Wykład 8

12.06.2011

Kartezjusz (Rene Descartes) - był ojcem filozofii nowożytnej. Punktem wyjścia w jego filozofii jest wątpienie, czyli myślenie, bo jeśli wątpię to muszę myśleć.

(Dubito Ergo Sum - św. Augustyn;

Cogito Ergo Sum - Kartezjusz).

Skoro myślimy to istniejemy. Kryterium prawdy jest jasność i oczywistość, do których możemy dojść poprzez analizę rzeczy złożonych do najprostszych.

Istnieją dwie rzeczy: res cogitans i res extensa - dusza i ciało jako dwie substancje wyodrębnione w człowieku i idea Boga. Krytykował go Jan Paweł II. Ważny jest podmiot - myśl jest czymś najważniejszym.

Kartezjanizm - świat jest wielką maszyną, zwierzęta są maszynami, ciała ludzkie są maszynami.

Myślenie: „ja jestem, ja istnieję” - to pewne myślenie. Jest prawdą, jeśli ja wypowiadam lub pojmuję umysłem.

Dowód na istnienie Boga - Bóg to substancja nieskończona o najwyższej mocy, która stworzyła mnie samego. Wszystko, co istnieje, musi pochodzić od Boga. To, co jasno ujmuję, musi być prawdziwe.

Metoda - nie przyjmować żadnej rzeczy za prawdziwą, jeśli nie pojmuje się jasno i wyraźnie. Należy wszystko upraszczać tak bardzo, jak tylko się da.

John Locke - filozof angielski; empiryzm (1632 - 1704).

Umysł jest tabula rasa (niezapisana tablica). Wszystkie idee pochodzą z doświadczenia. Wszelkie poznanie ma źródło w podnieceniu. To, co pochodzi od zewnątrz ma charakter przedmiotowy, a to, co pochodzi od ducha - ma charakter podmiotowy.

Idee pierwotne nie są podobne do rzeczy, natomiast idee pochodne powstają z pierwotnych i mogą być dowolnie tworzone. Idea jest wyobrażeniem. Wola większości ma być prawem; najwyższa władza należy do ludzi, obrońca wolności.

George Berkeley - biskup anglikański w Irlandii; idealizm immanentny, ale też był empirystą. Idealizm teoriopoznawczy - więc też rozróżniał idee pierwotne i idee wtórne.

Esse est principia - być poznanym albo być postrzeganym; rzecz istnieje tylko w poznaniu. Istniejemy dopóty, dopóki jesteśmy postrzegani. Idea jest wyobrażeniem; idee rzeczywiste są od nas niezależne - to te, które Bóg w nasz umysł wlewa. Bóg jest nieskończonym umysłem.

Hume - istnieje tylko poznanie zmysłowe - nie ma żadnego innego. Nie ma przyczynowości, istnieje tylko następstwo zjawisk sensualista; zanegował to pojęcie; nie ma substancji; Jaś nie istnieje - są tylko skojarzone zjawiska psychiczne istniejące w psychice.

Baruch Spinoza - pochodzenia Żydowskiego, ur. w Amsterdamie; panteizm; utożsamia Boga z przyrodą. Został wygnany z gminy żydowskiej przez rabina, bo podważał wiarygodność Biblii. Po wygnaniu cierpiał biedę. Nieskończona myśl i nieskończona miłość. Spinoza miłował samego siebie. Natura naturans - Boga poznajemy poprzez przyrodę. Poznanie - przejmuje trochę od Kartezjusza. Swoją etykę napisał na wzór matematyczny, będąc pod wpływem Kartezjanizmu. Ciało i dusza są tym samym. Człowiek od wewnątrz jest myślą, a od zewnątrz jest ciałem - to też trochę przejęte od Kartezjusza. Istnieją tylko zjawiska psychiczne. Pojęcie prawa przyrodniczego - wszystko podlega prawom przyrody więc jak można mówić o wolności.

Immanuel Kant - ur. w Królewcu (Kaliningradzie). Jego rodzina pochodziła ze Szkocji; kawaler, chodził na spacery; zastępca bibliotekarza. Teoria kosmogeniczna - teoria pochodzenia świata. Podzielił świat na świat fenomenów (świat zjawiskowy - jest poznawalny) i noumenów (świat rzeczy samych w sobie - są one niepoznawalne). Pisał bardzo trudnym językiem. Kant twierdził, że dokonał rewolucji kopernikańskiej - do tej pory poznanie miało charakter bierny, a On mówił, że poznanie powinno mieć charakter czynny, bo to człowiek jest aktywnym podmiotem w tworzeniu przedmiotów, w formułowaniu wrażeń, umysł ludzki konstruuje przedmiot swojego poznania.

Poznanie według Kanta

Formy zmysłowości to okulary, które zbierają formy wrażeń i dostarczają je podmiotowi.

Zdania:

• a priori - analityczne; niezależne od doświadczenia

• a posteriori - syntetyczne; zależne od doświadczenia; rozszerzają naszą wiedzą.

Problem: jak są możliwe sądy syntetyczne a priori (które poszerzają naszą wiedzę, a nie zależą od doświadczenia?)

Epistemologiczne idealizm transcendentalny - tworzony przedmiot decyduje, że należy do świata zewnętrznego.

Transcendentny - zewnętrzny świat

Transcendentalny - warunki poznania: podmiot - przedmiot

1. kategoria ilości: jedność, wielość całość

2. kategoria jakości: rzeczywistość, negacja, ograniczenie

3. kategoria stosunków: przyczyna i skutek, akcja i reakcja

4. kategoria modalności: istnienie, nieistnienie, względność, możliwość, konieczność

5. kategoria przyczynowości

6. kategoria imperatywów

teza, antyteza.

W każdym człowieku trzeba widzieć cel, a nie narzędzie do celu, jako człowieka, a nie narzędzie; nie należy traktować ludzi instrumentalnie - trzeba widzieć w człowieku godność.

Historia Filozofii: wykłady

Prof. nadzw. dr hab. Henryk Piluś

Semestr 2

- 2 -

---