1. Niepełnosprawność intelektualna

Pojęcie niepełnosprawność obejmuje różne ograniczenia funkcjonalne jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej.

H. Bach (1985) wyróżnia rodzaje niepełnosprawności, które „mogą występować oddzielnie lub we wzajemnym powiązaniu i w różnych kombinacjach, przy czym granice między nimi są dość płynne. Stopień, w jakim utrudniają funkcjonowanie osobie niepełnosprawnej, jest relatywny w aspekcie subiektywnym, społecznym, sytuacyjnym i czasowym" (zob. J. Stochmiałek, 1994, s. 168).

Według S. Kowalika (1996), niepełnosprawność człowieka - wywołana uszkodzeniem ciała lub przewlekłą chorobą - może powodować dysfunkcjonalność organizmu, niepełnosprawność psychiczną i słabszą, mniejszą sprawność społeczną. Może ona stanowić predyspozycję do stwarzania sytuacji problemowych, które z kolei oznaczają brak zgodności między możliwościami człowieka a stawianymi mu przez otoczenie wymaganiami. Uświadomienie sobie tych trudności to problem życiowy osoby niepełnosprawnej. W Polsce obowiązuje następująca definicja osoby niepełnosprawnej

Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi (Ustawa z 26 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej, Dz.U., nr 123, póz. 776).

Pojęcia

Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków za-istniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Pojęcie normy, normalności bywa niekiedy utożsamiane z pojęciem zdrowia, choć posiada znacznie szerszy zakres znaczeniowy i może być rozpatrywane według różnych kryteriów, np.: statystycznych, epidemiologicznych, rozwojowych oraz w ujęciu adaptacyjnym i społeczno-kulturowym. Odchylenie od normy występuje wówczas, gdy jednostka odbiega od typowych, najczęściej występujących w danej populacji (sytuaqi) zachowań. Normalność może być adekwatnie charakteryzowana z pewnej perspektywy czasowej, czyli jej wymiar zależy od stadium rozwojowego, w którym znajduje się określona jednostka. Zachowanie człowieka oceniane jest w zależności od kontekstu społecznego, w jakim on żyje, wartościowane jest zależnie od tego, czy i w jakim stopniu spełnia on konstruktywne oczekiwania określonej grupy społecznej; jeśli zaś powstaje i utrwala się przeświadczenie, że dana osoba nie spełnia oczekiwań, mówi się o zachowaniu zaburzonym.

Termin upośledzenie (handicap) określa utratę lub ograniczenie możliwości pełnego uczestniczenia danej osoby w życiu społecznym. Pojęcie to wskazuje na określony rodzaj relacji, jaki powstaje pomiędzy osobą niepełnosprawną a jej środowiskiem. Upośledzenie (także umysłowe) w preferowanej obecnie orientacji psychospołecznej jest przede wszystkim faktem społeczno-kulturowym, traktowanym przez otoczenie jak zwierciadło, w którym odbijają się (A. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys, 1997) najbardziej istotne dla jego rozpoznawania zachowania społeczne odbiegające od normy kulturowej, określane też jako niekompetentne. Wstępną etykietę w postaci protodiagnozy wydaje dziecku już najbliższe środowisko życia, kiedy dostrzega, że nie realizuje ono właściwie zadań lub oczekiwań, które są mu niezbędne do zaspokojenia własnych potrzeb (S. Kowalik, J. Brzeziński, 1991).

Dysfunkcjonalność nie jest równoznaczna z niepełnosprawnością, gdyż dotyczy zdrowia fizycznego, dotyczy też uszkodzenia narządu ruchu W jej ocenie należałoby posługiwać się kryteriami biologicznymi lub medycznymi dotyczącymi organizmu ludzkiego i uwzględniać czas trwania (krótki) oraz zakres istniejącego uszkodzenia (wąski). Dysfunkcjonalność organizmu, także narządów zmysłowego poznania świata można określać jako predyspozycję wywołującą powstanie sytuacji problemowych, w których zachwiana została równowaga pomiędzy zewnętrznymi warunkami życia człowieka i jego ograniczonymi możliwościami radzenia sobie w sposób samodzielny.

Inwalidztwo - według A. Hulka (1969, s. 18) inwalidą jest „jednostka, u której istnieje naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyraźnie utrudniającym (w porównaniu z osobami zdrowymi w danym kręgu kulturowym) pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia codziennego, pracę zawodową, udział w życiu codziennym oraz w zajęciach w czasie wolnym od pracy".

Wyrównywanie szans -jest długotrwałym procesem udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, aby mogły one - choćby nawet w odległej przyszłości - wziąć na siebie pełną lub częściową odpowiedzialność kreowania swojego życia jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa. Jest to zespół działań i świadczeń, dzięki którym wszelkiego typu systemy instytucji środowiskowych (edukacyjnych, opieki zdrowotnej, zatrudnienia i usług społecznych) mogą stać się dostępne dla wszystkich, także dla osób niepełnosprawnych. Optymizm w pedagogice specjalnej jest sposobem zaangażowanego działania społecznego z wiarą i nadzieją na powodzenie, szczęście i sukces życiowy nawet tych ludzi, którzy mimo wielu złożonych i oczywistych dysfunkcji oraz wad posiadają zdolności do pokonania różnych ograniczeń z pożytkiem dla siebie i otoczenia.

Etiologia z http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU3365

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA – ETIOLOGIA

    Człowiek nie rodzi się z upośledzeniem umysłowym. Byłoby niedorzecznością mówić o upośledzonym umyśle noworodka , ale rodzi się on z niejednakowymi szansami na korzystny rozwój –mówi Małgorzata Kościelska w swojej pracy pt."Oblicza upośledzenia". Te ograniczone szanse dotyczą zarówno czynników biologicznych , społecznych , psychologicznych , jak i interakcji. Człowiek rodzi się po 9 miesiącach przebytej drogi rozwojowej , która to była bardziej lub mniej pomyślna dla niego i ma to ogromny wpływ na dalsze losy człowieka.
    Termin - upośledzenie umysłowe , jest nadal daleki od precyzyjnego ujęcia ,co nasuwa pewne trudności w dokładnym wyznaczeniu zarówno jego treści jak i zakresu. Często zamiennie używa się określeń , takich jak : niedorozwój umysłowy , zahamowanie rozwoju umysłowego , obniżenie sprawności intelektualnej , zaburzenia w uczeniu się. Często preferuje się określenie niepełnosprawność umysłowa lub intelektualna , co ma wiązać się z nowym podejściem do tego problemu.
     Etiologia( z łac. aetiologia , czyli stwierdzanie przyczyny) zajmuje się badaniem przyczyn zjawisk i procesów . W pedagogice specjalnej bada przyczyny i trudności rozwojowe , niepowodzenia szkolne , zaburzenia w zachowaniu się. W medycynie podaje i bada przyczyny chorób.
     Ponieważ różna jest etiologia oraz bardzo zróżnicowana jest fenomenologia ( nauka o fazach rozwoju świadomości ducha , np. od poznawania z bezpośrednich danych do wiedzy absolutnej) oraz różne są kryteria oceny przystosowania społecznego badanego zjawiska , upośledzenia umysłowego nie można rozpatrywać jako jednoznacznej postaci odchyleń od normy. Pojęcie samej niepełnosprawności nie jest jednoznaczne. Obejmuje szeroki zakres niepełnosprawności intelektualnej od głębokiego do pogranicza normy , ale także zaburzenia i zahamowania motywacyjne , emocjonalne , zaburzenia w rozwoju społecznym , a często osłabienie sprawności fizycznej.
     Niepełnosprawność intelektualna odnosi się więc nie tylko do sfery poznawczej , ale obejmuje całą osobowość.
    Wielka Encyklopedia Powszechna PWN mówi , że" niepełnosprawność intelektualna jest to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej".
M. Grzegorzewska wyróżnia dwa terminy:

• oligofrenię , czyli niedorozwój umysłowy od urodzenia dziecka lub najwcześniejszego dzieciństwa , gdzie zawsze występuje wstrzymanie rozwoju mózgu wyższych czynności nerwowych

• otępienie występujące później jako osłabienie , rozpad procesów korowych , uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych

     Według A. i A. Clarków niedorozwój oznacza" funkcjonowanie intelektu poniżej przeciętnej , a powstaje w okresie rozwojowym i towarzyszy mu obniżenie zdolności przystosowana się".
     Zajmijmy się etiologią niepełnosprawności intelektualnej. Od razu należy stwierdzić , że nie zawsze znane są przyczyny niektórych chorób i zespołów powodujących powstanie niepełnosprawności intelektualnej. Jednak szybki rozwój medycyny i nauk z jej pogranicza przyczynia się do coraz lepszego wyjaśniania i określania czynników wywołujących niepełnosprawność intelektualną. Według różnych badaczy zjawiska klasyfikacja przyczyn jest różna , ale zwykle uwzględnia czas i rodzaj.
    Otton Lipkowski uważa przyczyny za różnorodne i stwierdza , że zależą od okresu występowania i dzieli je na:

• przed urodzeniem , czyli prenatalne

• w okresie porodowym , czyli perinatalne

• po urodzeniu , czyli postnatalne

Do przyczyn prenatalnych zalicza:

1. Wiek matki – niedostateczna dojrzałość biologiczna bardzo młodych matek lub wyczerpanie generatywnych sił starczych ( u starszych matek liczne upośledzenia , np. mongolizm)

2. Ekromesomopatie –zaburzenia chromosomalne , które prawie zawsze powodują swoiste postacie niepełnosprawności ( np. syndrom Langdon - Downa , zespół Klinefeltera ) Czasem można ustalić istnienie czynników dziedzicznych , dlatego warto prowadzić badania prenatalne.

