Europejski System Banków Centralnych (ESBC) powstał na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego (EBC) i narodowych banków centralnych (NBC) wszystkich państw członkowskich UE, niezależnie od tego, czy przyjęły one euro.
Organami decyzyjnymi ESBC jest Rada Zarządzająca oraz Zarząd.
Rada Zarządzająca - w jej skład wchodzą wszyscy członkowie Zarządu oraz gubernatorzy banków centralnych krajów należących do obszaru euro. Podstawowym zadaniem Rady Zarządzającej jest kształtowanie polityki pieniężnej, a więc określa zarówno cele tej polityki, jak i jej instrumenty. Decyzje podejmowane są większością głosów (jedna osoba, jeden glos). Członkowie Rady nie działają jako reprezentanci swych krajów, występują tu oni jako eksperci, którzy powinni kierować się interesem obszaru euro jako całości.
Zarząd - w skład Zarządu wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz czterech innych członków. Wszyscy są powoływani decyzją Rady Europejskiej. Do obowiązków Zarządu należy przede wszystkim praktyczna realizacja polityki pieniężnej określonej przez Radę Zarządzającą, jak również kierowanie bieżącą działalnością ESBC.
Organem ESBC o uzupełniającym charakterze jest Rada Generalna pełniąca rolę forum do konsultacji i utrzymywania kontaktów między krajami należącymi do obszaru euro oraz pozostałymi krajami UE.
Główny cel ESBC:
Utrzymanie stabilności cen (kontrola inflacji)
Wspierać ogólną politykę gospodarczą Wspólnoty
Zwalczać bezrobocie
Ekspansję eksportową
Restrukturyzacja oraz unowocześnienie gospodarki
Rozwój regionalny
Zadania ESBC:
Definiowanie i realizacja polityki pieniężnej Wspólnoty
Przeprowadzanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej
Utrzymywanie oficjalnych rezerw walutowych państw członkowskich i zarządzanie nimi
Wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych
Prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do euro
Wspomagając wykonywanie głównych zadań, ESBC wypełnia również zadania dodatkowe,
takie jak:
gromadzenie danych i informacji statystycznych przy pomocy NBC i innych instytucji;
działalność analityczno-badawcza;
działalność nadzorcza;
działalność prawotwórcza (uchwalanie rozporządzeń, decyzji, zaleceń, opinii, wytycznych, instrukcji);
pełnienie funkcji doradczych;
współpraca na forum międzynarodowym.
Dla prawidłowego wypełnienia zadania powierzonego przepisami TWE i Statutu konieczne było zapewnienie ESBC szerokiego zakresu niezależności. Ostatecznie przyjęto, iż niezależność ESBC ma cztery aspekty:
niezależność instytucjonalna - przejawia się przede wszystkim w zakazie przyjmowania wytycznych, instrukcji, czy też sugestii od osób trzecich przy wykonywaniu zadań nałożonych przepisami TWE i Statutu;
niezależność personalna - określona w dużym stopniu przez tryb powoływania i odwoływania członków kierownictwa banku oraz zapewnienia im odpowiednio długiej kadencji (8 lat w przypadku kierownictwa EBC, minimum 5 lat w przypadku prezesów NBC);
niezależność finansowa - polega na trwałym określeniu zasad tworzenia i podziału funduszy banku i wykluczającej możliwość wywierania „nacisku” na decyzje banku w kwestiach finansowych;
niezależność funkcjonalna - czyli uprawnienie i zdolność banku centralnego do kształtowania polityki pieniężnej oraz samodzielnego podejmowania decyzji w wypełnianiu pozostałych funkcji statutowych.
Eurosystem - składa się z EBC i krajowych banków centralnych tych krajów UE, które przyjęły euro. Podstawowym celem w ramach Eurosystemu jest utrzymanie stabilności cen służącej wspólnemu dobru. Dąży do ochrony stabilności finansowej oraz wspierania europejskiej integracji finansowej.
