Żadne przyrodzone uzdolnienie nie jest tak znakomite, i jeszcze bardziej niezwykłe, gdy sie do niego dołączy - światło nauki i wykształcenie.
I. Charakterystyka programu
Program koła polonistycznego przeznaczony jest do pracy z uczniem zdolnym w ramach zajęć pozalekcyjnych funkcjonujących obok języka polskiego w wymiarze dwóch godzin tygodniowo.
Nadrzędnym aspektem proponowanych działań jest inspirowanie do pogłębiania wiedzy polonistycznej poprzez kształtowanie w uczniach samodzielności, kreatywności, chęci poszukiwania, korzystania z różnych źródeł informacji, pobudzanie do literackich ekspresji, przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze przy wykorzystaniu różnych metod, form i technik pracy.
Program ma charakter uniwersalny, może być modyfikowany, uzupełniany i dostosowywany do danego zespołu uczniowskiego.
II Edukacyjne cele programu
inspirowanie do pogłębiania wiedzy polonistycznej
kształtowanie nawyku systematycznego i planowanego wzbogacania wiedzy, obserwowania świata z pasją poznawczą
rozbudzanie dociekliwości intelektualnej, samodzielności, niezależności w myśleniu i działaniu, ekspresji literackiej
przygotowanie uczniów do konkursu polonistycznego
kształtowanie sprawności językowej w mowie i piśmie
rozbudzanie motywacji czytania, umiejętności odbioru różnych tekstów kultury
pogłębianie ogólnej wiedzy o człowieku, życiu, kulturze, szczególnie o literaturze i o języku, aby zrozumieć siebie i innych ludzi oraz otaczającą nas rzeczywistość
wykształcenie sprawności myślenia, spostrzegawczości, umiejętności obserwowania rozmaitych zjawisk, ich analizy i opisu, porównywania, klasyfikowania, kojarzenia, wnioskowania, rozumowania, uogólniania, poszukiwania analogii
rozwijanie wyobraźni, pamięci, wrażliwości estetycznej, zdolności do koncentracji uwagi, inwencji twórczej
poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł
wyrabianie nawyku samokształcenia
kształtowanie postawy aktywnego odbiorcy dostrzegającego wartości artystyczne, humanistyczne, społeczne, zawarte w utworach literackich, przedstawieniach teatralnych, filmowych, słuchowiskach
kształtowanie wrażliwości humanistycznej, otwartości na potrzeby drugiego człowieka oraz hierarchii wartości moralnych i estetycznych
umacnianie wiary we własne siły
pogłębianie poczucia odpowiedzialności za własne działania
Kształcenie literackie i kulturalne
czytanie tekstów; kanon lektur podstawowych i ponadpodstawowych
Czytanie tekstów; lektura podstawowa i ponadpodstawowa
Osiągnięcia ucznia; zakres ponadpodstawowy
Sens dosłowny i przenośny tekstu
Domyśla się znaczenia nieznanego słowa z kontekstu ( to jest z całości, czy też z szerszego fragmentu wypowiedzi)
Potrafi wskazać temat, główną myśl, ideę, czy przesłanie czytanego tekstu
Umie wyciągać wnioski płynące z przeczytanego tekstu;
Rozumie sens ukryty (metaforyczny, symboliczny ) tekstu;
Umie sporządzać różne rodzaje notatek;
Czyta lektury uzupełniające;
Wskazuje tematykę, główny problem, ideę utworu;
Wskazuje główne cechy gatunkowe i rodzajowe utworu;
Odczytuje przesłanie tekstu;
Wieloznaczność języka poezji
Umie wskazać cechy odróżniające lirykę od epiki i dramatu;
Potrafi określić funkcję środków stylistycznych;
Potrafi zinterpretować wieloznaczność metafor, zauważa odkrywczość przenośni oraz tworzenie przez nie nowych sensów i znaczeń;
Dostrzega rytmiczność wiersza;
Rozróżnia rymy męskie i żeńskie, dokładne i niedokładne oraz ich układ;
Rozumie istotę obrazu poetyckiego, potrafi wyodrębnić go w wierszu;
