TEMAT PRACY: PRZEMIANA BOHATERA W LITERATURZE. ZANALIZUJ PROBLEM WYKORZYSTUJĄC PRZYKŁAY Z RÓŻNYCH EPOK.
PRZYGOTOWUJĄC PRACE KORZYSTAŁAM Z:
1. B. DRABAREK, J. FALKOWSKI, I.ROWIŃSKA; SZKOLNY SLOWNIK MOTYWÓW LITERACKICH; KRAM; WARSZAWA 2002.
2. A.Z.MAKOWIECKI; SŁOWNIK POSTACI LITERACKICH; PAŃSTWOWY INSTYTUT WYDAWNICZY, WARSZAWA 2000
3. SŁOWNIK TERMINÓW LITERACKICH RED. J.SŁAWIŃSKI I INNI, ZAKLAD NARODOWY IM. OSSOLIŃSKICH; WROCLAW 1989.
4. SŁOWNIK POEZJI; OPRAC. B. WŁODARCZYK, A.KREMIEC,D.STOPKA; GREG; KRAKÓW 2004
5. A.WITKOWSKA, MICKIEWICZ SŁOWO I CZY; PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE, WARSZAWA 1986.
RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI:
OKRESLENIE PROBLEMU: PRZEMIANA BOHATERA JAKO PROCES ZLOŻONY I DŁUGOTRWAŁY
KOLEJNOŚĆ PREZENTOWANYCH ARGUMENTOW
OBJAŚNIENIE POJĘCIA ZWIĄZANEGO Z TEMATEM (PRZEMIANA, KIERUNKI PRZEMIAN)
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE JAKO GŁÓWNE POWODY PRZEMIAN
PRZYCZYNY PRZEMIANY WEWNĘTRZNEJ:
- ACHILLESA- WPŁYW PRIAMA
- MAKBETA- WPŁYW CZAROWNIC ORAZ ŻONY A TAKŻE AMBICJE BOHATERA
- JACKA SOPLICY- POCZUCIE WINY I PRAGNIENIE REHABILITACJI
D. SKUTKI PRZEMIAN BOHATERÓW
3. WNIOSKI:
- POZYTYWNY I NEGATYWNY ASPEKT PRZEMIANY
- ZNACZNĄ ROLE W PRZEMIANIE WEWNĘTRZNEJ BOHATERA ODGRYWA JEGO PSYCHIKA
- PRZEMIANA JEST KONSEKWENCJĄ WIELU DOŚWIADCZEŃ BOHATERÓW I SŁUŻY CHARAKTERYSTYCE BOHATERA
-DECYZJI O PRZEMIANIE NIE PODEJMUJE SIĘ POCHOPNIE; JEST TO PROCES STOPNIOWY, KTÓRY WYMAGA DLUGICH PRZEMYŚLEŃ ORAZ WNIOSKÓW.
Tematem mojej prezentacji jest: Przemiana bohatera w literaturze. Zanalizuj problem wykorzystując przykłady z różnych epok. W swojej pracy równie dobrze mogłabym odwołać się jedynie do epoki romantyzmu, gdzie motyw ten występuje w bardzo wielu utworach, miedzy innymi w III części „Dziadów” i „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, a także w „Kordianie” Juliusza Słowackiego, czy „Nie-Boskiej Komedii” Zygmunta Krasińskiego. Przykładów jest mnóstwo. Moim zadaniem jest jednak zanalizowanie i zinterpretowanie tego problemu na podstawie dzieł z różnych epok. Postanowiłam więc, że dokonam analizy tego motywu wykorzystując „Iliadę” Homera z epoki antyku, „Makbeta” Williama Szekspira z epoki renesansu, a także „Pana Tadeusza” z epoki romantyzm. A postawiona przeze mnie teza do tego problemu brzmi: Przemiana bohatera jako proces złożony i długotrwały. Złożony, gdyż zależy od wielu czynników i długotrwały, ponieważ wynika z długich przemyśleń i wniosków. Takich decyzji bowiem nie podejmuje się pochopnie. Uważam, że motyw prezentacji jaki chcę przedstawić Szanownej Komisji jest nam wszystkim dobrze znany. Bowiem w każdym z nas dokonała się kiedyś przemiana, na przykład podczas okresu dojrzewania, kiedy to nasze poglądy ewoluują i diametralnie się zmieniają. Myślę, że metamorfozie ulega każdy w każdym wieku, często tego nie zauważając, gdyż jest to proces bardzo powolny. Natomiast postacie literackie na podstawie których rozważę problem przemiany przeszły ją w sposób bardzo diametralny, dzięki czemu bardziej widoczny i prostszy do omówienia. Zanim jednak przejdę do zaprezentowania bohaterów, w których to dokonuje się omawiany przeze mnie proces chciałabym Szanownej komisji przedstawić definicję słowa przemiana oraz jej kierunki. Przemiana jest to stanie się innym niż, przekształcenie się jednej formy w inną, zmiana wyglądu zewnętrznego, charakteru, przeobrażenie się. Zjawisko to niesie ze sobą pozytywne lub negatywne skutki, a głównym powodem metamorfozy moich postaci literackich są czynniki psychologiczne, czyli na przykład wpływ innych osób, ambicje, rządze, przeżyte doświadczenia, zawód, czy choroba.
