Opis i historia

Salsa jest popularnym na całym świecie tańcem towarzyskim odpowiadającym muzyce również nazywanej salsą. To słowo po hiszpańsku oznacza sos lub smak, czy jak w tym przypadku styl. Salsa w muzyce narodziła się w latach 1940-1970 z fuzji rytmów afrokubańskich i karaibskich pod dużym wpływem jazzu. Rozwijała się zarówno na Kubie, w Portoryko, Nowym Jorku, jak i innych krajach latynoskich regionu Karaibów. Początkowo salsą nazywano wiele rozmaitych stylów muzycznych (Guajira, Mambo, Cha Cha Cha, Son Montuno, Changui, Charanga) głównie za sprawą firmy nagraniowej Fania All Stars. Budziło to pewne kontrowersje wśród muzyków (patrz słynne stwierdzenie Tito Puente - Gram mambo, a nie sos). Z czasem kontrowersje ucichły i uznano, że termin ten doskonale oddaje eklektyczny charakter zarówno muzyki jak i tańca.

Salsa czerpie z wielu różnych stylów i w rozmaitych miejscach rozwijała się pod różnymi wpływami. Duże zróżnicowanie spowodowało wyodbrębnienie tak zwanych stylów salsy. Style te różnią się krokiem podstawowym, rytmicznym umiejscowieniem kroków (np. taniec na 1 lub 2) w muzyce, geometrią tańca (taniec po kole lub w linii), sposobem prowadzenia partnerki, ilością elementów akrobatycznych w tańcu, istnieniem bądź brakiem elementów solowych. Salsa na Kubie powstała jako połączenie tańca son z kubańską rumbą. Salsa w Portoryko rozwinęła się pod wpływem lokalnych tańcow. Do Stanów Zjednoczonych zaś została przyniesiona przez imigrantów z regionu Karaibów (w większości z Portoryko).

Salsa tańczona jest do muzyki w tempie 4/4. W każdym takcie mamy więc 4 uderzenia jednak podstawowa powtarzająca się fraza salsy składa się z dwóch taktów. Takty te można odróżnić od siebie, pierwsze uderzenie w pierwszym takcie jest zazwyczaj najmocniej akcentowane w muzyce. Jest to miejsce w którym kolejną fraze zaczynaja grać instrumenty takie jak pianino, kontrabas oraz zaczyna śpiewać wokalista. Cały szkielet rytmiczny salsy oparty jest na rytmie granym przez instrument zwany po hiszpańsku clave (czyli klucz). Clave to po prostu dwa okrągłe kawałki drewna (jeden wydrążony) którymi uderza się o siebie. W dwóch taktach salsy występuje 5 uderzeń clave w jednej z dwóch odmian (clave 2/3 lub clave 3/2). W ciągu tych dwóch taktów tancerz zazwyczaj wykonuje 6 kroków (3 w pierwszym i 3 w drugim takcie). Uderzenia 4 i 8 są to zazwyczaj uderzenia w których występuje pauza (w niektóych stylach pauza może występować na 1 i 5) która może być akcentowana np. poprzez tak zwany tap (czyli przytup).

Salsa jest w odróżnieniu od większości tańcow towarzyskich tańczona w miejscu. Oznacza to tyle, że tańcząca para nie przemieszcza się zbyt wiele po parkiecie a obroty wykonywane są w miejscu.

Na jeden, dwa, trzy czy cztery?

Salsę można tańczyć rozmaicie umiejscowiając krok podstawowy w 2 taktach. Aby uwzględnić te różnice zdefiniowano pojęcie break, czyli moment w którym zmieniany jest kierunek poruszania się tancerzy. Jeśli mówimy, że ktoś tańczy na raz to mamy na myśli, że break w jego tańcu wypada na pierwsze i piąte uderzenie w muzyce. Jeśli na dwa to break wypada na drugie i szóste uderzenie.

Obecnie w różnych miejscach świata salsę tańczy się na każde z czterech uderzeń w takcie. Salsę w stylach kubańskich tańczy się zazwyczaj na 1, 3 lub 4 (tak zwane a contra tiempo). Salsę w stylach północnoamerykańskich tańczy się na 1 lub 2.

Shines - kroki solo

Salsę przez większą część czasu tańczy się w parze. Jednak bardziej zaawansowanii tancerze pozwalają sobie często na sekwencję improwizowanych kroków solowych w celu popisania się swoją umiejętnością tańca. Sekwencje takie określa się angielskim mianem shines lub shine steps. Tańczone są one głównie w stylach północnoamerykańskich czyli stylach cross-body. Kroki te powinny być właściwie umiejscowione w muzyce. Zazwyczaj należy wykonywać je w momencie gdy grę solową rozpoczyna sekcja perkusyjna a pozostałe instrumenty milkną. Pozwala to podkreślić rytm przez wykonywanie kroków na poszczególne uderzenia instrumentów perkusyjnych.

Style salsy

Styl kubański

W zasadzie jest to zestaw stylów rozwiniętych na Kubie (bądź w Stanach Zjednoczonych przez kubańskich emigrantów) różniący się głównie rytmicznym umiejscowieniem kroków. Może być tańczony na 3 i 4 (originalna rytmika kubańska) lub na 1 (zmieniona na potrzeby uczenia salsy osób nie będących Latynosami przez kubańskich emigrantów z Miami).

Salsa kubańska charakteryzuje się dość powolnym tempem wykonywania figur. Jest to raczej taniec chodzony niż oparty na krokach. Bardzo rzadko wykonuje się w nim więcej niż 1 obrót partnera lub partnerki w takcie. Prowadzenie w salsie kubańskiej jest dość mocne i nie zostawia partnerce wiele swobody na elementy stylingu. Figury w salsie kubańskiej wymagają często skomplikowanych zapleceń rąk tańczącej pary (tak zwane kubańskie węzły). Krok podstawowy w salsie kubańskiej nazywa się guapea i jest tańczony do przodu i do tyłu ale istnieje kilka innych wersji kroku podstawowego tańczonych na boki lub do tyłu.

W różnych opracowaniach styl kubański oznacza się również nazwą Rueda de Cassino. Rueda de Cassino tańczona jest wtedy grupowo parami według geometrii koła. Tancerze i tancerki w parach poruszają się dookoła wspólnego środka wykonując figury i zmieniając kierunek. Figury są sklasyfikowane osobnymi hiszpańsko brzmiącymi nazwami, które podczas tańczenia prowadzący grupę odpowiednio wcześniej wykrzykuje, aby następnie wszyscy jednocześnie mogli je wykonać zbiorowo, co jest bardzo widowiskowe. Niektóre z bardziej zaawansowanych figur możliwe są do wykonania jedynie w ograniczonej liczbie par. Podstawowe figury nazywają się dile que no oraz dame. Dla przykładu spis i kolejność wykonanych figur może być następujący: dame, enchufla doble, policia, adios con familia, sacala, paseala, kentucky, sombrero, bolsero, al centro, hombres derecha, mujeres izquierda, dile que no, dame.

Styl Los Angeles

Styl powstały w Los Angeles głównie za sprawą braci Vazquez, apogeum rozwoju osiągnął w latach 90. XX wieku. Styl L.A. jest tańczony "na 1" (pauza na 4/8, break na 1/5). Jest to styl liniowy (Cross-body), a więc wszystkie figury wykonujemy w jednej linii. Jedyna możliwa zmiana kierunku tańca to dokładnie 180° i następuje poprzez wykonanie podstawowej figury tego stylu: Cross Body Lead. Los Angeles salsa jest stylem bardzo widowiskowym i szybkim; cechuje go duża częstotliwość występowania wielokrotnych obrotów (spinów), elementy typu Butterfly (eksponowanie partnerki) jak i występowanie elementów shines oraz akrobatycznych. Ten styl jest obecnie najpopularniejszym stylem tańczonym w Polsce.
W różnych opracowaniach grupę styli Cross-Body oznacza się również jako X-Body, XB lub XBL (Cross Body Lead). Przykładowo można się spotkać ze skrótem XB LA, czyli salsa Cross Body - styl Los Angeles, podobnie XB NY jako salsa Cross Body - New York style.

