Wykład 2

20.03.2011

1. „Zarys historii filozofii” - Legowicz (elementy doksografii)

2. „Historia Filozofii” - Bohner Gilson

3. A. Krokiewicz - „Zarys filozofii greckiej” Dębska

4. Fuller - „Historia filozofii”

5. Realne - „Historia filozofii starożytnej” I i IV

6. „Filozofia współczesna - A. Miś

7. Polacz - „klasycy filozofii polskiej”

8. słownik terminów i pojęć

A

Absolut - to co leży u podstaw wszystkiego, co jest niezależne, wszechobejmujące, całość poznania i istnienia; może być dwojako, jako pierwsza absolutna przyczyna lub jako ostateczna wartość lub cel wszystkiego; możliwe i częste ale niekonieczne jest wspólne przyjmowanie tych 2 ujęć; absolut może, ale nie musi przyjmować form związanych z treściami religijnymi (Bóg); czasami jako absolut rozumiano podstawową zasadę moralną lub poznawczą, którą człowiek musi przyjąć w sposób konieczny jako niezbędny warunek jego działania lub poznania; od początku filozofii starano się ująć absolut myślowo: transcendentnie jako idea dobra u Platona, jako nieruchomy poruszycie u Arystotelesa, jednia u Plotyna, w teologii stworzenia jako Bóg, jako absolutna substancja, a współcześnie jako całość wszystkich uwarunkowań (I. Kant), jako absolutne ja (G. Fichte), tożsamość przyrody i ducha (F. W. Schelling), absolutny duch (G. W. F. Hegel), wola (A. Schopenhauer);

Abstrakt - (łac. Oderwany) wytwór czynności abstrahowania (abstrakcji), pojęcie ogólne, powszechnik;

Absurd - w logice: pojęcie absurdalne to każde przekonanie, które w sposób oczywisty nie jest możliwe do utrzymania. W węższym sensie jest to każde zdanie sprzeczne z prawami logiki (zob. reductio ad absurdum). Żaden absurd nie jest nonsensem, wyrażenie nonsensowne (jako pozbawione znaczenia) nie może być bowiem sprzeczne z żadnym zdaniem, w tym z żadnym prawem logiki. W języku potocznym termin "absurd" interpretowany jest psychologistycznie, tj. nie jako pewne przekonanie czy pewne zdanie, ale jako stan mentalny towarzyszący temu przekonaniu/zdaniu w odpowiednich sensach. Przykłady: Syn bezdzietnej matki ułożył się do snu, Żonaty kawaler poszedł do kościoła, Karol przepołowił jabłko na trzy części, Raczej na pewno pójdę na spotkanie. W filozofii egzystencji: Filozofia egzystencji rozumie termin "absurd" tak, jak rozumie się go w języku potocznym. Absurdalność przypisywana przez egzystencjalistów życiu ludzkiemu i wszelkim ludzkim działaniom to specyficzne stany mentalne (takie jak trwoga czy poczucie braku celu) stanowiące wg egzystencjalistów fundament bycia człowieka.

Afirmacja - w logice formalnej, jest to jedyna operacja na zdaniach nie zmieniająca ich wartości, stanowiąca powtórzenie argumentu; symbolem dla oznaczenia afirmacji jest czasem odwrócony znak negacji (nie mylić z asercją). W psychologii - w psychologii zdania wpływające na poziom samoakceptacji. Afirmować siebie to stymulować rozwój osobisty, poprzez akceptację siebie. Afirmacja polega zazwyczaj na powtarzaniu pozytywnych twierdzeń na temat własnej osoby, co ma prowadzić do identyfikacji z ich treścią. Afirmacja jako psychotechnika wykorzystuje mechanizm autosugestii i medytacji w celu wzmacniania poczucia akceptacji u osoby ją stosującej.