3. Niedotlenienie – może to być krwawienie przy wczesnym okresie ciąży , napadach epileptycznych lub niektórych schorzeniach matki ( niezwykle ważne są 3 pierwsze miesiące ciąży )

4. Uszkodzenia chemiczne , mechaniczne i radiacyjne , występują na skutek używania i nadużywania leków, wstrząsów ( np. w czasie jazdy motocyklem , traktorem ), niefachowych naświetleń i zbyt częstych promieniami Roentgena

5. Choroby infekcyjne matki( np. różyczka , świnka , grypa wirusowa w pierwszym okresie ciąży )

6. Zaburzenia metabolizmu – mogą przejawiać w zaburzeniach przemiany białka , tłuszczu i węglowodanów ( odpowiednia dieta może uchronić przed fenyloketonurią odkrytą w 1934 roku )

     Do przyczyn perinatalnych zalicza on przede wszystkim uszkodzenia mechaniczne i związane z niedotlenieniem. Najbardziej zagrożona grupa to wcześniaki.
    Uszkodzenia postnatalne mają przyczyny różnorodne , a zaliczają się do nich urazy fizyczne , choroby mózgu ( np. zapalenie opon mózgowych , ropienie i guzy mózgu), ciężkie zaburzenia metabolizmu w pierwszym okresie życia , niekorzystne warunki psychospołeczne hamujące rozwój psychiczny.
    Badając etiologię upośledzeń i zaburzeń rozwoju W. Nartowska ( 1980) i H . Spionek ( 1973 ) wyróżniają podobnie jak M. Kościelska ( 2000) trzy kategorie przyczyn: biologiczne , społeczne , biopsychiczne.
    Do biologicznych zalicza omówione wcześniej chromosopatie , zakłócenia przemiany materii, uszkodzenia układu nerwowego w okresie płodowym lub w czasie porodu ( np. wskutek urazów czaszki , zaburzeń krążenia łożyskowego i płodowego, porodu przedwczesnego tzw. zamartwicy oraz po urodzeniu ( choroby infekcyjne , wstrząsy mózgu ,itp.)
    Do przyczyn społecznych zaliczają:

• środowisko rodzinne ( wadliwą strukturę rodziny , niekorzystną atmosferę , niesprzyjające właściwości psychiczne rodziców, błędy wychowawcze)

• środowisko szkolne ( nieprawidłowe warunki socjalne i organizacyjne szkoły , błędy w przebiegu procesu wychowawczo – dydaktycznego , nieodpowiednie cechy nauczyciela – wychowawcy )

Do przyczyn biopsychicznych:

• zły stan zdrowia ( np. tzw. debilizm fizyczny , krótkotrwałe zaburzenia stanu somatycznego oraz osłabienie układu nerwowego)

• niekorzystne właściwości psychiczne jednostki , takie jak nieekonomiczność myślenia, słaba pamięć logiczna , duża męczliwość , mała zdolność koncentracji uwagi ( tu przy zachowaniu ilorazu inteligencji w normie )

     Wszystkie wymienione czynniki i ich podziały są jedynie potencjalnymi źródłami nieprawidłowego rozwoju . Prawdopodobieństwo powstania różnych zaburzeń w jego rozwoju rośnie , gdy działanie jednych czynników nakłada się na działanie innych , gdy rozwój dziecka przebiega w znacznie skażonym środowisku naturalnym, gdy czynniki te upośledzają jednocześnie jego rozwój somatyczny i rozwój układu nerwowego oraz gdy na te uwarunkowania biologiczne nakłada się niewłaściwy system oddziaływań wychowawczych. Można więc stwierdzić, że niepełnosprawność intelektualna jest wynikiem : interakcji różnorodnych czynników , a nie często działania jednego wyizolowanego czynnika, a obserwowane przez nas trudności to także rezultat problemów wynikających z odmiennego rozwoju. Dalszy rozwój dzieci możliwy jest tylko dzięki mądrym dorosłym i pomimo wielkiego wysiłku może przebiegać prawidłowo i w efekcie dawać:

• kompetencje w różnych dziedzinach życia( wiedzę i umiejętności )

• poczucie kompetencji ( "wiem, że wiem lub umiem")

• wiarę w siebie i sens podejmowanych działań i sensu dalszego życia

Literatura
T. Gałkowski , Dzieci specjalnej troski , Warszawa 1972
M. Kościelska, Oblicza upośledzenia , Warszawa 2000
O. Lipkowski , Pedagogika specjalna , Warszawa 1979
J.Sowa, F. Wojciechowski , Proces rehabilitacji w kontekście edukacyjnym, Rzeszów 2001
J. Sowa, Pedagogika specjalna w zarysie , Rzeszów 1999

Diagnostyka

Podstawowe kryteria diagnostyczne dla uposledzenia umysłowego w stopniu lekkim w kalsyfikacji dziecięcych i młodzieżowych corób psychicznych według DSM-III-R sa następujące:

• znaczne obniżenie ogólnego funkcjonowania intelektualnego: iloraz inteligencji uzyskany w indywidualnie stosowanym teście wynosi 70 lub mniej.

• Współwystępowanie deficytów lub zmniejszenie się zdolności przystosowania społecznego , tzn. obniżona jest skuteczność osoby w spełnianiu poziomu oczekiwań zgodnych z jej wiekiem i przynależnością kulturową, tj. umiejętności społeczne i odpowiedzialność, komunikowanie się, wypełnianie czynności dnia codziennego, samodzielność, samoobsługa.

Sfera funkcjonowania	Stopień upośledzenia umysłowego
	umiarkowany
Czynności orientacyjno-poznawcze	-spostrzeganie niedokładne, wolne, dominuje uwaga mimowolna, słaba koncentracja uwagi,wąski jej zakres. -Pamięć nietrwała,głównie mechaniczna. -myślenie konkretno obrazowe, brak zdolności dokonywania operacji logiccznych, trudności w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych. -mowa z częstymi wadami, słownictwo ubogie
Procesy motywacyjne	Widoczne potrzeby psychiczne, intuicyjne uczucia, kontrola nad popędami
Rozwój społeczny	Widoczne potrzeby kontaktów społecznych. -osoby te są na ogół są samodzielne w samoobsłudze, mogą wykonywać proste prace domowe i zarobkowe. -rozumieją proste sytuacje, na ogół potrafią wyrazić swoje potrzeby, porozumiewać się i współpracować z innymi.

Osoby z umiarkowanym, znacznym i głębokim upośledzeniem umysłowym bardzo różnią się między sobą, co spowodowane jest nie tylko naturalnymi różnicami indywidualnymi zachodzącymi między ludźmi , ale także specyficznymi postaciami klinicznymi upośledzenia umysłowego. W literaturze przedmiotu podkreśla się wieloczynnikowy charakter etiologii umiarkowanego, znacznego i głębokiego upośledzenia umysłowego. Często u tej samej osoby można wykryć sploty kilku przyczyn powodujących upośledzenie umysłowe. Najczęściej wyróżnia się 2 grupy czynników etiologicznych: genetyczne i egzogenne.

Do najczęstszych postaci upośledzenia umysłowego uwarunkowanych genetycznie należą zespoły spowodowane przez nieprawidłowości genowe: stwardnienie guzowate, fenyloketonuria, zwyrodnieni mózgowo-plamkowe, maszkaronizm oraz aberrycje chromosomalne :zespół Downa- trisomia chromosomu 21, zespół turnera , zespół Klinefeltera, Zespół kociego krzyku, zespół Pataua – trisomia chromosomu 13.

Postacie kliniczne upośledzenia umysłowego spowodowane na poziomie nieprawidłowości genowych dotyczą zaburzeń struktury ośrodkowego układu nerwowego.

Zespoły kliniczne będące następstwem zadziałania czynników egzogennych mogą być wywołane różnymi przyczynami: infekcje, zatrucia, urazy, które uszkadzają OUN dziecka w okresie jego rozwoju płodowego, w okresie okołoporodowym lub po urodzeniu

Diagnostyka z Dykcika str 65

Podstawę pracy terapeutycznej stanowi diagnostyka wzrostu, rozwoju i sposobu zachowania małego dziecka. Dzięki „Monachijskiej Funkcjonalnej Diagnostyce Rozwojowej" lekarze dysponują nowym instrumentem diagno-stycznym, który pozwala im już od niemowlęctwa rozpoznać dzieci upośledzone w kilku różnych funkcjach. Przy zapewnieniu współpracy pediatrów, psychologów, terapeutów i pedagogów można zapewnić skuteczne wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. W interesie rozwoju społecznego dzieci o specjalnych potrzebach przywiązuje się dużą wagę do wczesnej integracji w rodzinie i środowisku lokalnym.

Żądaniem wczesnej diagnostyki jest pokazanie zaburzenia lub upośledzenia, a więc tej dziedziny, która wymaga terapii. Dobra diagnostyka czyni terapeutę świadomym swoich błędów i sukcesów, daje mu właściwą orientację w gąszczu wskaźników rozwojowych, pozwala na ocenę ich znaczenia w przypadku konkretnego dziecka (Kielin, 1999). Przy obranej strategii pracy terapeutycznej należy wybierać zestawy metod i ćwiczeń usprawniania dziecka wzbogacone o nowe pomysły metodyczne (tabela 2). Wpływ na efekty terapii dziecka mają terapeuci i rodzice.

Złożoność problemów wychowania dziecka upośledzonego umysłowo w rodzinie wskazuje na potrzebę wysunięcia następujących dezyderatów związanych z jego rewalidacją. Są to:

• uruchomienie trwałych form dokształcania rodziców,

• wspomaganie psychoemocjonalne,

• wspomaganie socjalno-usługowe poprzez terapię i pomoc materialną.

W środowisku rodzinnym mogą istnieć wpływy sprzyjające i niesprzyjające procesowi rewalidacji. Brak zrozumienia dziecka i błędy popełniane przez rodziców wynikają często z ich nieświadomości. Orientacja rodziców w tym, na co w rozwoju dziecka należy zwracać uwagę, jakiego rodzaju oddziaływania są mu potrzebne, pozwoli na skuteczniejszą rozwojową stymulację.

W świetle dotychczasowych badań postaw wychowawczych rodziców wobec dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim daje się zauważyć, że problematyka, jaką podejmowano, koncentrowała się wokół następujących zagadnień:

• postawy rodzicielskie a postępy w nauce,

• postawy rodzicielskie a realizacja zadań rewalidacyjnych w środowisku domowym,

• postawy rodzicielskie w percepcji dziecka upośledzonego umysłowo,

• postawy rodzicielskie a poziom funkcjonowania społecznego dziecka.

Zdobywanie informacji związanych z zagadnieniem postaw rodzicielskich zawiera szereg zalet. Wskazują one na możliwość poszukiwania wzajemnych zależności między postawami rodzicielskimi a różnymi przejawami aktywności dziecka. Badanie postaw pomaga w znalezieniu dróg i strategii wychowawczego wspomagania rodziny, co jest niezbędne w pełnej rehabilitacji dziecka.