ORGANY EBC
Rada Prezesów (w jej skład wchodzi 21 członków, z czego 6 jest członkami Zarządu EBC, a 15 to prezesi banków centralnych krajów UE, które przyjęły euro; są wybierani na 8-letnią kadencję i są w tym czasie nie odwoływalni)zajmuje się;
-prowadzeniem polityki monetarnej strefy euro
-podejmowanie decyzji o szczegółowych celach tej polityki
-podwyższeniu rezerw ESBC
-decyzje o podstawowych stopach procentowych
Zarząd (składa się 6 członków którymi są prezes, wiceprezes oraz 4 członków mianowanych przez rządy państw Eurosystemu po konsultacjach z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów).Jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Realizuje politykę pieniężną Strefy euro.
Rada Ogólna (skupia w sobie prezesa i wiceprezesa EBC oraz 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE (Strefa euro i kraje spoza jej obszaru)). Do kompetencji Rady Ogólnej należy udział w działaniach doradczych EBC, zbieranie statystyk, sporządzanie raportów rocznych EBC oraz ustalanie warunków zatrudnienia personelu EBC. Przygotowuje dane niezbędne do nieodwołalnego ustalenia kursów walut państw członkowskich objętych derogacją wobec euro. Rada ustala też zasady konieczne do normalizacji procedur rachunkowych i sprawozdawczych stosowanych przez krajowe banki centralne państw UE. W myśl Statutu przewidywane jest rozwiązanie Rady Ogólnej, gdy wszystkie państwa członkowskie przyjmą euro.
FUNKCJE EBC
odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii
zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej
funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu TARGET)
zapobieganie fałszerstwom banknotów
współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.
jest bankiem emitującym wspólną walutę euro i prowadzącym politykę monetarną w Strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego.
pełni rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji
Rynek finansowy Unii Europejskiej
4 swobody:
Swobodny przepływ osób - jedna z podstawowych swobód zagwarantowanych w traktatach ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Obejmuje prawo obywatela jednego państwa członkowskiego do osiedlania się lub pracy w innym państwie członkowskim Wspólnoty.
Swobodny przepływ kapitału to określona w 56 artykule Traktatu jedna z czterech swobód wspólnego rynku w UE. Swoboda ta przejawia się w zakazie stosowania ograniczeń w stosunku do przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi WE, a także pomiędzy Państwami członkowskimi UE, a państwami trzecimi. Poprzez "przepływ kapitału" rozumie się płatności i transgraniczne transfery pieniędzy, inne transakcje umożliwiające transfer własności aktywów i zobowiązań, systemy płatnicze.
Swoboda świadczenia usług oznacza prawo świadczenia usług przez podmiot, który ma swoją siedzibę w jednym z krajów UE, na rzecz podmiotów z innych krajów członkowskich, bez potrzeby posiadania w tych krajach jakiegokolwiek stałego zakładu pracy/filii/przedstawicielstwa.
Swobodny przepływ towarów (swobodny przepływu towarów na obszarze krajów Unii). Swoboda ta to głównie wprowadzenie wspólnie zaakceptowanych rozwiązań prawnych regulujących w krajach członkowskich podstawowe standardy techniczne, wymagań metrologicznych czy też certyfikatów jakości i bezpieczeństwa produktów.
Zasady funkcjonowania UE
Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego.( prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio w każdym z krajów członkowskich)
Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego (-prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego,
-krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem wspólnotowym)
Zasada bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego (akty prawa wspólnotowego tworzą prawa i obowiązki także dla jednostek, przedsiębiorców, stowarzyszeń; a nie tylko dla państw)
Zasada jednolitości (prawo wspólnotowe jest w całości i jednakowo stosowane w każdym z państw członkowskich)
Zasada subsydiarności (poszczególne organy administracji wspólnotowej są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów)
Zasada równowagi kompetencyjnej (instytucje Unii Europejskiej postępują w ramach obowiązków i uprawnień nadanych im przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską)