Zagadnienia specjalnościowe

Spis treści

1.Skutki procesu globalizacji i integracji europejskiej dla państwa narodowego.

Globalizacja jest wynikiem postępującej internacjonalizacji życia gospodarczego. Globalizacja uległa przyspieszeniu po II wojnie światowej, a przede wszystkim w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Globalizacja nie jest opcją czy wyborem społeczności międzynarodowej, lecz nieodwracalną tendencją rozwojową porządku międzynarodowego. Głównymi zjawiskami składającymi się na proces globalizacji są:

A. Powstanie gospodarki globalnej: W latach 1970-2000 zaobserwowano piętnastokrotny wzrost eksportu towarów i usług, spektakularny wzrost przepływu kapitałów, liberalizację światowych rynków finansowych, proliferację fuzji i przejęć firm, a także pojawienie się globalnych rynków konsumenckich oraz globalnych marek firmowych.

B. Działalność nowych podmiotów na scenie globalnej: Do nowych podmiotów działających szczególnie intensywnie na scenie globalnej w okresie kilkunastu lat zalicza się m.in.: a) korporacje wielonarodowe, b) silne organizacje pozarządowe, c) regionalne bloki integracyjne, a także regionalne i ponadregionalne fora współpracy (OPEC, UE itd.), d) nieformalne ugrupowania wpływające na politykę zagraniczną i ekonomiczną poszczególnych państw (np. G-7, czy Forum w Davos), e) światowe media (BBC, CNN, Sky News itd.).

C. Reguły i normy postępowania: Do reguł i norm postępowania ułatwiających procesy globalizacji zaliczamy m.in.: a) prorynkową politykę gospodarcza państw i liberalizację handlu, b) upowszechnienie respektowania praw człowieka i demokratyzację systemów rządzenia, c) dochodzenie do konsensusu na arenie międzynarodowej w sprawie celów i działań na rzecz rozwoju, w tym konieczności zapobiegania marginalizacji poszczególnych krajów, d) rosnącą świadomość ekologiczną społeczeństw, e) homogenizację kultury, f) rosnące poszanowanie własności intelektualnej.

D. Nowe środki komunikacji międzynarodowej: Gwałtowny wzrost możliwości komunikacyjnych, m.in. poprzez Internet, telefonię komórkową, znaczne obniżenie kosztów przepływu informacji (rozwój telewizji), a także szybsze i tańsze środki transportu.

 E. Wzrost strategicznego i ekonomicznego znaczenia przestrzeni i bogactw stanowiących wspólne dziedzictwo ludzkości (oceany, Antarktyda, atmosfera i kosmos).

F. Pojawienie się nowych zagrożeń: Do głównych zagrożeń na ogół zalicza się następujące zjawiska: a) przestępczość zorganizowaną i narkotyki, b) terroryzm międzynarodowy, c) proliferację i transmisję nowych chorób (m.in. HIV, BSE), d) masową migrację ludności.

Wśród implikacji globalizacji dla polityki państw narodowych należy przede wszystkim wskazać na takie problemy jak:

A. Erozja suwerenności: Państwo traci w znacznym stopniu kontrolę nad swym potencjałem, nad instrumentami swej polityki gospodarczej, socjalnej, obronnej itd. Następuje ograniczenie autonomii państwa w aspekcie wewnętrznym i zewnętrznym, a formalnoprawne ujmowanie jego suwerenności zaczyna w dużym stopniu tracić sens. Pojawia się zjawisko określane jako deterytorializacja suwerenności. Ma ono związek z działalnością korporacji transnarodowych, czy z istnieniem przestrzeni elektronicznej i informatycznej. Centrale głównych korporacji międzynarodowych i przedsiębiorstw wytwarzających informacje i sterujące ich przepływem (via internet, CNN, America on Line, BBC) znajdują się na terytorium kilku zaledwie państw wysoko rozwiniętych.

B. Erozja fundamentów demokracji: W gospodarce światowej coraz większa rolę odgrywają korporacje wielonarodowe i globalne organizacje międzynarodowe, a los poszczególnych państw (w tym sektorów gospodarki, warstw społecznych itd.) nie zależy wyłącznie od dojrzałych decyzji polityków czy administratorów. Dominująca pozycję w sferze komunikowania społecznego zajmują wielkie media, które są reprezentacja światopoglądu i interesów wąskich grup ze świata polityki i ekonomii. Co istotne, następuje przenoszenie podejmowania decyzji ze sfery polityki do sfery ekonomii.

 

C. Zacieranie granicy między tym, co zagraniczne, a tym co wewnętrzne: Działalność korporacji wielonarodowych (np. posługiwanie się mechanizmem cen transferowych w celu ukrywania rzeczywistych zysków w krajach przyjmujących) sprawia, że dla ochrony interesów państwa konieczne są działania regulacyjne jednocześnie w obszarze polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej. Z uwagi na zacieranie się granicy między tym, co zagraniczne, a tym co wewnętrzne, działania te mogą być nieskuteczne.
Następujące zjawiska globalne mają daleko idące konsekwencje z punktu widzenia państw narodowych:

a) globalizacja gospodarki światowej - Globalizację gospodarcza charakteryzuje wzrost dynamiki międzynarodowych powiązań ekonomicznych poprzez wzrost handlu, przepływów kapitałowych (w tym inwestycji bezpośrednich) oraz technologii. Cecha, która należałoby uznać za charakterystyczną dla procesów globalizacji jest nie tylko intensyfikacja tych zjawisk, ale przede wszystkim wymykanie się ich spod kontroli państw narodowych. Częściowo ma to miejsce pod wpływem świadomych decyzji rządów np. liberalizacja przepisów, a częściowo w wyniku niezależnych procesów. Omawiając zagadnienia globalizacji gospodarczej, często ma się na myśli także zjawisko „nowej gospodarki” (new economy), której rozwój opiera się na wiedzy i innowacyjności społeczeństw. Postępująca integracja gospodarki światowej niesie ze sobą liczne ryzyka, przede wszystkim niestabilności powodowanej decyzjami inwestorów o przemieszczeniu ogromnych ilości kapitału spekulacyjnego lub wycofaniu się z dotychczasowych inwestycji. Wiąże się to również z możliwościami bardzo szybkiego przenoszenia się kryzysów finansowych i ograniczonymi możliwościami przeciwdziałania tym niekorzystnym zjawiskom. Globalizacja spowodowała m.in. pojawienie się takich negatywnych zjawisk jak pranie brudnych pieniędzy na masową skalę poprzez skomplikowane transakcje finansowe. Osłabieniu ulega również zdolność rządów do realizacji priorytetów narodowych i uzależnienie od decyzji podejmowanych poza demokratyczną kontrolą społeczeństw. Aspektami globalizacji gospodarczej zajmuje się szereg instytucji międzynarodowych, a w szczególności: ONZ, MFW, BŚ, i OECD. Rola ONZ pozostaje dość marginalna w tym zakresie, ale na uwagę zasługuje UNCTAD, który w ostatnich latach stał się centrum oceny zjawisk globalizacji przede wszystkim z punktu widzenia krajów rozwijających się. Na forum MFW podejmowanych jest szereg inicjatyw mających za zadanie np. opanowanie kryzysów finansowych. Fundusz jest najlepiej „wyekwipowaną” organizacją międzynarodową do regulacji zagadnień związanych z globalizacją gospodarczą. Szereg prac o charakterze teoretycznym prowadzonych jest również na forum OECD. Organizacja ta realizuje obecnie m.in. szeroko zakrojony program badawczy mający doprowadzić do uporządkowania pojęć i definicji dotyczących globalizacji.

b) promocja demokracji i praw człowieka (prawa kobiet) - Polityka państwa ma na celu zapewnienie trwałego rozwoju cywilizacyjnego i bezpieczeństwa. Demokracja sprzyja utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa wewnątrz państw i miedzy narodami, gdyż właściwa jej pokojowa wymiana rządzących elit zapobiega wstrząsom i uciekaniu się do przemocy. Wspiera rozwój gospodarczy i dobrobyt, gdyż wyzwala kreatywność i przedsiębiorczość jednostek i grup. Sprzyja także sprawiedliwości i solidarności, bo w dojrzałych demokracjach ma miejsce polityczne wyczulenie na słabszych i na biedniejszych. Wreszcie gwarantuje uczestniczenie, odpowiedzialność i upodmiotowienie jednostek i grup społecznych.

c) ochrona środowiska globalnego i zarządzanie wspólnymi zasobami ludzkimi - Skutki nadmiernej eksploatacji środowiska i szkód w nim wyrządzanych niejednokrotnie są odczuwalne na całym globie. Istnieją problemy, których rozwiązanie nie jest możliwe bez współpracy międzynarodowej. Ponadto wiele krajów, zwłaszcza rozwijających się, nie może sobie samodzielnie poradzić z problemami ekologicznymi, które przyczyniają się do pogorszenia sytuacji gospodarczej i społecznej w tych krajach. Jednocześnie kraje współpracują, żeby realizować zasady trwałego rozwoju, którego celem jest zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia bez naruszania możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.

 

Najpoważniejsze problemy, których skutki rozciągają się na różne sfery życia gospodarczego i społecznego to: a) jakość i ilość zasobów słodkiej wody, b) zmiany klimatu, c) zanik warstwy ozonowej, d) ochrona różnorodności biologicznej, organizmy modyfikowane genetycznie, e) zanieczyszczenie gleb, wód i powietrza substancjami chemicznymi, w tym odpadami, f) handel niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i niebezpiecznymi odpadami. Praktycznie żadnego z tych problemów poszczególne państwa nie mogą rozwiązać samodzielnie. Dla przeciwdziałania temu zjawisku została przyjęta „Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu” 1992 (Dz.U. 96.53.238), która zobowiązała kraje rozwinięte do stabilizacji emisji gazów cieplarnianych w 2000 r. na poziomie 1990 r. W 1997 r. został przyjęty Protokół z Kioto, zobowiązujący państwa rozwinięte do redukcji emisji gazów cieplarnianych o ok. 5% w okresie lat 2008-2012 w stosunku do roku bazowego (1990). Kraje te zgodziły się ponieść konsekwencje niewypełniania zobowiązań. Protokół z Kioto nie wszedł w życie i dla większości krajów podjęcie decyzji o jego ratyfikacji nie będzie łatwe, gdyż niewiele z nich wypełniło zobowiązanie zawarte w konwencji i ich emisje rosną.

d) 4. Monitorowanie negatywnych zjawisk związanych z globalizacją - wzrost zagrożenia ze strony międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, problematyka terroryzmu (terroryzm - terroryzmu jest użycie lub groźba użycia przemocy na podłożu politycznym, metoda walki lub strategia osiągania określonych celów, oparta na zastraszeniu społeczeństwa lub rządu poprzez dokonywanie aktów przemocy, których następstwem są ofiary w ludziach i straty w mieniu), masowe ruchy migracyjne (Problematyka masowych ruchów migracyjnych związana jest z dwoma zjawiskami. Po pierwsze katastrof humanitarnych, zjawisk dynamicznych; następstw wojen domowych, czystek etnicznych, kryzysów wewnętrznych oraz ruchów secesjonistycznych, będących głównym „źródłem” uchodźców i tzw. IDP (intemalfy displaced people) osób zmuszonych do przemieszczania się wewnątrz terytorium danego państwa), zagrożenia epidemiologiczne (w chwili obecnej uwaga społeczności międzynarodowej skupiona jest na problemie AIDS).

e) pomoc rozwojowa - pomoc rozwojowa dla krajów biednych ma istotne znaczenie dla inicjatyw na forum organizacji międzynarodowych (np. ONZ i UNCTAD).

2.Proces globalizacji i proces integracji - różnica i specyfika.

Pojęcia „integracja” i „globalizacja” różnią się zasadniczo od siebie. Globalizacja jest to proces intensyfikacji powiązań krajowych i międzynarodowych podmiotów gospodarczych w wyniku liberalizacji handlu i transferu kapitału oraz przepływu informacji w skali ogólnoświatowej, z relatywnie niewielką intensyfikacją przepływu siły roboczej. Globalizacja łączy się ze wzrostem znaczenia pozarządowych i ponadnarodowych organizacji, kosztem ograniczania roli państw narodowych na arenie międzynarodowej. Proces globalizacji wyznacza nowe kierunki w kształtowaniu się stosunków politycznych i ekonomicznych. Znaczenie przełomowe w wyłanianiu się globalizacji jako szczególnej postaci powiązań w skali ogólnoświatowej można przypisać postępowi technicznemu oraz rewolucji informacyjno-medialnej. Drugim zjawiskiem przełomowym jest niespotykany dotychczas rozmiar kreowania w skali światowej kapitału finan­sowego oraz związanego z nim procesu fuzji korporacji ponad­narodowych.

Integracja gospodarcza natomiast, jest to proces obejmujący zmiany w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów (w wyniku ich wzajemnych powiązań), zmierzające do wytworzenia jednolitej struktury ekonomicznej i, w oparciu o nią, jednolitego organizmu gospodarczego (definicja wg B. Balassy). W przypadku integracji przełomowym zjawiskiem odróżnia­jącym ją od zwykłej współpracy międzynarodowej było przyjęcie przez państwa tworzące ugrupowanie celów integracyjnych, a wśród nich celu „wyrównywania" poziomów rozwoju gospodarczego państw członkowskich.

Porównując cechy globalizacji i integracji, wymieniane w literaturze, możemy spostrzec dzielące je różnice. Globalizacja to procesy następujące żywiołowo, wynikające z działania sił rynkowych, procesy te nie następują w sposób linearny, charakteryzuje je wielowymiarowość i wielopoziomowość. Integracja jest natomiast procesem świadomie kształtowanym i nadzorowanym przez państwa oraz przez ich wspólne instytucje międzyrządowe. Wyznaczane są tutaj cele integracyjne, a zwłaszcza wyrównywanie poziomów rozwoju gospodarczego zaangażowanych państw, poszerzane w miarę przechodzenia od stadium sfery wolnego handlu, przez unię celną, aż do unii gospodarczej i monetarnej. Globalizacja pogłębia asymetrię i różnicę w poziomach rozwoju gospodarczego krajów. Powoduje ona niekontrolowane ograniczanie roli decyzyjnych państw narodowych na rzecz, rosnących w siłę, korporacji ponadnarodowych, których interesy często rozmijają się z interesami państw narodowych i społeczeństw. W procesach integracyjnych również ma miejsce takie zjawisko, jednakże tutaj ograniczanie suwerenności państw odbywa się dobrowolnie, w imię wyżej pojętych interesów grupy państw. Część kompetencji państwa jest cedowana na rzecz wspólnych instytucji, które mogą, z większą skutecznością niż poszczególne kraje, kontrolować i nadzorować działalność korporacji transnarodowych.

• Integracja gospodarcza rozłożona została na swoiste etapy:

1)     Strefa wolnego handlu (likwidacja ceł i innych ograniczeń w handlu między grupą państw; państwa zachowują autonomiczną politykę celną w stosunku do państw trzecich, mogą też prowadzić autonomiczną politykę handlową)

2)     Unia celna (posiada wyżej wymienione cechy, z tym, że ujednolicone zostają cła wewnętrzne wobec krajów trzecich)

3)     Wspólny rynek (likwidacja ceł i innych ograniczeń, ujednolicone cła wewnętrzne wobec krajów trzecich oraz swobodny przepływ kapitału, towarów i siły roboczej)

4)     Unia gospodarczo-walutowa (ograniczenie wahań cyklów walut, tworzenie wspólnych rezerw walutowych, decyzje na szczeblu ponadnarodowym, wspólna waluta)

5)     Unia polityczna (pełna integracja - unifikacja polityki wewnętrznej i zewnętrznej państw, łącznie ze wspólną obroną.

3.Zależności między prawem UE a prawem krajowym. 

Z tym tematem związane jest przede wszystkim pojęcie acquis communautaire(akị komünotẹ:r wspólnotowy dorobek prawny; termin stosowany w kontekście prawa Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej (UE), używany w rozumieniu wąskim i szerokim, zamiennie z terminami: prawo wspólnotowe, eur. prawo wspólnotowe i prawo europejskie.

W jego skład wchodzą: 1) prawo pierwotne (statutowe), tj. traktaty założycielskie Wspólnot Eur. wraz z aneksami i protokołami oraz późniejszymi poprawkami i uzupełnieniami zawartymi m.in. w Jednolitym akcie europejskim i Traktacie o Unii Europejskiej, jak również traktaty akcesyjne nowych państw członkowskich; 2) prawo wtórne (pochodne), tj. akty prawne stanowione przez instytucje Wspólnot na podstawie aktów prawa pierwotnego; 3) umowy międzynar. z państwami trzecimi i organizacjami międzynar.; 4) umowy między państwami członkowskimi dotyczące spraw ściśle związanych z funkcjonowaniem Wspólnot, co do których instytucje Wspólnot nie mają kompetencji do działania; 5) prawo niepisane, w tym ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe, przywoływane w orzecznictwie Eur. Trybunału Sprawiedliwości; państwa UE są zobowiązane do poszanowania acquis communautaire, a każdy nowy czł. Unii musi je przyjąć w całości.), przez które rozumie się przede wszystkim prawo Unii Europejskiej składające się z prawa pierwotnego oraz prawa wtórnego stanowionego przez właściwe instytucje UE, a także orzecznictwo sądowe, zwyczaje oraz wspólne wartości europejskie. Pierwotne źródła prawa UE to przede wszystkim Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawny Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, a następnie Wspólnotę Europejską) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) z 25 marca 1957 r., Traktat o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. oraz załączone do nich aneksy i protokoły, z późniejszymi uzupełnieniami i poprawkami, wynikającymi m.in. z: Traktatu o fuzji (obowiązującego od 1 lipca 1967 r.), Jednolitego Aktu Europejskiego (obowiązującego od 1 lipca 1987 r.), Traktatu o Unii Europejskiej (obowiązującego od 1 listopada 1993 r.), Traktatu z Amsterdamu (obowiązującego od 1 maja 1999 r.), Traktatu z Nicei (obowiązującego od 1 lutego 2003 r.), Traktatu z Lizbony (obowiązującego od 1 grudnia 2009 r.). Do źródeł unijnego prawa pierwotnego zalicza się ponadto wszystkie traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej oraz ogólne zasady prawne wynikające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, konstytucyjnych porządków prawnych państw członkowskich oraz wiążących je umów międzynarodowych, do których należą np. prawa podstawowe UE.

Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy) Unii jest nazywane prawem wtórnym (pochodnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródła prawa UE.

Każdy z unijnych aktów wywołuje innego rodzaju skutki prawne i pozwala na osiągnięcie innych celów.

Instytucje UE mogą - realizując swoje cele traktatowe - wydawać akty prawne o charakterze wiążącym oraz niewiążącym. Do wiążących należy zaliczyć rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje, natomiast do niewiążących należą zalecenia i opinie.

• Rozporządzenie

Rozporządzenie ma zasięg ogólny (ogólną moc wiążącą), tzn. obowiązek stosowania zawartych w nim norm prawnych dotyczy zarówno państw (w tym ich instytucji, włącznie z sądami), jak i jednostek (osób fizycznych i prawnych), których dotyczy określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje w całości we wszystkich państwach członkowskich. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza, że, co do zasady, nie wymaga dodatkowych zabiegów wdrażających je do prawa krajowego. Na przepisy rozporządzeń można się powoływać przed organami administracyjnymi i sądowymi państw członkowskich na równi z przepisami prawa krajowego.

W sytuacji gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporządzenia, przepisy rozporządzenia mają pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Obowiązek uchylenia kolidującej z prawem unijnym normy prawa krajowego spoczywa na państwie członkowskim UE. Rozporządzenie jest stosowane najczęściej w tych dziedzinach funkcjonowania UE, w których uzasadnione jest pełne ujednolicanie prawa państw członkowskich - np. Wspólna Polityka Rolna, polityka handlowa, transportowa, polityka konkurencji.

• Dyrektywa

Dyrektywa wiąże wyłącznie państwa członkowskie, i tylko te, do których jest skierowana. Nie są natomiast adresatami dyrektywy inne podmioty prawa (w tym jednostki: osoby fizyczne i prawne). Zgodnie z art. 288 ust. 3 TFUE dyrektywa wiąże co do określonego celu, pozostawiając państwom członkowskim pewien zakres swobody co do wyboru form i środków jego realizacji.

Inaczej niż w przypadku rozporządzenia, przepisy dyrektywy nie są bezpośrednio stosowane. Państwa członkowskie - w celu wykonania dyrektywy - zobowiązane są do wydania przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych mających na celu jej wdrożenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie stanowi poprawnego wdrożenia dyrektywy samo jej stosowanie w ramach praktyki administracyjnej.

Dyrektywa określa termin wdrożenia do porządków prawnych państw członkowskich. Z reguły jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy. Pozwala ona - w odróżnieniu od rozporządzenia - zachować pewien stopień swobody przez państwa członkowskie przy podejmowaniu konkretnych środków do jej implementacji. Ten instrument prawny pozwala również na poszanowanie odrębności krajowych porządków prawnych. W tym zakresie dyrektywy są instrumentem harmonizacji prawa państw członkowskich, a nie jego ujednolicania. Stosowane są w szczególności w takich dziedzinach prawa UE, jak rynek wewnętrzny, polityka socjalna, ochrona środowiska.

Mimo iż dyrektywy nie mają, co do zasady, waloru bezpośredniej skuteczności w porządkach prawnych państw członkowskich, Trybunał Sprawiedliwości uznał ich bezpośrednią skuteczność w wyjątkowych przypadkach. Osoba fizyczna lub prawna może, w celu ochrony swego interesu, powołać się wobec państwa bezpośrednio na postanowienia dyrektywy, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki: dyrektywa nie została wdrożona w terminie lub została wdrożona w sposób nieprawidłowy lub niepełny oraz stosowne postanowienia dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne co do treści. Jednak dyrektywa nie ma bezpośredniej skuteczności horyzontalnej (nie można się powoływać na postanowienia dyrektywy wobec osób fizycznych i prawnych). Tak więc bezpośrednia skuteczność dyrektywy dotyczy tylko stosunku obywatela do państwa (bezpośrednia skuteczność wertykalna) i wyłącznie sytuacji korzystnych dla obywatela.

• Decyzja

Zgodnie z art. 288 ust. 4 TFUE decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest adresowana. Jest ona instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Decyzja może mieć charakter indywidualny - skierowana jest wówczas do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i jednostki (osoby fizyczne i prawne). Instytucje UE mają również możliwość wydawania decyzji niewskazujących adresatów. W porządkach prawnych państw członkowskich decyzji indywidualnej odpowiadają akty administracyjne. Decyzje stosuje się często w prawie konkurencji, polityce handlowej, w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Unii Gospodarczej i Walutowej.

• Zalecenia i opinie

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej i jako takie nie podlegają kontroli legalności ze strony Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na podstawie art. 263 TFUE. Znaczenie zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez instytucje UE swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu postulatów co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno państwa członkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne. Zalecenia są przyjmowane przez Komisję, Radę UE i Europejski Bank Centralny. Natomiast opinie mogą być przyjmowane przez wszystkie instytucje UE i są najczęściej wykorzystywane w stosunkach między samymi organami UE, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy ocenę w danej kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie przez adresata określonych działań.

Każdy z ww. wiążących typów aktów składających się na unijne prawo wtórne może mieć charakter aktu ustawodawczego i nieustawodawczego: akty ustawodawcze: zgodnie z art. 289 TFUE rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjmowane przez Parlament i Radę w ramach zwykłej procedury prawodawczej (akt przyjmowany jest wspólnie przez Parlament Europejski i Radę na wniosek Komisji Europejskiej) oraz w ramach jednej ze specjalnych procedur prawodawczych (akt przyjmowany jest przez Parlament Europejski z udziałem Rady lub przez Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego). Traktat o UE wyklucza ustanawianie aktów ustawodawczych w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; akty delegowane: akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego, wydawane przez Komisję Europejską na podstawie upoważnienia (delegacji) zawartego w akcie ustawodawczym (art. 290 TFUE); Parlament Europejski i Rada sprawują nadzór nad wydawaniem przez Komisję aktów delegowanych: mogą zdecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień albo też mogą uzależnić wejście w życie danego aktu delegowanego od braku sprzeciwu Parlamentu Europejskiego lub Rady w terminie określonym przez akt ustawodawczy; akty delegowane przyjmują formę rozporządzeń delegowanych, dyrektyw delegowanych i decyzji delegowanych Komisji Europejskiej; akty wykonawcze: akty wydawane przez Komisję Europejską (w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz - w należycie uzasadnionych przypadkach -przez Radę), jeśli konieczne jest zapewnienie jednolitych warunków wykonywania aktów prawnie wiążących (art. 291 TFUE); akty wykonawcze przyjmują formę rozporządzeń wykonawczych, dyrektyw wykonawczych i decyzji wykonawczych Komisji Europejskiej. Wykonywanie prawa przez Komisję Europejską jest poddane kontroli państw członkowskich (w ramach tzw. komitologii - procedur komitetowych), zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady. Oprócz powyższych typów aktów prawnych Unii Europejskiej w nielicznych, szczególnych przypadkach przyjmowane są akty prawne niemające charakteru ustawodawczego, a zarazem niebędące aktami delegowanymi ani wykonawczymi. Są to np. akty ustanawiane samodzielnie przez Radę (bez udziału Parlamentu), decyzje przyjmowane przez Komisję bezpośrednio na podstawie traktatu, decyzje Rady i Rady Europejskiej przyjmowane w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, decyzje wewnątrzorganizacyjne Rady i Rady Europejskiej czy też rozporządzenia i decyzje Europejskiego Banku Centralnego. Ponadto instytucje UE mogą zawierać wiążące je porozumienia międzyinstytucjonalne.

Powyższy podział źródeł prawa UE nie ma charakteru zamkniętego. Oprócz aktów wymienionych powyżej do prawa pierwotnego i wtórnego zaliczane są również inne rodzaje aktów prawnych; niekiedy są one traktowane jako odrębne źródła prawa, wykraczające poza powyższą klasyfikację. Zalicza się do nich m.in.: umowy zawierane przez Unię Europejską oraz wspólnie przez Unię i jej państwa członkowskie (np. umowy stowarzyszeniowe), konwencje zawierane przez państwa członkowskie „wewnątrz” UE (np. Konwencja w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków powiązanych przedsiębiorstw z 1990 r.), akty prawa „miękkiego” - niewiążącego prawnie, lecz mającego istotne znaczenie praktyczne. Można do nich zaliczyć uchwały (rezolucje), często przyjmowane przez Radę UE i Parlament Europejski, deklaracje dotyczące np. perspektyw rozwoju integracji w ramach UE czy wytyczne Komisji Europejskiej ujawniające intencje działania w określonych dziedzinach, np. równouprawnienia mężczyzn i kobiet lub prezentujące przyjmowany przez Komisję sposób interpretacji aktów prawnie wiążących.

• Umowy mieszane

Unia Europejska ma osobowość prawną i może zawierać umowy międzynarodowe z państwami niebędącymi członkami UE oraz z organizacjami międzynarodowymi.

Umowy mieszane są to umowy regulujące kwestie, które nie leżą w wyłącznych kompetencjach Unii, dlatego ich stroną są jednocześnie UE i państwa członkowskie. Do aprobowanego tekstu umowy dołącza się deklarację w sprawie podziału sfer działania i odpowiedzialności Unii i państw członkowskich w zakresie wykonywania umowy. Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, UE oraz państwa członkowskie zobowiązane są do ścisłej współpracy zarówno w czasie negocjacji i zawierania umowy, jak i w trakcie jej wykonywania.

Podstawa prawna i procedura zawierania umów mieszanych przez Unię zawarte są w traktatach.

Państwa członkowskie zawierają takie umowy zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi.

W prawie Unii Europejskiej istnieje hierarchia źródeł prawa. Wiąże się ona z podziałem prawa unijnego na prawo pierwotne oraz prawo wtórne.

Na szczycie hierarchii źródeł prawa UE znajdują się traktaty, na których opierają się Unia Europejska oraz EWEA. Pierwszeństwo traktatów względem pozostałych elementów dorobku prawnego wynika

z tego, że akty prawa wtórnego są przyjmowane przez instytucje wyłącznie w granicach i na podstawie kompetencji określonych w traktatach i na ich podstawie podlegają kontroli co do swej legalności.

Następny szczebel w systemie źródeł prawa UE zajmują umowy międzynarodowe, które Unia zawiera z państwami trzecimi. Kompetencję UE do zawierania umów międzynarodowych oraz tryb ich regulują przepisy traktatu (w szczególności art. 216, art. 3 oraz art. 218 TFUE).

Następne miejsce w hierarchii źródeł prawa unijnego zajmują akty prawa pochodnego. Na czele hierarchii tych aktów UE znajdują się akty ustawodawcze, następnie akty o charakterze nieustawodawczym i akty niemające charakteru wiążącego.

• Jakie zasady regulują relacje między prawem UE a prawem państw członkowskich?

Do podstawowych zasad prawa UE należy zaliczyć zasady regulujące wzajemne relacje prawa Unii i prawa państw członkowskich. Są to: zasada pierwszeństwa prawa UE, z której wynika nakaz pierwszeństwa stosowania wszystkich norm prawa Unii w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą prawa krajowego; zasada bezpośredniego stosowania prawa UE, która oznacza, że normy tego prawa są częścią porządku prawnego państw członkowskich, bez potrzeby ich wdrażania do prawa krajowego, i że normy te stanowią podstawę prawną działań organów państw członkowskich.

Nadrzędność prawa Unii Europejskiej stanowi o istocie unijnego porządku prawnego i umożliwia realizację jej celów. Praktyczne uznanie pierwszeństwa stosowania prawa unijnego w stosunku do prawa krajowego stanowi warunek skuteczności rozwiązywania kolizji między prawem Unii a prawem krajowym. W przypadku gdy kolizja występuje, prawo krajowe, nie tracąc swojej ważności, nie jest stosowane (pierwszeństwo stosowania prawa unijnego). Zasada pierwszeństwa stosowania prawa UE nie jest jednakże wyjątkiem we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Wywodzi się z jednej z podstawowych zasad ogólnych prawa międzynarodowego, przestrzeganej przez wszystkie współczesne państwa demokratyczne, zgodnie z którą umów międzynarodowych należy dotrzymywać, także gdy są sprzeczne z normami prawa krajowego.

Zasada bezpośredniego stosowania prawa UE w państwach członkowskich oznacza, że organy państw członkowskich obowiązane są opierać swoje działania na normach prawa Unii Europejskiej, obok norm prawa krajowego. Stosowanie to może mieć charakter negatywny lub pozytywny, tzn. może polegać na obowiązku powstrzymywania się od pewnych działań lub na obowiązku ich podejmowania.

Zasada ta dotyczy wszystkich wiążących norm prawa UE, tj. norm traktatowych oraz norm wynikających z rozporządzeń, dyrektyw, decyzji oraz postanowień umów międzynarodowych.

W przypadku rozporządzeń zasada ta oznacza, że, co do zasady, przepisy rozporządzenia nie wymagają implementacji do prawa krajowego i w założeniu stanowią wyłączną podstawę działań organów państw członkowskich w dziedzinie objętej uregulowaniami rozporządzenia.

W przypadku dyrektyw zasada bezpośredniego stosowania polega na obowiązku ich właściwego implementowania do porządku krajowego oraz podejmowania działań zgodnych z treścią normy dyrektywy, nawet wówczas gdy przepisy dyrektywy nie zostały właściwie implementowane do prawa krajowego.

4.Realizacja procesu budowania spójności i współdziałania UE z NATO.

Proces stopniowego odchodzenia od tradycyjnej definicji bezpieczeństwa na rzecz szerszego spojrzenia, uwzględniającego aspekty niemilitarne, rozpoczął się na początku lat 90—tych. Jednak konflikt na Bałkanach, a także wątpliwości związane z rozwojem sytuacji w Rosji stanęły na przeszkodzie pełnemu rozwojowi wówczas proponowanych zmian. Dopiero zjednoczenie Europy Środkowo-Wschodniej, atak terrorystyczny w USA w 2011 r., rozszerzenie NATO i UE pokazały konieczność zmian we współpracy NATO i UE.

NATO staje się wyraźnie organizacją polityczną, której najważniejszym celem jest utrzymanie więzi euroatlantyckiej, czy zachowanie politycznej obecności Stanów Zjednoczonych w Europie. Nie oznacza to jednak zaniku struktur militarnych Sojuszu. Ulegają one przemianie, której rezultatem będzie transformacja NATO w organizację świadczącą usługi w dziedzinie bezpieczeństwa, tj. organizację dysponującą zasobami i zdolnościami, które będą użyczane państwom chętnym a także zdolnym do realizacji określonych zadań. Kolejne zmiany w NATO wynikać będą z faktu otwarcia na bliższą współpracę z Rosją, przyjęcia kolejnych państw, a także z konieczności znalezienia nowej formuły dla Partnerstwa dla Pokoju czy Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa. Nowym elementem polityki i działań Sojuszu będzie współpraca z budującą swój wymiar militarny UE. Mimo, że proces realizacji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE przebiega z wielkimi oporami, zwłaszcza jeżeli chodzi o podniesienie wydatków na obronność, za kilka lat Unia powinna dysponować liczącymi się zdolnościami do radzenia sobie z niektórymi problemami bezpieczeństwa europejskiego.

Większość państw europejskich jest jednocześnie członkami UE i NATO. Pomimo to uzgodnienia porozumienia o współpracy UE i NATO w dziedzinie opanowywania kryzysów trwało 3 lata. Z jednej strony bowiem Stany Zjednoczone i europejskie państwa NATO nienależące do UE obawiały się osłabienia NATO przez zaangażowanie europejskich sojuszników w tworzenie europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony. Podstawą porozumienia były postanowienia Rady Północnoatlantyckiej przyjete 24.04.99 r. w Waszyngtonie. Stwierdzono wówczas, że przyszłe porozumienie powinno - zapewnić UE dostęp do zasobów planistycznych NATO podczas przygotowywania wojskowych operacji unijnych oraz do określonych zasobów i wspólnych środków NATO na potrzeby tychże operacji, określić rolę DSACEUR (zastępca naczelnego dowódcy Sojuszniczych Sił Zbrojnych w Europie - Deputy Supreme Allied Commander Europe) w dowodzeniu operacjami unijnymi oraz dostosowywać do celów tych ostatnich system planowania NATO. Biorąc pod uwagę te założenia, Rada Europejska obradująca w Nicei w grudniu 2000 r. zaaprobowała propozycje porozumień między UE a NATO. Porozumienie zostało przyjęte przez UE i NATO w grudniu 2002 r. w rezultacie zawiązało się strategiczne partnerstwo między NATO i UE. Przykładami dobrej współpracy między UE i NATO to operacje - CONCORDIA (prowadzona między 31 marca a 15 grudnia 2003 r. w Macedonii. UE przejęła tę misję z rąk NATO, rozmieszczając na terenie Macedonii 300 żołnierzy, którzy pomagali obserwatorom UE i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)), ALTHEA (prowadzona przez UE od 2 grudnia 2004 r. do 21 listopada 2009 r. w Bośni i Hercegowinie. Misja była kontynuacją działań NATO), czy kooperacja w ramach pomocy Unii Afrykańskiej w Darfurze.

Niemniej jednak relacje UE- NATO pozostają napięte.

