międzynarodowe procesy integracyjne


MIĘDZYNARODOWE PROCESY INTEGRACYJNE - WYKŁADY

Wykład z 07.03.03

Międzynarodowa Integracja Gospodarcza (MIG) - podstawowe problemy teoretyczne

Definicja: proces scalania gospodarek narodowych w wyniku którego tworzą się nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach. Celem MIG jest wzrost efektywności gospodarowania.

Warunki urzeczywistnienia integracji:

Przyczyni integracji w krajach rozwiniętych i rozwijających się

Kraje wysoko rozwinięte UE

Kraje wysoko rozwinięte + rozwijające się NAFTA

Kraje rozwijające się ASEAN, CEFTA

Kraje wysokorozwinięte:

Kraje rozwijające się:

Podstawowe modele integracji w gospodarce rynkowej:

Typy integracji na podstawie kryterium suwerenności

Integracja negatywna i pozytywna:

(*) Działanie prawne w ramach integracji negatywnej

Metody integracji w gospodarce rynkowej

ETAPY INTEGRACJI

Efekty w procesie integracji

Kraj członkowski A kraj członkowski B

x = 110 cła 20% x = 100

Wytworzenie się nowych strumieni handlu pomiędzy krajami członkowskimi strefy wolnego handlu lub unii celnej. Towary wytwarzane w poszczególnych krajach strefy czy unii zaczynają być traktowane na rynkach innych krajów tejże strefy czy unii preferencyjnie na skutek zniesienia ceł i barier w handlu.

Kraj członkowski A kraj członkowski B

x = x = 100

cło 20%

Dotyczy handlu pomiędzy krajami członkowskimi strefy wolnego handlu lub unii celnej oraz ich handlu z krajami nie członkowskimi. Polega na zastępowaniu importu określonych towarów spoza strefy czy unii importem tych towarów ze strefy czy unii.

Efekt nastąpi gdy:

Efekt ten może być osłabiony lub anulowany, jeśli eksporterzy z krajów trzecich, krajów strefy czy unii obniżą swe ceny eksportowe. Zdecydują się na to tym bardziej:

GENEZA PROCESÓW INTEGRACYJNYCH

Warunki sprzyjające powstawaniu wspólnot integracyjnych w Europie po wojnie

  1. Motywy ekonomiczne

  1. Motywy polityczne

Gdyby nie:

integracja mogłaby wyglądać zupełnie inaczej. Ale kto wie jak.

Nurty integracji w powojennej Europie

EWIS -> Układ Paryski powołuje w 1951 r. na 50 lat Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (funkcjonuje od 1952 do 2002 r).

W 1955 r. Konferencja w Messynie proponuje nowe wspólnoty

EURATOM -> Traktat Rzymski z 1957 r. powołuje - Europejska Wspólnota Energii Atomowej

EWG - powołana w 1957 r. na mocy II Traktatu Rzymskiego, cele:

W 1958 r. EWWiS EURATOM i EWG (zmian nazwy na Wspólnota Europejska) tworzą na mocy Traktatu z Maastricht Unię Europejską (nie ma podmiotowości prawnej, bo 2 jej składowe ciągle są podmiotami prawa międzynarodowego)

Ojcowie Europy:

Skład początkowy - 6 krajow -> Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Wlochy, Niemcy

Poszerzanie integracji - przyjmowanie nowych członków

Pogłębianie integracji - silniejsze scalanie we wszystkich obszarach bieżących krajów członkowskich

Etapy poszerzania Unii Europejskiej

Pogłębianie etapy:

wcześniej - 1 lipca 1968 - zniesienie ceł we wzajemnym handlu

stopniowe utworzenie rynku wewnętrznego do 1992 r., obszar bez granic, swoboda

przepływu towarów, usług, ludności, kapitału

Kryteria konwergencji z Maastricht

Nie było problemu z kryteriami monetarnymi z fiskalnymi tak, szczególnie z deficytem

W 1997 r. był tzw. Maastricht 2 w Amsterdamie - uwzględnia on wschodnie kraje, które zgłosiły swe członkostwo. Uwzględnia też zmiany jakie miały zajść i określał ogólne zmiany we wspólnych politykach w momencie poszerzenia na wschód.

Traktat Nicejski 12. 2000 - przedstawiał propozycje zmian w instytucjach unijnych w momencie rozszerzenia na wschód (np. Rada Europejska), czyli reforma instytucjonalna w ramach UE.

Fundamentalne zasady integracji gospodarczej w ramach UE

  1. Zasada integracji rynkowej z ograniczonym zakresem interwencji władz publicznych

  1. Zasada jedności celu - realizacja interesu Wspólnot Europejskich (interes jednolitego rynku, stabilność systemu monetarnego, stabilność wspólnej waluty)

  2. Zasada subsydiarności - rozwiązujemy dany problem na najniższym z możliwych szczebli (np. na poziomie państwa, a dopiero potem wspólnot)

  3. Zasada pogłębiania integracji - ewolucja aquis communautaier = dorobek prawny wspólnoty

  4. Zasada poszanowania różnorodności - dorobek kulturalny, modele gospodarki rynkowej, systemy tworzenia prawa, kierunki powiązań zewnętrznych

  5. Zasada konwengencji i spójności - różnorodność w sferze gospodarczej a upodabnianie w kategoriach nominalnych i realnych (wspólne wzorce produkcji, dystrybucji, zarządzania), podobne metody regulacji i interwencji rządowych, kryteria z Maastricht

  6. Zasad ochrony modelu socjalnego - zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej oraz wysokich standardów dobrobytu i jakości życia - baza europejskiego modelu socjalnego, tworzenie minimalnych standardów w zakresie podstawowych praw socjalnych pracowników

  7. Zasada otwartości dla krajów europejskich - szanujących podstawowe zasady wolności, demokracji, ochrony praw człowieka i fundamentalnych swobód oraz reguły państwa prawa, potwierdzenie różnorodności i wymogu społeczno-ekonomicznego

  8. Zasada integracji z gospodarką światową - poszanowanie wielostronnych reguł, uczestnictwo w prawach organizacji międzynarodowych (szczególne znaczenie w negocjacjach wielostronnych w ramach WTO)

30.03.2003

EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU EFTA

Rok powstania - 1960

Siedziba - Genewa

Członkowie założyciele - Austria do 1994, Dania do 1972, Norwegia, Portugalia do 1985, Szwajcaria, Szwecja do 1994, Wielka Brytania do 1972

Pozostali członkowie - Islandia do 1970, Finlandia od 1986 do 1994, Lichtenstein

Dlaczego w roku 1960 pojawia się ugrupowanie integracyjne, które grupuje silne państwa. Do tego powstaje krótko po powstaniu Wspólnot Europejskich i jest jakby ich konkurencją?

Przyczyny powstania EFTA:

Istota integracji w ramach EFTA -> strefa wolnego handlu

Dlaczego nie głębszy poziom integracji? Wynikało to z faktur, że państwa założycielskie EFTA bardzo ceniły sobie niezależność i nie chciały ograniczać swej suwerenności w kształtowaniu różnych elementów polityki ekonomicznej na rzecz instytucji ponadnarodowych (tak było w przypadku EWG)

Narzędzia realizacji celów wewnętrznych i zewnętrznych: utworzenie strefy wolnego handlu

Organy EFTA:

EFTA jest przykładem ugrupowania, które traci na znaczeniu, ale jest to przemyślany proces. Dostosowuje się do sytuacji

Rozwój powiązań instytucjonalnych i handlowych między EFTA o Wspólnotami Europejskimi

Układ o EOG - postanowienia szczegółowe:

  1. Zniesienie wszelkich istniejących jeszcze barier w stosunkach wzajemnych państw EFTA - Wspólnoty Europejskie

  2. Przyjęcie przez państw EFTA prawodawstwa Wspólnot Europejskich

  3. Rolnictwo i rybołówstwo objęte oddzielnymi ustaleniami - zawarto umowy bilateralne

  4. Norwegia i Islandia uzyskały prawo do stosowania własnego ustawodawstwa dotyczącego tworzenia przedsiębiorstw i inwestowania w rybołówstwie

  5. Państwa EFTA przyjmują prawo Wspólnot Europejskich regulujące kwestie dotyczące konkurencji i powołują odpowiednie instytucje

  6. Z uwagi na fakt, że EFTA nie jest unią celną nie ma możliwości zupełnego zniesienia kontroli granicznych w stosunkach państwa EFTA - WE, zostały one poważnie ograniczone

  7. Prawodawstwo WE dotyczące świadczenia usług zostanie przeniesione na terytorium EFTA

  8. Usunięte zostaną wszelkie bariery w przepływie kapitału, by zapewnić jednakowe warunki inwestowania i transferu kapitału

  9. Współpraca w zakresie ochrony środowiska, opieki społecznej, w turystyce i w zakresie ochrony konsumenta

  10. Państwa EFTA zobowiązały się do pieniężnego wspierania uboższych państw WE (Grecja, Hiszpania i Portugalia) - 2 mln ECU w latach 1994 -1997

Organy EOG:

ŚRODKOWOEUROPEJSKIE PROZUMIENIE O WOLNYM HANDLU CEFTA

Podpisano 21.12.1992 r. w Krakowie przez państwa tzw. Grupy Wyszehradzkiej, tj. Polskę, Czechy, Węgry i Słowacje. Porozumienie weszło w życie w marcu 1993 r.

Dlaczego takie porozumienie powstało dopiero w roku 1992?. Po upadku RWP kraje te zrezygnowały całkowicie ze współpracy, bo zwróciły się na zachód - do UE.

Motywy utworzenie CEFTA:

Główny cel: stopniowe tworzenie strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi i selektywna liberalizacja handlu towarami rolnymi

Tekst umowy CEFTA składa się z 3 części:

I rozdział - „Produkty przemysłowe” - obejmuje artykuły podstawowe dla budowy i funkcjonowania strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi

II rozdział - „Produkty rolne” - obejmuje artykuły, które wymieniają bilateralne koncesje przyznane w zakresie handlu towarami rolnymi

III rozdział - „Przepisy ogólne” - obejmuje artykuły określające prawa i obowiązki stron

W sprawie zasadniczej, tzn. zakresu i kalendarza ustępstw kraje CEFTA przyjęły zasadę symetrii - która oznacza, że proces liberalizacji odbywa się w takim samym tempie dla wszystkich uczestników.

Towary podzielono na 3 grupy:

  1. lista towarowa A - obejmowała surowce i nisko przetworzone wyroby przemysłowe oraz maszyny i urządzenia

  2. lista towarowa B - zawierała pozostałe towary przemysłowe, których nie obejmowały listy A i C

  3. lista towarowa C - zawierała towary „wrażliwe”

Czynniki hamujące proces utworzenia CEFTA:

Zasady panujące w CEFTA:

Klauzula ewolucyjna - ma podstawowe znaczenie dla rozszerzenia CEFTA. Zapisy klauzuli ewolucyjnej określają warunki rozszerzenia współpracy na inne obszary. Zgłaszany kandydat musi być członkiem WTO (Światowa Organizacja Handlu) oraz musi uzyskać akceptację wszystkich dotychczasowych członków CEFTA.

Nowi członkowie CEFTA:

Efekty CEFTA:

Co się stanie z CEFTA po wejściu niektórych państw do UE? Dawniej uważano, że CEFTA automatycznie się rozwiąże. Ale nikt nie przewidział, że to tak długo potrwa i pojawią się nowi członkowie.

13.04.03

Integruje się nie tylko Europa. Integracja w Europie złoty wiek ma już za sobą. Obecnie integruje się Azja i Ameryka Południowa.

Integracja na obszarze Ameryki Północnej

PÓŁNOCONO AMERYKAŃSKA STREFA WOLNEGO HANDLU NAFTA

Ugrupowanie, które łączy USA, Kanadę i Meksyk. Pojawiło się 1.04.1994 r. Dlaczego to ugrupowanie pojawiło się dopiero w połowie lat 90-tych lub po co się pojawiło? Istnieje wiele przyczyn dla których USA (bo to był motor) chciało powołać to ugrupowanie.

Przyczyny zaangażowania USA na rzecz rozwoju integracji regionalnej:

USA do końca II wojny światowej prowadzili bardzo aktywną współpracę z Kanadą. Była to współpraca integracyjna bezinstytucjonalna. Miało to istotne znaczenie, gdy USA podjęły starania do zinstytucjonalizowania tej współpracy.

Relacja USA - Kanada

Efekt:

Liberalizacja:

Relacje USA - Meksyk

Meksyk w latach 80-tych => reformy Prezydenta Miguela del la Madrid oraz prezydenta Carlosa Salinos de Gortari (w roku 1984 Meksyk ogłasza niewypłacalność):

Rezultaty:

Geneza NAFTA

Główne postanowienia NAFTA

Rządy USA, Kanady i Meksyku zobowiązują się do:

Istota NAFTA - reguluje takie zagadnienia jak:

Konwencjonalne traktaty o wolnym handlu nie zawierają takich regulacji

W roku 1994 członkami NAFTA były 3 kraje, w 2003 nadal tylko 3 kraje. Jeden kraj był zainteresowany wstąpieniem - Chile. W 1994 r. pisało się o tym, że Chile będzie członkiem NAFTA od 1995 r. , ale tak się nie stało i chyba nie będzie. Kraj ten nie sprostał postawionym mu wyzwaniom. NAFTA jest ugrupowaniem otwartym, nie ogranicza w żaden sposób przyjęcia nowych krajów. Nie ma siedziby, instytucji, organów - traktuje integrację inaczej niż UE - jest to inny model integracji.

MERCOSUR - WSPÓLNY RYNEK AMERYKI POŁUDNIOWEJ

Jest to model rozwoju UE. To ugrupowanie łączy 2 wielkie i 2 małe kraje - Brazylia, Argentyna, Urugwaj i Paragwaj.

Podłoże historyczne:

Istniały wcześniejsze próby integracyjne:

Cele MECOSUR

Struktura organizacyjna MECOSUR:

Program liberalizacji handlowej między krajami członkowskimi MECOSUR

od 1.1.1995 r. MECOSUR funkcjonuje jako niepełna unia celna. Pełna unia celna zacznie obowiązywać dopiero od 1.1.2006 r.

Najważniejsi partnerzy MECOSUR

Porozumienia sektorowe - takich umów nie ma nigdzie na taką skalę - jakiś sektor z tych czterech państw podpisuje porozumienia co do lansowania pewnej marki.

Cele MECOSUR na przyszłość:

MECOSUR jest ugrupowaniem otwartym. Chęć przystąpienia zgłosiły: Boliwa, Chile - są obecnie członkami stowarzyszonymi, Wenezuela, Kolumbia, Peru

INTEGRACJA POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

Procedura akcesji do UE (która leży u podstaw przyjęcia każdego kraju)

Od 1.11.1993 r. obowiązuje nowa procedura przyjmowania krajów trzecich w poczet członków UE. Wprowadzono ją na mocy artykułu 0 Traktatu o UE z Maastricht. Artykuł ten brzmi: „Każde państwo europejskie może starać się o członkostwo w UE. Winno ono skierować swój wniosek do Rady, która podejmie w tej sprawie decyzję jednomyślnie po konsultacji z Komisją i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego w drodze absolutnej większości głosów wszystkich członków”.

Sekwencje działań prowadzących do członkostwa w UE

0x08 graphic
Złożenie przez kraj kandydatury w Radzie UE

0x08 graphic
Wniosek rady o przygotowanie opinii przez Komisję Europejską

Obrady Rady UE na temat opinii i podjęcie decyzji o rozpoczęciu

0x08 graphic
Rokowań z kandydatem

Otwarcie negocjacji w sprawie członkostwa

0x08 graphic

0x08 graphic
Zakończenie negocjacji

Wydanie zgody na członkostwo przez Parlament Europejski

0x08 graphic

0x08 graphic
Podpisanie traktatu w sprawie akcesji

0x08 graphic
Ratyfikacja traktatu o członkostwie przez Parlamenty krajowe i Parlament Europejski

Przyjęcie kraju aplikującego w poczet członków UE

Kryteria akcesu nowego kraju do UE

Polska droga do UE - działania dyplomatyczne

Kryteria kopenhaskie:

W grudniu 2002 r. zakończono negocjacje. Trwało to długo. Dlaczego? Dlatego, że było 29 obszarów negocjacyjnych. Negocjacje toczyły się w 4 etapach. Zaczynało się od przeglądu uregulowań prawnych całego tego obszaru potem było przedłożenie nowego stanowiska w Brukseli w poszczególnych tematach, potem otwierano negocjacje i potem czasowo je zamykano. Najbardziej trudne były obszary - polityka konkurencji, rybołówstwo, transport, rolnictwo. W najbliższych dniach w Atenach zostanie podpisany traktat o akcesji. Polski Parlament będzie mógł podpisać ten traktat po referendum (w czerwcu 2003 r.). Polski rząd obawia się o wyniki referendum więc zostawiono wentyl bezpieczeństwa - jest w parlamencie uchwała do podjęcia ostatecznej decyzji przez prezydenta i parlament.

Austriacka „kampania reklamowa”, główne cele:

Austriacy określili grupy docelowe

Kampania była kosztowna - 60 mln szylingów. W czerwcowym referendum głosowało 81% obywateli - 67% było za.

Norweska kampania reklamowa (bez sukcesu)

Była to tzw. spóźniona promocja.

Krótkie, 6-cio miesięczna kampania przed samym referendum. Oparto ją na osobowościach TV i samej TV, infolinii, publikacjach, dyskusji społecznej. W 1994 r. w referendum brało udział 90% obywateli, za było 48%. Było to już 2 nieudane referendum. Kampania była nieefektywna, zbyt krótka, źle skierowana

W kontekście Polski - popełniamy ten sam błąd co Norwegowie. Gdy jednak nasz parlament będzie musiał reagować będzie to bardzo trudna sytuacja po integracji, no bo część społeczeństwa nie będzie przekonana do idei integracyjnych.

11.05.2003

Kulturowe aspekty integracji

Zasada poszanowania różnorodności ma szeroki aspekt. Odnosi się także do poszanowania różnorodności kulturowej.

Integracja kultury byłaby bardzo trudna i wręcz niewskazana. Nie możemy na to patrzeć z tej strony, że jesteśmy zobowiązani do przejęcia zwyczajów i zachowań, lecz wręcz przeciwnie, jako szansa pokazania własnej kultury i ewentualnego wzbogacenia jej.

Integracja przebiega w warunkach zróżnicowania kulturowego. Trzeba więc:

Pojęcie kultury - kompleks duchowych, materialnych, emocjonalnych a także intelektualnych cech, które charakteryzują społeczeństwo lub grupę społeczną.

Można patrzeć na kulturę z dwóch punktów widzenia:

  1. Z punktu antropologicznego - na kulturę składa się wiele kwestii związanych z zachowaniami, sposobem bycia, językiem, wierzeniami, zwyczajami i obyczajami, normami moralnymi i prawnymi, ideologią, nauką, filozofią, religią.

  2. Z punktu socjologicznego - ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, ale także wartości i uznanych sposobów postępowania zobiektywizowanych i przyjętych w danej zbiorowości

Kultura europejska wyrasta ze wspólnych korzenie, ale wraz z upływem czasu narody europejskie wytworzyły własne zwyczaje, normy. Problem zaczyna się w momencie, gdy my nie zdajemy sobie sprawy z występowania różnic i to staje się przeszkodą. Są takie dwa aspekty:

Poziom kontekstu kulturowego składa się z różnego spojrzenia na 4 aspekty:

  1. Sposób postrzegania przestrzeni i czasu

  2. Podstawy uczenia się

  3. Preferowany sposób komunikowania się, czyli rola komunikacji niewerbalnej

  4. Podstawy i charakter preferowanych i uznanych za właściwe relacji międzyludzkich

Czy poziom kontekstu kulturowego jest rzeczywiście elementem który różnicuje? W krajach śródziemnomorskich występuje zdecydowanie kontekst wysoki. Niemcy, Szwajcaria, Skandynawia - kontekst niski. Jak z tego wybrnąć w kontekście integracji? Trzeba sobie uświadomić jaki my mamy kontekst, zapoznać się z prawdopodobnym kontekstem w innych krajach i dzięki temu będziemy mogli sobie uświadomić, że coś może kogoś drażnić (np. poklepywanie).

Drugi element nieuświadomiony to stereotypy - zespół sądów na temat członków określonej grupy. U podstaw stereotypów leżą różne elementy. Znajomość tych stereotypów jest bardzo pomocna, bo możemy patrzeć na ludzi z pozycji znajomości tego, czego mogą po nas oczekiwać. Jednak te stereotypy muszą być:

Stereotypy mogą być też niebezpieczne, nie można ich przyjmować bezkrytycznie. My też nie powinniśmy patrzeć na inne narody przez pryzmat stereotypów.

Kontekst polski

Integracja jako:

ASEAN - STOWARZYSZENIE NARODÓW AZJI POŁUDNIOWO - WSCHODNIEJ

Droga do współpracy, Azja Południowo-Wschodnia

ASEAN powołano 8.08.1967 r.

Założyciele Filipiny, Indonezja, Malezja, Tajlandia, Singapur

Obecnie + Brunei, Wietnam, Laos, Myanmar, Kambodża

Cele:

Można by powiedzieć, gdzie tu jest mowa o integracji? Cele są bardzo luźno powiązane. Ale musimy zwrócić uwagę na jedną kwestię - trudno mówić o strefie wolnego handlu gdy nie było zapewnionego bezpieczeństwa a przecież jest to ważne do dalszego rozwoju.

!!! Rosnąca rola Japonii w regionie spowodowała wzrost zainteresowania współpracą regionalną - uważano, że współdziałanie pomoże przeciwdziałać rosnącemu potentatowi ekonomicznemu.

Przez pierwsze 20 lat w ASEAN nic się nie działo. Dopiero w latach 80-tych można zaobserwować konkretne działania.

!!! Nowy rodzaj współpracy - kooperacja przemysłowa na którą składają się:

W 1992 r. na jednym ze szczytów ASEAN podjęto decyzję o wprowadzeniu strefy wolnego handlu - AFTA (ASEAN - AFTA).

Celem AFTA było zwiększenie przewagi konkurencyjności krajów należących do ASEAN przez eliminację taryf handlowych i pozostałych barier. Dano na to 15 lat czasu. Kraje ASEAN do początku lat 90-tych handlowały z krajami spoza ugrupowania. W 1995 r. na kolejnym szczycie postanowiono ten proces przyspieszyć do 10 lat.

Ogólny obraz ASEAN

* powierzchnia 4,5 mln km2

* ludność 500 mln

* PKB 685 mld $

* handel 720 mld $

Najważniejsi partnerzy państw ASEAN to Japonia, USA, Australia i Nowa Zelandia.

Aktualne zagadnienia poruszane przez kraje członkowskie ASEAN:

APEC UKŁAD O WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ AZJI I REGIONU PACYFIKU

Rok powstania 1989 - 21 państw członkowskich

Główne powody powstania i rozwoju APEC

Cele działalności APEC

Zasady członkostwa w APEC:

FTAA - STREFA WOLNEGO HANLDU OBY AMERYK

Pierwszy szczyt państw obu Ameryk odbył się w 1994 r. Wtedy też nastąpiła deklaracja o utworzeniu FTAA. Negocjacje właściwe rozpoczęły się w 1998 r. Każdy kraj jest odpowiedzialny za negocjacje związane z poszczególnymi kwestiami, np. rolnictwo, polityka konkurencyjna, inwestycje, usługi, itp.

Dąży się do wykrycia zależności:

Struktura organizacyjna:

Trzeci szczyt oby Ameryk odbył się w Quebec 23.04.2001 r.

    1. cła na wyroby przemysłowe i rolne mają zostać zniesione w ciągu 10-15 lat (latynoskie wynoszą średnio 15-20% podczas gdy USA 2%

    2. Brazylia zażądała szerokiego otwarcia dostępu do najbardziej dynamicznych rynków i likwidacji działań neoprotekcjonalistycznych ze strony USA

    3. Zwrócono uwagę na jeszcze słabe przygotowanie Ameryki Łacińskiej