Agnostycyzm (Kant) - (gr.), postawa filozoficzna głosząca niepoznawalność tego, co istnieje (w tym sensie wiąże się ze sceptycyzmem); w węższym znaczeniu nauka o niepoznawalności Boga, głoszona bądź po to, by w ten sposób stworzyć miejsce dla wiary (Augustyn), bądź po to, by postulować istnienie rzeczy samej w sobie jako czegoś, co stoi poza zjawiskami (I. Kant), czy wreszcie po to, by pryncypialnie odrzucać wszelką filozofię spekulatywną ( sofiści, pozytywizm);

Ahinsa - (skr. niekrzywdzenie), podstawowa zasada etyki indyjskiej (również buddyjskiej i dżajnijskiej), polegająca na niedokuczliwości, niewyrządzaniu krzywdy jakiejkolwiek istocie żywej w jakikolwiek sposób i kiedykolwiek;

Aksjomat - (gr. żądanie), podstawowy typ wypowiedzi w logice i matematyce, której nie da się udowodnić i która nie musi być udowodniona, ponieważ jest sama z siebie oczywista. System aksjomatów musi odpowiadać następującym wymaganiom: jego aksjomat są 1) niesprzeczne, tzn. różne aksjomaty systemu aksjomatów nie przeczą sobie; 2) niezależne, tzn. nie daje się ich z siebie nawzajem wyprowadzić; 3) pełne, tzn. każde zdanie odpowiedniej teorii może być wywiedzione z aksjomatu. Istnieją aksjomaty arytmetyki i geometrii, jak np. Euklidesowski aksjomat o prostych równoległych: jeśli a jest dowolną prostą a P jest punktem nieleżącym na n, wówczas na płaszczyźnie określonej przez a i P przez P może przechodzić tylko jedna prosta, która nie przecina a, a mianowicie prosta równoległa do a przez P.

Akademia (Platońska) - słynna szkoła filozoficzna starożytności założona przez Platona; pierwotnie greckie słowo Akademia oznaczało obszar gaju platanowego, leżącego 2 km na północny zachód od Aten nad rzeką Kefisos, poświęconego herosowi Akademosowi. Około 387 r. p.n.e. obszar ten, wraz z należącym do niego gimnazjonem (miejscem ćwiczeń gimnastycznych), zakupił Platon i założył na nim szkołę filozoficzną (prawdopodobnie wzorem szkoły pitagorejskiej), która wzięła swą nazwę od owego gaju. Pozostał on własnością szkoły aż do roku 529 n.e., kiedy to cesarz Justynian zamknął szkołę. Akademia miała początkowo charakter stowarzyszenia oddającego kult muzom. Na czele szkoły stał scholarcha; funkcję swą pełnił aż do śmierci. W Akademii widzi się poprzedniczkę uniwersytetów. Była zaopatrzona w sale wykładowe, bibliotekę, muzeum i pomieszczenia dla uczniów, którzy mogli mieszkać na terenie szkoły. Centralną rolę odgrywały w niej badania naukowe, prowadzone przez współpracujących ze sobą nauczycieli i uczniów, do których należały również dwie kobiety: Aksjoteja i Astenia. Prawdopodobnie nie tylko prowadzili wspólne prace naukowe, dyskusje i wykłady, ale i jadali wspólnie niektóre posiłki. Podstawową rolę w kształceniu i wychowywaniu uczniów odgrywała, na pierwszym etapie, geometria i matematyka, później dialektyka, której wychowawcze znaczenie dla filozofa przedstawiają dialogi Platona. Badania prowadzone w szkole obejmowały filozofię, matematykę, astronomię oraz dziedziny szczegółowe. Z grona Akademii wyszli wybitni matematycy i astronomowie, np. Timajos z Lokri, Eudoksos z Knidos, Teudozios z Magnezji; przez 20 lat w Akademii przebywał Arystoteles, najpierw jako uczeń, później jako nauczyciel. W dziejach Akademii wyróżnia się następujące okresy: Stara Akademia, obejmująca nauczanie Platona (zm. w 347 p.n.e.) i jego bezpośrednich uczniów (Speuzyp, Filip z Opustu, Ksenokrates, Pokemon, Krates z Aten, Hermodoros, Krantor), starających się zachować wierność wobec nauki mistrza i rozwijających z niej elementy pitagorejskie. Średnia Akademia (od III w.p.n.e.), która ze scholarchatu Arkesilaosa i Karneadesa przejęła i rozbudowała myśl sceptyczką (sceptycy), demaskując fałszywą pewność filozofów, zwłaszcza stoików i epikurejczyków, skoro wiedza absolutna nie jest dostępna człowiekowi, mogącemu jedynie wyzwolić się z własnych przesądów (Arkesilaos) lub dotrzeć do wiedzy tylko prawdopodobnej (Karneades); Nowa Akademia (od I w.p.n.e.), za scholarchatu Filona z larysy i Antiocha z Askalonu, eklektyczna oraz (od III w.n.e.) ulegająca wpływom mistycznym i neoplatońskim (za scholarchatu Proklosa i Damaskiosa, ostatniego scholarchy).