- dysproporcja potencjału militarnego ma bardzo duży wpływ na stosunki NATO-UE. Brak środków wojskowych i finansowych, opóźnia rozwój europejskich zdolności obronnych i niejako skazuje Unię na współpracę militarna z NATO (szczególnie obecnie w czasie kryzysu żadne z państw nie garnie się do finansowania misji wojskowych).

- strategia walki z terroryzmem, który jest i będzie jednym z największych problemów globalnych XXI w., jest jedną z najważniejszych różnic w stosunkach transatlantyckich, co będzie rzutować na współpracę NATO-UE.

- w UE ścierają się dwie koncepcje rozwoju europejskiej zdolności obronnej. Koncepcja pierwsza przewiduje ścisłą współpracę z NATO i wzmacnianie potencjału militarnego w sposób komplementarny do Sojuszu, co oznacza miedzy innymi unikanie dublowania struktur dowódczych. Wizje taką prezentują np. Wielka Brytania, Polska oraz kraje bałtyckie. Odmienną koncepcję promują Francja, Belgia, i do pewnego stopnia Niemcy. Uważają one, że UE powinna stworzyć swoje niezależne, niejako konkurencyjne siły zbrojne, z autonomicznym dowództwem europejskim.

- kwestią negatywnie wpływającą na wzajemna współpracę jest casus Turcji i Grecji. Oba państwa należą do NATO, ale tylko Grecja do UE, mimo starań Turcji. Kraje te od dawna pozostają w dużym konflikcie na tle nieuznawanej przez społeczność międzynarodową Tureckiej Republiki Cypru Północnego. Oba te państwa w sposób instrumentalny wykorzystują obie organizacje dla własnych interesów, co nie służy stosunkom między NATO a UE.

- ważnym testem stosunków NATO - UE jest misja Sojuszu w Afganistanie. Pokazuje ona, że większość europejskich członków Sojuszu nie była zbyt entuzjastycznie nastawiona do kwestii aktywnego w niej udziału. Problem z wypełnieniem zobowiązań może być kolejnym argumentem dla USA, aby traktować NATO w kategoriach bardziej politycznych a nie militarnych.

• Unia Europejska prowadzi operacje w ramach Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO), zarówno wojskowe, jak i cywilne. Należy zauważyć, że liczba operacji zarządzania kryzysowego UE stale rośnie. Zakres geograficzny misji obejmuje Bałkany, Kaukaz, region Morza Śródziemnego i Bliski Wschód, ale także tak odległe obszary jak Afryka (Somalia, Kongo) czy Azja (Afganistan). UE również prowadzi operacje autonomicznie lub we współpracy z innymi organizacjami.

5.Instrumenty i mechanizmy WPZiB.

Wspólna Polityka zagraniczna i Bezpieczeństwa wyrosła z odczuwalnego przez państwa WE deficytu bezpieczeństwa na kontynencie europejskim. W 1970 roku powstał Raport Davignona, na podstawie którego uzgodniono, że kraje członkowskie konsultować się będą w sprawach dotyczących problemów polityki zagranicznej. Prawie dekadę później sowiecki najazd na Afganistan oraz rewolucja islamska w Iranie (1979 r.) uświadomiły Europie jej bierność w zakresie polityki zagranicznej. Przyjęto więc Raport Londyński, który ustanowił obowiązkową konsultację pomiędzy krajami członkowskimi oraz Komisją Europejską w sprawach polityki zagranicznej dotyczących wszystkich członków.

W końcu w roku 1992, w myśl Tytułu V Traktatu z Maastricht powołano Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa jako II filar Unii Europejskiej.

Artykuł 11 traktatu z Maastricht ustanowił następujące główne cele WPZiB -

• Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,

• Umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach,

• Utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu Końcowego z Helsinek i celami Karty Paryskiej, w tym dotyczącymi granic zewnętrznych,

• Popieranie współpracy międzynarodowej,

• Rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

W latach 90-tych w związku z postępującą integracją transatlantycką w ramach NATO państw byłego układu sowieckiego, członkowie UE musieli na nowo określić kierunki rozwoju II filaru, tak by nie tworzyć NATO-bis.

W nowo wprowadzonym Traktacie z Lizbony można odnaleźć zachowane najbardziej istotne rozwiązania, które mają na celu wzmocnienie II filaru UE.

• Wysoki Przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

Traktat wprowadził urząd Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który połączy w sobie dwie funkcje, które do tej pory istniały osobno - Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz Komisarza ds. Zewnętrznych Unii.

Art. 11 ust. 1 Traktatu stanowi, że wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa realizują Wysoki Przedstawiciel oraz państwa członkowskie, stosując środki krajowe i unijne. Zachowana została wobec tego struktura II filaru, która ma bez wątpienia charakter współpracy międzyrządowej. W związku z tym, najbardziej zasadniczą różnicą w zarządzaniu tym filarem jest sposób podejmowania decyzji, a mianowicie wymóg jednomyślności krajów członkowskich, a nie większości kwalifikowanej.

Podstawową kompetencję Wysokiego Przedstawiciela stanowi realizacja WPZiB w oparciu o działania z upoważnienia Rady. Wysoki Przedstawiciel przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych. Może wraz z Komisją przedkładać Radzie wspólne wnioski w dziedzinie WPZiB. Jego zadaniem jest również zapewnienie wykonania decyzji przyjmowanych przez RE i Radę UE w ramach WPZiB. Bardzo istotnym rozwiązaniem jest wyposażenie Wysokiego Przedstawiciela w kompetencję reprezentowania Unii na arenie międzynarodowej w zakresie WPZiB, m.in. poprzez prowadzenie w imieniu Unii dialogu ze stronami trzecimi oraz prezentowanie stanowisk w organizacjach międzynarodowych i na konferencjach międzynarodowych. Jako jednocześnie Przewodniczący Rady ds. zagranicznych oraz Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej odpowiadający za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych UE, Wysoki Przedstawiciel powinien przyczyniać się do usprawnienia współpracy miedzy tymi organami w ramach WPZiB.

Wysoki Przedstawiciel zobowiązany został do regularnego konsultowania z Parlamentem Europejskim głównych aspektów i podstawowych opcji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Współpraca z PE polega również na informowaniu go o rozwoju tych polityk.

• Europejska Służba Działań Zewnętrznych

Europejską Służbą Działań Zewnętrznych kieruje Wysoki Przedstawiciel. Jest to jedna z największych służb dyplomatycznych na świecie. Poprzez swoją działalność ma zwiększyć efektywność oraz ciągłość działań zewnętrznych UE w ramach WPZiB oraz uczynienie z niej wyrazistego narzędzia prowadzenia przez UE polityki ponadregionalnej.

W skład SDZ wchodzą urzędnicy właściwych służb sekretariatu Generalnego rady i komisji, jak również personel delegowany przez krajowe służby dyplomatyczne.

• Katalog instrumentów działania w ramach WPZiB

Zamiast określania zasad i ogólnych wytycznych, rada określa strategiczne interesy UE, cele oraz ogólne wytyczne, a także przyjmuje niezbędne decyzje. Dodatkowo, praktycznym rozwiązaniem o znaczącym potencjale, wydaje się być nowy akapit art. 13 TL, w którym umocowano Przewodniczącego Rady Europejskiej do zwołania, jeśli tego wymaga sytuacja międzynarodowa, nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia strategicznych kierunków polityki Unii w obliczu takiej sytuacji. Jednocześnie wyposażono Radę w nowy środek, którym jest przyjmowanie decyzji określających zasady wykonywania działań oraz stanowisk. Zamiast „wspólnych działań” i „wspólnych stanowisk”, nowy Traktat przewiduje odpowiednio „działania” i „stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię”.

• Prezydencja UE

Należy zauważyć także istotną zmianę w organizacji prezydencji UE. Przewodniczenie Radzie Unii wraz z wejściem w życie Traktatu ma trwać 18 m-cy i być sprawowane jednocześnie przez 3 państwa członkowskie. Z punktu widzenia skuteczności prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej przez kraje Unii Europejskiej, rezygnacja z dotychczasowego systemu prezydencji wydaje się być bardzo korzystna.

• Przewodniczący Rady Europejskiej

Istotną reformą instytucjonalną wprowadzoną przez Traktat Lizboński, która może mieć wpływ na prowadzenie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE, jest stały Przewodniczący Rady Europejskiej.

Omawiając WPZiB na gruncie Traktatu Lizbońskiego nie sposób nie zwrócić uwagi na art.9b ust.6, który stanowi o „zapewnieniu przez Przewodniczącego Rady Europejskiej na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentacji Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla usprawnień wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa”.

• Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WPBO)

WPBO stanowi integralną część wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Jej celem jest zapewnienie Unii zdolności operacyjnej opartej na środkach cywilnych i wojskowych, z których UE może korzystać w przeprowadzanych poza jej terytorium misjach utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, w oparciu o zdolności zapewniane przez państwa członkowskie. Traktat z Lizbony poszerza katalog misji. Poza dotychczas zaliczanymi do niego misjami humanitarnymi i ratunkowymi, utrzymania pokoju oraz misjami zbrojnymi służącymi zarządzaniu kryzysami, w tym przywracaniu pokoju , TL uwzględnia także - wspólne działania rozbrojeniowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i operacje stabilizacji sytuacji po zakończeniu konfliktów. Dodatkowo TL stwierdza, że wszystkie misje podejmowane w ramach WPBO mogą przyczyniać się do walki z terroryzmem na ich terytoriach.

TL precyzuje zobowiązania państw członkowskich wynikające z uczestnictwa we WPBO. W celu jej realizacji nakłada na nie obowiązek oddania do dyspozycji Unii swoich zdolności cywilnych i wojskowych, które umożliwią osiągnięcie celów określonych przez Radę. Dodatkowo, umożliwia przekazanie do dyspozycji WPBO sił wielonarodowych powołanych wspólnie przez państwa członkowskie. Jednocześnie p.cz. zostały obowiązane do stopniowej poprawy swoich zdolności wojskowych. Koordynacji tego procesu ma służyć Europejska Agencja Obrony. TL normuje również praktykę wypełniania misji w ramach WPBO przez grupę p.cz., które wyrażają taką wolę i dysponują zdolnościami wymaganymi dla misji. W celu ochrony wartości Unii i służenia jej interesom Rada może powierzyć im wykonanie danej misji, w ramach Unii. Jedną z najbardziej istotnych zmian wprowadzonych TL wydaje się być włączenie do niego tzw. klauzuli sojuszniczej. Zgodnie z nią, w przypadku gdy jakiekolwiek p.cz. stanie się ofiarą zbrojnej agresji na jego terytorium, pozostałe p.cz. mają w stosunku do niego obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków, zgodnie z art.51 Karty NZ.

Aby nie prowokować oskarżeń o tworzenie NATO-bis, Traktat stanowi iż zobowiązania i współpraca w omawianej dziedzinie pozostają zgodne ze zobowiązaniami zaciągniętymi w ramach Organizacji traktatu Północnoatlantyckiego, która pozostaje dla państw będącymi członkami NATO podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania.

Traktat o Unii Europejskiej wskazuje w art. 17 ust. 2, że Unia może przeprowadzać misje humanitarne i ratunkowe, misje utrzymania pokoju oraz misje zbrojne zarządzania kryzysowego, w tym przywracania pokoju (tzw. misje petersberskie). Traktat Lizboński (art. 28b) zakłada rozszerzenie tego katalogu o działania rozbrojeniowe, misje doradztwa wojskowego i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i misje zbrojne służące stabilizacji sytuacji po konfliktach. Określono w nim także, że operacje UE mogą służyć walce z terroryzmem oraz wspieraniu państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach.

6.Proces integracji europejskiej i jego znaczenie dla pozycji starego kontynentu w polityce światowej.

7.Pozycja Polski we współczesnej Europie. To z mojego przeczytac

To jest moja subiektywna odpowiedź na to pytanie.

Na rolę Polski we współczesnym świecie wpływają nie tylko działania podejmowane przez kolejne rządy, ale w dużej mierze jej położenie, powierzchnia, ludność. Położenie Polski ma duże znaczenie zarówno militarno-polityczne (tarcza antyrakietowa), jak i gospodarcze (liczne szlaki handlowe i komunikacyjne). Na kształtowanie się wizerunku Polski wpłynęli także wybitni Polacy, jak papież Jan Paweł II, czy prezydent Lech Wałęsa.

Nie bez znaczenia jest przynależność Polski do struktur europejskich i Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). Stając się pełnoprawnym członkiem NATO, Polska przyjęła na siebie konkretne zobowiązania. Oprócz zobowiązań politycznych (m.in. dotyczących nie przystępowania do układów międzynarodowych sprzecznych z traktatem) także określone obowiązki wojskowe. Sposób i zakres wypełniania zobowiązań będzie określał wiarygodność sojuszniczą Polski. Dlatego bez wahania włączyliśmy się w działania, które sojusz z naszym udziałem zdecydował się podjąć wiosną 1999 r. w Kosowie.

Polski kontyngent w Iraku - Po zakończeniu wojny w Iraku i obaleniu dyktatora powołana została (2003 rok) Polska strefa stabilizacyjna. Wysłanie Polaków do Iraku podzieliło nasze społeczeństwo na zwolenników i przeciwników tego kroku. Jednakże nie tylko w naszym społeczeństwie decyzja ta wywołała ogólne zainteresowanie. Także w krajach Unii Europejskiej (szczególnie Niemcy) z którą prowadziliśmy w tym czasie negocjacje wywołało to prawdziwą burzę. Decyzja ta nie spodobała się członkom Unii, którzy uważali ten krok za pro amerykański. Dziś jednak stanowczość państwa polskiego w tej kwestii i nieugięcie się pod wpływem nacisków aby nie popierać działań Amerykanów ma pozytywne znaczenie w pozycji Polski na Świecie. Polscy żołnierze postrzegani są pozytywnie a kraj uważany jest za godnego sprzymierzeńca.

Polska silnie wspierała rewolucję pomarańczową na Ukrainie, stara się wspierać białoruską opozycje, stale krytykując m.in. łamanie praw człowieka przez władze Białorusi.

Stały wzrost gospodarczy na tle innych państw europejskich.

Te działania i wyniki spowodowały, iż Polska jest silnym partnerem europejskim i ma silną pozycje na świecie.

8.Historyczne próby integracji europejskiej.

Historia integracji europejskiej

W ujęciu semantycznym integracja - łac. Integratio, scalenie, zespolenie - to przede wszystkim dynamiczny i zmienny proces ujednolicania i koordynowania wspólnych działań mających na względzie wspólne dobro i zaspokojenie interesu wszystkich zaineresowanych. Dlatego dla wielu euroentuzjastów i nie tylko, to oczywiste, że integracja oparta na porozumieniu i wspólnym interesie powinna być efektem szeroko rozumianej współpracy w wielu dziedzinach i na wielu poziomach. Jednym słowem integracja to złożony proces i wielowymiarowe zjawisko.

W tym miejscu trzeba powiedzieć, że idea zjednoczonej Europy w szerokim tego słowa znaczeniu nie jest młoda, albowiem w historii Europy znane są próby skupienia terytoriów państw europejskich pod jednowładnym panowaniem różnych władców w różnej formie - pokojowo bądź przy użyciu perswazji siły.

Nie ulega wątpliwości, że pęd starożytnych Rzymian do powiększenia obszaru swoich wpływów może być postrzegany jako próba urzeczywistnienia idei jednej Europy, szczególnie biorąc pod uwagę obszar zasięgu terytorialnego jakie osiągnęło państwo rzymskie za panowania cesarza Trajana (w latach 98-117 n.e.) obejmujący terytoria m.in. obecnej Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Grecji oraz części Beneluxu, Niemiec, Austrii i Anglii. Na przełomie VIII i IX wieku ideę próbowali zrealizować Frankowie, dwieście lat później marzący o wskrzeszeniu cesarstwa rzymskiego cesarz niemiecki Otto III, pod koniec XI wieku do idei skupienia obszaru Europy pod jedną władzą centralną skłonili się papierze, w pewnym stopniu na początku XIX wieku zrealizował ją Napoleon Bonaparte. Warto wspomnieć o tym, że w 1928 r. francuski polityk Aristide Briand zaproponował w Genewie utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy. Poczynania komunistów i faszystów w pierwszych czterech dekadach XX wieku również można by uznać za próbę ujednolicenia władzy i systemu politycznego Europy.

Jednak warunki sprzyjające rozwojowi koncepcji zjednoczonej Europy powstawały dopiero po drugiej wojnie światowej.

Doświadczenia dwóch wojen światowych oraz trudna sytuacja polityczna, społeczna i ekonomiczna państw Europy Zachodniej przyczyniły się do powstania tendencji integracyjnych. Chcąc stawić czoła narastającym lękom związanym z napięciami i konfliktami „zimnej wojny”, już 19 września 1946 r. były premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill w swoim przemówieniu w Zurichu nawiązał do propozycji Aristide Brianda by stworzyć „Stany Zjednoczone Europy". Wtedy też w ramach pomocy zrujnowanej Europie Stany Zjednoczone uruchomiły tzw. Plan Marschala i powołały Organizację Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej - OEEC, której zadaniem było organizowanie i podział środków pomocowych. Z nieco inną koncepcją wystąpił francuski ekonomista - Jean Monnet, według którego proces integracji powinien się odbywać metodą małych kroków począwszy od wąskiego zakresu współpracy gospodarczej, miałby stopniowo rozszerzyć się na inne dziedziny, dążąc do integracji politycznej i stworzenia jednego organizmu politycznego.

