W poszukiwaniu Beatrycze - rola alegorii w Boskiej Komedii D. Alighieri.
Dante Alighieri, uważany za twórcę włoskiego języka i literatury narodowej urodził się w 1265 roku we Florencji. Wszechstronną i gruntowną wiedzę zdobył studiując retorykę we Florencji, być może także w Bolonii. Ożenił się z Gemmą Donati, ale jego wielką i wyłącznie duchową miłością będzie Beatrycze, zmarła przedwcześnie w 1290 roku.
Boska Komedia, wielki poemat Dantego, napisana została w języku ojczystym, włoskim. Pisząc ten utwór, poeta kierował się dwiema zasadniczymi przesłankami. Chciał oddać hołd ukochanej kobiecie i uwiecznić swą miłość mówiąc o Beatrycze to, czego dotąd nie powiedziano o żadnej kobiecie. Drugim powodem napisania Boskiej Komedii była chęć zaprezentowania panoramy stosunków społeczno-politycznych i dorobku filozoficznego średniowiecza, co, jak się zdaje, w pełni się udało. Pod względem formyBoską Koniedię należy sytuować w kręgu popularnych w średniowieczu "wizji", których tradycje sięgają literatury antycznej. Akcja jest ściśle określona w czasie: trwa przez tydzień, poczynając od 7 kwietnia 1300 roku - roku ogłoszonego przez papieża jubileuszowym.
Wergiliusz, który służy autorowi za przewodnika podczas dwu pierwszych etapów wędrówki po zaświatach, prowadzi go najpierw do piekła. Piekło to ma kształt olbrzymiego leja, którego wylot sięga wnętrza ziemi: poszczególne kategorie grzeszników rozmieszczone są w dziesięciu coraz węższych kręgach, na samym dnie znajduje się Lucyfer: "W życia wędrówce, na połowie czasu / Straciwszy z oczu szlak niemylnej drogi, / W głębi ciemnego znalazłem się lasu". Las jest symbolem świata pogrążonego w różnego rodzaju grzechach, które na każdym kroku czyhają na człowieka.
Z piekła wędrowcy przechodzą do czyśćca:
"Ku łagodniejszej fali wzdyma płótno
Łódź mego ducha i na cichsze morze Wypływa,
za sobą mając toń okrutną".
Czyściec przedstawiony jest jako góra wynurzająca się z morza. Grzesznicy przebywają na siedmiu opasujących ją tarasach, po odbyciu pokuty mają wstąpić do nieba. Na szczycie góry czyśćcowej znajduje się raj ziemski, gdzie Dante roz staje się z Wergiliuszem. W raju przewodniczką autora jest ukochana Beatrycze - poprzez dziewięć sfer niebieskich systemu ptolemejskiego poprowadzi go ona do empircum, najwyższej części niebios, siedziby świętych i Boga.
Istotna treść Boskiej Komedii zamyka się w trzech elementach: rzeczywistości, alegorii i wizji. U podstaw poematu leży realne życie - żywy i realny człowiek odbywa podróż w zaświaty, kierowany realną, choć wyidealizowaną miłością do kobiety i pragnieniem znalezienia skutecznego lekarstwa na panoszące się w świecie zło.
Wartość artystyczną utworu Dantego podnosi posługiwanie się alegorią. Zgodnie z konwencją literacką średniowiecza poeta uciekł się do personifikacji pojęć abstrakcyjnych. Obok sensu dosłownego odnajdujemy też sens ukryty poszerzają cy znacznie treść poematu i możliwości interpretacyjne.
Cała podróż Dantego jest w dużym stopniu alegorią i symbolem. Sam poeta to alegoria człowieka, który zszedł z drogi cnoty i sam nie potrafi na nią wrócić. Przychodzi mu z pomocą Wergiliusz - symbol mądrości ludzkiej. W piekle wędrowiec nabiera świadomości dobrego i złego, w czyśćcu wyzbywa się złych skłonności właściwych grzesznikom. Dzięki Beatrycze, będącej symbolem mądrości Boskiej - zapoznaje się z rajem i osiąga pełnię szczęścia. Do roli godnego piewcy Beatiycze dorastał z wolna. Przeszedł przez piekło, czyściec i raj, poznał grzech i karę, pokutę i nadzieję oraz ostateczny tryumf dobra i szczęścia.
Ważną rolę w utworze odgrywa pojęcie wybawcy, nazywanego Yeltro (chart) alho Cingicecentodiece e cingue (pięćset piętnaście). Owemu Veltro chce poeta utórować drogę, chce przygotować ludzkość na przyjęcie go. Nie wiadomo czy poeta miał na myśli ogólną bezosobową ideę, czy też konkretną historyczną postać. Sam Dante uważał siebie za Yeltro, który przepędzi Wilczycę (Lupa), czyli chciwość, będącą głównym powodem zepsucia i zła.
W swym poemacie posłużył się Dante symboliką liczb, rządzą liczby 3 i 10 - pierwsza jako symbol Trójcy św., druga jako znamię doskonałości. Każde z królestw pozagrobowych obejmuje 9 kręgów, pięter lub nieb (9 jest liczbą uprzy wilejowaną jako 3 X 3), a urasta do 10 członów poprzez dodanie zostających poza tym podziałem: przedpiekła, raju ziemskiego i empireum - poemat zbudowany jest z trzechwersowych tercyn, każda z trzech jego części zawiera 33 pieśni zbliżonych rozmiarów, a po dodaniu pieśni pierwszej, wstępnej, całość obejmuje 100 pieśni ( 10 X 10).
Dante postawił sobie wielki i ambitny cel - chciał przezwyciężyć ból, rozpacz i zepsucie. Nie ugiął się pod presją zła, szedł odważnie i wytrwale do najwyższego szczęścia. Poznał zło we wszystkich jego przejawach i zrozumiał, że walka z nim musi być prowadzona bez przerwy, konsekwentnie. Poezja Dantego jest wyrazem ideału życia i szczęścia wiecznego zgodnie ze wskazaniami chrześcijaństwa, które wywarło wielki wpływ na myśli, uczucia i wierzenia średniowiecza. Jest też Dante piewcą miłości - miłości do kobiety i miłości ludzkości.
|