Aksjologia - teoria wartości: (gr. aksfos, godny, cenny; logos, słowo, nauka); nauka o wartościach: moralnych, estetycznych, ekonomicznych, poznawczych i innych. Uprawiana była już w starożytności, wówczas jednak jako nauka o dobru. Jako odrębna nauka filozoficzna, tj. jako ogólna teoria wartości, pojawiła się dopiero w XIX wieku. Sam termin wprowadził P. Lapie, jednakże tylko w odniesieniu do nauki o wartościach moralnych; w znaczeniu szerszym zastosował go pierwszy E. von Hartmann.

Alienacja (wyobcowanie) - (łac. obcy), wyobcowanie, określenie stosunku do samego siebie, w którym coś pierwotnie własnego (np. własne wytwory, odczucia, zdolności) traktowane jest jako obce. W dialektyce G. W. F. Hegla oddzielenie się ducha w przyrodzie, z której znów powraca do siebie. U K. Marksa system kapitalistyczny prowadzi do alienacji ekonomicznej człowieka (gdy jego siłą roboczą handluje się jak towarem), do alienacji politycznej (zachodzi sprzeczność między interesami osobistymi a społecznymi) oraz do alienacji ideologicznej (kiedy jakaś klasa rości sobie prawo do przejęcia władzy).

Alter ego - (łac. drugi ja) - jest drugą tożsamością, drugą osobowością wewnątrz tej samej osoby. Termin alter ego jest często używany w analizie literatury do opisu postaci, które są psychologicznie identyczne, a czasami również do opisania jakiejś postaci jako alter-ego autora, fikcyjnego bohatera, którego zachowanie, mowa lub myśli celowo wyrażają tego autora. Alter ego często przejawia tłumione skłonności pisarza, także te najbardziej skrywane, często społecznie nieakceptowalne zachowania. Na przykład bohaterowie powieści i opowiadań Edwarda Stachury to alter-ego samego poety (Janek Pradera, Edmund Szerucki, Witek, Michał Kątny).

Altruizm - (łac. alter - inny, drugi) - zachowanie, którego przejawem jest działanie na korzyść innych. Według J. Poleszczuka polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy, przeciwstawne zachowaniu egoistycznemu[1]. Zachowania altruistyczne mogą występować zarówno wśród ludzi, jak i w obrębie innych gatunków biologicznych. Jest to podstawowe pojęcie socjobiologii[2].

Amoralizm - (inaczej immoralizm, moralny nihilizm) - pogląd, który stanowi zasadnicze zaprzeczenie norm moralnych i etycznych. Głównymi przedstawicielami zasady amoralizmu byli florencki filozof odrodzenia, Niccolò Machiavelli oraz Sartre. Natomiast za jednego z reprezentantów amoralizmu skrajnego można uważać Fryderyka Nietzschego.

Anamneza - (gr. anamnesis - przypominanie) - sposób poznania danej rzeczy poprzez przypominanie sobie o niej niezależnie od doświadczenia zmysłowego danego człowieka. Według zwolenników teorii anamnezy, z których najbardziej znanym jest łączący wiarę w anamnezę z wiarą w metempsychozę Platon, umożliwia ona uświadomianie sobie wszystkich wrodzonych prawd religijnych, filozoficznych i moralnych, w które Bóg wyposażył każdego człowieka. Współcześnie teoria anamnezy jest dość powszechnie odrzucana przez filozofów i psychologów, podobne idee wyrażają jednak np. pojęcia archetypu i nieświadomości kolektywnej (zob. Jung) czy gramatyka generatywna.