Klasyfikacja wg Dykcika

Warto zwrócić uwagę na niepełnosprawność intelektualna, która może mieć różne stopnie nasilenia. Są one określane na podstawie badań inteligencji. Jest ona mierzona za pomocą specjalnych testów. Dawniej niepełnosprawność intelektualna wyłaniała tylko trzy stopnie niepełnosprawności. Dzisiaj obecnie według Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnić możemy cztery stopnie. Mianowicie jest to lekka niepełnosprawność intelektualna, umiarkowana, znaczna oraz głęboka. Dwa rodzaje niepełnosprawności, a mianowicie umiarkowaną i znaczną, można razem określać jako głębsza niepełnosprawność intelektualna. Często dzieci w wieku przedszkolnym, są już poddawane badaniom psychologicznym poziomu inteligencji.

wikipedia

Poniżej 70 punktów IQ Wechslera:

• 69 – 55 IQ Wechslera – niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim: poziom intelektualny charakterystyczny dla 10 - 12 roku życia. Ta forma deficytu intelektualnego stanowi najwięcej, około 85%^[2] rozpoznań. Osoby takie są samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywać zawodów wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie osiągnęły etapu myślenia abstrakcyjnego w rozwoju poznawczym. Życie rodzinne przebiega bez trudności. W socjalizacji mogą nabywać zaburzeń osobowościowych, ze względu na atmosferę otoczenia i stosunek innych. Obecnie istnieje tendencja do wprowadzania zajęć korekcyjnych, przy intensywniejszym treningu poznawczym w dłuższym czasie osoby z upośledzeniem w stopniu lekkim osiągają podobne wyniki co osoby z przeciętnym IQ. Do 12 roku życia brak różnic rozwojowych.

• 54 – 35 IQ Wechslera – niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym: funkcjonowanie intelektualne na poziomie 6-9 roku życia. Częstotliwość występowania - około 10% z wszystkich 4 typów upośledzenia. W okresie przedszkolnym istnieją trudności z nabywaniem reguł społecznych (lojalność, współdziałanie), a także niezręczność fizyczna, powolny rozwój motoryczny. Poza tym do 9 roku życia rozwój jest prawidłowy. Osoby takie mogą nabywać umiejętności samoobsługowe, nie gubią się w dobrze znanym terenie, mogą pracować w zakładach pracy chronionej.

• 34 – 20 IQ Wechslera – niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym: poziom rozwoju 3-6-latka. Około 4-5 roku życia zauważalne spóźnienie rozwoju psychofizycznego. Osoby te mogą opanować samoobsługę, przy stałej opiece mogą wyuczyć się czynności domowych, ale nie są zdolne do wyuczenia zawodu.

• poniżej 20 IQ Wechslera – niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim: poziom funkcjonowania odpowiadający max. 3 roku życia. Możliwe jest opanowanie tylko najprostszej samoobsługi. Występują ciężkie wady neurologiczne i fizyczne. Przez całe życie wymagają opieki instytucjonalnej.

Charakterystyka z Dykcika

tabela 1. charakterystyka podstawowych ograniczeń i możliwości w zależność, od stopnia

upośledzenia umysłowego

Stopień upośledzenia umysłowego
Strefa funkcjonowania
Czynności orientacyjno-poznawcze
Procesy motywacyjne
Rozwój społeczny

2.

3. Współczesne paradygmaty z Dykcika

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna przyjmuje różne formy organizacyjne i może być realizowana w poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz w przedszkolach, szkołach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych, np. w formach zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i zajęć specjalistycznych korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapii oraz innych zajęć o charakterze profilaktyczno-terapeutycznyrn; klas wyrównawczych, klas terapeutycznych, świetlic terapeutycznych (Zarządzenie nr 15 MEN z dnia 25 V 1993 roku).

W przemianach edukacyjnych w świecie, w procesie przebudowy i reform systemu oświatowo-wychowawczego, problematyka pedagogiki specjalnej znajduje szczególnie ważne miejsce. Paradygmaty jej rozwoju, rozumiane jako uniwersalny model uprawiania badań nad niepełnosprawnością, bądź jako wzorzec postępowania badawczego z uwzględnieniem całościowej koncepcji teoretycznej, ciągle są odnawiane. Stanowią one próbę ekspozycji tych teoretycznych założeń optymalizacji, doskonalenia rozwoju tej dyscypliny w praktyce edukacyjnej, które zgodne są z ogólnoświatowymi tendencjami i kierunkami zmian.

Paradygmatyczny rozwój pedagogiki specjalnej wymagał zasygnalizowania kryteriów ich wyboru i potwierdzenia: czy poprzednio wyróżniona racjonalność, skuteczność oraz etyczność w sytuacji uprawiania nauki po-nowoczesnej, kiedy następuje dekanonizacja wiedzy i pewności działania, jest wystarczająca; czy kategorie wrażliwości, altruizmu i etyczności, tak bardzo lansowane w pedagogice specjalnej, nie nabrały też charakteru re-latywnego i kontekstowego.

Spory i dyskusje wokół płaszczyzn integracji, zakresów autonomii psychicznej i społecznej osób ciężej upośledzonych, ich uprawnień i przywilejów, prowadzone nie tylko w Polsce, potwierdzają niejednoznaczność tych wyborów związanych z wielością i różnorodnością nowatorskich rozwiązań w teorii i praktyce.

Współczesne koncepcje pedagogiki specjalnej określane są przez następujące obecne i nieobecne (poszukiwane) paradygmaty (za Obuchowską, 1995):

1. paradygmat biograficznego ujmowania niepełnosprawności jako znaczeniowo szerszy, uwzględniający podejście integracyjno-społeczne i dynamiczne, zamiast medycznego ujmowania odchyleń w kategoriach indywidualnego przystosowania;

2. paradygmat pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osób niepełnosprawnych jest w zbyt małym stopniu eksplorowany zarówno w teorii, jak i w praktyce, jest on niezbędny dla ukazania i wyeksponowania posiadanych, lecz nie ujawnionych możliwości i sprawności, a nie rodzaju, zakresu uszkodzeń, braków czy dysfunkqi;

paradygmat autorewalidacji - dopuszcza podmiotowe, indywidualne preferencje działań adaptacyjnych i samorealizacyjnych, powinien współwystępować z już sprawdzonymi metodami i strategiami zewnątrz sterownymi; 18

4. paradygmat pomocy pomagającemu - zakłada twórcze i poszukujące metody pracy nauczycieli, przezwyciężające schematyzm, rutynę, znużenie lub załamanie;

5. paradygmat podmiotowości w metodach oddziaływania – wskazuje na potrzebę z uwzględnieniem metod i zasad hermeneutyki oraz pogłębionej analizy w poznawaniu niepełnosprawności, jej objawów i skutków subiektywnie odniesionych do człowieka w jego ekosystemie;

6. paradygmat profilaktyki i integracji w rodzinie - podkreśla potrzebę wcześnie różnicowanej pomocy w tym pierwotnym środowisku wychowawczym, pomocy dotyczącej zarówno interakcyjnych zależności, jak i poczucia autonomii;

7. paradygmat antystygmatyzacyjny - wskazuje na potrzebę oparcia zasad pedagogicznego oddziaływania na normie funkcjonalnej, za wartej w jednostkowych możliwościach człowieka;

8. paradygmat pojęciowy - podkreśla potrzebę dostrzegania względności i zmienności interpretacyjnej wielu pojęć oraz wielości rozwiązań teoretycznych w dotychczasowych modelach praktyki edukacyjnej;

9. paradygmat zignorowany - nieobecny do niedawna, a związany z życiem seksualnym niektórych grup osób ciężej niepełnosprawnych;

10. paradygmat bytowy, egzystencjalny - związany z prawem do normalnej partycypacji niepełnosprawnych w życiu społeczeństwa

Na rozwój pedagogiki specjalnej znacząco wpłynął aksjologiczny nurt teorii i praktyki jej twórczyni Marii Grzegorzewskiej (1888-1967).

Wskazuje on wyraźnie na decydującą rolę godności każdego człowieka jako wartości najwyższej. Według jej poglądów „ w każdym człowieku jest coś pozytywnego” i dlatego „ nie należy nikogo przekreślać”, a ten głęboko humanistyczny stosunek do człowieka powinien stanowić porządek moralno-prawny i społeczno-kulturowy naszej cywilizacji.

Historia pedagogiki specjalnej

Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący

jest rok1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące

podstawy tej pedagogiki - autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta

istniała pod nazwą "pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny

światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie

w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej

zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza

praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z

lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią

stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i

XX wieku stosowana była nazwa "psychiatria dziecięca" rozumiana jako

pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie "psychiatria nieletnich",

"psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z

coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora

(Heilpädagogik), że pedagogika specjalna jest przede wszystkim "pedagogiką i

niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie

międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich

nazwa: "pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach

niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści

ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę "ogólna

pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy "pedagogika

ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania

ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie "defektologia", której

przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych.

W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę "ortopedagogika" (z greckiego

orthos - prosty,  słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika

"prostująca", "wyrównująca", "korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje

się określenie "ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w

szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym

niż pedagogika specjalna. "Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach

złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia,

ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia "pedagogika

specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo "specjalna" sugeruje

podział dzieci na "normalne" i "specjalne", a stosowane środki wychowawcze

i kształcenia także na środki "normalne" i "specjalne". Tym samym,

pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy,

przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a

wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa

"pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż

rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna,

społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

Albo z Dykcika str 44 rozdział pt” Pedagogika specjalna w Polsce u progu XXI wieku”

4. Placówki edukacyjne, opiekuńcze, rehabilitacyjne i pomocowe dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich charakterystyka.

http://www.idn.org.pl/sonnszz/du_men9.htm

SZKOŁY

W zależności od specjalnych potrzeb edukacyjnych, rodzaju i stopnia niepełnosprawności dzieci i młodzieży, w szczególności upośledzonych umysłowo, z wadą słuchu, z wadami widzenia, przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, mogą być zakładane prowadzone publiczne specjalne:

1) przedszkola,

2) szkoły podstawowe,

3) szkoły przysposabiające do pracy zawodowej,

4) szkoły zasadnicze,

5) szkoły średnie (licea zawodowe, licea ogólnokształcące, technika),

6) szkoły policealne,

7) ośrodki szkolno-wychowawcze.