Styl nowojorski

Kolejny ze stylów cross-body, czasem nazywany mambo lub salsa on2. Stworzony w latach 70. przez Eddiego Torresa (urodzonego w Puerto Rico) przez połączenie oryginalnego mambo z latin hustle i innymi stylami tańca takimi jak pachanga i boogaloo. Od tego czasu rozwinął się pod wpływem między innymi tańca jazzowego, tańca współczesnego, tańców afrokubańskich. Tańczony jest w rytmice na 2 (tzw. break on2), partner rozpoczyna krok lewą nogą do tyłu na pierwsze uderzenie w takcie. Partnerka zaczyna swój krok na pierwsze uderzenie w takcie prawą nogą do przodu. Zmiana kierunku ruchu (czyli break) następuje na drugie uderzenie w takcie - stąd nazwa - salsa na2. Za największych inowatorów tego stylu po Eddiem Torresie uważa się m.innymi Frankiego Martineza i Juana Matosa. Styl ten jest dla niewprawnego obserwatora dość podobny do stylu Los Angeles. O ile jednak styl Los Angeles jest bardziej dynamiczny, sportowy i nastawiony na pokazy to styl nowojorski jest bardziej delikatny, zmysłowy i płynny, akcentujący przez kroki lub ruch ciałem elementy rytmiczne w muzyce. W stylu nowojorskim raczej nie stosuje się figur akrobatycznych.

Styl portorykański

Także styl cross-body tańczony na 2. Od stylu nowojorskiego różni się krokiem podstawowym. Partner rozpoczyna w nim taniec od kroku na 2 do przodu lewą nogą. Także pauza występuje w nim innym miejscu niż w stylu nowojorskim. Jedną z odmian salsy portorykańskiej jest tańczenie na clave. Kroki wypadają wtedy na poszczególne uderzenia tego instrumentu czyli 2, 3, 5, 6.5 oraz 8 (dla clave 2/3). Ponieważ czwarte uderzenie przypada na połówkową wartość można nazwać ten sposób tańczenia stylem synkopowanym. Figury stosowane w stylu portorykańskim są dość proste, tancerzy stosują za to dużo kroków solowych (shine steps) i skupiają się na elegancji kroku podstawowego.

Styl palladium mambo

Zwanym czasem także power on2. Jest to w dzisiejszych czasach bardzo rzadko tańczony styl. Przed stworzeniem współczesnego stylu nowojorskiego przez Eddiego Torresa był głównym sposobem tańczenia w Nowym Jorku. Timing jest w zasadzie identyczny stylu portorykańskim (ale nie w wersji tańczonej na clave).

Styl kolumbijski

Styl rozwinięty w Kolumbii pod dużym wpływem narodowego tańca kolumbijskiego cumbii. Jest tańczony głównie w Ameryce Południowej. Krok podstawowy wykonywany jest do boku. Jest on liczony w tępi 4/8, gdzie wyraźny akcent pada na 4, co drugi takt.

Rueda de Casino

Główny artykuł: Rueda de Casino. W latach 1950 Rueda de Casino rozwinęła się w Hawanie na Kubie. Może ją tańczyć od dwu do nieograniczonej liczby par ustawionych w okręgu. Ruedę prowadzi - lider, wywołujący nazwy figur, tańczonych następnie przez wszystkie pary. Taniec polega na wykonywaniu poszczególnych figur oraz przechodzeniu w niemal każdym takcie do kolejnego partnera po okręgu. Ruedę zazwyczaj rozpoczynamy w pozycji zamkniętej [Tiempo España] figurą " Al Centro". Przejściu z pozycji zamkniętej do pozycji otwartej służy figura "Dile que no" [Powiedz jej "nie"!]. Najczęstszą figurą ruedy tańczoną w pozycji otwartej jest "Dame Una!" [Daj mi jedną!] polegająca na równoczesnej zmianie partnerów o jedną osobę. Mężczyźni w trakcie tej zmiany zwracają się do partnerek tańczących po prawej stronie i przechodzą do nich wykonując figurę "dile que no".