Amneza

Antropocentryzm - (gr. antropos, człowiek, łac. centrum, środek), pogląd lub stanowisko filozoficzne, wedle którego człowiek jest głównym celem rozwoju przyrody i biegu historii, a studia nad sprawami ludzkimi winny stanowić główny temat zainteresowań filozoficznych. Wpierw wyrażony w sofistyce jako opozycja wobec orientacji kosmologicznej i związanej z filozofią przyrody przedsokratyków; później jako opozycja wobec światopoglądu teocentrycznego.

Antropomorfizm - zabieg językowy, polegający na nadawaniu nie będącym ludźmi przedmiotom, pojęciom, zjawiskom, zwierzętom itp. cech ludzkich i ludzkich motywów postępowania. Często odnosi się do wyobrażenia bogów na obraz i podobieństwo człowieka. Termin jest kombinacją dwu greckich słów, άνθρωπος (anthrōpos), oznaczających "ludzki", oraz μορφή (morphē), oznaczającego "kształt" lub "formę". Przykłady: "kot spojrzał na mnie z wyrzutem", "wieczorem oziębiło się, ale kamień był przyjaźnie nagrzany", itd. Istotnym jest przy tym to, że kot dalej jest kotem, a kamień kamieniem. Antropomorfizacja może być świadomym zabiegiem literackim tak jak w mitologii greckiej lub przykładem zaburzeń myślenia. Występuje też w trakcie normalnego rozwoju dziecka. W popkulturze (komiksie, filmie, filmie animowanym) antropomorfizm jest często wykorzystywany by uwypuklić określone cechy charakteru postaci, kojarzące się z cechami charakteru zwierzęcia, którego pewne fizyczne cechy otrzymuje postać. Antropomorfizacja w odniesieniu do przedmiotów, pojęć abstrakcyjnych, zjawisk itp. jest przypadkiem szczególnym animizacji. Jest formą personifikacji w przypadku przypisywania ludzkich cech przedmiotom nieożywionym. Mitologia egipska zawiera szereg przykładów antropozoomorfizmu - wizerunki bogów stanowią połączenie postaci ludzkiej i zwierzęcej. Granica między antropomorfizacją a personifikacją (uosobieniem) jest nieostra[1], oba te pojęcia bywają także uznawane za synonimy[2].

Antropogeneza - (gr. ánthrôpos - człowiek, génesis - pochodzenie) - filogeneza człowieka, czyli pochodzenie, droga rozwojowa i procesy biologiczne, które doprowadziły do powstania anatomicznie nowoczesnego człowieka rozumnego (Homo sapiens sapiens), wyjaśniane na gruncie teorii ewolucji w oparciu o osiągnięcia antropologii, filogenetyki molekularnej i antropolingwistyki.

Antynomia - I. Kant („Krytyka czystego rozumu”) prezentuje cztery klasyczne antynomie, by wykazać, że rozum w dążeniu do myślenia o tym, co konieczne, nieuchronne popada w sprzeczności. G. W. F. Hegel w swojej krytyce Kanta ogranicza ten dylemat do rozumu refleksyjnego, ponieważ rozum jest w stanie zintegrować sprzeczne sensy. W logice dąży się do uniknięcia antynomii przez oddzielenie języka przedmiotowego od metajęzyka K. Gdul udowodnił jednak, że również i w ten sposób nie da się osiągnąć niesprzeczności całego systemu matematyki i logiki.

Apatia (zobojętnienie) - (gr. aptheia, od apathes, wolny od doznań, niewrażliwy, nieczuły); w filozofii greckiej apatia oznacza stan duszy, w którym człowiek jest obojętny na dochodzące do niego afekty. W szkole cyników jest ona pożądanym celem istnienia, najwyższym dobrem, które według Antystenesa, osiągnął Sokrates. Zarówno dla cyników, jak i sceptyków apatia jest wolnością od głównie nieprzyjemnych, pożądliwych poruszeń duszy. Według sceptyków osiąga się ją poprzez zawieszenie sądów na temat tego, co dobre i złe ( afazja); daje to obojętność i niewzruszoność ( ataraksja), które warunkują szczęście. Apatia przejęta przez Zenona z Kation i jego szkołę stoików osiągnęła wybitne znaczenie. Nie jest jedynie brakiem afektów, lecz stanem mędrca, który rozumnie rozważa ogarniające go afekty i przez to panuje nad nimi, osiągając niewzruszoność i wolność. Tak rozumiana apatia jest równoznaczna ze szczęściem (eudajmonia). Przejęta od stoików przez neoplatonizm, oznacza doskonałość duchową, całkowitą nieobecność namiętności, będącą efektem odcięcia własnej woli, by żyć wolą boską. Jest warunkiem kontemplacji przez duszę bytów znajdujących się w Intelekcie boskim. Jako taka poprzedza kontemplację samego Boga. Wg Filona i Klemensa z Aleksandrii osiąga się ją tylko naśladując Chrystusa i z pomocą bożą. W duchowości zakonnej apatia pełni zasadniczą rolę religijną; jest warunkiem pokoju duszy i nieobecności trosk.

Apodyktyczny - (gr.), mający najsilniejsze oddziaływanie dowodowe, nieodparcie pewny; również przekonany o niemożliwości odrzucenia. W logice apodyktyczność jest nieulegającą wątpliwości poprawnością sądu, ponieważ jednoznacznie jest pewny lub poprawny.

Apoteoza - (gr. apotheosis - ubóstwienie) - pochwała osób, rzeczy, wydarzeń, idei bądź wartości (np. apoteoza życia, bohaterstwa, religijna), uznanie istoty ludzkiej za boską.

Apologetyka - (łac. apologeticum, z gr. ἀπολογία) — dział teologii (teologia fundamentalna, której apologetyka jest wymiarem praktycznym) lub literatury zajmujący się obroną wiary - najczęściej chrześcijańskiej - przed zarzutami przeciwników oraz uzasadniający podstawowe prawdy wiary. Termin ten również dotyczyć może twórczości pisarskiej apologetów. Mianem tym określa się pisarzy wczesnochrześcijańskich z II w. działających w okresie po Ojcach Apostolskich. Zaliczani są do nich m.in. św. Justyn, Atenagoras z Aten, Arystydes z Aten, Teofil z Antiochii, Tertulian. Apologetyka stawia sobie za zadanie obronę przekonań religijnych przy pomocy argumentacji historycznej i racjonalnej, bardzo często na podstawie Biblii. Celem jej jest m.in. wykazanie braku konfliktów między nauką a religią oraz między rozumem a wiarą.

Ascetyzm - ( gr. ἄσκησις askesis - pierwotnie "ćwiczenie, trening" ) - dobrowolne, czasem radykalne wyrzekanie się i ograniczanie przyjemności, wstrzemięźliwość, zazwyczaj z pobudek religijnych. Oznacza dobrowolne ograniczanie potrzeb cielesnych (jedzenie, sen) do absolutnego minimum i poddawanie się surowej dyscyplinie wewnętrznej w celu osiągnięcia czystości i doskonałości duchowej. Ludzi praktykujących ascetyzm nazywamy ascetami. Asceci wierzą w sens cierpienia jako uzyskanie zbawienia i osiągnięcia świętości już za życia. Ascezę dzielimy na wschodnią (surowszą) i zachodnią (łagodniejszą). Asceza mistyczna to przygotowanie się do doświadczenia mistycznego.

Atrybut - cecha osoby lub rzeczy, która może wyróżniać ją spośród innych; własność, właściwość tej osoby lub rzeczy; właściwość rzeczy, która faktycznie jest nieoddzielna od jej istoty

Antologia - pojedyncza publikacja albo seria wydawnicza wydana drukiem lub cykl audycji radiowych bądź kolekcja nagrań płytowych itp. - będąca wyborem dzieł lub ich fragmentów, jednego lub wielu autorów, dokonana według określonych zasad, opatrzona tytułem. Pojęcie to wywodzi się ze starożytnej Grecji. Greckie anthos oznacza kwiat, a lego zbieram, czyli dosłownie zbiór kwiatów. Tak Grecy nazywali zbiór drobnych utworów poetyckich, przede wszystkim epigramatów. Pierwszą antologię epigramatów stworzył około 60 p.n.e. Meleager z Gadary nadając jej tytuł Wieniec. Zawarł w niej, oprócz swojej twórczości, wybrane epigramaty czterdziestu ośmiu innych greckich poetów i poetek.