W ogólnodostępnych przedszkolach publicznych mogą być organizowane oddziały specjalne. W oddziałach tych mogą być stosowane programy wychowania odpowiedniego typu przedszkola specjalnego lub wybrany z zestawu program przedszkola ogólnodostępnego.

W ogólnodostępnych szkołach publicznych mogą być organizowane klasy specjalne dla uczniów. Nauka w tych klasach odbywa się według planów i programów nauczania odpowiedniego typu szkół specjalnych lub ogólnodostępnych. Uczniowie klas specjalnych otrzymują świadectwa szkoły, do której uczęszczają, a uczniowie upośledzeni umysłowo z adnotacją ,,klasa specjalna . Do nauczycieli klas specjalnych stosuje się przepisy dotyczące nauczycieli zatrudnionych w szkolnictwie specjalnym.

W bursach i internatach mogą być tworzone odrębne grupy wychowawcze dla wychowanków niepełnosprawnych. Opieka, rewalidacja i resocjalizacja w tych grupach organizowana jest na zasadach obowiązujących w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych.

Przedszkole

Dzieci niepełnosprawne objęte są wychowaniem przedszkolnym od 3 do 5 lat. Pobyt w przedszkolu przedłużyć się może do 10 roku życia, jeżeli dziecko ma orzeczenie PPP. Do przedszkoli publicznych w pierwszej kolejności powinny być przyjęte m.in. dzieci matek z I lub II grupą inwalidzką oraz dzieci matek lub ojców samotnych.

Publiczne przedszkole specjalne, zwane dalej ,,przedszkolem'', przeznaczone jest dla dzieci niepełnosprawnych z takimi zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, które utrudniają lub uniemożliwiają uczęszczanie do przedszkola ogólnodostępnego, w wieku od ukończenia 3 lat życia do rozpoczęcia przez nie nauki szkolnej.

2. Przedszkole może być organizowane w szczególności dla dzieci:

1) z wadami widzenia,

2) niesłyszących

3) słabosłyszących,

4) przewlekle chorych,

5) niepełnosprawnych ruchowo,

6) upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym,

7) z zaburzeniami zachowania,

8) z upośledzeniami sprzężonymi.

Przedszkole realizuje cele i zadania określone w ustawie oraz przepisach wydanych na jej podstawie, w szczególności:

1) wszechstronnie wspomaga indywidualny rozwój dziecka,

2) sprawuje opiekę nad dziećmi i prowadzi rewalidacje odpowiednio do ich potrzeb i możliwości psychofizycznych,

3) współdziała z rodziną udzielając jej wszechstronnej pomocy w wychowaniu ich niepełnosprawnych dzieci i przygotowaniu ich do nauki szkolnej.

Szkoła podstawowa i gimnazjum

Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego, w tym roku kalendarzowym, w którym kończy ono 7 lat oraz trwa (od 1 września 1999 r. zgodnie z reformą oświatową) do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 lat. Uczniowie niepełnosprawni mogą kontynuować naukę w szkole podstawowej specjalnej do ukończenia 21 lat, a w szkole ponadpodstawowej specjalnej do jej ukończenia, ale nie dłużej niż do ukończenia 24 lat. Za spełnienie obowiązku szkolnego uznaje się również udział dzieci i młodzieży w zajęciach rewalidacyjno - wychowawczych.

Dla dzieci niepełnosprawnych organizowane są klasy i szkoły specjalne lub integracyjne w szkołach podstawowych (od września 1999 r. także w gimnazjach) oraz szkoły zawodowe, przygotowujące do zawodu i licea profilowane. Dziecko np. niepełnosprawne ruchowo, przewlekle chore może pobierać naukę w ramach nauczania indywidualnego - w miejscu pobytu, chociaż nie jest to forma popierana przez psychologów, ponieważ izoluje dziecko od rówieśników. Przeciwwagą jest nauczanie integracyjne, które zapewnia kontakt z innymi dziećmi. Po informacje dotyczące placówek integracyjnych, można zgłaszać się do kuratoriów w całym kraju.

SZKOŁA SPECJALNA

Do publicznych szkół specjalnych zwanych dalej ,,szkołami" należą: szkoły podstawowe, szkoły zasadnicze, szkoły przysposabiające do pracy zawodowej, technika, licea i szkoły policealne.

Mogą być tworzone szkoły dla dzieci i młodzieży z różnymi rodzajami i stopniami niepełnosprawności, a w szczególności dla:

1) upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim,

2) upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym,

3) niesłyszących,

4) słabosłyszących,

5) niewidomych,

6) słabowidzących,

7) przewlekle chorych,

8) niepełnosprawnych ruchowo,

9) niedostosowanych społecznie, zagrożonych uzależnieniem, z zaburzeniami zachowania.

  Celem szkoły poza celami określonymi ustawą jest w szczególności przygotowanie do życia w integracji ze społeczeństwem, poprzez:

1) osiągniecie możliwie wszechstronnego rozwoju uczniów w dostępnym im zakresie, za pomocą specjalnych metod,

2) przygotowanie do wykonywania zawodu.

  Szczegółową organizacje nauczania, wychowania, opieki, rewalidacji i resocjalizacji w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji szkoły opracowany przez dyrektora najpóźniej do 15 maja każdego roku, na podstawie planu nauczania szkoły, zatwierdzony przez organ prowadzący szkole.

DODATKOWA INFORMACJA:

Preferencje wobec dzieci niepełnosprawnych: W szkole

A.     Niepełnosprawność uczniów (z wyjątkiem uczniów szkół specjalnych dla dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym) jest uwzględniana, gdy:

•      uczeń z deficytami rozwojowymi nie może sprostać wymaganiom programowym - można obniżyć wymagania w zakresie wiedzy z danego przedmiotu.

•      uczeń jest w złej kondycji fizycznej, psychicznej - może być zwolniony z wychowania fizycznego, plastyki, techniki, muzyki.

•      uczeń jest niedosłyszący - może być zwolniony z nauki jednego języka obcego.

B.    Absolwenci niepełnosprawni przystępują do egzaminu w powszechnie obowiązującym terminie. Jednak w uzasadnionych przypadkach przewodniczący komisji może wyrazić zgodę na egzaminy pisemne i ustne w wydzielonej sali lub w domu absolwenta, ustalając sposób przeprowadzania egzaminów odpowiednio do możliwości mówienia, pisania i poruszania się.

§ 3. 1. Placówka opiekuńczo-wychowawcza w zakresie opieki nad dzieckiem współpracuje z powiatowym centrum pomocy rodzinie, zwanym dalej "centrum pomocy", oraz z rodziną dziecka, a w zakresie życia rodzinnego - z rodzinami zaprzyjaźnionymi.

2. Placówka opiekuńczo-wychowawcza może specjalizować się w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach.

3. W placówce opiekuńczo-wychowawczej mogą przebywać dzieci niepełnosprawne, jeżeli nie ma uzasadnionych przeciwwskazań.

4. Placówka opiekuńczo-wychowawcza przygotowuje dzieci do samodzielnego życia.

Ośrodek Rehabilitacji Dziennej (ORD) - placówka dziennego pobytu dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową i/lub z niepełnosprawnością intelektualną ORD

ORD prowadzi kompleksową rehabilitację 25-osobowej grupy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym z niepełnosprawnością ruchową lub intelektualną. Zajęcia (indywidualne i grupowe), które trwają nie mniej niż 4 godziny dziennie, prowadzone są przez zespół rehabilitantów, terapeuty zajęciowego, psychologa, logopedy oraz pedagoga. Ponadto dzieci korzystają z opieki lekarzy pediatry i rehabilitacji. Ośrodek Rehabilitacji Dziennej usytuowany jest w przestronnym i bardzo dobrze wyposażonym kompleksie rehabilitacyjno-edukacyjnym. Dzieci na zajęcia dowożone są przez rodziców bądz personel Ośrodka. Działalność ORD dotuje NFZ,

Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku / oddziale dziennym polega na zindywidualizowanym uczestnictwie każdego dziecka w rehabilitacji w zależności od jego stanu zdrowia oraz na określeniu liczby, częstotliwości, rodzaju, kolejności wykonywania świadczeń.

Świetlica Terapeutyczna - placówka dziennego pobytu dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i/lub z niepełnosprawnością intelektualną oraz innych dzieci znajdujących się w sytuacji kryzysowej lub wymagających wsparcia;

Placówka dziennego pobytu i pracy pozaszkolnej dla 50 dzieci niepełnosprawnych. Udziela pomocy psychologiczno-pedagogicznej i terapeutycznej dzieciom z problemami edukacyjnymi. Świetlicę dotuje się z tzw. grantów Urzędu Marszałkowskiego, Powiatu i Miasta Mikołów i innych.

Mieszkania Chronione - miejsce całodobowego pobytu dla osób z niepełnosprawnością ruchową.

Mieszkania Chronione są formą pomocy dla usamodzielnianych osób niepełnosprawnych, które przygotowują się do niezależnego życia w środowisku. Na terenie Ośrodka funkcjonuje 7 mieszkań, w których przebywa 15 osób w tym 3 małżeństwa. Mieszkańcy mają możliwość korzystania z opieki medycznej, rehabilitacji oraz pomocy socjalnej.

Aktywna Rehabilitacja z Terapią Zajęciowa– forma działalności ukierunkowana na rozwój zainteresowań, aktywności i samodzielności osób niepełnosprawnych

Warsztat prowadzi rehabilitację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ze wskazaniami do terapii zajęciowej. Uczestnicy dojeżdżają bądĄ są dowożeni na zajęcia w większości z miejscowości znajdujących się na terenie Powiatu. Zajęcia odbywają w 5-osobowych zespołach w pod kierunkiem instruktorów terapii zajęciowej. Do dyspozycji Uczestników WTZ pozostaje m.in. 10 pracowni terapeutycznych (techniczna, ogrodnicza, hodowlana, obróbki tkanin, gospodarstwa domowego, rękodzieła artystycznego, plastyczna, informatyczna, ceramiczno-witrażowa, introligatorska) oraz sala rehabilitacyjna. Każdy Uczestnik ma możliwość korzystania z zabiegów rehabilitacyjnych, specjalistycznej opieki medycznej oraz wsparcia psychologa i neurologopedy. Działalność Warsztatu nadzoruje i dotuje ze środków PFRON Starosta Powiatu.