Pierwszą postacią literacką na podstawie której chciałabym dokonać analizy i interpretacji przemiany jest Achilles, o którego losach dowiadujemy się z „Iliady” Homera. Bohater ten był synem Peleusa, księcia Tesalskiego i Tesydy, boginki morskiej. Jego matka, by zapewnić mu nieśmiertelność i zabezpieczyć go przed wszelkim ciosem zanurzyła go w falach Styksu, trzymając za piętę, która pozostała jego jedynym czułym punktem. Achilles był herosem o potężnie rozbudowanej sylwetce i delikatnych, wręcz dziewczęcych rysach twarzy. Niestety jego nieskazitelna uroda była ogromnym przeciwieństwem posiadanych przez niego cech charakteru. Bowiem dzięki swej nadludzkiej sile stał się on najdzielniejszym greckim wojownikiem i budził postrach wśród Trojan. Ponadto odznaczał się biegłą znajomością sztuki wojennej, a jego ambicje i niezależność sprawiały, że z trudnością podporządkowywał się rozkazom. Natomiast każda napotkana okazja była dobra do tego, by się komuś sprzeciwić. Takie cechy charakteru ujawnia bohater, gdy naczelny wódz greków zabiera mu jego brankę Bryzeidę. Odmawia on w tedy dalszego udziału w wojnie, co sprawia, że Trojanie zaczynają odnosić sukces pod murami Troi. Do zmiany decyzji nie przekonują go nawet usilne przeprosiny Agamemnona oraz obietnica zwrotu Bryzeidy. Swoje postanowienie zmienia dopiero w tedy, gdy jego serdeczny przyjaciel Patrokles pożycza od niego zbroję, która budziła postrach wśród trojańskich wojowników i w zapale bitewnym zapędza się pod mury Troi, gdzie w starciu z Hektorem ginie, a jego zwłoki odarte zostają z Achillesowej zbroi. Po tym wydarzeniu bohater miewał chwile słabości. Jednak po rozmowie z matką pełen gniewu zapałał chęcią pomsty za śmierć przyjaciela. Z tego też powodu pogodził się on z Agamemnonem i powrócił na pole walki w nowej zbroi i ze wspaniałą tarczą. W walkach kładł trupem wielu Trojan i nie okazywał skruchy. Był bezlitosny, okrutny i nieczuły. Jego okrucieństwo, zarozumiałość i pycha najbardziej ujawniły się podczas walki z Hektorem, kiedy to oddany ideałom przyjaźni zemścił się za zabicie przyjaciela i zabija swego przeciwnika. A następnie zdziera z trupa swoje zbroje, przywiązuje do rydwanu i wlecze do obozu greckiego. Po tej okrutnej walce i zbezczeszczeniu zwłok Hektora do Achillesa przyjeżdża Priam- król Troi i ojciec bohatera trojańskiego, aby wykupić od niego zwłoki swego ukochanego syna i wyprawić mu godny pochówek. Wiedział, że czyniąc to ryzykuje swoim własnym życiem. Mimo to klęka on i całuje ręce zabójcy swego syna. Achilles natomiast podziwia go za jego odwagę, za to, że stanął oko w oko z tym, który w okrutny sposób zabił jego potomka. Heros bardzo wzruszył się postawą starca. Podczas tego spotkania nie panował on nad swoimi uczuciami i jak zwykły śmiertelnik poddawał się emocjom. Pierwszy raz okazał on skruchę a z jego oczu popłynęły łzy. Śmiało można powiedzieć, że podczas tej rozmowy w bohaterze dokonała się przemiana. Otworzyły się w nim uczucia, których wcześniej nie znał. Poza tym zrozumiał, ze zabójstwo jakiego się dopuścił nie jest nie jest lekarstwem i nie przynosi ukojenia. Rozumie on także doskonale rozpacz starego Priama, bowiem on sam ma ojca, który z niecierpliwością oczekuje jego powrotu. Achilles żałuje czynu jakiego się dopuścił i po tym wszystkim urządza Hektorowi uroczysty pogrzeb, a także odczuwa swoiste braterstwo z pogrążonym w smutku królem Trojan. Jak więc widzimy spotkanie się dwóch wrogów doprowadziło do tego, że życie głównego bohatera „Iliady” zupełnie się odmieniło. Ukazał on swoje drugie, lepsze oblicze i udowodnił, że ogromny wpływ na jego przemianę miał Priam, a zwłaszcza jego szczera rozmowa.