Zainspirowany ideą Monneta 9 maja 1950 r. minister spraw zagranicznych Francji - Robert Schuman w czasie konferencji prasowej przedstawił swój plan integracji (tzw. Deklaracja Schumana). Zaproponował on powołanie międzynarodowej organizacji, którą kierowałby międzynarodowy zarząd a której przedmiotem działania byłby rozwój górnictwa i hutnictwa, głównie we Francji i w Niemczech - tu głównie w celu zapewnienia międzynarodowej kontroli przemysłu ciężkiego kojarzonego wówczas ze zbrojeniem i przemysłem wojennym. Spośród 6 państw, do których Deklaracja Schumana została skierowana, jedynie Wielka Brytania ją odrzuciła. Był to jednak pierwszy istotny krok ku integracji Państw Europy.

18 kwietnia 1951 r. w Paryżu sześć europejskich państw Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia i Luksemburg podpisało traktat, na mocy którego powołano do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Traktat paryski wszedł w życie w dniu 23 lipca 1952 r. a pierwszym przewodniczącym jej głównego organu - Wysokiej Władzy został Jean Monnet.

Zanim traktat paryski wszedł w życie w marcu 1952 roku założono najwyższy organ współpracy i integracji krajów nordyckich Danii, Norwegii, Szwecji i Islandii - Radę Nordycką, a w maju tegoż roku państwa EWWiS podpisały traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Obronną (EWO). W marcu 1953 roku ogłoszono plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP).

Jednak już w sierpniu 1954 okazało się, że siła sprzeciwu Francji była przyczyną nie powodzenia próby utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Społeczeństwa i rządy państw Europy Zachodniej nie dojrzały wtedy jeszcze do następnego małego kroku ku pełnej integracji.

W oparciu o raport ministra spraw zagranicznych Belgii, Paula-Henri Spaaka, o gospodarczej integracji Europy, państwa członkowskie EWWiS w czerwcu 1956 roku podjęły rozmowy, w wyniku których doszło do kolejnego znaczącego kroku w integracji a mianowicie w dniu 25 marca 1957 r. podpisano w Rzymie dwa traktaty zwane „rzymskimi” powołujące do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Traktaty te weszły w życie w dniu 1 stycznia 1958 r.

W 1960 roku powstało i zaczęło funkcjonować Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), którego pierwotnymi członkami zostały: Wielka Brytania, Irlandia, Norwegia, Austria, Portugalia, Szwecja i Szwajcaria. Organizacja ta nadal istnieje

W dniu 1 stycznia 1959 r. rozpoczęto proces likwidacji ceł między państwami członkowskimi. Od 1 stycznia 1961 r. rozpoczęto wyrównywanie ceł zewnętrznych. Z dniem 1 lipca 1968 r. zlikwidowano cła wewnętrzne i wprowadzono wspólne, jednolite stawki celne w obrocie zewnętrznym - ustanawiając tym samym Unię Celną.

Równolegle od 1962 r. rozpoczęto tworzenie podstaw Wspólnej polityki rolnej (CAP).

W lutym 1961 r. doszło do pierwszego szczytu państw członkowskich EWG, w lipcu tegoż roku Wielka Brytania, Irlandia i Dania składają wnioski o członkostwo w EWG, w kwietniu następnego roku o członkostwo stara się również Norwegia.

W 1963 roku Francja i Niemcy podpisują układ o przyjaźni i wzajemnej współpracy a generał de Gaulle nie zgadza się na członkostwo Wielkiej Brytanii i pozostałych wnioskujących o członkostwo w EWG państw, ich wniosek został odrzucony.

W 1965 r. doszło do kryzysu politycznego w ramach Wspólnot. Przez 6 miesięcy Francja bojkotowała prace Rady Ministrów Wspólnoty (tzw. polityka pustego krzesła). Do rozwiązania tej sytuacji doszło w styczniu 1966 r. w drodze zawarcia tzw. kompromisu luksemburskiego, na podstawie którego nie rozwiązano wprawdzie spornej kwestii polityki rolnej, ale umożliwiona została dalsza współpraca w ramach Rady. Państwa członkowskie zobowiązały się do jednogłośnego podejmowania decyzji w sprawach obejmujących ważne interesy państw członkowskich.

W kwietniu 1965 r. podpisano traktat o fuzji, na mocy którego zostały połączone organy wykonawcze 3 Wspólnot EWG, EWWiS i Euratomu, tworząc wspólną dla nich: Radę Wspólnot Europejskich (od 1993 Rada UE) i Komisję Wspólnot Europejskich (od 1993 Komisja Europejska). Podobnie postąpiono w stosunku do Rady Ministrów, Trybunałów Sprawiedliwości i Zgromadzeń Parlamentarnych wszystkich Wspólnot.

W 1967 r. po raz drugi złożyły wniosek o przyjęcie do Wspólnot Wielka Brytania, Irlandia, Dania i Norwegia. Wniosek Wielkiej Brytanii ponownie natrafił na francuskie weto. Dopiero wybór Georgesa Pompidou na stanowisko prezydenta Francji w 1969 r. spowodował uchylenie francuskiego weta.

W czerwcu 1970 roku rozpoczęły się negocjacje z tymi państwami a zakończyły w styczniu 1972 roku. We wrześniu tegoż roku Norwegowie w referendum opowiedzieli się przeciw członkostwu w EWG. Tak więc członkami EWG od 1 stycznia 1973 r. stały się Wielka Brytania, Irlandia i Dania. Liczba członków Wspólnoty wzrasta do dziewięciu.

Z dniem 19 listopada 1970 r. państwa należące do Wspólnoty Europejskiej rozpoczęły proces koordynowania własnej polityki zagranicznej w ramach Europejskiej Współpracy Politycznej.

W marcu 1975 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Europejskiej oraz utworzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W czerwcu tego roku Grecja wystąpiła o członkostwo.

W 1977 r. został utworzony Europejski Trybunał Rewidentów Księgowych w celu zapewnienia niezależnej kontroli dochodów i wydatków Wspólnoty. W marcu i lipcu wpłynęły kolejne wnioski o członkostwo we Wspólnocie od Portugalii i Hiszpanii.

Na koniec roku 1978 Rada Europejska w celu koordynowania polityki pieniężnej poszczególnych państw, ustanowiła Europejski System Walutowy (EWS), który w marcu następnego roku zaczyna funkcjonować z jednostką monetarną - ECU.

W czerwcu 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego.

Styczeń 1981 - Grecja wstępuje do Wspólnoty.

Styczeń 1984 - Ustanowiono strefę wolnego handlu pomiędzy EFTA i EWG.

W czerwcu 1985 roku Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja i Niemcy podpisują układ z Schengen, dotyczący stopniowej likwidacji kontroli granicznych na wspólnych granicach. Do układu przystąpiły w późniejszym terminie także inne państwa WE. W grudniu tego roku Rada Europejska przyjmuje Jednolity Akt Europejski (JAE).

W styczniu 1986 roku Wspólnota powiększa się o dwa kolejne kraje tj. Portugalię i Hiszpanię. A 17 i 28 lutego 1986 r. podpisano JAE, na mocy którego zobowiązano się do utworzenia jednolitego rynku przed końcem 1992 r. Zinstytucjonalizowano działalność Rady Europejskiej poprzez ustalenie jej składu i częstotliwości spotkań. Parlament Europejski otrzymał znaczące kompetencje do współdecydowania w procesie stanowienia prawa. Utworzono Sąd I Instancji. W JAE po raz pierwszy jako cel Wspólnoty określono utworzenie Unii Europejskiej. Na jego mocy Europejska Współpraca Polityczna uzyskała podstawę traktatową. Zobowiązano się także do utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego gwarantującego swobodny przepływ ludzi, towarów, kapitału i usług.

Zanim podpisano traktat o UE o członkostwo we Wspólnocie wystąpiła w kwietniu 1987 roku Turcja, w lipcu 1989 roku Austria, rok później Cypr i Malta. W październiku 1990 roku na skutek zjednoczenia Niemiec do Wspólnoty dołącza NRD. W lipcu 1991 roku wniosek składa Szwecja.

W dniu 9 lutego 1992 r. podpisano w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej (TUE); traktat ten wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Przyczyną opóźnienia była przedłużająca się procedura ratyfikacyjna w niektórych państwach, np. w Danii, gdzie społeczeństwo w drodze referendum odrzuciło ratyfikowany już przez Parlament traktat.

Państwa Wspólnoty powołały do życia Unię Europejską traktując ją jako następny krok w procesie integracji europejskiej. Traktat nie przyznaje jednak Unii Europejskiej osobowości prawnej. Na mocy Traktatu ustanowiono obywatelstwo UE, funkcjonujące równolegle obok posiadanego nadal przez obywateli państw członkowskich obywatelstwa krajowego.

Konstrukcja UE i system prawny stworzony w oparciu o TUE, wyróżnia trzy filary.

I filar obejmuje zreformowany Traktat o utworzeniu WE (którego głównym komponentem jest Unia Gospodarcza i Walutowa) oraz dwa pozostałe traktaty dotyczące Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

II filar obejmuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa.

III filar dotyczy współpracy w obszarze spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości.

Zanim traktat wszedł w życie, z wnioskiem o członkostwo wystąpiły Finlandia, Szwajcaria i ponownie Norwegia.

W styczniu 1994 roku utworzono Europejski Obszar Gospodarczy, w marcu Węgry złożyły wniosek o członkostwo w UE, w kwietniu tegoż roku Polska. W drugiej połowie roku w referendach Austriacy, Finowie i Szwedzi mówią „tak” Unii natomiast Norwedzy ponownie „nie”.

Z dniem 1 stycznia 1995 r. członkami UE stały się Austria, Finlandia i Szwecja. Liczba członków Unii wzrasta do 15. W marcu tego roku wchodzi w życie układ z Schengen. W październiku i grudniu kolejne cztery państwa (Bułgaria, Estonia, Łotwa i Litwa) składają wnioski o członkostwo w Unii.

W styczniu 1996 roku o członkostwo w UE wnioskują Czechy w czerwcu Słowenia.

Traktat Amsterdamski został podpisany w dniu 2 października 1997 r. a wszedł w życie w maju 1999 r. Traktat ten zmienia Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty.

Na mocy Traktatu przeniesiono z III do I filaru następujące sprawy, np.: politykę azylową i migracyjną, kontrole wizowe i zewnętrzne kontrole graniczne, współpracę sądową w sprawach cywilnych. Traktat wprowadza także dwa nowe rodzaje aktów prawnych, które mogą być przyjmowane przez Radę w ramach III filaru, tj. decyzje ramowe i decyzje w innych sprawach.

W Traktacie podkreślono rolę NATO w europejskim systemie bezpieczeństwa. W oparciu o zasadę subsydiarności i proporcjonalności wzmacnia on role parlamentów krajowych zwłaszcza w zakresie możliwości wpływania na proces inicjowania i uchwalania wspólnotowych aktów prawnych w niektórych dziedzinach.

W dniach 7-11 grudnia 2000 r. w Nicei miał miejsce szczyt Rady Europejskiej stanowiący następny krok w procesie integracji europejskiej. Efektem szczytu jest opracowanie Traktatu wprowadzającego liczne zmiany w przepisach prawa pierwotnego, zwłaszcza o charakterze instytucjonalnym. Został on podpisany przez ministrów spraw zagranicznych państw UE w dniu 26 lutego 2001 r.

W marcu i czerwcu 2001 roku w referendach Szwajcarzy i Irlandczycy mówią Unii „nie”.

Styczeń 2002 roku to data wprowadzenia w 12 pastwach członkowskich UE do obiegu monet i banknotów Euro. W październiku Irlandczycy w ponownym referendum przyjmują warunki traktatu w Nicei.

W lutym 2003 roku traktat z Nicei wchodzi w życie.

W maju 2004 roku członkami UE oprócz Polski stają się Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia i Węgry powiększając liczbę jej członków do 25. W czerwcu tego roku Rada Europejska przyjmuje projekt traktatu konstytucyjnego opublikowany w lipcu 2003 roku. W październiku następuje podpisanie traktatu przez przywódców europejskich. Już w listopadzie Litwa jako pierwsza ratyfikuje konstytucję.

W maju i czerwcu 2005 roku Francuzi i Holendrzy w referendum są przeciw konstytucji.

W styczniu 2007 roku Bułgaria i Rumunia wstępuje do UE. Liczba państw członkowskich wzrasta do 27. W grudniu tegoż roku następuje podpisanie traktatu z Lizbony.

Rozszerzenie od 6 do 27 państw:

Styczeń 2008 roku - Cypr i Malta wstępują do strefy euro. W marcu tego roku wchodzi w życie nowa umowa o przewozach lotniczych między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi. Dzięki niej europejskie i amerykańskie linie lotnicze mogą wykonywać loty bez żadnych ograniczeń między dowolnym punktem w UE a dowolnym punktem w USA. W maju odbywa się spotkanie ministerialnej trojki UE-Zielony Przylądek w Brukseli. W czerwcu w referendum w Irlandczycy głosują przeciwko traktatowi lizbońskiemu, który opracowano, aby zoptymalizować funkcjonowanie UE i jej instytucji.

W Lipcu 2008 roku światowi przywódcy spotykają się na szczycie G8 w Toyako (Japonia). Przy wsparciu ze strony UE ustanowiony zostaje nowy cel w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. W październiku na VII szczycie UE-Azja (ASEM7) przyjęto m.in. deklarację w sprawie zrównoważonego rozwoju. W grudniu Szwajcaria wchodzi do strefy Schengen.

W styczniu 2009 roku do strefy Schengen dołącza Słowacja. Czerwiec wybory do Parlamentu Europejskiego. Lipiec Jerzy Buzek zostaje wybrany na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, Islandia składa wniosek o członkostwo w UE. Październik w drugim referendum Irlandia mówi „tak" traktatowi lizbońskiemu. Grudzień tego roku wejście w życie traktatu lizbońskiego a Serbia składa wniosek o członkostwo w UE.

W marcu 2010 roku na posiedzeniu Rady Europejskiej w Brukseli przywódcy państw UE przyjęli cele strategii Europa 2020. W grudniu zostaje zastosowana po raz pierwszy procedura wzmocnionej współpracy (akty prawa unijnego obowiązujące początkowo tylko w niektórych krajach UE) - Rada Europejska wyraża zgodę dotyczącą praw małżeństw międzynarodowych mieszkających w UE. Zgodnie z nowymi przepisami takie pary małżeńskie mogą wybrać, które prawo właściwe będzie miało zastosowanie w razie ich rozwodu lub separacji prawnej.

Rok 2011 upływa pod znakiem wspólnych działań wszystkich państw członkowskich i nie tylko w celu zapobiegania i niwelowania skutków obecnie szerzącego się ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego.

Kraje obecnie kandydujące do Unii Europejskiej to Chorwacja, była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia, Czarnogóra i Turcja,

9.Partie polityczne w Parlamencie Europejskim.

Parlament Europejski składa się z 754 posłów, wybranych w 27 Państwach Członkowskich Unii Europejskiej. Od 1979 r. posłowie są wybierani w powszechnych wyborach bezpośrednich na okres 5 lat.

1. Europejska Partia Ludowa (EPP) - najliczniejsza obecnie frakcja w PE. Składa się z polityków o poglądach: umiarkowanie konserwatywnych, chadeckich i demokratycznych. Przewodniczący: Wilfried Martens, Ex officio members: José Manuel Barroso, Herman Van Rompuy, Jerzy Buzek, Joseph Daul, Secretary-General: Antonio López-Istúriz, VicePresidents:
   Michel Barnier, Antonio Tajani, Viktor Orbán, Jyrki Katainen, Enda Kenny, Peter Hintze, Mário David, Jacek Saryusz-Wolski, Corien Wortmann-Kool, Rumiana Jeleva. Grupa EPL jest największą grupą polityczną w Parlamencie Europejskim. W jej skład wchodzi 265 Europosłów. Kandydaci wybrani z list partii członkowskich EPL w wyborach do Parlamentu Europejskiego zobowiązani są przystąpić do Grupy EPL w Parlamencie Europejskim. Z Polski należy do tej partii Platforma Obywatelska i Polskie Stronnictwo Ludowe.

2. Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim (S&D) - druga co do wielkości grupa w PE. Skupia deputowanych o poglądach: lewicowych, centrolewicowych i socjaldemokratycznych. Przewodniczący - Swoboda Johannes, Wiceprzewodniczący - De Keyser Veronique, Guerrero Salom Enrique, Guillaume Sylvie, Hughes Stephen, Plumb Rovana, Rapkay Bernhard, Roucek Libor, Toia Patrizia, Ulvskog Marita. Z Polski należy do tej partii Sojusz Lewicy Demokratycznej.

3. Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE) - trzecia co do wielkości grupa w PE. Reprezentuje deputowanych o orientacji: liberalnej i demokratycznej. Przewodniczący- Verhofstadt Guy, Sekretarz Generalny - Beels Aleksander, Wiceprzewodniczący - de Sarnez Marielle, Hall Fiona, Jaatteenmaki Anneli, Lambsdorff Aleksander Graf, Parvanova Antonyia, Rinaldi Niccolo, Valean Adina-Ioana. Nie ma polskich przedstawicieli.

4. Zieloni - Wolny Sojusz Europejski (Greens/EFA) - czwarta co do wielkości frakcja w PE. Zasiadają w niej deputowani o poglądach: ekologicznych, pacyfistycznych i regionalistycznych. Jest dwóch przewodniczących - Daniel Cohn-Bendit oraz Rebecca Harms. Wiceprzewodniczący - Jill Evans, Marije Cornelissen, Michèle
   Rivasi, Raül Romeva i Rueda, Claude Turmes, Emilie Turunen. Sekretarzem generalnym jest Vula Tsetsi. Nie ma polskich przedstawicieli. Do tej partii należy polska partia Zieloni 2004 choć w PE nie mają żadnego przedstawiciela.

5. Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy (ECR) - piąta pod względem wielkości siła polityczna w PE. Zrzesza deputowanych o poglądach: konserwatywnych, konserwatywno-liberalnych, narodowo-konserwatywnych, katolicko-narodowych i część o orientacji eurosceptycznej. Przewodniczący - Martin Callan. Wiceprzewodniczący - Jan Zahradil, Geoffrey van Orden, Ryszard Antoni Legutko, Derk Jan Eppink. Z Polski do tej partii należą PiS i Polska jest Najważniejsza.