Arche (początek, osnowa) - (gr. arche, łac. principium, początek, punkt wyjścia, przyczyna, dowództwo); termin arche został wprowadzony do filozofii przez jońskich filozofów przyrody (presokratycy), którzy pierwsi postawili pytanie o przyczyną istnienia i porządku zmiennych zjawisk, zapoczątkowując tym pytaniem filozofię grecką. Słowo to ma sens zarówno pierwszeństwa w czasie, jak i pierwszeństwa w aspekcie bytowości i nadrzędności, panowania nad wszystkim. Oznacza bowiem to, z czego wszystko zawsze powstaje, i jedną, wieczną, niemającą porządku i końca podstawę wszystkiego, co jest, obecną w każdej rzeczy. Dyskusyjne jest, czy pierwszy użył terminu arche jako prazasady Anaksymander. Odpowiedzi, czym ona jest, były różne, ale zawsze odnajdywano ją w czymś jednym, będącym w mnogich rzeczach. Wg Talesa podstawą wszystkiego jest woda, z której wszystko powstaje i w którą wszystko przechodzi ginąc; wg Anaksymandra apeiron; wg Anaksymenesa i Diogenesa z Apolonii obejmujące wszystko powietrze; wg Heraklita boski, ożywiony i rozumny ogień. Anaksagoras, wyprowadzając wszystko z homoiomerii (podobnocząsteczek) i boskiego umysłu (nous), jako pierwszy rozróżnił dwie zasady rzeczywistości, z której jedna, umysł, jest odrębna i odmienna od natury, którą kształtuje. W myśli Platona zasady (archai) uzyskują ponadto znaczenie pierwszych podstaw myślenia i poznania.

B

Byt - (łac. ens), podstawowe pojęcie filozofii; brak pojęcia ogólniejszego od pojęcia bytu powoduje, że jest to pojęcie niedefiniowalne; refleksja nad bytem jest stałym składnikiem dyskusji filozoficznych, już od czasów starożytności; można wyróżnić trzy podstawowe kierunki badań filozoficznych nad bytem; przedmiotem pierwszego nurtu refleksji jest pierwotna jedność (monizm) lub mnogość (pluralizm) bytu; drugi nurt dyskutuje, czy podstawowym przejawem bytu jest jego stałość, czy też zmienność; w trzecim kierunku próbuje się systematyki różnych rodzajów bytu; odróżnia się więc byt duchowy od materialnego; w ramach bytu duchowego indywidualne przeżycia od pojęć, bytów matematycznych, norm aksjologicznych itd. mających byt zbliżony w pewnym sensie do obiektywnego; zawsze też pojawiał się właśnie tutaj problem bytów fikcyjnych (np. jednorożec). Refleksja nad bytem przyjmowała wiele różnych punktów wyjścia. Początkowo sądzono, iż mamy pewien pierwotny, niezapośredniczony dostęp do bytu, który umożliwia nam adekwatną analizę (Arystoteles). Już jednak starożytności zdawano sobie sprawę z pośrednictwa umysłu i myśli w naszym kontakcie z bytem. W skrajnej formie twierdzono, iż prawa myślenia są tożsame z prawami bytu, a więc badając prawa myślenia można odkrywać strukturę bytu. W filozofii współczesnej, przede wszystkim analitycznej, dużego znaczenia nabrał nurt refleksji nad językiem, a więc nad różnymi rodzajami użycia i znaczenia pojęcia „byt”. W historii filozofii niejednokrotnie pojawiały się poglądy o bezsensowności i bezcelowości refleksji nad bytem (głównie neopozytywizm), mimo tego, trwa ona i rozwija się dalej.