Podstawowe kroki

Wersja dla stylu Los Angeles

Mężczyzna:
1. Lewa noga krok do przodu - break do przodu (1 uderzenie w 2 taktach)
2. Przeniesienie ciężaru ciała na prawą nogę (podpórka) (2 uderzenie)
3. Lewą nogę dostawić do prawej (3 uderzenie)
4. Pauza (nic się nie dzieje) (4 uderzenie)
5. Prawa noga krok do tyłu - break do tyłu (5 uderzenie)
6. Przeniesienie ciężaru ciała na lewą nogę (podpórka) (6 uderzenie)
7. Prawą nogę dostawić do lewej (7 uderzenie)
8. Pauza (nic się nie dzieje) (8 uderzenie)

Kobieta:
1. Prawa noga krok do tyłu - break do tyłu (1 uderzenie w dwóch taktach)
2. Przeniesienie ciężaru ciała na lewą nogę (podpórka) (2 uderzenie)
3. Prawą nogę dostawić do lewej (3 uderzenie)
4. Pauza (nic się nie dzieje) (4 uderzenie)
5. Lewa noga krok do przodu - break do przodu (5 uderzenie)
6. Przeniesienie ciężaru ciała na prawą nogę (podpórka) (6 uderzenie)
7. Lewą nogę dostawić do prawej (7 uderzenie)
8. Pauza (nic się nie dzieje) (8 uderzenie)

Son czyli taniec do contratiempo

1 - stoję
2 - lewa noga do tyłu
3 - akcent prawą
4 - lewa wraca do przodu
5 - stoję
6 - prawa noga do tyłu
7 - akcent lewą
8 - prawa wraca do przodu

Salsa kubańska tańczona na 3

2 - stoję
3 - lewa noga do tyłu
4 - akcent prawą
5 - lewa wraca do przodu
6 - stoję
7 - prawa noga do tyłu
8 - akcent lewą
1 - prawa wraca do przodu

Wersja dla stylu New York

Mężczyzna:
1. Lewa noga krok w miejscu - na 1
2. Prawa noga krok do tyłu (break - czyli zmiana kierunku ruchu) - na 2
3. Lewa noga krok w miejscu - na 3
4. Pauza - na 4 - teoretycznie nic się nie dzieje, praktycznie: spójrz na przypis pod rozliczeniem
5. Prawa noga krok do przodu - na 5
6. Lewa noga krok do przodu (break) - na 6
7. Prawa noga krok w miejscu - na 7
8. Pauza - na 8 - przypis jak na 4
9. Lewa noga krok do tyłu - na 1
10. = 2. ...

Kobieta:
1. Prawa noga krok w miejscu - na 1
2. Lewa noga krok do przodu (break) - na 2
3. Prawa noga krok w miejscu - na 3
4. Pauza - na 4
5. Lewa noga krok do tyłu - na 5
6. Prawa noga krok do tyłu (break) - na 6
7. Lewa noga w miejscu - na 7
8. Pauza - na 8
9. Prawa noga krok do przodu - na 1
10. = 2. ...Całość opisana powyżej rozpoczyna się od momentu całkowitego rozpoczęcia tańca. Dalszy ruch odbywa się poprzez zastąpienie punktu numer 1 punktem numer 9. Styl nowojorski na 2 (tzw. mambo) charakteryzuje się dużą płynnością i zwolnieniami-przyśpieszeniami, w przeciwieństwie do równo "pociętego" stylu LA na 1, gdzie każdy krok jest na wyraźne uderzenie w muzyce. W praktyce oznacza to, że w NY pauza jest przechodzona, czyli uderzenia 3 i 4 oraz 7 i 8 są łączone, przeciągane. Postawienie nogi w "męskim" 3 tak naprawdę trwa 3 i 4, podobnie przeniesienie nogi w powyższym kroku podstawowym na 5 praktycznie zaczyna się już na 4 i trwa aż do 5 uderzenia. Przez taki zabieg uzyskuje się wrażenie płynności, tzw. smooth style. Podsumowując: ruch 3 i 7 trwa dwa uderzenia i jest rozciągnięty, stąd można liczyć: 1, 2, 3 iiii 4 i 5, 6, 7 iiii 8 i 1 ... i td.
Ważnym elementem jest również to, że przez cały taniec stopy się nie zrównują nigdy "na baczność", czyli inaczej niż w LA gdy ta postawa już występowała na 3 i na 7. Tutaj stopy się cały czas mijają, na 5 prawa stopa wyprzedza lewą, tak jak na 1 lewa stopa ląduje tuż za prawą.

---