6. Zjednoczona Lewica Europejska - Nordycka Zielona Lewica (GUE/NGL) - szósta pod względem wielkości frakcja w PE. Gromadzi deputowanych o poglądach: komunistycznych, socjalistycznych i ekosocjalistycznych.

7. Europa Wolności i Demokracji (EFD) - siódma, najmniej liczna frakcja w PE. Jej deputowani to głównie konserwatyści, konserwatywni liberałowie, narodowi konserwatyści, narodowi katolicy i eurosceptycy. Przewodnicząca Gabi Zimmer. Nie ma polskich przedstawicieli. Europa Wolności i Demokracji (EFD) - grupa polityczna w Parlamencie Europejskim VII kadencji, powołana faktycznie 1 lipca 2009. Początkowo liczyła 32 deputowanych, stając się najmniej liczną frakcją w kadencji 2009-2014. EFD powstała po wyborach europejskich z 2009 w związku z rozpadem dwóch dotychczasowych grup - Unii na rzecz Europy Narodów oraz Niepodległości i Demokracji. Połączyła ugrupowania prawicowe, konserwatywne i eurosceptyczne. Partie członkowskie deklarują niechęć wobec traktatu lizbońskiego, akcesu Turcji do UE, a także zjawiska nielegalnej imigracji. Przywództwo w EFD objęli Nigel Farage z UKIP i Francesco Speroni z LN.

10.Znaczenie małych państw w UE.

To jest moja subiektywna odpowiedź na to pytanie.

Podział na małe i duże państwa w UE jest szczególnie wyraźny w sprawach dotyczących reform instytucjonalnych związanych z rolą, składem oraz sposobem podejmowania decyzji w Radzie Ministrów (RM), Komisji Europejskiej oraz Parlamencie Europejskim. Współpraca państw małych w tym zakresie wynika przede wszystkim z obaw przed dominacją w Unii Europejskiej państw dużych, które, ze względu na większy potencjał, mogą forsować rozwiązania, które nie zawsze są korzystne dla całej wspólnoty. Państwa małe tradycyjnie silniej wspierają instytucje o charakterze ponadnarodowym niż międzyrządowym. Dążą do utrzymania zasady równości państw członkowskich UE oraz rozszerzenia stosowania metody wspólnotowej, w której znaczną rolę odgrywają Komisja Europejska i Parlament Europejski.

Traktat z Lizbony również ograniczył rolę i znaczenie małych państw poprzez zmniejszenie roli prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Zmiany instytucjonalne UE prowadziły do zawężenia zakresu spraw zarządzanych przez Prezydencję na płaszczyźnie organizacyjnej oraz merytorycznej. Zapowiadały tym samym ograniczenie skali wpływu Przewodnictwa na program projektu europejskiego. Prezentowane modyfikacje stały się wyrazem woli dużych państw członkowskich UE, wykazujących dążenia do osłabienia roli Prezydencji zwłaszcza na gruncie stosunków zewnętrznych UE. Przewodnictwo państwa w Radzie UE traciło walor strategiczny. Rodziło to niekorzystne konsekwencje szczególnie z punktu widzenia małych państw członkowskich UE.

Obecny kryzys zadłużeniowy już całkowicie zmienił układ sił wewnątrz UE. Małe kraje, głównie te borykające się z problemem niewypłacalności, coraz częściej są stawiane przez gigantów wobec faktów dokonanych. Niemcy i Francja od kilku miesięcy na własną rękę konstruują plan wyprowadzenia wspólnej europejskiej waluty z najgłębszego kryzysu w historii. Mali gracze będą krok po kroku tracić kolejne elementy narodowej suwerenności (przykładem jest chociażby Pakt Fiskalny zaproponowany przez Francję i Niemcy).

11.Propozycje traktatu konstytucyjnego dla państw członkowskich UE.

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (TKE) został przygotowany przez Konwent ds. Przyszłości Europy, któremu przewodniczył wybitny polityk francuski, były Prezydent Francji (1974 ─1981), Valéry Giscard ď Estaigne. Prace  nad Traktatem zakończono w lipcu 2003 r. 18 czerwca 2004 r. dokument został przyjęty  przez Radę Europejską, natomiast 29 października 2004 r. Konstytucję dla Europy podpisali w Rzymie przedstawiciele 25 państw członkowskich Unii Europejskiej.

1.Traktat składał się z Preambuły oraz 4 części: I. (bez nazwy), II. Karta praw podstawowych, III. Polityki i funkcjonowanie Unii, IV. Postanowienia ogólne i końcowe, a także Protokołów, załączników i Aktu Końcowego 2. TKE miał zastąpić wspólnotowe prawo pierwotne (w tym Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską , Traktat o Unii Europejskiej). W dokumencie dokonano podziału kompetencji  na kompetencje Unii Europejskiej, kompetencje państw członkowskich oraz kompetencje dzielone. Celem TKE było takie zreformowanie struktur Unii Europejskiej, aby Wspólnota mogła sprawnie funkcjonować w przyszłości w warunkach pełnej integracji gospodarczej, politycznej i walutowej. Poza tym, dzięki Traktatowi, Unia Europejska miała uzyskać podmiotowość prawną na arenie międzynarodowej i tym samym stać się równorzędnym partnerem dla pozostałych podmiotów prawa międzynarodowego. TKE położył nacisk na wzmocnienie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (powoływał Europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych). Doniosłe znaczenie miały regulacje Traktatu dotyczące zmian w sposobie głosowania w Radzie Unii Europejskiej. Miał być wprowadzony nowy system głosowania w Radzie podwójną większością. Polegał on na tym, że do podjęcia decyzji w Radzie, potrzeba było co najmniej 55 % głosów państw członkowskich Unii (nie mniej niż 15) reprezentujących przynajmniej 65% ludności Unii Europejskiej (art. 25 ustalał, że jeśli Rada działa bez wniosku Komisji lub inicjatywy ministra spraw zagranicznych wymagana jest większość 72%). Propozycja dotycząca głosowania w Radzie była zdecydowanie korzystniejsza dla największych państw europejskich, co spowodowało niezadowolenie wielu członków Wspólnoty, w tym Polski, która zaproponowała pewną istotną modyfikację kryterium demograficznego. Zgodnie z tym, liczba przypadających na każdy kraj głosów miała być wyprowadzana z pierwiastka kwadratowego liczby ich ludności. Rozwiązanie to zmniejszało różnice między poszczególnymi państwami, dając większe szanse mniejszym  członkom Wspólnoty. W przypadku głosowania podwójna większością w Radzie, zaproponowanej przez Konwent Unii Europejskiej, Polska w stosunku do systemu nicejskiego utraciłaby możliwość blokowania niekorzystnych dla siebie decyzji. Zwolennicy Konstytucji europejskiej uważali, że największym problemem przy systemie głosowania podwójną większością jest samo myślenie niektórych państw, w którym górę bierze egoizm narodowy, zaś propozycja przedstawiona przez Konwent brała pod uwagę dobro całej Unii Europejskiej oraz instytucji wspólnotowych.

Do wejścia w życie TKE potrzebna była jego ratyfikacja we wszystkich 25  państwach członkowskich ówczesnej Unii Europejskiej. W zależności od przepisów prawa, które obowiązują w poszczególnych państwach europejskich, ratyfikacji Traktatu dokonywać miały parlamenty krajowe lub obywatele w drodze referendum. Proces ratyfikacji TKE przebiegał początkowo bez zakłóceń. Zakładano, że ratyfikacja zajmie około dwa lata. W większości państw Unii Europejskiej ratyfikacja Traktatu wypadła pozytywnie, problem pojawił się w 2005 r. podczas referendum we Francji i w Holandii. W obu wymienionych państwach ich obywatele odrzucili w referendach propozycję pierwszej w historii Eurokonstytucji. Referenda we Francji (29.V.2005 r.) i Holandii (1.VI. 2005 r.) odbyły się przy stosunkowo wysokiej frekwencji. We Francji wyniosła ona 69,9 %, a w Holandii 62,38. 

Przyjęcie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy stało się niemożliwe na skutek odrzucenia dokumentu przez społeczeństwa Francji i Holandii. Na początku 2006 r. powrócono do sprawy traktatu konstytucyjnego dla Unii Europejskiej. Ówczesny minister spraw wewnętrznych Francji, Nicolas Sarkozy, wysunął propozycję przygotowania nowego, nie budzącego  kontrowersji dokumentu, który bazowałby na odrzuconej propozycji Konwentu Europejskiego. Propozycja francuska spotkała się z zainteresowaniem ze strony Niemiec, które gotowe były poprzeć tę inicjatywę w trakcie zbliżającej się Prezydencji Niemiec w Radzie (I połowa 2007 r.). Obradująca w dn. 21─22 czerwca 2007 r. w Brukseli Rada Unii Europejskiej, zadecydowała o podjęciu prac nad nowym traktatem podczas planowanej  na  lipiec 2007 r. Konferencji Międzyrządowej w Lizbonie (23 lipca 2007 r.). Tekst nowego traktatu został ostatecznie ustalony i zatwierdzony w okresie Prezydencji Portugalskiej (II połowa 2007 r.), podczas szczytu Unii Europejskiej w Lizbonie w dn. 18─19 października 2007 r. Traktat podpisano 13 grudnia 2007 r. w lizbońskim Klasztorze Hieronimitów w obecności Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Hansa─Gerta Pötteringa. Traktat z Lizbony został przyjęty przez Parlament Europejski w dn. 19 lutego 2008 r. Zgodnie z art. 6, Traktat miał wejść w życie 1 stycznia 2009 r.

12.Koncepcje zjednoczeniowe dla Unii Europejskiej.

U podłoża europejskich idei integracyjnych leżały przede wszystkim względy polityczne: potrzeba współdziałania państw przy odbudowie Europy ze zniszczeń wojennych oraz zapobieżenia kolejnym wojnom niszczącym kontynent. Pomysł stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy padł po raz pierwszy z ust Winstona Churchilla.

13.Proces tworzenia Unii Gospodarczo-Walutowej oraz jej funkcjonowanie.

Traktat z Maastricht przewidywał zatem utworzenie Economic and Monetary Union (EMU) w trzech etapach. Przejście do każdego z nich było uwarunkowane osiągnięciem celów faz wcześniejszych. Etap pierwszy (1990-1993) zakładał dokończenie ogólnej liberalizacji przepływów kapitału wewnątrz Wspólnoty i rozpoczęcie procesu konwergencji ekonomicznej ku niskiej inflacji i umiarkowanemu deficytowi budżetowemu. Etap drugi miał przygotować państwa członkowskie do przyjęcia jednolitej waluty przez przeprowadzenie niezbędnych reform instytucjonalnych oraz osiągnięcie zadowalającej zbieżności ich działań gospodarczych. Etap trzeci to okres stopniowego wprowadzania jednolitej waluty.

Etap pierwszy: 1 lipca 1990 - 31 grudnia 1993

Na szczycie w Madrycie w czerwcu 1989 r. Rada Europejska podjęła decyzję, że pierwszy etap rozpocznie się 1 lipca 1990 r. Najważniejsze zadanie w tym stadium miało polegać na wprowadzeniu Jednolitego Rynku opartego na czterech swobodach- swobodnym przepływie osób, towarów, usług i kapitału na terenie EWG. Szczególny nacisk położono na zniesienie wszelkich ograniczeń w przepływie kapitału zarówno wewnątrz Wspólnoty, jak i w relacjach z krajami trzecimi (art. 116 ust. 2 w zw. z art. 56 TWE). Waluty krajów członkowskich miały być na tym etapie objęte na jednakowych zasadach mechanizmem stabilizacji kursów ESW. Dążono również do zacieśnienia współpracy pomiędzy bankami centralnymi. W czasie trwania pierwszego etapu państwa członkowskie miały wprowadzać, jeśli było to konieczne, wieloletnie programy zmierzające do zapewnienia trwałej zbieżności niezbędnej do osiągnięcia unii gospodarczej i walutowej, zwłaszcza w zakresie stabilności cen i zdrowych finansów publicznych (art. 116 ust. 2 lit. a TWE: ex 109e). Konieczne także było wynegocjowanie i ratyfikowanie traktatu zawierającego poprawki do Traktatu Rzymskiego, niezbędne do ustanowienia unii walutowej. Datą zakończenia tego stadium było w praktyce wejście w życie Traktatu z Maastricht w listopadzie 1993 r.

Etap drugi: 1 stycznia 1994 - 31 grudnia 1998

Traktat z Maastricht ustalił termin rozpoczęcia drugiego etapu tworzenia EMU na 1.
stycznia 1994 r. Etap ten miał się zakończyć do końca 1996 r., lub najpóźniej do końca 1998 r. W tym etapie kraje zobowiązały się do koordynacji polityki pieniężnej i makroekonomicznej oraz unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz do zapewnienia niezależności swojego banku centralnego od rządu. 1 stycznia 1994 r. został zamrożony skład kursowy koszyka ECU oraz po rozwiązaniu Komitetu Gubernatorów Banków Centralnych i Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej we Frankfurcie nad Menem utworzono Europejski Instytut Walutowy (European Monetary Institute)- zalążek przyszłego Europejskiego Banku Centralnego. Ustanowienie EIM było najważniejszym przedsięwzięciem instytucjonalnym tego etapu. Głównym zadaniem EIM była kontrola zobowiązań wynikających z drugiego etapu utworzenia Unii, a przede wszystkim:

• umacnianie współpracy między narodowymi bankami centralnymi

• umacnianie koordynacji narodowych polityk pieniężnych oraz dążenie do zapewnienia stabilności cen

• kontrola funkcjonowania Europejskiego Systemu Walutowego

• przygotowanie dokumentów i procedur koniecznych do prowadzenia w EMU jednolitej polityki walutowej

• przygotowanie zasad operacji, które będą podejmowane przez narodowe banki centralne w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych

• przygotowanie emisji banknotów nowego pieniądza.

EIM przejął zadania, a wraz z nimi także aktywa i pasywa Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej. EIM prowadził działania przygotowawcze, aby w przyszłości Europejski System Banków Centralnych mógł sprawnie podjąć realizację swych zadań. EIM nie posiadał żadnych wiążących uprawnień. Mógł on tylko:

• formułować nie mające mocy wiążącej opinie lub zalecenia odnośnie ogólnej orientacji polityki walutowej i polityki kursów walut, jak również związanych z nimi środków wprowadzanych w każdym państwie członkowskim,

• przedkładać opinie lub zalecenia rządom i Radzie UE odnośnie kierunków działań mogących,
  wpływać na wewnętrzną lub zewnętrzną sytuację walutową we Wspólnocie, a zwłaszcza na funkcjonowanie Europejskiego Systemu Walutowego,

• wydawać władzom walutowym państw członkowskich zalecenia odnośnie prowadzenia ich polityki walutowej.

EIM pełnił swoją funkcję do czasu powołania Europejskiego Banku Centralnego, kiedy to uległ rozwiązaniu.
W 1995 r. podczas szczytu w Madrycie wyrażono wolę przejścia do trzeciego etapu EMU począwszy od 1 stycznia 1999 r. Rada Europejska przyjęła Zieloną Księgę dotyczącą problemów przejścia do wspólnej waluty. Ustalono też nazwę przyszłej wspólnej waluty - EURO. Postanowiono, że banknoty będą miały nominały 5, 10, 20, 50, 100, 200 i 500 euro. Będzie też osiem monet, o wartości począwszy od 2 do 1/100 euro (później nadano jej nazwę centa).

Z trzech proponowanych opcji wprowadzenia nowej waluty, Rada Europejska wybrała scenariusz „odniesienia”. Opierał się on na tzw. „masie krytycznej”, tj na szybkim wprowadzeniu jednej waluty przez natychmiastową realizację wystarczającej ilości operacji w euro Scenariusz ten zakładał istnienie okresu przejściowego, którego skutkiem były rozmaite koszty związane z jednoczesnym używaniem walut krajowych i euro. Okres ten nie mógł być zatem zbyt długi, aby nie narażać konsumentów i przedsiębiorstwa na dodatkowe koszty, ale i zarazem nie mógł być zbyt krótki, aby proces wprowadzania jednej waluty był realny z punktu widzenia logistyki.

Kraje UE w protokole dołączonym do Traktatu z Maastricht potwierdziły, że akceptacja przez nie postanowień Traktatu daje nieodwracalny charakter przejściu Wspólnoty w finalne stadium tworzenia EMU, do którego dążyć będą wszystkie państwa.

Przejście do trzeciego etapu uzależniono od tempa dostosowania gospodarek krajów UE do wymogów dotyczących sytuacji ekonomicznej, określonych w Traktacie z Maastricht. W Protokole do Traktatu z Maastricht ustalono pięć kryteriów, warunkujących uczestnictwo w trzeciej fazie EMU:

• Kryterium stabilności cen: średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym ocenę gotowości do EMU nie może przekraczać średniego wskaźnika inflacji odnotowanego w tym samym czasie w trzech krajach o najniższej dynamice cen więcej niż o 1,5 pkt. procentowego

• Kryterium deficytu budżetowego: udział deficytu sektora rządowego w produkcie krajowym brutto (PKB) mierzonym w cenach rynkowych, w roku poprzedzającym ocenę gotowości do EMU, nie powinien przekraczać 3 proc.

• Kryterium długu publicznego: udział zadłużenia publicznego w PKB w roku poprzedzającym ocenę nie powinien przekraczać 60 proc.