Odróżnia wiersz sylabiczny, sylabotoniczny i wolny;
Dostrzega charakterystyczne cechy poezji współczesnej;
Potrafi wskazać sytuację liryczną;
Rozróżnia odmiany liryki: pośrednią, bezpośrednią, opisową, refleksyjną, patriotyczną, filozoficzną;
Samodzielnie dokonuje analizy i interpretacji utworów lirycznych;
Potrafi znaleźć wspólne motywy w utworach różnych poetów;
Dostrzega związki liryki z innymi dziedzinami sztuki, np. z plastyką, muzyką;
W wykreowanym świecie przedstawionym - właściwości epiki
Wie czym się różni utwór literacki (w tym także epicki) od innych tekstów kultury;
Wie, że w epice można zastosować realistyczny bądź inny, odmienny od „lustrzanego” odbicia sposób konstruowania świata przedstawionego;
W utworze potrafi dostrzec elementy, np. fantastyki, absurdu, groteski, itp.;
Umie wskazać w tekście narrację opartą na emocjonalnym użyciu takich środków wyrazu, jak ironia, sarkazm, kpina, komizm;
Zna nazwiska twórców teatralnych i tytuły znanych utworów dramatycznych;
Potrafi przekształcić tekst dramatyczny i inny tekst kultury lub wykazać czynność odwrotną, tj. tekst literacki (np. wiersz) przetransponować na formę charakterystyczną dla twórczości teatralnej;
W formie sprawozdania, recenzji bądź refleksji wyrażonej w inny sposób trafnie ocenia obejrzany spektakl, jednoznacznie i sugestywnie wyrażając własną opinię
W muzeum, na wystawie, w kinie, teatrze, na koncercie
Zna nazwiska wybitnych twórców i wykonawców oraz popularnych bohaterów literackich i filmowych
Wie, w jakim okresie historycznym powstały najwybitniejsze dzieła kultury i sztuki światowej;
Wie, jakie muzy opiekowały się w starożytnej Grecji poszczególnymi odmianami twórczości, zna współczesne określenie X Muza oraz potrafi utworzyć neologizmy związane z działalnością twórczą;
Rozumie pojęcia kultura wysoka i kultura masowa
Potrafi wskazać przykłady tekstów kultury wysokiej (np. utwór symfoniczny Pendereckiego) i niskiej, masowej (np.. komiksy);
Potrafi wyrażać i argumentować własną opinię o dziełach i ich tworzeniu
ortografia i interpunkcja
Koniugacja - formy i funkcje czasownika
Rozróżnia samodzielne i niesamodzielne części mowy;
Umie udowodnić, iż ten sam wyraz w zależności od sensu wypowiedzi - może pełnić funkcję różnych części mowy;
Określa funkcję składniową poszczególnych części mowy;
Dokonuje przekształceń zdań z czasownikami przechodnimi i nieprzechodnimi;
Poprawnie stosuje stronę bierną;
Tworzy wszystkie nieosobowe formy czasowników ( różne rodzaje imiesłowów );
Zna różne funkcje składniowe czasownika;
Poprawnie stosuje imiesłowowy równoważnik zdania;
Prawidłowo odmienia czasowniki o odmianie nieregularnej;
Poprawnie odmienia rzeczowniki o nieregularnej deklinacji;
Zna różne rodzaje stopniowania;
Prawidłowo odmienia liczebniki zbiorowe;
Wyróżnia zaimki dzierżawcze, nieokreślone, osobowe, zwrotne, przeczące, pytające, uogólniające, względne, wskazujące;
Stosuje poprawnie dłuższe i krótsze formy zaimków;
Umie zastępować części mowy odpowiednimi zaimkami;
Pisze prawidłowo partykułę NIE z deklinującymi się częściami mowy;
Wyróżnia i stosuje zdanie wykrzyknikowe;
Umie przekształcić zdanie na równoważnik zdania i odwrotnie;
Nazywa związki zgody, rządu przynależności;
Umie zbudować zdanie według podanego schematu;
Rozpoznaje orzeczenie czasownikowe i imienne;
Umie zbudować zdania, w których orzecznik będzie wyrażony różnymi częściami mowy;
Rozpoznaje różne typy podmiotów;
