Reformacja w Niemczech:

• Marcin Luter (1483-1546) - syn chłopa, mnich augustianin, wykładowca i doktor teologii na uniwersytecie w Wittenberdze

• 31 października 1517 roku - Luter przybił do drzwi Kościoła w Wittenberdze 95 tez skierowanych przeciw odpustom - Luter skrytykował ideę sprzedaży odpustów, uznając za bluźnierstwo pogląd, że można kupić przebaczenie za grzechy

• pisma Lutra przeciw odpustom zostały wydane drukiem i rozpowszechnione - za przyczynę sukcesu reformacji uważa się właśnie wynalazek druku, gdyż dawał on większe możliwości upowszechniania głoszonych poglądów

• atak na odpusty doprowadził do sporu z papieżem (dochody z odpustów były częściowo przeznaczane na budowę Bazyliki Św. Piotra w Rzymie)

• 1520 rok - Luter opublikował trzy broszury, w których wyłożył podstawowe zasady rodzącego się luteranizmu (on sam uważał jedynie, iż wraca do pierwotnego chrześcijaństwa):
  - uznał tylko dwa sakramenty: chrzest i komunię
  - za podstawę wiary uznał Biblię, odrzucając tradycję kościelną
  - uznał, że tylko i wyłącznie wiara decyduje o zbawieniu
  - potępił władzę papieską w Kościele

• papież w odpowiedzi na postępowanie Lutra, który odważył się nawet spalić bullę papieską, ekskomunikował go

• cesarz Karol V przychylił się do stanowiska papieskiego i potępił nauki Lutra - elektor saski Fryderyk Mądry, chcąc chronić Lutra, nakazał go pojmać i osadzić na zamku w Wartburgu

• ukrywający się w Wartburgu Luter zaczął tłumaczenie na język niemiecki Biblii - w konsekwencji stworzył niemiecki język literacki

• 1524-25 - wojna chłopska w południowych Niemczech - na czele buntu stał Tomasz Münzer - zbuntowani chłopi połączyli radykalizm religijny z wystąpieniem antyfeudalnym - bunt został krwawo stłumiony

• Luter potępił zbuntowanych chłopów

• powstanie chłopskie skłoniło Lutra do podporządkowania nowej organizacji kościelnej władzom świeckim, czyli stworzenia koncepcji Kościoła państwowego - koncepcja ta pozyskała luteranizmowi nowych zwolenników wśród władców świeckich, gdyż przejmowali oni w konsekwencji także cały majątek, który dotąd należał do Kościoła katolickiego

• 1529 rok - na sejmie Rzeszy w Spirze katolicy przeprowadzili uchwały zakazujące propagandy luterańskiej w krajach katolickich i gwarantujące utrzymanie luteranizmu w państwach luterańskich - przeciwko tym uchwałom zaprotestowali zwolennicy nauk Lutra, co dało początek określeniu "protestanci"

• 1530 rok - współpracownik Lutra, Filip Melanchton, sformułował w Augsburgu nowe wyznanie wiary, zwane wyznaniem augsburskim (stąd oficjalna nazwa Kościół Ewangelicko-Augsburski)

• luteranie odrzucili celibat (Luter poślubił byłą zakonnicę), kult świętych, relikwii i obrazów oraz domagali się komunii pod dwiema postaciami

• 1531 rok - protestanci utworzyli Ligę Szmalkaldzką, która miała reprezentować ich interesy

• reformacja luterańska rozszerzała się raczej jako zjawisko polityczne, niż religijne - przystępowali do niej książęta, aby zagarnąć majątki kościelne, oraz biskupi, aby sekularyzować swe posiadłości

• 1546-48 - I wojna religijna w Niemczech - wojna zakończyła się sukcesem cesarza i obozu katolickiego - przywódcy protestantów dostali się do niewoli

• opozycja protestancka nie chciała jednak do końca skapitulować i podporządkować cesarzowi w sprawach wiary, toteż zawarła tajne porozumienie z królem Francji Henrykiem II, na mocy którego miał on poprzeć walkę protestantów przeciw cesarzowi, w zamian za co obiecano mu biskupstwa Toul, Metz i Verdun

• 1552-55 - II wojna religijna w Niemczech - cesarz był tak zaskoczony wybuchem nowego konfliktu, że o mało nie poniósł klęski na samym początku wojny - wojna była porażką cesarza

• 1555 rok - pokój w Augsburgu - przyjęto zasadę tzw. recesu augsburskiego, wyrażającą się słowami cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia) - nie oznaczało to wprowadzenia wolności religijnej w Niemczech, a jedynie prawa do decydowania o kwestiach religijnych poszczególnym władcom niemieckim

• zasady pokoju augsburskiego dotyczyły wyłącznie katolików i luteran

• pokój augsburski w zasadzie utrwalił podział Niemiec na protestancką Północ i katolickie Południe

• przygnębiony klęską Karol V w 1556 roku abdykował - tron cesarski objął Ferdynand I, tron hiszpański objął Filip II (podział na dwie linie Habsburgów)

---