• Kryterium stóp procentowych: średnia nominalna, długookresowa stopa procentowa w roku poprzedzającym ocenę nie powinna być wyższa o więcej niż 2 pkt. proc. od średniej stopy procentowej w trzech krajach o najniższym poziomie inflacji

• Kryterium udziału w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego: kraj aspirujący do przystąpienia do trzeciej fazy EMU powinien być przynajmniej przez dwa lata poprzedzające badanie członkiem Europejskiego Systemu Walutowego i respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego.

Pogorszenie koniunktury gospodarczej, jakie wkrótce nastąpiło, podważyło cały proces konwergencji ekonomicznej i monetarnej. W warunkach recesji wzrost wydatków publicznych nie mógł być w pełni skompensowany wyższymi wpływami do budżetu. Pozostała w zasadzie jedyna możliwość, jaką były wyższe deficyty budżetowe. W grudniu 1996 r. w Dublinie, Rada Europejska przyjęła Pakt na rzecz Stabilności i Rozwoju, będący swoistym kodeksem postępowania w zakresie spełniania budżetowego kryterium zbieżności. Pakt ten miał zapewnić dyscyplinę fiskalną i stabilność cen na terenie Unii Gospodarczej i Walutowej. Zgodnie z jego postanowieniami w normalnych warunkach deficyty budżetowe powinny być zrównoważone, a w okresie złej koniunktury nie mogą przekraczać 3 % PKB. W przypadku gdy deficyt budżetowy zostanie uznany za zbyt wysoki, państwo karane jest sankcjami ze strony Rady Europejskiej. Kara polega na obowiązku złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego. Jeżeli dany kraj w ciągu dwóch lat nie zlikwiduje nadmiernego deficytu, depozyt przemienia się w karę finansową, której wysokość zawarta jest w przedziale 0,2 do 0,5 % PKB w zależności od skali przekroczenia granicy 3 % PKB.

 Ostatnia część tej fazy tzw. interim period (maj-grudzień 1998 r.) miała obejmować ustalenie listy krajów zakwalifikowanych do EMU, określenie nieodwołalnych kursów wymiany oraz utworzenie Europejskiego Banku Centralnego.

Istotne postanowienie stanowiło, że jeżeli do końca 1997 r. nie zostanie ustalona data rozpoczęcia trzeciego etapu tworzenia Unii Walutowej, to etap ten rozpocznie się 1 stycznia 1999 r., bez względu na liczbę państw gotowych do wejścia do Unii. Rada Europejska miała za zadanie do 1 lipca 1998 r. określić, które kraje zostaną członkami Unii Walutowej. Kwalifikacja krajów do udziału w EMU została zaplanowana na wczesną wiosnę 1998 r. Komisja Europejska zarekomendowała w marcu tego roku 11 krajów, które spełniły kryteria konwergencji: Austrię, Belgię, Finlandię, Francję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię i Włochy. W pierwszym etapie do EMU nie przystąpiły: Grecja, Dania, Wielka Brytania, i Szwecja. Wobec Wielkiej Brytanii i Danii zastosowano specjalne ustępstwa, które były konieczne, aby Traktat został ratyfikowany przez te państwa. Wielka Brytania nie zgadzała się na oddanie uprawnień do prowadzenia polityki pieniężnej na rzecz ESBC, dlatego uzyskała możliwość rezygnacji z wejścia do Unii Walutowej. W przypadku Dani wejście do takiej Unii uniemożliwił wynik referendum. Pozostałe dwa państwa Grecja i Szwecja nie wypełniły kryteriów Traktatu. Jednak już po dwóch latach, 1 stycznia 2001 r. Grecja została dwunastym członkiem Unii.

Etap trzeci: jednolita waluta

Trzeci etap EMU rozpoczął się, zgodnie z planem, 1 stycznia 1999 r. i trwał do 31 grudnia 2001 r. Z początkiem 1999 r. rozpoczął działalność Europejski Bank Centralny emitujący własną walutę-euro. ECU przestała istnieć (zastąpiona przez euro w stosunku 1:1). Nastąpiło nieodwołalne usztywnienie kursów centralnych walut wobec euro, a w konsekwencji także i wobec siebie. 1 stycznia 1999 r. euro stało się prawnym środkiem płatniczym na terenie krajów EMU.

Należy przy tym zaznaczyć, że krajowe banki centralne nie zniknęły z chwilą pojawienia się EBC. Stały się częścią tzw. Eurosystemu. Nie mogą jednak podejmować decyzji dotyczących polityki pieniężnej czy kursów walutowych, ich zadaniem stało się wdrażanie decyzji EBC. Zachowały swoje uprawnienia dotyczące nadzoru bankowego. Zgodnie z rezolucją Rady Europejskiej w Amsterdamie (1997 r.) ESW i jego mechanizm kursowy zostały zastąpione nowym mechanizmem (ERM 2), wiążącym z euro waluty państw członkowskich nie należących do strefy euro. Udział w ERM 2 jest dobrowolny.

W okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2002 r. waluty narodowe pozostały w obiegu. Istniała prawna równorzędność walut narodowych i euro. 1 stycznia 2002 r. zostały wprowadzone do obiegu banknoty i monety euro. 1 lipca 2002 r. nastąpiło wycofanie z obiegu banknotów i walut narodowych.
Wspólna polityka pieniężna a polityki gospodarcze państw członkowskich EMU

Traktat nie przewidywał prowadzenia w Unii wspólnej polityki gospodarczej. Kraje UE zobowiązały się jednak do uznania realizowanej polityki gospodarczej za przedmiot wspólnego zainteresowania i do jej koordynacji. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rada UE sporządza projekt ogólnych wytycznych, co do polityk gospodarczych państw członkowskich i Wspólnoty oraz składa sprawozdanie Radzie Europejskiej. Rada Europejska działając na podstawie sprawozdania Rady UE, opracowuje ogólne wytyczne dotyczące polityki gospodarczej. Aby zapewnić koordynację polityk gospodarczych i trwałą zbieżność działań gospodarczych państw członkowskich, Rada UE, na podstawie sprawozdań przedłożonych przez Komisję, nadzoruje rozwój gospodarczy w każdym państwie członkowskim i we Wspólnocie oraz zgodność polityk gospodarczych z ogólnymi wytycznymi, a także regularnie dokonuje wszechstronnej oceny poszczególnych państw. Rada UE, działając na zlecenie Komisji, może kierować zalecenia pod adresem krajów, których polityka jest niezgodna z określonymi wytycznymi lub stanowi zagrożenie dla funkcjonowania EMU. Rada UE może także zadecydować o podaniu swoich zaleceń do wiadomości publicznej.

Wiele miejsca w Traktacie poświęcono polityce budżetowej. Wprowadzono zakaz kredytowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki centralne instytucji lub organów Wspólnoty, władz centralnych, regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, instytucji lub przedsiębiorstw publicznych państw członkowskich. Oznacza to więc uniemożliwienie finansowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki centralne deficytu budżetu UE oraz deficytów narodowych. Komisja kontroluje zmiany sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego w państwach członkowskich, badając czy nie dochodzi do rażących błędów.

Jeżeli państwo członkowskie nie spełnia wymagań postawionych przez oba kryteria lub jedno z nich, Komisja przygotowuje sprawozdanie. W sprawozdaniu tym Komisja uwzględnia wszelkie istotne czynniki, łącznie ze średniookresową sytuacją gospodarczo - budżetową państwa członkowskiego. Następnie przekazuje swoja opinię Radzie UE, która po zapoznaniu się z raportem podejmuje decyzję o tym czy deficyt jest nadmierny. W sytuacji gdy polityka gospodarcza jest niezgodna z ogólnymi wytycznymi lub deficyt i dług publiczny zostaną uznane za nadmierne, Rada UE wydaje danemu państwu zalecenia, mające na celu poprawę sytuacji w określonym terminie. Jeżeli kraj nie dostosuje się do zaleceń, Rada UE działając na zlecenie Komisji może podać je do wiadomości publicznej, a gdy i to nie pomaga, zastosować jeden lub kilka z następujących środków:

• zażądać od kraju opublikowania dodatkowych informacji, określonych przez Radę UE, przed emisją obligacji i papierów wartościowych

• zwrócić się do Europejskiego Banku Inwestycyjnego o zrewidowanie polityki pożyczkowej względem tego kraju

• zażądać od danego państwa złożenia nieoprocentowanego depozytu w odpowiedniej wysokości na rzecz Wspólnoty, do czasu, gdy zdaniem Wspólnoty, nadmierny deficyt zostanie skorygowany

• nałożyć kary w odpowiedniej wysokości

Jeżeli Rada UE poda zalecenia do wiadomości publicznej, to natychmiast po stwierdzeniu poprawy sytuacji, wydaje publiczne oświadczenie o tym, że nadmierny deficyt w danym państwie przestał istnieć.

14.Droga Polski do Unii Europejskiej.

Przełom polityczny u progu lat dziewięćdziesiątych otworzył Polsce drogę do ustrojowej transformacji oraz podjęcia fundamentalnych zmian systemu gospodarczego i społecznego. Wiodącym wyznacznikiem dokonywanych przemian i przekształceń stała się integracja europejska i perspektywa członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Przyjęcie zasad gospodarki rynkowej i włączenie kraju do zachodnich struktur gospodarczych uznane zostało za najskuteczniejszą drogę do nadrobienia zapóźnień rozwojowych i technologicznych oraz jedną z najistotniejszych przesłanek trwałego rozwoju gospodarczego. Oficjalne nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) nastąpiło we wrześniu 1988 roku. Polska rozpoczęła negocjacje z EWG w sprawie umowy o handlu oraz współpracy gospodarczej, którą podpisano ostatecznie w Warszawie 19 września 1989 roku. Była to niepreferencyjna umowa zawierająca klauzulę najwyższego uprzywilejowania dla obu stron. Przewidywała ona stopniowe znoszenie ograniczeń ilościowych nakładanych przez Wspólnoty w stosunku do importu towarów pochodzących z Polski, aż do ich całkowitego wyeliminowania w 1994 roku. W skutek realizacji umowy już w 1990 roku państwa członkowskie Wspólnot stały się głównym partnerem handlowym Polski.
W lipcu 1989 roku utworzono Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polskiej przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli. Niecały rok później, 25 maja 1990 roku, Polska złożył w Brukseli oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Konsekwencją tego było powołanie 26 stycznia 1991 roku Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej działającego w Urzędzie Rady Ministrów. Rezultatem prowadzonych od grudnia 1990 roku dwustronnych rozmów stał się wynegocjowany Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, zwany Układem Europejskim. Układ ten, podpisany wraz z Umową Przejściową 16 grudnia 1991 roku, zapewnił płaszczyzną dialogu politycznego oraz umożliwił rozwój handlu i stosunków gospodarczych między stronami. Układ wszedł w życie 1 lutego 1994 roku. Przełomowe znaczenie miała polityczna decyzja Rady Europejskiej na szczycie w Kopenhadze w dniach 21-22 czerwca 1993 roku. Stworzyła ona możliwość przystąpienia państw Europy Środkowej i Wschodniej do Unii po spełnieniu przez nie warunków politycznych i ekonomicznych wymaganych do uzyskania członkowstwa. Warunki te, zwane również kryteriami kopenhaskimi, obejmowały:
1. osiągnięcie przez państwo kandydujące stabilności instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, respektowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości narodowych;
2. istnienie sprawnej gospodarki rynkowej, jak również zdolność przeciwstawienia się presji konkurencji oraz siłom rynkowym działającym wewnątrz Unii;
3. zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z członkowstwa, szczególnie zaś realizacji celów Unii Politycznej, Gospodarczej i Walutowej
Formalnym potwierdzeniem polskich dążeń do uzyskania członkowstwa w Unii Europejskiej było złożenie przez Ministra Spraw Zagranicznych RP w dniu 8 kwietnia 1994 roku w Atenach oficjalnego wniosku w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Konsekwencją ustaleń kopenhaskich było przyjęcie w grudniu 1994 r. strategii przedczłonkowskiej, w której Unia wyraziła wolę intensyfikacji i poszukiwania nowych form współpracy z państwami stowarzyszonymi w ramach tzw. dialogu strukturalnego. Rada zobowiązała Komisję Europejską do sporządzania corocznych raportów na temat realizacji strategii przedczłonkowskiej, a także do przedstawienia analizy na temat rozszerzenia Unii. Harmonogram został zaakceptowany przez Radę Ministrów RP w dniu 15 lipca 1997 roku. Instytucją odpowiedzialną w Polsce za proces integracji europejskiej stał się Komitet Integracji Europejskiej, ciało ministerialne powołane do życia na mocy ustawy przyjętej przez parlament 8 sierpnia 1996 roku. Równocześnie zniesiono urząd Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej. Kolejnym krokiem w przygotowaniu procesu akcesyjnego było przyjęcie przez Radę Ministrów RP 28 stycznia 1997 roku Narodowej Strategii Integracyjnej (NSI) - dokumentu systematyzującego dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne i określające zadania dostosowawcze w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkowstwo.
Realizując strategię przedczłonkowską Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej powołał na początku marca 1997 roku zespół zajmujący się przygotowaniem dokumentacji na potrzeby negocjacji o członkowstwo Polski w Unii Europejskiej, a w lipcu 1997 roku został utworzony Międzyresortowy Zespól do Spraw Przygotowania Negocjacji Akcesyjnych z Unią Europejską. 3 czerwca 1997 roku Rada Ministrów RP przyjęła Harmonogram Działań Implementacyjnych Narodowej Strategii Integracji, który określił podstawowe zadania oraz odpowiedzialne za ich wprowadzenie w życie instytucje, a także terminy realizacji tych zadań. Działania podejmowane w 1997 roku po stronie Unii Europejskiej dość precyzyjnie wyznaczały prawne i czasowe ramy przyjęcia nowych członków. Opinia dotycząca Polski podkreślała głębokie transformacje systemowe i gospodarcze, których rezultatem jest znaczący wzrost gospodarczy, postęp społeczny oraz wyraźne zbliżenie się Polski do standardów obowiązujących w UE. Jednocześnie Komisja wskazała na dziedziny, w których dostosowania do rozwiązań wspólnotowych wymagają kontynuowania reform i podjęcia dalszych prac.

Rada Europejska na posiedzeniu w Luksemburgu w lutym 1998 roku przyjęła wzmocnioną strategię przedakcesyjną, której celem było udzielanie państwom stowarzyszonym praktycznej i finansowej pomocy we wprowadzeniu reform koniecznych do uzyskania członkowstwa w UE. Elementem wzmocnionej strategii przedakcesyjnej był unijny program Partnerstwo dla członkowstwa, zawierający priorytetową listę dostosowań krótko- i średniookresowych, corocznie aktualizowanych oraz ramy wsparcia finansowego w ich wdrażaniu. Mając świadomość ogromu prac pozostających do wykonania w związku z przyszłym członkowstwem Polski w UE 28 czerwca 1998 roku Rada Ministrów RP przyjęła Narodowy Program Przygotowania do Członkowstwa w Unii Europejskiej (NPPC). Dokument ten wyznacza kierunek koniecznych działań dostosowawczych oraz określa harmonogram ich realizacji w latach 1998 - 2002 . Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się 31 marca 1998 roku w trakcie spotkania Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej z udziałem MSZ Bronisława Geremka otwierającej negocjacje z Polską. Rozwiązania instytucjonalne przygotowujące Unię Europejską do rozszerzenia zostały określone w Traktacie z Nicei, który został przyjęty w trakcie szczytu UE w Nicei w 2000 roku, a wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Dalszych zmian instytucji dokonała Konferencja Międzyrządowa, która zakończyła się 2004 roku. W celu przyspieszenia dostosowań w zakresie przyjmowania i implementacji acquis communautaire Sejm RP zdecydował o przyjęciu szybkiej ścieżki legislacyjnej dla ustaw związanych z integracją. 15 listopada 2001 roku przyjęto Europejską Strategię Rządu RP, w której potwierdzono determinację do zakończenia rokowań z Unią Europejską w 2002 roku i uzyskania członkowstwa w 2004 roku. Negocjacje akcesyjne zakończyły się na szczycie w Kopenhadze, 13 grudnia 2002 roku. Traktat Akcesyjny, określający warunki przystąpienia Polski, został podpisany 16 kwietnia 2003 roku w Atenach. Jest on umową międzynarodową, zawartą przez dotychczasowe kraje UE z nowymi krajami członkowskimi. Zawiera on między innymi:
• opis praw i obowiązków nowych członków UE;
• zasady poszerzania organów UE o przedstawicieli nowych państw i nowe zasady funkcjonowania tych organów;
• szczegółową charakterystykę ustaleń zawartych w toku negocjacji członkowskich dotyczących poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego;
• wykaz aktów prawnych obejmujących nowe kraje członkowskie wraz ze zmianami, jakie zostaną wprowadzone do tych aktów w wyniku poszerzenia Unii;
• wspólne deklaracje wszystkich „starych” i „nowych” państw UE dotyczące Jednej Europy oraz Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich;
• wspólne deklaracje dotychczasowych państw członkowskich UE;
• deklaracje Komisji Europejskiej;
• deklaracje poszczególnych państw - nowych członków UE;
• opis procedur decyzyjnych w okresie podpisania traktatu do dnia rozszerzenia Unii.
Polska, oprócz kilka deklaracji dotyczących spraw gospodarczych, zapewniła sobie włączenie do traktatu deklaracji w sprawie moralności publicznej.
Był to przedostatni etap procedury przystępowania nowych państw do Unii. Następnie, zarówno w państwach przystępujących do UE, jak i państwach członkowskich, rozpoczęły się procedury ratyfikacji Traktatu. Społeczeństwa większości państw przystępujących wypowiedziały się na temat warunków akcesji w drodze referendów.
W Polsce referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii odbyło się 7 - 8 czerwca 2003 roku. W referendum wzięło udział 55,85% Polaków, 77,45% z nich opowiedziało się za przystąpieniem Polski do UE, a 22,55% było przeciwnych temu. 22 lipca 2003 roku Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski ratyfikował Traktat Akcesyjny, a 1 maja 2004 roku Polska stała się państwem członkowskim UE. Uroczyste przyjęcie państw do UE odbyło się w Dublinie, gdzie nasz kraj reprezentował Prezydent Aleksander Kwaśniewski i Premier Leszek Miller. Już w czerwcu 2004 roku Polacy wybierali do Parlamentu Europejskiego 54 eurodeputowanych.

W skrócie

→ 1 lutego 1994 wszedł w życie Układ Europejski.

→ 8 kwietnia 1994 Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE.

→ 3 maja 1994 została opublikowana tzw. Biała Księga pt. ?Przygotowanie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z Rynkiem Wewnętrznym Unii Europejskiej".

→ 28 stycznia 1997 Rada Ministrów przyjęła i przekazała do Sejmu dokument pt. „Narodowa Strategia Integracji". Założono w nim, że negocjacje członkowskie rozpoczną się na początku 1998 roku i mogą zakończyć się przed rokiem 2000. Końcowym etapem będzie ratyfikacja traktatu akcesyjnego przez Polskę, państwa członkowskie Unii i Parlament Europejski.

→ 16 lipca 1997 Komisja Europejska ogłosiła w AGENDZIE 2000 pozytywną opinię na temat polskiego wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej.

→ 31 marca 1998 rozpoczęły się negocjacje o członkostwo Polski w Unii Europejskiej (I posiedzenie Konferencji Międzyrządowej otwierające negocjacje z sześcioma państwami stowarzyszonymi).

→ 10 listopada 1998 otwarto w Brukseli właściwe negocjacje w siedmiu pierwszych dziedzinach (II posiedzenie Konferencji Międzyrządowej RP - UE).

→ 11 grudnia 1998 Polska złożyła 5 kolejnych stanowisk negocjacyjnych (prawo spółek, ochrona konsumenta i zdrowia, stosunki zewnętrzne, statystyka oraz unia celna).

Rozpoczął się okres ciężkich indywidualnych negocjacji z Brukselą, przeglądania różnic w prawie między Unią a państwami kandydującymi, określania czasu, w jakim należy dostosować kolejne dziedziny gospodarki do wymogów krajów piętnastki i wolnego rynku.

→ 29 stycznia 1999 nastąpiło przekazanie przez Polskę stanowisk negocjacyjnych (swobodny przepływ towarów, polityka konkurencji, Unia Gospodarcza i Walutowa rybołówstwa, statystyki, telekomunikacji i technologii informacyjnych, polityki przemysłowej oraz ochrony konsumentów i zdrowia, polityka socjalna i zatrudnienie oraz energia, swoboda przepływu kapitału, usług, osób oraz polityka transportowa, obszar kontroli finansowej, ochrona środowiska oraz wymiar sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, podatków, polityki regionalnej oraz budżetu i finansów oraz rolnictwa).

→ 24 lipca 2001 r. ukazał się rządowy raport o kosztach integracji europejskiej, w którym przedstawiono bilans zysków i strat (korzyści i kosztów) członkostwa Polski w UE.

→ 22 sierpnia 2001 r. Liderzy największych partii politycznych w Polsce podpisali „Pakt na rzecz integracji", zobowiązujący liczące się siły polityczne do współdziałania ponad podziałami, w celu wynegocjowania korzystnego traktatu akcesyjnego i uzyskania dla niego społecznego poparcia w referendum.

→ 13 listopada 2001 r. W Strasburgu Komisja Europejska przedstawiła dokument „Strategia rozszerzenia Unii Europejskiej”. Pojawił się w nim kalendarz rozszerzenia Unii z datą docelową dla Polski - 2004 r.

→ 30 stycznia 2002 r. Komisja Europejska przedstawiła w Brukseli propozycje rozdziału środków finansowych dla Polski i pozostałych krajów kandydujących w pierwszym etapie ich członkostwa w latach 2004-2006.

→ 31 grudnia 2002 r. Zakończenia negocjacji i ogłoszenie gotowości Polski do przystąpienia do Unii Europejskiej.

→ czerwiec 2003 r. Referendum narodowe w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, w którym większość obywateli wyraziła chęć przystąpienia Polski do Wspólnoty.

→ 1 maja 2004 r. Polska zostaje pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej.

→ Czerwiec 2004 r. Wybory do Parlamentu Europejskiego

15.Finanse UE.

Działania i projekty finansowane z budżetu UE są odzwierciedleniem priorytetów wyznaczonych na daną chwilę przez kraje UE. Szereguje się je według obszernych kategorii wydatków i 31 różnych obszarów polityki. Z budżetu UE finansowane są działania i projekty w tych dziedzinach polityki, w których wszystkie kraje UE zgodziły się działać na poziomie Unii.

Poniżej % wydatków UE (średnio w latach 2007-2013)

44,2% konkurencyjność i spójność

43% zasoby naturalne - rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, środowisko i rybołówstwo

1,2% obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość

5,7% UE na arenie międzynarodowej

5,9% inne, w tym koszty administracyjne.

UE posiada zasoby własne, z których finansuje swoje wydatki. Z prawnego punktu widzenia środki te należą do Unii. Państwa członkowskie gromadzą je w jej imieniu i przekazują do unijnego budżetu. Dzielą się one na 3 rodzaje -

- tradycyjne zasoby własne - pochodzą głównie z opłat celnych pobieranych od towarów sprowadzanych z krajów nienależących do UE. Przynoszą w przybliżeniu 15% całkowitego dochodu.

- środki pochodzące z podatku od wartości dodanej (VAT) w postaci jednakowej stawki procentowej stosowanej do ujednoliconej wartości dochodów z tytułu VAT osiąganych przez każde państwo członkowskie. Środki uzyskane w ten sposób stanowią 15% całkowitych dochodów.

- środki uzależnione od dochodu narodowego brutto (DNB) to jednolita stawka procentowa (0,73%) stosowana do DNB każdego państwa członkowskiego. Jest to obecnie największe źródło środków finansowych UE, stanowiące około 69% całkowitej wartości dochodów.

Do budżetu wpływają też inne dochody, takie jak Podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji UE, składki wpłacane przez państwa spoza UE na niektóre programy unijne oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów. Tego rodzaju środki stanowią łącznie około 1% budżetu.

Wielkość budżetu i wydatków UE ograniczają -

- traktaty - nie zezwala się na deficyt w budżecie UE, co oznacza, że wszystkie wydatki należy pokryć z dochodów,

- limit maksymalnych wydatków uzgodnionych przez rządy i parlamenty państw członkowskich, określany także jako pułap zasobów własnych, obecnie ustalony na poziomie 1,24% DNB w UE dla płatności z budżetu UE. Odpowiada to w przybliżeniu kwocie 293 euro na jednego mieszkańca UE.

- ramy finansowe uzgodnione przez Parlament Europejski, Radę Ministrów i Komisje Europejską, które pozwalają na kontrolowanie zmian sytuacji budżetowej według poszczególnych kategorii wydatków w ustalonej perspektywie czasowej.

• Decyzje budżetowe

Decyzje budżetowe w UE na wszystkich etapach zapadają w sposób demokratyczny. Roczny budżet wymaga nie tylko zatwierdzenia ze strony PE i Rady, prawie wszystkie działania wspólnotowe muszą być poprzedzone odpowiednimi przepisami prawa wspólnotowego. Ma formę prawnego aktu upoważniającego, czyli podstawy prawnej, proponowanej przez Komisję i zatwierdzonej przez organ prawodawczy - samą Radę Ministrów - albo jak często bywa - Radę i Parlament. Na początku drogi wszystkie trzy instytucje zawierają wiążące porozumienie, w którym zobowiązują się do zachowania dyscypliny budżetowej, długoterminowego planowania i ścisłej współpracy przy budżetach rocznych. Częścią takiego porozumienia są wieloletnie ramy finansowe, w których określa się górne granice rocznych wydatków w poszczególnych pozycjach budżetowych. Ustanowiona w unijnych traktatach procedura budżetowa trwa od 1 września do 31 grudnia. Wydatki budżetowe dzielą się na dwa rodzaje: wydatki obowiązkowe i nieobowiązkowe. Ostateczny głos w kwestii wydatków obowiązkowych ma Rada Ministrów, tak w kwestii nieobowiązkowych - Parlament.

• Procedura budżetowa

KOMISJA - wstępny projekt budżetu w kwietniu lub maju

RADA - projekt budżetu w lipcu (większość kwalifikowana)

PARLAMENT - 1 czytanie projektu budżetu w październiku

Poprawki wydatki nieobowiązkowe Proponowane zmiany w wydatkach obowiązkowych

RADA 2. czytanie poprawek/zmian

TAK NIE TAK NIE

Większość kwalifikowana Większość kwalifikowana

(ustala Rada)

Parlament 2. Czytanie - wydatki nieobowiązkowe w grudniu

TAK NIE

Przegłosowana kwota i uwagi 1. Czytanie i nowa kwota (większość członków + 3/5 głosów)

Budżet może odrzucić większość członków lub większość 2/3 głosów.

_______________________________________________________________________________

Ostateczna odpowiedzialność za wykonanie budżetu spoczywa na Komisji Europejskiej. W praktyce lwia część unijnych funduszy (około 76%) jest wydawana w ramach tak zwanego zarządzania dzielonego. W tym przypadku to władze państw członkowskich, a nie Komisja, odpowiadają za zarządzanie wydatkami. Wprowadzono cały zestaw mechanizmów kontrolnych, które mają pomóc w tym, by zarządzanie to było prawidłowe i zgodne z obowiązującymi przepisami. Komisja musi odzyskiwać kwoty, które wypłacono niesłusznie, czy to w wyniku błędu, nieprawidłowości, czy celowego oszustwa. Państwa członkowskie są jednak na równi z nią odpowiedzialne za ochronę interesów finansowych Unii. Dlatego działają we współpracy z Komisją i OLAF-em (Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych), który prowadzi dochodzenia w sprawach potencjalnych oszustw i pomaga w opracowywaniu unijnych przepisów w tej dziedzinie.

Budżet zadaniowy - Aby wydatki budżetowe były bardziej jawne, tzn. aby wiadomo było, jakim służą celom, ile pieniędzy przeznacza się na każdy z nich i ile osób pracuje nad ich osiągnięciem, budżet

UE podzielono na trzydzieści jeden obszarów polityki.

Co miesiąc na swojej stronie internetowej Komisja zamieszcza informacje o stanie wykonania budżetu. Ze sprawozdań tych widać, jak faktycznie wydaje się pieniądze. Informacje dotyczą każdego działu budżetu i każdego obszaru polityki. Komisja publikuje także roczne sprawozdania finansowe Wspólnot Europejskich, które obejmują między innymi skonsolidowane sprawozdania z wykonania budżetu i saldo końcowe.

16.Polityka regionalna Unii Europejskiej.

Historia polityki regionalnej

1957 - polityka regionalna ma swoje początki w traktacie rzymskim ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą.

1968 - utworzona zostaje Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej w Komisji Europejskiej.

1975 - utworzony zostaje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

1988 - w celu dostosowania funduszy strukturalnych po przystąpieniu Grecji (1981), Hiszpanii i Portugalii (1986), zintegrowano je w ramach nadrzędnej polityki spójności, której głównymi zasadami są:

- skupianie się na regionach najbiedniejszych i najbardziej zapóźnionych

- wieloletnie programowanie

- strategiczne ukierunkowanie inwestycji

- zaangażowanie partnerów regionalnych i lokalnych

Budżet: 64 miliardy ECU

• - traktat z Maastricht wprowadził trzy nowości:

- Fundusz Spójności

- Komitet Regionów

- zasada pomocniczości

1993 - stworzony zostaje Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa

1994-99 - podwojono środki na fundusze strukturalne i spójności, które osiągnęły poziom jednej trzeciej budżetu UE.

1995 - dodano specjalny cel służący wsparciu słabo zaludnionych regionów Finlandii i Szwecji.

Budżet: 168 miliardów ECU

2000 - w ramach „strategii lizbońskiej” priorytety UE przesunięto w kierunku wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i innowacji. Aby uwzględnić te zmiany, odpowiednio dostosowano priorytety polityki spójności.

2000-04 - instrumenty pomocy przedakcesyjnej umożliwiły państwom oczekującym na przystąpienie do UE dostęp do środków finansowych i know-how.

2004 - do UE przystąpiło dziesięć nowych państw (co spowodowało wzrost ludności UE o 20 %, przy wzroście PKB jedynie o 5 %).

Budżet: 213 miliardów EUR dla dotychczasowych państw członkowskich; 22 miliardów EUR dla nowych państw członkowskich (2004-06)

2007 - 2013

Budżet: 347 miliardów EUR (z czego 25 % przeznaczono na badania i innowacje, a 30 % na infrastrukturę ochrony środowiska i środki przeciwdziałania zmianom klimatu)

• uproszczono przepisy i struktury

• kluczowymi elementami reformy są nacisk na przejrzystość i komunikację oraz jeszcze większe skupienie się na wzroście gospodarczym i zatrudnieniu

• Główne dziedziny inwestycji

- Finansowanie w ramach polityki spójności EU wspiera projekty w szerokim zakresie obszarów.

Priorytety tematyczne zostały wyznaczone w: wytycznych Wspólnoty dotyczących spójności na lata 2007-2013, rozporządzeniu ogólnym, poszczególnych rozporządzeniach w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spójności oraz krajowych strategicznych ramach odniesienia i programach operacyjnych zatwierdzonych przez każde państwo członkowskie.

Główne obszary działań obejmują:

• Badania i innowacje

• Społeczeństwo informacyjne

• Wspieranie przedsiębiorstw i pracowników

• Transport

• Energia

• Zmiany środowiskowe i klimatyczne

• Zdrowie

• Kultura

• Turystyka

• Zatrudnienie

• Integracja społeczna

• Edukacja i szkolenia

Tematy te przyczyniają się do realizacji celów strategii Europa 2020 w zakresie promowania inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Finansowanie w ramach polityki spójności UE pomaga wspierać wdrażanie polityk UE w wymienionych obszarach.

Cel

Unijna polityka regionalna jest polityką inwestycyjną. Wspiera one tworzenie miejsc pracy, konkurencyjność, wzrost gospodarczy, poprawę jakości życia oraz zrównoważony rozwój. Inwestycje w tych dziedzinach przyczyniają się do realizacji strategii „Europa 2020”.

Polityka regionalna jest również wyrazem solidarności UE z krajami mniej rozwiniętymi. Środki kierowane są do tych obszarów i sektorów, w których można najwięcej zdziałać.
Celem polityki regionalnej jest zmniejszenie znaczących różnic gospodarczych, społecznych i terytorialnych, które nadal istnieją w Europie. Różnice te są niezgodne z podstawowymi zasadami Unii Europejskiej, w tym z jednolitym rynkiem i wspólną walutą - euro.

W latach 2007−2013 UE zainwestuje w regionach Europy kwotę o łącznej wartości 347 mld euro.

W okresie 2007-13 polityka spójności skupia się na trzech głównych celach:

Konwergencja - solidarność regionów

Cel zakłada ograniczenie dysproporcji regionalnych w Europie poprzez pomoc tym regionom, których produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca wynosi mniej niż 75 % PKB UE, tak aby mogły one dogonić regiony zamożniejsze.

Niektóre regiony UE wyznaczone przed dwoma ostatnimi rozszerzeniami UE znajdują się obecnie powyżej progu 75 % po prostu dlatego, że średnia wartość PKB dla UE spadła wraz z przyjęciem najmłodszych państw członkowskich. Regiony te wciąż potrzebują pomocy w ramach polityki spójności, więc teraz, do 2013 r., otrzymują wsparcie „stopniowo znoszone (objęte mechanizmem phasing-out)”.

Liczba zainteresowanych regionów: 99
Liczba zainteresowanych europejczyków: 170 milionów
Kwota całkowita: 283,3 miliardów EUR (81,5 % całkowitego budżetu)
Rodzaj finansowanych projektów: poprawa podstawowej infrastruktury, pomoc przedsiębiorstwom, uzdatnianie wody i oczyszczanie ścieków, szybkie łącza internetowe, szkolenia, tworzenie miejsc pracy itp.

Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie

Cel zakłada tworzenie miejsc pracy poprzez promowanie konkurencyjności i zwiększanie atrakcyjności zainteresowanych regionów dla firm i inwestorów.

Cel ten obejmuje wszystkie regiony w Europie nieobjęte celem „Konwergencja”. Innymi słowy, cel zakłada

• pomaganie bogatszym regionom w osiąganiu jeszcze lepszych wyników celem stworzenia efektu domina w całej UE,

• sprzyjanie bardziej zrównoważonemu rozwojowi w tych regionach poprzez wyeliminowanie wszelkich pozostałych obszarów ubóstwa.

Niektóre regiony, które znajdowały się wcześniej poniżej progu 75 %, co kwalifikowałoby je do włączenia do grupy „Konwergencji”, otrzymują dodatkowe finansowanie, aby pomóc im w „stopniowym dojściu” do nowego celu.

Liczba zainteresowanych regionów: 172
Liczba zainteresowanych europejczyków: 330 milionów
Kwota całkowita: 55 miliardów EUR (16 % całkowitego budżetu)
Rodzaj finansowanych projektów: rozwój czystego transportu, wsparcie dla ośrodków badawczych, uniwersytetów, małych firm i nowych przedsiębiorstw, szkolenia, tworzenie miejsc pracy itp.

Europejska współpraca terytorialna

Cel zakłada zachęcanie do współpracy transgranicznej - tak między państwami, jak i między regionami - której nie udałoby się realizować bez pomocy ze strony polityki spójności. Pod względem finansowym kwoty te są nieistotne w porównaniu z dwoma pozostałymi celami, jednak wiele państw i regionów chce, aby to się zmieniło w przyszłości.

