oni charakteru wyłącznie biurokratycznego

• Urzędnicy podlegają rotacji , wybierani są losowo, w wyborach itp. Zarządzanie jest parlamentarne, komisyjne i kolegialne - to ostanie przyczyniło się bardzo do rozwoju panowania legalnego.

PANOWANIE TRADYCYJNE:

• na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących.

• jej najczęstszym typem jest władza patriarchalna - charakter wspólnoty, typem rozkazującego jest pan, słuchający to poddany a zespół zarządzający ma charakter służby.

• Pana słucha się przez szacunek dla niego. Treść rozkazów determinuje tradycja, której naruszenie przez panującego zagraża prawomocności jego władzy

• Inne prawo niż tradycyjne jest nie do pomyślenia. Wolę panującego ogranicza tylko poczucie sprawiedliwości - ma on bardzo elastyczny zakres działania. Panowanie dzieli się na to zgodne z tradycja i na władze swobodnego udzielania łaski - wg własnego upodobania.

• Normy formalistyczne ważne były we władzy legalnej, w tradycyjnej istotne znaczenie maja zasady utylitarnie rozumianej funkcjonalności, zasady etyki czy słuszności.

• Zespół zarządzający składa się z ludzi zależnych osobiście, krewnych, przyjaciół

• Nie ma tu biurokratycznego pojęcia kompetencji - sługa działa tak jak każe mu pan w wymaga się od niego lojalności nie zaś dyscypliny takiej jak w panowaniu legalnym

• Jeśli chodzi o pozycje sługi to mamy 2 różne formy: CZYSTO PATRIARCHALNA STRUKTURA ZARZĄDZANIA gdzie słudzy pozostają w całkowitej zależności od pana. Słudzy to niewolnicy, poddani, eunuchowie, ale też faworyci panującego, plebejusze - nie mają oni żadnego osobistego prawa do urzędu ale są w pełni zdani na łaskę pana, którego samowola przybiera największe z możliwych rozmiary. Zarządzanie ich ma charakter heteronomiczny i heterokefaliczny. Najczęstszym typem takiego panowania jest władza sułtana. Druga forma to STRUKTURA STANOWA: słudzy nie są osobistymi sługami pana lecz są niezależni dzięki własnej pozycji osób społecznie wyróżnionych; urząd zostaje im nadany na mocy przywileju lub koncesji pana lub kontraktu i nie można go ich samowolnie pozbawić. Zarządzanie ma charakter autokefaliczny i autonomiczny. Techniczne środki zarządzania pozostają w ich rękach nie zaś w dyspozycji pana. Konkurencja spowodowała wzajemne ograniczenie zakresów zarządzania i wykształcenie „kompetencji”. Nie ma tu pojęcia dyscypliny - bo rządzi tu tradycja, przywilej, patrymonialna wierność, godność stanowa, dobra wola.

• Panowanie patriarchalne jest najczystszym typem panowania tradycyjnego . wg Webera wspólnota domowa jest komórką rodząca tradycyjne stosunki władzy. Ukształtowany przez wychowanie i przyzwyczajenie szacunek dziecka do głowy rodziny to totalne przeciwieństwo robotnika kapitalistycznego.

• Panowanie tradycyjne to źródło ŁAPÓWEK. Swoboda poczynań panującego i jego zespołu wymusiło na ludziach zwyczaj dawania pieniędzy za lepsze stosunki z panującą kastą.

• Panujący kieruje się zasada „sprawiedliwości kadiego”- wprawdzie ściśle wyznaczone przez tradycję, ale w stopniu pozwalającym na swobodę, jego decyzje są nieformalne z prawnego punktu widzenia, irracjonalne, uwzględniające poszczególne osoby.

PANOWANIE CHARYZMATYCZNE

• na mocy uczuciowego oddania osobie pana oraz uznania jego niezwykłych talentów

• źródłem oddania jest egzaltacja , jaka budzi coś wiecznie niebywałego, nowego, niecodziennego.

• Najczęstszy typ to władza proroków, bohaterów wojennych, demagogów.

• Związek oparty na tego typu panowaniu cechują stosunki o charakterze wspólnoty, posłuchu. Typem rozkazującego jest przywódca a słuchający to uczeń - zwolennik.

• Posłuszeństwo trwa tak długo ile trwają cechy przywódcy - jego charyzmę utwierdzają dowody. Jak panującego opuszcza jego „bóg” to jego władza upada.

• Nie istnieje tu pojęcie kompetencji - o zakresie uprawnień decyduje misja jaką powierza urzędnikom ich pan oraz osobiste kwalifikacje charyzmatyczne.

• Zarządzanie nie podlega żadnym zasadom tradycyjnym ani ustanowionym. Decyzje są irracjonalne.

• Nie krepuje pana tradycja

• W wypadku gdy dochodzi do walki przywódców o zwycięstwie decyduje zaufanie wspólnoty - przy czym słuszność może być tylko po jednej stronie

• R. Sohm opisał panowanie charyzmatyczne na przykładzie gminy wczesnochrześcijańskiej.

• Charyzmatyczny polityk - „demagog' jest produktem państw-miast Zachodu.

• Autorytet charyzmatyczny opiera się na „wierze' w proroka na osobistym uznaniu dla niego. Wiara i uznanie stanowią obowiązek poddanych.

• Charyzmatyczny władca musi sprawdzić się jako pan : z bożej łaski” poprzez cuda, osiągnięcia, dobrobyt zwolenników lub poddanych. Pozycja monarchy chińskiego była zagrożona gdy klęski żywiołowe nawiedzały kraj.

• Istotne jest istnienie zespołu zarządzającego oraz nieustanne działanie na rzecz zachowania porządku. Zbieżność interesów tego zespołu z interesami pana decyduje o lojalności. Pan dzięki atomizacji członków zespołu jest silniejszy w obliczu sprzeciwu każdego z osobna; natomiast słabszy jest gdy członkowie zespołu się zjednoczą i będą świadomi swoich celów.

• Uznanie władzy charyzmatycznej za cos przyjętego następuje poprzez 1) tradycjonalizację 2) przekształcenie charyzmatycznego zespołu zarządzającego w zespół legalny 3) poprzez przekształcenie sensu samej charyzmy

• Szukanie następcy władcy poprzez :poszukiwanie oznak kwalifikacji charyzmatycznych np. Dalajlama; odwoływanie się do wyroczni, losu itp., a desygnowanie osoby posiadającej kwalifikacje charyzmatyczne następuje przez samego nosiciela charyzmy, uczniów lub zwolenników (ale musi być uznanie wspólnoty religijnej lub militarnej.) przez wierzących w charyzmę dziedziczną (Idea „dziedzicznego prawa” do władzy kwitła w średniowieczu na Zachodzie )

• Rytualna reifikacja charyzmy - wiara w charyzmę jako jakość magiczną która można przekazać przez namaszczenie lub położenie rąk lub coś innego.

• Zdarza się ze swobodne uznanie przez poddanych staje się warunkiem prawomocności nie ma tu mowy o autorytarności władcy bo poddani dają mu mandat do sprawowania władzy. władca tak ustanowiony na mocy charyzmatycznych kwalifikacji staje się urzędnikiem wybranym według uznania poddanych.

1

---