DPS

Zgodnie z Dz. U. Nr 82 z dnia 15.09.2000 roku (poz.929) zakres pielęgnacji ludzi starszych w Domach Pomocy Społecznej powinien być zróżnicowany, ze szczególnym zwróceniem uwagi na:

*   ich upodmiotowienie, poszanowanie woli i niezależności,

*   zwiększenie różnic pomiędzy osobami w tej samej grupie wiekowej,

*   prawo do rozwoju i przywrócenia utraconej sprawności, z którego może w różnym

     stopniu korzystać,

*   seniorzy nie tylko chcą otrzymać pomoc, ale pragną sami jej udzielać.

              Jednostronne świadczenie opieki i pielęgnacji prowadzi do pogarszania się ich stanu zdrowia, stąd proces opieki powinien być swoistą interakcją pomiędzy seniorem a pracownikami Domu Pomocy Społecznej. Na ogół pojęcie opieki koncentruje się na medycznych założeniach, charakterystycznych dla szpitali, ale niezupełnie przystaje do specyfiki DPS, gdyż nie uwzględnia socjalizacji mieszkańców.

              Człowiek stary jest tu rozumiany jako partner w stosunku socjalnym, z jego udziałem i za jego zgodą buduje się indywidualny model życia, ujmujący możliwość    i granice, gdzie jest miejsce na opiekę, rehabilitację, pomoc, ale również  i samodzielność. Dom Pomocy Społecznej jest samodzielną jednostką organizacyjną, budżetową, podległą wojewodom. Dom zaspokaja wszechstronne potrzeby mieszkańców, głównie bytowe, opiekuńcze, wspomagające, zdrowotne, społeczne i religijne. Zazwyczaj domy dysponują: kaplicą, świetlicą, holem, kuchnią, tarasem, posiadają pokoje jedno-     i wieloosobowe. Pokoje są wyposażone w  niezbędne meble, odbiorniki radiowe, telewizyjne i umywalki. Oprócz gabinetu zabiegowego (z aparatem EKG) są tam gabinety usługowe, punkt krawiecki czy fryzjerski. Aby domy w oparciu o rozporządzenia spełniały swą funkcję pod kątem bazy materialnej - powinny posiadać też: kawiarnię, pokój gościnny, kącik terapii zajęciowej, podjazdy dla wózków inwalidzkich, gabinety lekarskie. Nie powinno być tam wiele barier architektonicznych (np. brak windy). Nie powinny być zbyt małe, bez łazienek, czy odpowiednio szerokich drzwi. Złe rozmieszczenie sal rehabilitacyjnych (np. w piwnicy) może utrudniać mieszkańcom korzystanie z zabiegów. Pokoje dziennego pobytu nie mogą być zbyt małe i niefunkcjonalne. Każdy Dom Pomocy Społecznej powinien posiadać odpowiednie środki lokomocji do przewozu osób niepełno-sprawnych. W tego typu Domach zatrudnia się pielęgniarki, techników rehabilitacji, psychologa.   W Domach Pomocy Społecznej mieszkają zarówno kobiety jak i mężczyźni. Przyczyną zamieszkania w domu Pomocy Społecznej jest: samotność, choroba, bezradność, konflikty rodzinne i inne.

              W przedziale wieku 51 - 70 lat znajduje tu zakwaterowanie 25% ogólnej liczby mieszkańców. Biorąc pod uwagę fakt, że Domy przeznaczone są dla osób starszych, odsetek ten jest bardzo wysoki.

              Najważniejszą przyczyną zamieszkania w Domu Pomocy Społecznej jest nieporadność życiowa osób, słaba sytuacja materialna i niedostateczna opieka rodzinna lub środowiska, przy pogarszającym się stanie zdrowia. Mieszkańcy na ogół posiadali własne mieszkania (pokoje lub domy). Zwykle posiadają też dalszą lub bliższą rodzinę przy której mieszkali. Jeszcze innym powodem znalezienia się w Domu Pomocy Społecznej jest powszechny brak mieszkań, ciasnota lokalowa. Z mieszkań tych eliminowane są osoby stare i chore, nieporadne życiowo Faktem jest, że rodzina nie posiada dostatecznej wiedzy i umiejętności w zakresie pielęgnacji osoby starszej, zwykle chorej. Wreszcie ludzie młodzi, pracujący zawodowo, nie są w stanie zaangażować się w opiekę nad seniorem. Bariery architektoniczne w wysokich budynkach mieszkalnych i małe mieszkania praktycznie wykluczają przebywanie       w nich osób niepełnosprawnych.

              Inną przyczyną pobytu w Domach Pomocy Społecznej jest bezradność. Z reguły zaliczyć tu można osoby ze schronisk dla bezdomnych, często są to alkoholicy i osoby po odbyciu kar w zakładach karnych . Z obserwacji wynika, że ta grupa mieszkańców sprawia najwięcej kłopotów i zakłóca normalne funkcjonowanie Domu. Umieszczenie tej grupy ludzi w Domach Pomocy Społecznej jest dużym nieporozumieniem.

              W opinii mieszkańców, wiele osób zamieszkujących W Domach Pomocy Społecznej, to ludzie z marginesu społecznego, których nie stać na kulturę. Na dobre samopoczucie mieszkańców Domów Pomocy Społecznej, oprócz warunków zamieszkania i wyżywienia, w dużym stopniu mają wpływ relacje międzyludzkie, sposoby zachowania mieszkańców i ich postępowanie.

              Najczęstszymi chorobami występującymi u pensjonariuszy tego typu placówek są: zaćma i choroby oczu, reumatyzm, nadciśnienie tętnicze i choroby wieńcowe, choroby płuc, miażdżyca, prostata, osteoporoza, cukrzyca .

WTZ Warsztat jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówką stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej

i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. Warsztat nie jest placówką samodzielną, ale stanowi część większej struktury organizacyjnej wyposażonej w osobowość prawną lub posiadającej zdolność do czynności prawnych. Warsztaty mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia lub przez inne podmioty.

Warsztat Terapii Zajęciowej, zwany dalej „Warsztatem” działa na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25.03.2004r. w sprawie szczegółowych zasad tworzenia, działania i finansowania warsztatów terapii zajęciowej (Dz.U.nr 63 z 2004).

Warsztat realizuje zadania w zakresie rehabilitacji zawodowej, społecznej i zdrowotnej, zmierzającej do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności każdego uczestnika. Poprawa sprawności prowadzi do możliwie niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia
w środowisku. Działania te oparte są o przepisy Ustawy z dnia 27.08.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych – z późniejszymi zmianami, w tym z 25.03.2004r.

Warsztat Terapii Zajęciowej prowadzony jest przez Dom Zakonny Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Szamotułach – posiadający osobowość prawną. Przedstawicielem organu prowadzącego jest Przełożona Domu Zakonnego.

Uczestnikami Warsztatu mogą być osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym lub umiarkowanym (upośledzenie umysłowo, z porażeniem mózgowym, zespołem Downa, inwalidzi wzroku, inwalidzi narządu ruchu i inni), które ukończyły 16 rok życia i zostały zakwalifikowane dowóz przez Radę Programową na podstawie wskazań do terapii zawartych w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności wydanym przez właściwy organ i pochodzą
z powiatu szamotulskiego.

Za zgodą Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Szamotułach – w wyjątkowych przypadkach – mogą być przyjęte osoby z innych powiatów, sąsiadujących z powiatem szamotulskim.

Przyjęcia uczestników dokonuje się według kolejności zgłoszeń, przy czym ze względu na koszty dowozu pierwszeństwo maja osoby z Szamotuł i najbliższych okolic.

Pracownikami Warsztatu są:

1. Kierownik Warsztatu

2. Rehabilitant lub rewalidant

3. Psycholog

4. Instruktorzy terapii zajęciowej

5. Instruktor zawodu

6. Pielęgniarka lub opiekun

7. Księgowa

8. Sekretarka

9. Kierowca – konserwator

10. Pracownik gospodarczo – obsługowy

Pracownicy wymienieni w punktach „1 – tworzą Rade Programową.

Kierownika Warsztatu powołuje organ prowadzący. Kierownik podlega bezpośrednio przedstawicielowi organu prowadzącego t.j. Przełożonej Domu Zakonnego.

Celem warsztatu jest:

• aktywne wspomaganie procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

• stwarzanie osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwości rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Realizacji powyższych celów służy stosowanie technik terapii zajęciowej zmierzających do  usamodzielnienia uczestników, poprzez wyposażenie ich w umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijania psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.

Zasady funkcjonowania warsztatu

 

Terapię prowadzoną w warsztacie realizuje się na podstawie indywidualnego programu rehabilitacji uczestnika, który zawiera informacje dotyczące osoby niepełnosprawnej,  planowanych działań wobec uczestnika i spodziewanych efektów tych działań.

 

W warsztacie działa rada programowa, która dokonuje okresowej oraz, nie rzadziej niż co
3 lata, kompleksowej oceny realizacji indywidualnego programu rehabilitacji uczestnika warsztatu i zajmuje stanowisko w kwestii osiągniętych przez niego postępów w rehabilitacji, uzasadniających:

• podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy,

• potrzebę skierowania osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia, ze względu na brak postępów w rehabilitacji i złe rokowania co do możliwości osiągnięcia postępów uzasadniających podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej
  w warunkach pracy chronionej lub na rynku pracy po odbyciu dalszej rehabilitacji
  w warsztacie,

• przedłużenie uczestnictwa w terapii ze względu na pozytywne rokowania co do przyszłych postępów w rehabilitacji, umożliwiających podjęcie zatrudnienia
  i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej lub na rynku pracy, albo okresowy brak możliwości podjęcia zatrudnienia, albo okresowy brak możliwości skierowania osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia.