Rozpoznaje zdania z podrzędnym okolicznikowym warunku i przyzwolenia;
Rozróżnia dopełnienie bliższe i dalsze oraz umie dokonać przekształceń zdań z dopełnieniem bliższym;
Potrafi zastosować daną część mowy w różnych funkcjach składniowych
Wyróżnia wyrazy poza związkami zdania
Potrafi zredagować zdania do podanego wykresu;
Dokonuje różnych przekształceń zdań pojedynczych na złożone i złożonych na pojedyncze, a także zdań złożonych na konstrukcję składniową z imiesłowowym równoważnikiem zdania;
Właściwie stosuje synonimiczne wskaźniki zespolenia;
Umie uzupełnić zdanie brakującym członem podrzędnym lub współrzędnym;
Sporządza wykres zdań wielokrotnie złożonych
Buduje własne zdania wielokrotnie złożone do podanych wykresów;
Umie dokonywać analizy składniowej różnych typów zdań złożonych;
Wprowadza zdania wtrącone;
Wyrazy podstawowe, pokrewne - rodzina wyrazów
Klasyfikuje wyrazy biorąc pod uwagę ich budowę słowotwórczą;
Potrafi podać przykłady wyrazów prostych (rdzennych i rozwiniętych ) oraz złożonych (złożeń, zestawień, zrostów);
Zna podział skrótowców na: literowe, głoskowe, grupowe, mieszane, zna zasady ich tworzenia oraz rozróżnia ich odmiany w praktyce;
Wie, w jaki sposób można utworzyć daną część mowy i potrafi to uczynić;
Potrafi utworzyć rodzinę słowotwórczą wyrazów, wskazać wspólny dla nich rdzeń wyrazowy oraz narysować wykres (tzw. Drzewko derywacyjne) ich współzależność lub uzupełnić luki pozostawione w wykresie;
Rozróżnia postacie oboczne rdzenia;
Potrafi przeprowadzić analizę słowotwórczą i morfologiczną wskazanego wyrazu;
Potrafi klasyfikować formanty;
Potrafi określić funkcję znaczeniową formantów;
Wyróżnia typy znaczeniowe formacji słowotwórczych oraz potrafi je tworzyć;
Tworzy wyrazy pochodne od wyrażeń przyimkowych i przez derywację wsteczną (np.: zwisać - zwis - Ø);
Odróżnia formanty produktywne (często używane) od nieproduktyw - nych;
Dostrzega tendencję do tworzenia we współczesnej polszczyźnie nowych wyrazów, np. za pomocą przedrostków super-, ekstra-, eko-, pro-;
Potrafi uzasadnić pisownię wyrazu odwołując się do jego budowy słowotwórczej;
Popranie stosuje mniej typowe nazwy własne;
Poprawnie zapisuje zaimki złożone;
Potrafi zanalizować budowę neologizmów i ocenić ich poprawność oraz omówić ich funkcję w utworze;
Umie ocenić przydatność i poprawność zapożyczeń;
Potrafi zastąpić, o ile to możliwe zapożyczenia wyrazami rodzimymi
Słowa, słówka i półsłówka
Zna inne niż wymienione w wymaganiach podstawowych słowniki oraz ich zastosowanie;
W słownikach umie korzystać z zamieszczonych tam indeksów, tabel, schematów;
Potrafi odczytać znaczenie nieznanego słowa z kontekstu;
Rozróżnia i tworzy: konwersy, anagramy, eufemizmy, peryfrazy;
Zna różne odmiany polszczyzny mówionej i pisanej;
Odróżnia i w praktyce stosuje odmianę potoczną i literacką języka;
Dokonuje przekształceń tekstu z jednej odmiany polszczyzny na inną;
Parafrazuje tekst, wykorzystując różne typy wyrazów, np.: synonimiczne, wieloznaczne, przeciwstawne, o zabarwieniu emocjonalnym, o znaczeniu przenośnym, regionalne i środowiskowe;
Umie napisać tekst zróżnicowany stylistycznie;
Wie, jaką funkcję pełnią narządy mowy w procesie powstawania głosek;
Rozpoznaje głoski na podstawie podanych cech ich wymowy;
Umie klasyfikować samogłoski i spółgłoski;
Rozróżnia upodobnienia wewnątrzwyrazowe i międzywyrazowe - postępowe i wsteczne oraz uproszczenia grup spółgłoskowych;
Zna odstępstwa od prawideł akcentowania w języku polskim;