Liczba zainteresowanych regionów: wszystkie
Liczba zainteresowanych europejczyków: 500 milionów
Kwota całkowita: 8,7 miliarda EUR (2,5 % całkowitego budżetu)
Rodzaj finansowanych projektów: wspólne zarządzanie zasobami naturalnymi, ochrona przed ryzykiem, poprawa połączeń transportowych, tworzenie sieci uniwersytetów, instytutów badawczych itp.

Które fundusze wspierają konkretne cele?

Fundusze te przyczyniają się na przykład do poprawy transportu i infrastruktury internetu w regionach oddalonych, wspierania małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach o niekorzystnych warunkach, inwestowania w ochronę środowiska oraz udoskonalenia edukacji.  UE inwestuje też w innowacje, tworzenie nowych produktów i metod produkcji, wydajność energetyczną oraz walkę ze zmianami klimatu.

Od 1986 r. celem polityki spójności jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej. Traktat lizboński oraz nowa strategia UE wysokiego szczebla (Europe 2020) wprowadzają trzeci wymiar: spójność terytorialną.

Etapy polityki regionalnej:

Polityka regionalna obejmuje wszystkie poziomy, od poziomu UE do poziomu lokalnego: jej podstawa prawna jest zapisana w Traktacie UE, jej priorytety są ustalane przez UE, a jej wdrażaniem zajmują się podmioty krajowe i regionalne w partnerstwie z Komisją Europejską.

Ramy polityki regionalnej są ustalane na okres 7 lat.

Polityka jest kształtowana w następujących etapach:

• Budżet funduszy strukturalnych i zasady jego wykorzystania są wspólnie ustalane przez Radę i Parlament Europejski na podstawie wniosku Komisji.

• Zasady i priorytety polityki spójności przechodzą proces konsultacji między Komisją i państwami UE. Władze krajowe i regionalne wykorzystują strategiczne wytyczne Wspólnoty w dziedzinie spójności w celu dostosowania własnych procesów programowania do uzgodnionych, wspólnotowych priorytetów.

• Każde państwo opracowuje narodowe strategiczne ramy odniesienia, które musi przesłać do Komisji w terminie pięciu miesięcy od przyjęcia strategicznych wytycznych. W dokumencie tym przedstawia się zarys strategii danego państwa i proponuję się wykaz programów operacyjnych. Następnie Komisja ma trzy miesiące na ustosunkowanie się do tych ram odniesienia i na żądanie przedstawienia dodatkowych informacji.

• Komisja zatwierdza narodowe strategiczne ramy odniesienia oraz wszystkie programy operacyjne. W programach operacyjnych odzwierciedlone są priorytety państwa lub regionów. Zarówno pracownicy, pracodawcy, jak i podmioty społeczeństwa obywatelskiego mogą uczestniczyć w programowaniu programów operacyjnych i zarządzaniu nimi. Na okres 2007-2013 przyjęto 455 programów operacyjnych.

• Programy operacyjne są wdrażane przez państwa członkowskie i ich regiony. Oznacza to, że przedmiotem selekcji, monitorowania i oceny są tysiące projektów. Prace te są organizowane przez „instytucje zarządzające” w każdym państwie lub regionie.

• Komisja przydziela środki (tak aby państwa mogły uruchomić wydatki na prowadzone przez siebie programy).

• Komisja opłaca każdemu państwu zatwierdzone wydatki.

• Komisja, wraz z zainteresowanym państwem, monitoruje każdy program operacyjny.

• Komisja oraz państwa członkowskie przedkładają sprawozdania strategiczne w całym okresie programowania 2007-13.

Pojęcie i znaczenie NUTS

Obszar Unii Europejskiej podzielony jest na tzw. NUTS-y, czyli obszary, których wytypowanie i nazwanie ułatwia wybór regionów, które potrzebują wsparcia. NUTS, czyli Nomenclature of Units for Territorial Statistics, to po polsku Nomenklatura Jednostek Statystyki Terytorialnej. W Unii Europejskiej istnieje pięć poziomów tej klasyfikacji i obejmują one całe terytorium Unii Europejskiej. Jednostki typu NUTS były także wyznaczane w krajach starających się o wejście do Unii Europejskiej. Poniżej możesz zapoznać się ze znaczeniami poszczególnych jednostek NUTS na przykładzie Polski (w nawiasach podana jest liczba poszczególnych jednostek każdego z wyżej wymienionych rodzajów w Polsce):

NUTS 1 - regiony - grupujące województwa (6);
NUTS 2 - województwa (makroregiony) (16);
NUTS 3 - podregiony - zgrupowanie kilku powiatów (45);
NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu (379);
NUTS 5 - gminy (2489).

17.Filary polityki Unii Europejskiej.

Dopiero na mocy postanowień Traktatu z Lizbony system filarowy został zlikwidowany i zastąpiony jednolitym reżimem prawnym Unii, jako spójnej organizacji międzynarodowej (z wyłączeniem Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej). Poprzez jednoznaczne przyznanie osobowości prawnej Unia, specyficzna forma współpracy, obejmująca dawną Wspólnotę Europejską oraz pozostałe obszary funkcjonowania dawnej UE, przekształcona została w organizację międzynarodową o nazwie Unia Europejska.

Wdrożenie w życie postanowień TL skutkuje podziałem kompetencji Wspólnoty na trzy obszary: kompetencji Unii Europejskiej (realizacja celów Unii oraz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa), kompetencji współdzielonych (w których prawo wspólnotowe zachowuje wyższość nad prawem krajowym państw członkowskich Unii, wyłączając niektóre dziedziny, z których Unia zrezygnowała na rzecz swoich członków) oraz kompetencji w których decyzje podejmowane są suwerennie przez poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej.

Natomiast jeśli temat dotyczy filarów, można wrócić do czasów sprzed wejścia w życie Traktatu z Lizbony.

Zapoczątkowany po II wojnie światowej proces integracji europejskiej miał na celu wsparcie odbudowy państw europejskich oraz zaprowadzenie nowego ładu politycznego na Starym Kontynencie. Integracja europejska rozpoczęła się od odbudowy gospodarek państw zachodnioeuropejskich. Podstawą integracji, w wymiarach  politycznym  i gospodarczym, stały się organizacje i umowy międzynarodowe z końca lat 40-tych XX w. (Konwencja o Unii Celnej Państw Beneluksu, Traktat Brukselski, Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej). Przez długi czas podstawowym wymiarem współpracy między państwami członkowskimi Wspólnot Europejskich była współpraca gospodarcza.

Na mocy traktatu z Maastricht powstała Unia Europejska oparta na trzech filarach, tworzonych przez: Wspólnoty Europejskie, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych.

Pierwszy filar składa się ze Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWS) oraz Euratomu i dotyczy dziedzin, w których państwa członkowskie realizują swoją suwerenność razem z instytucjami wspólnotowymi. Stosuje się w nim proces nazywany metodą wspólnotową, która polega na przestrzeganiu kolejnych etapów: Komisja Europejska proponuje, Rada i Parlament Europejski przyjmują, a Trybunał Sprawiedliwości kontroluje przestrzeganie prawa wspólnotowego.

Drugi filar wprowadza wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) zgodnie z tytułem V Traktatu o Unii Europejskiej. Zastępuje to postanowienia zawarte w Jednolitym Akcie Europejskim i umożliwia państwom członkowskim podejmowanie wspólnych działań w zakresie polityki zagranicznej. W ramach tego filaru obowiązuje międzyrządowy proces decyzyjny, opierający się w dużej mierze na głosowaniu jednomyślnym. Rola Komisji i Parlamentu jest skromna, a Trybunał Sprawiedliwości nie jest kompetentny w tej dziedzinie.

Trzeci filar dotyczy współpracy w zakresie sądownictwa i spraw wewnętrznych zgodnie z postanowieniami tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej. Unia ma prowadzić spójne działania przekładające się na wysoki poziom bezpieczeństwa obywateli w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Proces decyzyjny jest również międzyrządowy.

18.Fundusze Strukturalne w Polsce.

Programy na lata 2007-2013

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej

• Program Infrastruktura i Środowisko

• Program Kapitał Ludzki

• Program Innowacyjna Gospodarka

• Program Rozwój Polski Wschodniej

• Program Pomoc Techniczna

• 5 krajowych Programów Operacyjnych

• 16 Regionalnych Programów Operacyjnych

• Programy Celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej

Programy Operacyjne w latach 2007-2013

Nazwa	Kwota w mld euro
PO Infrastruktura i Środowisko	27,9
16 Regionalnych Programów Operacyjnych	16,6
PO Kapitał Ludzki	9,7
PO Innowacyjna Gospodarka	8,3
PO Rozwój Polski Wschodniej	2,3
PO Pomoc Techniczna	0,5
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT)	0,7
Pozostałe środki finansowe przeznaczone na utworzenie krajowej rezerwy wykonania	1,3
RAZEM	67,3

19.Polityka migracyjna Unii Europejskiej.

Migracja - oznacza wędrówkę, trwałe lub czasowe przemieszczanie się ludności. Migracja dzieli się ze względu na:

- zasięg - migracje wewnętrzne lub zewnętrzne - przemieszczanie się ludności wewnątrz albo z jednej jednostki administracyjnej lub politycznej do innej,

- wolę migranta - dobrowolne lub przymusowe,

- przyczynę - ekonomiczne, polityczne, religijne,

- czas trwania - czasowe, w tym sezonowe i wahadłowe lub trwałe,

- formę - emigracja - wyjazd, imigracja - przyjazd, reemigracja - powrót z emigracji czasowej, uchodźstwo - ucieczka, ewakuacja - zorganizowana przez państwo, przesiedlenie - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy lub poza nią, deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice.

Polityka migracyjna wspólnotowego charakteru zaczęła nabierać dopiero po podpisaniu w 1985 r. porozumienia w Schengen, dotyczącego zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych państw Beneluksu, Niemiec oraz Francji i zaostrzenia kontroli na granicach zewnętrznych. W 1995 r. do układu przystąpiły - Austria, dania, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Włochy.

Traktat Amsterdamski, kluczowy dla interesującej nas polityki imigracyjnej, postanawiał, że na poziom decyzji wspólnotowych przeniesione zostaną regulacje dotyczące wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich na terenie państw członkowskich, procedury wizowe odnośnie do wiz długoterminowych i zezwoleń pobytowych, włączając w to działania na rzecz łączenia rodzin. Okres przejściowy dla tych zapisów wynosił 5 lat.

Konsekwencją TA był szczyt Rady Europejskiej w Tampere (15-16 października 1999 r.). Spotkanie to w całości poświęcone zostało problemom z zakresu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Uwagę skupiono wtedy na sprawach - partnerstwa z krajami pochodzenia imigrantów, podjęcia tam walki z ubóstwem, poprawy warunków życia i podejmowania pracy, zapobiegania konfliktom oraz wzmacniania demokracji. W konkluzjach z Tampere podkreślano również, że państwa członkowskie powinny zapewnić sprawiedliwe traktowanie obywateli państw trzecich przebywających legalnie na terenie UE, zaoferować im w ramach polityki integracyjnej prawa i obowiązki porównywalne z tymi, jakie mają obywatele UE.

Pierwsze reakcje po zamachach (2001 w USA i 2004 w Madrycie) wydawały się prognozować zintensyfikowanie działań wspólnot dla zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego WE (Europejski Nakaz Aresztowania, europejska lista organizacji terrorystycznych, powołanie Eurojustu (Europejska Jednostka Współpracy Sądowej, europejskiej agencji ochrony granic Frontex). W miarę oddalania się wspomnień o tragicznych zdarzeniach przewagę zaczęły zyskiwać interesy narodowe.

Po 5 latach wejścia w życie TA postanowiono dokonać jego weryfikacji. Zadanie to miał spełnić Program Haski - przyjęty 11 listopada 2004 r. wydawało się, że jest szansą na duże zmiany, a okazał się kompromisowy, ostrożny, zachowawczy. W niepamięć odeszły planowane samodzielne struktury policyjne czy wywiadowcze, mowa w nim głównie o lepszej współpracy i wymianie informacji miedzy p.cz. Instytucje wspólnotowe sprowadzone są do roli koordynatora pośredniczącego we współpracy międzyrządowej.

Duże rozszerzenie UE z 2004 roku i akcesja w styczniu 2007 r. Rumunii i Bułgarii zmieniły po raz kolejny granice integrującej się Europy.

Zacieśnianie kontroli na granicach zewnętrznych, stosowanie coraz skuteczniejszych metod identyfikacji tożsamości, udoskonalania procedur wymiany informacji i danych osobowych stały się wymogiem czasów. Ale na rozwiązania czekają takie problemy, jak przyjecie jednolitych reguł dla migrujących pracowników z nowych państw UE, bieda, brak metod integrowania i marginalizacja „starych” imigrantów zamieszkujących p. cz. Odsuwanie trudnych kwestii nie powoduje ich znikania. Polityka migracyjna jako temat czekający na wspólne decyzje będzie powracać.

20.Obywatelstwo europejskie.

Zgodnie z artykułem 17 Traktatu o Unii Europejskiej obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba, która jest obywatelem któregoś z krajów członkowskich. Obywatelstwo Unii dopełnia, a nie zastępuje obywatelstwo krajowe. Oznacza to, że każdy, kto posiada obywatelstwo któregoś z krajów członkowskich, automatycznie staje się też obywatelem Unii. Jeżeli obywatel kraju trzeciego pragnie

stać się obywatelem Unii, musi najpierw uzyskać obywatelstwo któregoś z krajów członkowskich. Trzeba pamiętać, że to kraj członkowski sam decyduje o zasadach przyznawania własnego obywatelstwa. Każdy z 15,5 miliona legalnie przebywających na terytorium Unii Europejskiej obywateli państw trzecich potencjalnie może stać się obywatelem europejskim w momencie nadania mu obywatelstwa któregoś z krajów członkowskich. Jednak regulacje krajowe dotyczące możliwości uzyskania obywatelstwa nakładają na osoby starające się o obywatelstwo wiele warunków i ograniczeń, a każda ze spraw jest rozpatrywana indywidualnie.

Pojęcie „obywatelstwa europejskiego” zostało wprowadzone po raz pierwszy w Traktacie z Maastricht w 1992 roku, chociaż niektóre prawa związane z obywatelstwem państw Wspólnoty istniały już wcześniej, takie jak prawo swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich czy prawo dostępu do posad państwowych pod warunkiem, że nie chodzi o sprawowanie władzy publicznej. Traktat z Maastricht w znajdującym się na samym początku dokumentu tytule "Obywatelstwo Unii" idzie o wiele dalej, przyznając prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i europejskich oraz prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej na terytorium państwa trzeciego, dzięki któremu każdy obywatel Unii może liczyć na interwencję dyplomatów innych krajów członkowskich na tych samych warunkach, jak w przypadku przedstawicielstwa własnego kraju. Ponadto Traktat z Maastricht wprowadza prawo petycji i ustanawia urząd Rzecznika Praw Obywatelskich.

Będąc obywatelem europejskim, masz następujące prawa:

- prawo do swobodnego przemieszczania się i swobodnego przebywania na terytorium państw członkowskich na zasadach określonych w prawie europejskim;

_ prawo do podjęcia pracy na terytorium państw członkowskich na zasadach określonych w prawie europejskim;

_ czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i wyborach do Parlamentu Europejskiego w kraju, który jest miejscem Twojego zamieszkania;

_ prawo do ochrony przez władze dyplomatyczne i konsularne każdego innego kraju członkowskiego podczas pobytu na terytorium kraju trzeciego, w którym nie ma przedstawicielstwa kraju ojczystego;

_ prawo do korespondencji z instytucjami Unii w Twoim języku narodowym;

_ prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego;

_ prawo do kierowania na ręce Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich skarg w związku z niewłaściwym funkcjonowaniem instytucji Unii Europejskiej.

Oprócz katalogu praw wynikających z samej instytucji obywatelstwa Unii prawo Wspólnot Europejskich zapewnia obywatelom europejskim szereg innych praw:

_ poszanowanie i ochrona godności człowieka jako jeden z celów działania Unii;

_ prawo do równego traktowania obywateli krajów członkowskich oraz zakaz dyskryminacji (jedna z podstawowych zasad funkcjonowania Unii);

_ prawa człowieka i obywatela zawarte w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Karta Praw Podstawowych została przyjęta w Nicei w grudniu 2000 r.; stanowi ona katalog praw człowieka gwarantowanych i chronionych przez Unię Europejską. Karta zawiera prawa o charakterze osobistym (m.in. prawo do życia, prawo do wolności i bezpieczeństwa, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, prawo do ochrony danych osobowych); prawa o charakterze socjalnym (m.in. prawo własności, prawa osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych, prawa pracownicze, ochrona konsumentów); prawa o charakterze politycznym (m.in. prawo do głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego, prawo do dobrej administracji, prawo do informacji, prawo do petycji). Niestety, Karta nie ma na razie charakteru wiążącego, ma ona jednak duże znaczenie symboliczne i potwierdza respektowanie przez Unię Europejską tradycyjnych praw człowieka, które są uznawane przez wszystkie kraje członkowskie. KPP została formalnie włączona do traktatu z Lizbony.

 

 

Janusz Ruszkowski, Wstęp do studiów europejskich, Warszawa 2007: Wydawnictwo Naukowe PWN, s.56 -57.

Dariusz Głuszkiewicz, Informacja nr 870 (IP-98 M), s.1

Ewa Małuszyńska, Bohdan Gruchman (Red.Nauk), Kompendium Wiedzy o Unii Europejskiej, Warszawa 2010:Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 25.

John McCormick, Zrozumieć Unię Europejską, Warszawa 2010: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 85.

Tamże, s. 345

Tamże, s 86 i 346

Tamże, s. 345-349

http://europa.eu/

Tamże,

17

---