Zasady tworzenia warsztatów

Jednostka zamierzająca utworzyć warsztat składa do właściwego, ze względu na siedzibę warsztatu, powiatowego centrum pomocy rodzinie wniosek o dofinansowanie kosztów utworzenia i działalności warsztatu ze środków PFRON. Do wniosku należy dołączyć projekt utworzenia warsztatu. Projekt zawiera m.in. statut jednostki zamierzającej utworzyć warsztat, zgłoszenie co najmniej 20 kandydatów na uczestników warsztatu, z określeniem stopni
i rodzajów ich niepełnosprawności, plan działalności warsztatu określający metody pracy
z uczestnikami warsztatu w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej, zobowiązanie do opracowania indywidualnych programów rehabilitacji uczestników warsztatu, propozycje dotyczące obsady etatowej warsztatu, z wyszczególnieniem liczby stanowisk i wymaganych kwalifikacji pracowników oraz preliminarz kosztów utworzenia warsztatu i preliminarz rocznych kosztów działalności warsztatu.

Wniosek podlega merytorycznej i formalnej ocenie dokonywanej przez zespół utworzony przez starostę w centrum pomocy. W oparciu o ocenę zespołu powiat zawiera z jednostką zamierzającą utworzyć warsztat umowę określającą warunki i wysokość dofinansowania kosztów utworzenia i działalności warsztatu ze środków Funduszu.

Zasady finansowania warsztatów terapii zajęciowej

Koszty utworzenia, działalności i wynikające ze zwiększenia liczby uczestników warsztatu są współfinansowane ze środków PFRON, ze środków samorządu terytorialnego lub z innych źródeł. Zasada współfinansowania oznacza solidarne ponoszenie kosztów tworzenia
i działania warsztatów przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Obowiązki pracowników

Kierownik Warsztatu jest odpowiedzialny w szczególności za:

• Zapewnienie odpowiednich warunków pracy i organizowanych zajęć,

• Właściwy rozkład zajęć w Warsztacie

• Ustalenie przerw wakacyjnych uczestników Warsztatu

• Zaplanowanie urlopów pracowniczych

• Udzielanie pracownikom, w miarę możliwości , pomocy niezbędnej do podnoszenia kwalifikacji

• Prowadzenie obowiązującej dokumentacji

§6. 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową
o pracę.

Do podstawowych obowiązków pracownika należy w szczególności:

• dbałość o wykonywanie zadań publicznych,

• przestrzeganie prawa,

• wykonywanie zadań sumiennie, sprawnie i bezstronnie,

• informowanie organów, instytucji i osób fizycznych oraz udostępnienie dokumentów znajdujących się w posiadaniu Warsztatu, jeżeli prawo tego nie zabrania,

• zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach ze zwierzchnikami, podwładnymi, współpracownikami oraz w kontaktach z obywatelami,

• zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nią,

• przestrzeganie ustalonego czasu pracy,

• przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w Warsztacie porządku,

• przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych,

• podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz doskonalenie umiejętności pracy,

• zachowanie tajemnicy służbowej i państwowej w zakresie przez prawo przewidzianym,

• dbanie o czystość i porządek wokół swojego stanowiska pracy,

• należyte zabezpieczenie, po zakończeniu pracy, urządzeń i pomieszczenia pracy.

Czas pracy i porządek wewnętrzny

§8. Czas pracy pracowników Warsztatu wynosi 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym wynoszącym 1 miesiąc.

§9. Ustala się następujący rozkład czasu pracy;
1. Dla pracowników zatrudnionych w wymiarze 40 godzin tygodniowo:
Od poniedziałku do piątku - godz. 7.30 - 15.30
2. Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz indywidualnie rozkład czasu pracy ustala Dyrektor.

§10. 1. Termin dodatkowych dni wolnych od pracy w roku kalendarzowym ustala Dyrektor do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rok kalendarzowy.

Organizacja pracy i zajęć

Warsztat jest placówką pobytu dziennego. Zajęcia prowadzone są 7 godzin dziennie, od poniedziałku do piątku, 35 godzin tygodniowo.

Zajęcia odbywać się będą od godz. 7.45 do 14.45

Dla uczestników Warsztatu wprowadza się dwie przerwy półgodzinne na spożycie posiłku
i na rekreację. Może też być stosowany indywidualny rytm zajęć z przerwą na odpoczynek.

Rehabilitacja uczestników prowadzona będzie w pięcioosobowych grupach terapii zajęciowej, tworzonej w oparciu o rodzaje niesprawności i indywidualne programy rehabilitacji. (Na jednego pracownika zajmującego się bezpośrednio uczestnikami przypada nie więcej niż 5 osób niepełnosprawnych).

Zajęcia z rehabilitantem, rewalidantem, psychologiem odbywać się będą w miarę potrzeb, zgodnie z indywidualnymi programami, według oddzielnie opracowanych harmonogramów.

Przydział do pracowni lub ewentualna zmiana pracowni będzie dokonywana w uzgodnieniu
z uczestnikiem, po zasięgnięciu opinii Rady Programowej. Uczestnicy mają prawo wyboru pracowni zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i możliwościami psychofizycznymi. W celu umożliwienia wszechstronnego rozwoju uczestników zakłada się możliwość zmian pracowni co pół roku. Jednak nie może to być obligatoryjne. Uczestnicy nie mogą być zmuszani do zajęć, do których wyraźnie brak im predyspozycji, względnie możliwości intelektualnych, fizycznych lub psychicznych.

W programie rehabilitacji społecznej uwzględnia się następujące formy i zespoły zainteresowań:

• zajęcia kulturalne

• zajęcia sportowe

• Turystyka

• Imprezy rozrywkowe

• Turnusy rehabilitacyjno-wypoczynkowe

• Spotkania i zabawy integracyjne

• Zespoły aktywizacji społecznej

Wszyscy uczestnicy – w miarę możliwości- biorą udział w codziennej gimnastyce porannej, ogólnie usprawniającej, prowadzonej przez rehabilitanta.

Działalność warsztatu jest działalnością o charakterze niezarobkowym.

Dochód ze sprzedaży produktów i usług wykonywanych przez uczestników warsztatu
w ramach realizowanego programu terapii przeznacza się, w porozumieniu z uczestnikami warsztatu, na pokrycie wydatków związanych z integracją społeczną uczestników.

Terapia dla uczestników jest prowadzona w siedmiu pracowniach pod kierunkiem instruktorów, rehabilitanta, psychologa, pielęgniarki. Każda z pracowni usprawnia uczestników w innej dziedzinie:

1.Pracownia gospodarstwa domowego: Uczestnicy zajmują się tu codziennym przygotowywaniem śniadania: nakrywają i podają do stołu, sprzątają po posiłkach. Biorą udział w opracowywaniu jadłospisu, poznają zasady racjonalnego żywienia, dostosowania potraw do okoliczności. Uczą się też obsługi dostępnych urządzeń kuchennych.

2.Pracownia ogrodnicza Najważniejszym zadaniem uczestników w tej pracowni jest pielęgnacja wszelkich roślin na terenie WTZ. Praca ich całkowicie uzależniona jest od pory roku: i tak wiosną zaczyna się sadzenie i pielęgnowanie kwiatów i warzyw w ogrodzie. Latem i jesienią - zbierane są plony. Natomiast okres zimowy, to czas gdzie uczestnicy głównie zajmują się roślinami pokojowymi. W wolnych chwilach też z wcześniej zebranych
i ususzonych kwiatów, liści i gałązek tworzą kompozycje kwiatowe, obrazki, stroiki.

3.Pracownia komputerowa Uczestnicy maja możliwość poznania obsługi komputera
i Internetu. Przepisują teksty, tworzą druki na potrzeby warsztatu. Skanują zdjęcia, wykonują okolicznościowe foldery, zaproszenia, karty świąteczne, wizytówki. W tej pracowni powstaje również gazetka.

4.Pracownia plastyczna Uczestnicy rozwijają tutaj swoje zdolności plastyczne. Zapoznają się z podstawowymi technikami - malarstwem, rysunkiem. Tworzą także prace przestrzenne
z plasteliny, modeliny, kolorowego papieru. Ich dzieła plastyczne zdobią pomieszczenia warsztatowe.

5.Pracownia stolarska Uczestnicy w tej pracowni zapoznają się z obróbką drewna. Uczą się wycinania w drewnie, piłowania, szlifowania powierzchni, lakierowania, wbijania gwoździ. Wykonują ramki do obrazów, kompozycje ścienne i stojące z elementami drewna i styropianu oraz wyroby na użytek warsztatu - półki, niektóre narzędzia do ogrodu.

6. Pracownia krawiecka Pracownia krawiecka umożliwia zdobycie umiejętności z zakresu szycia na maszynie, haftowania, tkania na prostych ramach. Uczy pracy na drutach i na szydełku. Praca w pracowni rozwija zdolności poznawcze, intelektualne, korzystnie wpływa na sprawność psychomotoryczną, uczy cierpliwości , dokładności i odwagi aby rozpocząć pracę i starannie ją wykonać. Uczestnicy uczą się zachowania ciągu technologicznego przy wykonywaniu konkretnej pracy a także zastosowania techniki serwetkowej na płótnie.
W dorobku pracowni znajdują się obrazy haftowane haftem gobelinowym i krzyżykowym, haftem pętelkowym z zastosowaniem włóczki i kordonków, serwetki haftowane na płótnie lnianym i na kanwie oraz wykonane na szydełku.

7.Pracownia ceramiczna   W pracowni ceramicznej uczestnicy naszych warsztatów zapoznają się z różnymi technikami wykonywania przedmiotów glinianych.  Poprzez formowanie, lepienie w glinie rozwijana jest sprawność manualna, wyzwalane są zainteresowania artystyczne, zostaje poruszana wyobraźnia.

Wszystkie wyroby zrobione przez uczestników warsztatu są jedyne w swoim rodzaju, nie ma dwóch takich samych produktów. W swojej ofercie posiadają ponadto  miski, wazony
i doniczki ceramiczne, ozdoby świąteczne, stroiki, aniołki do powieszenia, kartki świąteczne- okolicznościowe i inne. Istnieje możliwość zakupienia tych wyrobów np. na kiermaszu.

Reasumując, Warsztat jest instytucją bardzo potrzebną. Pomaga i wspiera, przygotowuje do życia osoby niepełnosprawne oraz upośledzone intelektualnie. Rehabilitacja zawodowa jest ważnym elementem pełnego procesu rehabilitacji społecznej. Kształtuje ona rozwijanie psychofizycznych sprawności oraz podstawowe i specjalistyczne umiejętności zawodowe umożliwiające uczestnictwo w szkoleniu zawodowym lub podjęciu pracy. Warsztat dzięki prowadzonym praktyką zawodowym stwarza możliwość przywrócenia tym osobom umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia poprzez stosowanie odpowiednich technik terapii zajęciowej, zmierzających do ich usamodzielnienia, nauczenia wykonywania czynności niezbędnych w życiu codziennym oraz wpojenia umiejętności zawodowych umożliwiających podjęcie pracy.