Wyróżnia wyrazy bezakcentowe oraz wie, z jakimi wyrazami tworzą one zestroje akcentowe;
Potrafi odczytać znaczenie przenośne stałego związku frazeologicznego;
W razie wątpliwości sięga po liczne poradniki z zakresu kultury języka;
Zna osobliwe (nieregularne) odmiany wyrazów;
Potrafi usunąć błędy językowe;
Rozróżnia rodzaje błędów językowych;
Posługuje się ładną, poprawną polszczyzną w mowie i piśmie;
Ortografia i interpunkcja
Z ortografią i interpunkcją „za pan brat”
Zapisuje bezbłędnie wyrazy o pisowni niewymiennej i nieobjaśnionej;
Zna wyjątki od reguł ortograficznych;
Pisze poprawnie przyimki złożone;
Nie popełnia błędów w pisowni przysłówków i wyrażeń przysłówkowych typu: znienacka, z nagła, nie opodal, w okamgnieniu, itp.;
Zna zasady pisowni partykuły NIE z różnymi częściami mowy;
Prawidłowo zapisuje zakończenia imiesłowów przysłówkowych uprzednich;
Prawidłowo zapisuje złożenia, np.: ciemnozielony, biało-czerwony, pół żartem, pół serio, nowo narodzony, itp.;
Umie dokonań korekty tekstu pod względem interpunkcyjnym;
Potrafi łączyć wiadomości z zakresu gramatyki, stylistyki i kompozycji z wiedzą o przestankowaniu;
Ma świadomość faktu, rozluźnienia bądź porzucenia zasad interpunkcji w działach literackich, szczególnie we współczesnej poezji;
Jak pisać pięknie, poprawnie, atrakcyjnie
Potrafi napisać: opis zjawiska przyrody, sytuacji, przemówienie, prostą rozprawkę, kartkę z pamiętnika bądź dziennika;
Czyni próby napisania trudniejszej rozprawki, swobodnej wypowiedzi na określony temat (esej, reportaż);
Potrafi cechy dobrego stylu zaprezentować we własnej pracy twórczej, dbając o jej komunikatywność, jasność, zwięzłość, żywość, obrazowość;
Posługuje się bogatym językiem, stosuje zróżnicowane słownictwo, synonimy, frazeologizmy, wyrazy nacechowane emocjonalnie, itp.;
Potrafi wyrażać własne zdanie, bronić swoich racji, argumentować
Procedura osiągania założonych celów oraz sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów
Program zakłada stworzenie takich sytuacji, w których uczeń będzie współuczestnikiem, współtwórcą i twórcą podejmowanych działań.
Proponuje następujące formy weryfikacji nabytej wiedzy i umiejętności:
Prezentacje własnych umiejętności i efektów pracy, poprzez udział w różnych formach konkursów literackich, wystawach, przedstawieniach;
Działalność kreatywną; rozumienie różnych form ekspresji językowej i pozawerbalnej, stylistyki i konwencji, umiejętność transformacji jednej konwencji w inną;
Samodzielne opracowywanie wskazanych partii materiałów z wykorzystaniem różnych źródeł informacji;
Dokonywanie samooceny poprzez określanie zakresu zdobytej wiedzy i wyznaczanie dalszych kierunków swojej pracy;
Po zakończeniu cyklu spotkań w ramach koła polonistycznego program proponuje uczniom wypełnienie arkusza refleksji i spostrzeżeń.
Anna Kaliszczuk, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Bohaterskich Lotników Podlasia w Białej Podlaskiej
Arkusz refleksji i spostrzeżeń
…………………………………………………………………………………………………
Czy tematyka poruszana na zajęciach koła polonistycznego była interesująca, potrzebna mi (zbyteczna) ?
…………………………………………………………………………………………………
Czego się nauczyłem (-am), dowiedziałem (-am), utrwaliłem (-am) ?
…………………………………………………………………………………………………
Czy zdobyta wiedza polonistyczna i umiejętności z tym związane pomogą mi w jakiś sposób w dalszym życiu, wyborze szkoły?
…………………………………………………………………………………………………
O co wzbogaciłbyś (-łabyś) zajęcia koła polonistycznego?
…………………………………………………………………………………………………
|