Bigot (świętoszek) - przesadna pobożność; gorliwe, manifestacyjne wypełnianie praktyk religijnych.Cechuje się zwykle rygoryzmem moralnym wobec zachowań swoich i innych ludzi. Termin "dewocja" może mieć znaczenie pozytywne i pejoratywne. - bigot, dewot, klerykał, nabożniś, pobożniś, religiant, świętoszek.Zwykła obłuda i pierduśnictwo
kościelne...

E

Eidos - (gr.); 1) kształt, forma; 2) u Platona idea; 3)logika: odmiana, rodzaj.

C

Charyzmat - (z gr. χάρισμα /chárisma/ - "bezinteresowny dar", "dar łaski") - termin stosowany w chrześcijaństwie, wskazujący na pewne dary boże, uzdolniające tego, kto je otrzymał, do szczególnej służby w Kościele. Czasem pojęcie to odnoszone jest do zgromadzeń i zakonów: np. charyzmat zakonu, zgromadzenia - oznacza wtedy najważniejszy kierunek jego działalności. Według teologów zielonoświątkowych oraz teologów katolickich z nurtu charyzmatycznego, udzielenie chrześcijaninowi konkretnych charyzmatów jest następstwem chrztu w Duchu Świętym. Stosuje się je też poza kontekstem religijnym: osoby obdarzone charyzmatem, charyzmatyczni przywódcy, czyli osoby o silnym oddziaływaniu społecznym dzięki swoim wybitnym cechom. Wówczas częściej używa się w stosunku do nich słowa charyzma.

Filozofia - miłość mądrości (gr) - wszystkie nauki w starożytności

Metafizyka - księga o I zasadach bytu

Filozofia - Działy:

• ontologia (metafizyka) - nauka o bycie

• teoria poznania (epistemologia); zajmuje się poznaniem rzeczywistości; przedmiot, podmiot poznający i poznawany akt poznawczy; określa złożone kierunki filozofii

• antropologia filozoficzna zajmuje się człowiekiem jako całością, z punktu widzenia filozofii zajmuje się sensem życia;

• aksjologia - teoria wartości

Podział filozofii ze względu na stosunek świadomości do materii

• materialiści - materia jest pierwotna a duch twórczy (Demokryt, Malechot)

• idealiści - duch pierwotny, a materia wtórna

• dualiści -

Materializm dialektyczny

Linia demokratyczna - Platon, Arystoteles, Tomasz z Akwinu

Dualiści - Kartezjusz

Anamneza

FILOZOFIA A NAUKI REALNE

Filozofia zajmuje się całością (bytem) jako takim, a nauki realne zajmują się fragmentami, aspektami rzeczywistości.

Racjonalizm w filozofii osiąga pewien…

Racjonalizmem w naukach zajmuje się szeroko nauka.

Racjonalizm w filozofii osiąga pewien szczyt, dogłębne spojrzenie na rzeczywistość zajmuje się droga jaka prowadzi do zgłębienia rzeczywistości, egzystencji. Filozofia jest krytyczna, pyta dlaczego.

Nauka - obiekty, fakty, procesy; bada rzeczywistość z pewnego punktu widzenia.

Zarówno filozofia jak i nauki szczegółowe biorą za punkt wyjścia doświadczenie:

- twierdzenia naukowe oparte są na faktach, które nauka uogólnia

- różne metody ustosunkowania się do rzeczywistości

- filozofia jest bezzałożeniowa, nie jest dogmatyczna

Physics - natura, przyroda, fizyka

logos	genesis
nus	logos
arche	nous / nus
eidos	apeizon

Tales z Miletu - świat powstał z wody, był filozofem, mędrcem, astronomem, geometrą; twierdzenie Talesa; uważał, że ziemia jest płaska.

Anaksymander - zasada (arche) początkiem jest apeizon (czyli coś nieokreślonego) - uczeń Talesa.

Anaksymenes - świat powstał z powietrza

Heraklit - wszystko płynie, wszystko jest w ruchu, logos - początkiem świata jest ogień. Pierwszy dialektyk - światem rządzi logos / rozum.

Historia Filozofii: wykłady

Prof. nadzw. dr hab. Henryk Piluś

Semestr 2

- 1 -

---