PCPR

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie jest jednostką organizacyjną wchodzącą w skład powiatowej administracji zespolonej, która realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej i rehabilitacji społecznej mające na celu poprawę funkcjonowania rodziny, zapobieganie i przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym i dysfunkcjonalności rodzin.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie podejmuje starania mające na celu pozyskanie wsparcia osób fizycznych i prawnych, organizacji społecznych, kościołów i związków wyznaniowych, fundacji i stowarzyszeń dla działań samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej.

W skład Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie wchodzą następujące komórki organizacyjne:

 

1)  Dział do spraw rodzinnej opieki zastępczej,

2)  Dział finansowo-księgowy oraz programów,

3)  Dział pomocy instytucjonalnej,

4)  Dział organizacyjno-administracyjny,

5)  Powiatowe Centrum Pomocy Niepełnosprawnym,

6)  Ośrodek Informacji dla Osób Niepełnosprawnych.

 

Dodatkowo:

miałam jedno pytanie dotyczące jakie metody są stosowane u os. z niep. int. w ST. umiarkowanym.

Wybrałam najważniejsze metody, ale w Dykciku też jest fajnie rozpisane.

Metody rehabilitacji.

Metoda Peto.

Istotę metody stanowi połączenie usprawniania leczniczego, psychopedagogicznego oraz różnych form adaptacji społecznej. Głównym zaś jej celem jest przygotowanie niepełnosprawnego dziecka do samodzielnego życia.

Usprawnianie dzieci metodą Peto rozpoczyna się stosunkowo wcześnie. Dokonuje się ono w systemie tzw.” dyrygowanego nauczania”. Kluczową rolę w tym usprawnianiu pełni „dyrygent”, osoba prowadząca zajęcia z dziećmi. Jego zadaniem jest realizowanie wyznaczonego programu, łączącego elementy pedagogiki i terapii.

Podstawową formę pracy „dyrygenta” są ćwiczenia „rytmicznej stabilizacji”. Polegają one na głośnym, chóralnym i wspólnym z „dyrygentem” opisie słownym wykonywanych ruchów, w celu utrzymania uzyskanej pozycji.

Ważne jest, by podczas „rytmicznej stabilizacji” „dyrygent” nie wykonywał manualnych ćwiczeń z dzieckiem. Ruch dziecka sterowany jest jedynie głosem dla zwiększenia świadomości wykonywanej funkcji.

Program postępowania opracowany szczegółowo, przeprowadza się przez odpowiednio dobrany zespół. Stanowią go dwie osoby wykwalifikowane i pięciu studentów.

W zamierzeniu metody Peto - dzieci każdego dnia powinny zdobywać nową umiejętność.

Wyposażenie sali, w której odbywają się zajęcia cechuje prostota i funkcjonalność jej umeblowania. Charakterystyczna cecha metody Peto to szczebelkowa budowa mebli, spełniających wielufynkcyjne role w usprawnianiu (służą do chwytu, utrzymania pozycji).

W metodzie Peto dąży się do integracji oddziaływań polegających na tym, by przyswajanie nauki szkolnej było łączone razem z ćwiczeniami ruchowymi. Metoda ta jest bardzo skuteczna w usprawnianiu fizycznym dziecka z m.p.d. Stwarza ona warunki do równoległego i pełnego rozwoju, wywiera również wpływ na psychospołeczne postawy.

Zarzuca się metodzie, iż umieszczanie dzieci w ośrodkach Peto w izolacji od rodziców i środowiska rówieśników, utrudnia w przyszłości integrację międzykoleżeńską oraz psychicznie obciąża dziecko. W Polsce Instytut Peto działa obecnie bardzo prężnie w Krakowie.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 51-55

·        Metoda Faya.

Metoda hipotetycznie zakłada, że rozwój ruchowy dziecka przebiega etapami.

Najniższym stopniem tego rozwoju jest pełzanie homologiczne (jak u żaby). Podczas tego etapu kończyny dziecka poruszają się jednocześnie. Drugi etap stanowi homolateralne pełzanie. Wtedy to kończyna górna i dolna porusza się jednocześnie po tej samej stronie ciała (jak u salamandry). Ostatnim etapem rozwoju ruchowego jest pełzanie heterolateralne, tj. naprzemienne. Metoda Faya zaleca stosowanie tych wzorców usprawniania w zależności od możliwości ruchowych dziecka na danym etapie.

W czasie usprawniania metodą Faya korzysta się dodatkowo ze środków służących obniżaniu spastyczności oraz pomocnych w opanowaniu mimowolnych ruchów. Ćwiczenia w metodzie są trudne i wymagają wielokrotnego powtarzania w ciągu dnia.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 55 – 56

Metoda Domana.

Metoda ta jest kontynuacją metody Faya. Powstała w wyniku działalności fizjoterapeuty Glena Domana. W 1976 roku założył on Instytut Faya w Filadelfii (tzw. Instytut Budowania Ludzkich Możliwości).

W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk.

W metodzie Domana przyjmuje się wczesne usprawnianie dzieci. Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona część mózgu, przyjęła zadania jego uszkodzonej części. Na pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję inteligencji. Zaznacza się przy tym, że mózg rośnie i wtedy doskonale się rozwija, gdy poza jego indywidualnymi możliwościami maksymalnie zapewnia mu się ze strony otoczenia wszystkie możliwości dla rozwoju ruchu, mowy, zdolności manualnych.

Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w ramach, których dokonuje się usprawnienie. Wymienia się, zatem:

·    Blok rozwoju fizjologicznego, w zakresie, którego proponowane jest spożywanie dużej ilości witamin.

·    Blok rozwoju intelektualnego zmierzający do ciągłego doskonalenia intelektu, dzięki przekazowi „bitów inteligencji”.

·    Blok rozwoju społecznego przygotowujący do życia w społeczeństwie poprzez podanie zasad i norm współżycia społecznego i troskę o rozwój emocjonalny.

·    Blok rozwoju fizycznego zakładający osiąganie doskonałości fizycznej za pomocą pełzania, raczkowania, poprawnego chodzenia, ćwiczeń gimnastycznych.

·    Usprawnianie metodą Domana stanowi zatem bodźcowanie mózgu odpowiednimi sygnałami. Dzięki np. wielosensorycznej stymulacji następuje rozwój poszczególnych zmysłów: dotyku, smaku, wzroku, słuchu.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 56-59

Metoda Sherbourne.

Weronika Sherbourne w latach 60 opracowała metodę pod nazwą „Ruch Rozwijający”. Korzeni metody należy szukać u R. Labama – twórcy gimnastyki ekspresyjnej, a także w doświadczeniach samej autorki. Celem metody jest wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka i korekcja jego zaburzeń. Stąd ważne miejsce w metodzie zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychomotoryczna i społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania.

Proponowany terapeutyczny system ćwiczeń wywodzi się z okresu wczesnego dzieciństwa z tzw. baraszkowania, które zawiera w sobie element bliskości fizycznej i emocjonalnej. Jest to zdaniem W. Sherbourne naturalna potrzeba dziecka do zaspakajania tych potrzeb, poprzez kontakt z osobami dorosłymi. Powstałe podczas ćwiczeń doznania wypływające z własnego ciała i odczuwanie go w kontekście z elementami otoczenia, dają dziecku poczucie jego indywidualności.

Cechą charakterystyczną metody jest rozwijanie przez ruch: świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego, świadomości przestrzeni i działania w niej oraz dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi kontaktu.

Metodę W. Sherbourne traktuje się często jako formę niewerbalnego treningu interpersonalnego. Zajęcia odbywają się indywidualnie bądź grupowo i trwają ok.30 minut. Partnerami dziecka bywają często ich rodzice. Dzieci nie są jednak przymuszane do uczestnictwa w zajęciach.

W metodzie wyróżnia się cztery grupy ćwiczeń:

·    ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała

·    ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie

·    ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerami grupy

·    ćwiczenia twórcze.

Metoda W. Sherbourne zalecana jest dzieciom o zaburzonym schemacie ciała. W proponowanych ćwiczeniach dochodzi do integracji własnego ciała i jego poznania (ważne tu jest wyczucie centralnej części ciała tj. brzucha i tułowia). Poczucie wzajemnej bliskości ćwiczących partnerów, ułatwia akceptację niedoskonałej cielesności dziecka. Ćwiczenia dają poczucie bezpieczeństwa oraz zaufania do siebie i do innych. Wykonywane w grupie, budują więzi grupowe i interpersonalne.

Zajęcia metodą W. Sherbourne stanowią element doskonałej zabawy. Dając chwile odprężenia, są czynnikiem w rozładowaniu napięć i tym samym obniżają spastyczność.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 69 -70

·        Metoda Kepharta.

N. C. Kephert proponował swą metodę jako system percepcyjno-motoryczny dzieciom, przeżywającym trudności i niepowodzenia szkolne. Uważał, że w nauczaniu powinno się uwzględniać całość procesów percepcyjno-motorycznych, przy szczególnym zwróceniu uwagi na ich nierozłączność.

Metoda Kepharta opisuje szczegółowo zadania pozwalające na obserwację percepcyjno-motoryczną w zachowaniu się dziecka. Podawane są również wskazania do stosowania odpowiednich ćwiczeń w razie stwierdzonych opóźnień rozwojowych.

Wiele spośród proponowanych interesujących ćwiczeń Kepherta może być wprowadzonych i obecnie jest w nauczaniu dzieci, u których obserwuje się trudności w szkole.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str.70-71.

·        Hipoterapia

Hipoterapia stanowi „proces usprawniania psychoruchowego dzieci, młodzieży i dorosłych z różnymi schorzeniami i zaburzeniami rozwojowymi”.

Wartość terapeutyczna jazdy konnej znana była już w starożytności, dopiero jednak w latach 50 obecnego stulecia hipoterapię zaczęto wykorzystywać w dziedzinie medycyny (w neurologii, ortopedii i psychiatrii).

Zajęcia z hipoterapii zawsze przebiegają pod kontrolą lekarza. Prowadzący je terapeuta powinien posiadać praktykę przy obchodzeniu się z koniem. Terapeuta w czasie jazdy konnej spełnia rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo. W czasie jazdy idzie on zawsze po słabszej stronie dziecka, podtrzymuje je, kontroluje jego postawę i wykonuje z nim ćwiczenia.

W hipoterapii bierze się też pod uwagę odpowiednie cechy konia. Ma to być koń łagodny, posłuszny, o odpowiedniej budowie i wieku (7-10 lat).

Pośród zajęć z hipoterapii wymienia się etap wstępny, którego celem jest oswojenie dziecka z koniem, oraz zajęcia usprawniające na koniu. W programie hipoterapii wykorzystuje się stęp konia, jego spokojny marsz, albo kłus, w przypadku, gdy dziecko pewnie umie się utrzymać na koniu, nie tracąc równowagi w czasie jazdy i zmiany kierunku.

W hipoterapii mogą występować również elementy nauki jazdy konnej. Dziecko wykonuje takie czynności jak trzymanie wodzy, kierowanie koniem.

W trakcie zajęć terapeutycznych korzysta się z różnego rodzaju sprzętu pomocniczego dla utrzymania równowagi na koniu, np. ze specjalnych pasów z uchwytem , siodeł itp.

Hipoterapia wskazana jest do usprawniania dzieci i młodzieży z mózgowym porażeniem dziecięcym. Program zajęć z hipoterapii uwzględnia różnorodny rodzaj zaburzeń dziecka m.p.dz. oraz jego osobowość. Hipoterapia służy m.in. skorygowaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego poprzez przyjmowanie pozycji rozluźnienia.

W. Kuprian zauważa, że wzorzec ruchowy dziecka siedzącego na koniu odpowiada ruchom konia w stępie. Następują tu naprzemienne wychylenia i prostowania miednicy, ruchy ciała w przód i w tył oraz lekki ruch rotacyjny całego kręgosłupa. Elementem terapii są także dodatkowe wymachy nóg w trakcie jazdy konnej. Zajęcia z hipoterapii stabilizują i wzmacniają wzmożone napięcie mięśniowe. Zasadniczą zaletą hipoterapii jest to, że dzieci wykonują w jej trakcie takie ćwiczenia, które w innych warunkach sprawiają im duże trudności.

Przeciwwskazaniem do stosowania hipoterapii jest m.in. utrwalony przykurcz mięśni przywodzicieli uda, nieopanowany przez dziecko strach przed koniem i jazdą konną, występowanie padaczki w przypadku jej napadów.

Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę usprawniania dzieci i znacząco wpływa na sferę psychospołeczną dziecka. Zajęcia usprawniające występujące w tak prowadzonej formie motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu.

Ponieważ odbywają się w warunkach naturalnych (np. w lesie, na łące), udostępniają dziecku również kontakt z przyrodą.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 75-77.

·        Metoda Knilla.

Christopher Knill – twórca programu Aktywności, jest pracownikiem Norweskiego Instytutu; pracuje z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi z ciężkimi zaburzeniami w rozwoju ruchowym, poznawczym i społecznym. Programy aktywności noszą tytuły: „Świadomość ciała”; „Kontakt i Komunikacja” . Programy te obecnie są realizowane w około 7 krajach.

Metoda Knilla to próba wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi wszystkimi, którzy niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z najbliższym otoczeniem. Tkwią w milczącym świecie stereotypów. Są dalecy, ale nadal wrażliwi na nasze komunikaty, podatni na zranienie i odrzucenie. Bronią swoich granic, ale czekają na pomoc.

·        Metoda Marii Montessori.

Metoda Marii Montessori, jako metoda wczesnej integracji społecznej dziecka o zaburzonym rozwoju w rodzinie, w przedszkolu i szkole, która uwzględnia neurofizjologiczne podstawy aktywnego uczenia się i specjalny udział w tym procesie narządów zmysłów. Pracując samodzielnie metodą prób i błędów, używając materiału dydaktycznego opracowanego przez M. Montessori, dziecko uczy się czynności życia codziennego, rozwija zmysły i uspołecznia się.

* W. Dykcik „Pedagogika specjalna”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 1997, str. 68

·        Metoda Blissa.

Metoda Blissa jest formą międzynarodowej komunikacji, w której „słowa i pojęcia reprezentowane przez umowne symbole obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe, które oddają wartości fonetyczne jednostek językowych”.

Metoda jest prostym i logicznym systemem znaków, w skład którego wchodzą obrazy, symbole, idee i pojęcia. Symbole przedstawiają konkretne myśli i słowa, a zestawiane w różnych kombinacjach dają nowe znaczenie.

W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje symboli: piktograficzne (przedstawiają konkretne przedmioty), ideograficzne (wyrażają pojęcia) i arbitralne ( służą wyrażaniu się w formie gramatycznej).

Warunkiem opanowania metody jest ścisła zależność zachodząca między myśleniem a tworzeniem, między przekazem a odbiorem informacji.

Metoda powstała z myślą o osobach nie mogących posługiwać się mową.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 81-82

·       Program Stymulacji Intelektualnej.

Program Stymulacji Intelektualnej opracowany przez Pomorskie Centrum Terapii Pedagogicznej - jest obecnie jedynym w Polsce tego typu rozwiązaniem, które określa nie tylko zasady prowadzenia zajęć, ale również posiada gotowe zestawy do rehabilitacji psychicznej przygotowane do wykorzystania przez terapeutę, rodzica lub opiekuna. Dobrze jest jeśli terapię podejmie się bardzo wcześnie kiedy dziecko jest jeszcze w wieku niemowlęcym lub przedszkolnym. Można wówczas spodziewać się dużych efektów, ponieważ umysł dziecka jest bardzo chłonny i podatny na zapamiętywanie. W przypadku osób dorosłych z upośledzeniem umysłowym, również warto prowadzić terapię, ponieważ osoby te są w stanie odnosić sukcesy, chociaż w nieco wolniejszym tempie. Terapia osób dorosłych dostarcza im ogromnego zadowolenia i wiary we własne siły co motywuje do dalszej pracy.

Charakterystycznym elementem programu jest pokazywanie specjalnie przygotowanych plansz z wykorzystaniem odbioru informacji przez analizator wzrokowy i słuchowy. Docieranie do dziecka przez wzrok i słuch daje większe szanse opanowania określonych wiadomości. Metoda ta jest szczególnie skuteczna w prowadzeniu zajęć edukacyjnych dla dzieci o obniżonej sprawności intelektualnej.

Blok terapeutyczny programu składa się z różnorodnych zestawów plansz i kaset wideo. Zawierają one zróżnicowany tematycznie i trudnościowo zakres zadaniowy. Terapeuta lub rodzic posiadając zestawy jest zawsze przygotowany do prowadzenia zajęć. Rodzic lub opiekun prowadzący zajęcia według Programu Stymulacji Intelektualnej ma również pewność, że jest on właściwy pod względem merytorycznym. Oprócz zestawów terapeutycznych zamieszczone są również zestawy konkretnych ćwiczeń z dokładnie sprecyzowanymi pytaniami, które zadaje prowadzący.

·        Metoda Dobrego Startu.

W metodzie Dobrego Startu istotną rolę pełnią trzy podstawowe elementy: element wzrokowy (znak graficzny), element słuchowy (piosenka) i motoryczny (realizacja znaku graficznego z rytmem piosenki).

Ćwiczenia wprowadzane są kolejno, ze stopniowym zwiększeniem trudności. Wyróżnia się w nich części: wprowadzającą, właściwą oraz zakończeniową.

Zajęcia wprowadzające służą celom korygującym postawę ciała, kształcącym orientację po lewej i prawej stronie. W tej części zajęć dzieci słuchają piosenki powiązanej ze znakiem graficznym.

Częścią właściwą zajęć w metodzie są ćwiczenia ruchowe, ruchowo - słuchowe oraz ruchowo - słuchowo - wzrokowe.

Ostatnim etapem metody są zajęcia końcowe. Przeważnie stanowią je zabawy o charakterze muzyczno-ruchowym, powiązane zazwyczaj z piosenką.

Metoda Dobrego Startu służy nauce pisania i czytania, stąd w metodzie tej w trakcie ćwiczeń zwraca się uwagę na poprawne ułożenie ręki dziecka, na rytm i tempo śpiewanych piosenek oraz poprawność artykulacji.

Służy ona również koordynacji wzrokowo-przestrzennej, rozwija pamięć słuchowo - wzrokową.

Spełnia funkcje korekcyjne poprzez wyrównywanie deficytów rozwojowych. Ponieważ zajęcia przeprowadza się w formie zabaw i w atmosferze pełnej akceptacji, stwarzana jest okazją do odreagowania napięć.

* K. J. Zabłocki „Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998, str. 66-68

·        Metoda ośrodków pracy.

Poznanie świata zewnętrznego za pomocą tej metody opiera się na stwarzaniu odpowiednich warunków do właściwej percepcji bodźców, do sprawnej przeróbki tych bodźców oraz do zastosowania w praktyce przyswojonych wiadomości.

Z badań I. Muszyńskiej i J. Pańczyka (1991) wynika, że metoda ośrodków pracy, chociaż nie w „czystej” formie, jest powszechnie stosowana w klasach początkowych szkoły specjalnej dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim.

W ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania nowymi formami aktywności uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, co związane jest ze zmianą poglądów na temat ich kształcenia.

W metodzie tej należy poznać następujące treści programowe:

·     obserwować, badać, porównywać, wyciągać wnioski, wyodrębniać cechy istotne na plan pierwszy;

·     zebrać wszelkie dostępne materiały o nich różnymi drogami i w różnej postaci;

·     skonkretyzować zebrane wiadomości i przeżycia związane z tym poznaniem.

Dobór metod rewalidacji osób upośledzonych umysłowo wymaga między innymi:

·     dobrego poznania ucznia

·     zrozumienia jego trudności w poznaniu świata

·     uświadomienia istoty rewalidacji uczniów

·     znajomości potrzeb rozwojowych dziecka

·     tworzenia korzystnych warunków emocjonalnych w zespołach uczniowskich.

* W. Dykcik „Pedagogika specjalna”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 1997, str. 128 -129.