Druga postacią, w której dokonuje się omawiany przeze mnie proces jest główny bohater „Makbeta” Williama Szekspira. Na początku utworu poznajemy go jako wiernego, dzielnego i znakomitego wodza, a także jako mężną i odważną osobę, która umie podejmować szybkie i trafne decyzje, co jest powodem jego militarnych zwycięstw. Poza tym cieszy się on powszechnym szacunkiem i uznaniem, cenią go zarówno inni możnowładcy, jak i sam Dukan. Makbet to również wierny i oddany mąż. Jednym słowem jest to ideał rycerza i śmiało może on rywalizować z Rolandem. Później jednak zachodzi w nim przemiana, która niestety niesie ze sobą negatywne skutki. Mianowicie pod wpływem przepowiedni czarownic, które przepowiadają mu, że zostanie królem oraz namowach swojej żony budzi się w nim rządza władzy i pragnienie objęcia tronu. Jego chęć władania krajem jest tak wielka, że pomimo wstępnych wahań dokonuje on morderstwa na królu Dukanie, który gościł u niego na zamku. Początkowo bohater jest przerażony swoim czynem, do którego być może by nie doszło, gdyby nie ogromny wpływ na jego psychikę miała jego żona. I tak po dokonaniu tego mordu postać ta z prawego rycerza przeistacza się w krwawego morderca i ginie w nim wszystko co dobre i moralne. Jedna jego zbrodnia rodzi następne, które przychodzą mu coraz łatwiej. Po Dukanie bowiem morduje on swojego przyjaciela Banka i to tylko dlatego, że słyszał on przepowiednie czarownic. Następnie przychodzi kolej na rodzinę Makdufa, którą nie morduje już lecz nasłani przez niego ludzie. Jednym słowem Makbet staje się bezwzględnym mordercą, którego nie wzrusza później samobójcza śmierć Lady Makbet. Jednak zbrodnie jakich się dopuścił bohater wywierają ogromny wpływ na jego słabą psychikę. I tak popada on w obłęd i ma halucynacje. Oznaki te być może świadczą o jego wyrzutach sumienia i wrażliwości. Ostatecznie jego pasma zbrodni zakańcza jego własna śmierć. Myślę, że tak naprawdę Makbet nie był urodzonym mordercą, a na drogę zbrodni zepchnęły go jego wielkie ambicje, czyli chęć objęcia władzy, a także ogromny wpływ jego żony i czarownic i być może jego słaba psychika.
Ostatnim bohaterem na podstawie którego rozważę problem przemiany jest Jacek Soplica, postać występująca w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Jest to typowy zubożały szlachcic. W młodości był on hulaką i zawadiaką, poza tym cechował go jego porywczy temperament. Mimo to cieszył się on ogólnym szacunkiem wśród szlachty, a uwagi na swój bojowy charakter został przywódcą szlachty litewskiej. Jacek potrafił szybko zjednać sobie ludzi, dlatego też bywał często na sejmikach i różnego rodzaju przyjęciach oraz zabawach. Szczególną przyjaźnią darzył go magnat Stolnik Horeszko, który często zapraszał go na uczty do swojego zamku. Wykorzystywał on popularność Soplicy, by zapewnić sobie poparcie na sejmikach. Bohater jednak domyślał się tego, lecz mimo to nie mógł on opanować wzrastającego uczucia do Ewy, córki Horeszki, która również go kochała. Jej ojciec jednak nie dopuszczał do siebie takiej myśli, by ktoś taki był jego zięciem. Dlatego też starania Jacka o rękę Ewy skończyły się niepowodzeniem, bowiem podano mu czarną polewkę, co oznaczało odmowę. Jego zawód miłosny spowodował, że wyjeżdża on i poślubia ubogą dziewczynę, którą nie kocha. Następnie zaczyna pić i traci wśród ludzi szacunek. W końcu nieszczęsna żona umiera z żalu, zostawiając mu syna Tadeusza. Po jej śmierci Jacek błąkał się w pobliżu zamku Horeszki, gdzie pewnego razu przypadkowo rani śmiertelnie ojca swej ukochanej. Okrzyknięto go wtedy zdrajcą i zabójcą. Zabójstwo to powoduje przełom i głęboką przemianę w jego życiu. Dokonuje się w nim metamorfoza, rezygnuje on ze swojego życia osobistego i powraca on już nie jako naiwny i łatwowierny Jacek Soplica, lecz jako dojrzały mężczyzna w mnisim ubraniu pod przydomkiem księdza Robaka. W ten sposób próbuje on odpokutować za swe wcześniejsze postępowanie. I myślę, że mu się to udaje. Dzięki tej przemianie staje się on prawdziwym patriotą i zaczyna walczyć u boku Napoleona, pokazując w ten sposób jak kocha swoją ojczyznę. Poza tym udaje mu się pogodzić rody Horeszków i Sopliców, które od dosyć dawna były skłócone. Dokonał tego poprzez małżeństwo Tadeusza z Zosią. Udało mu się również namówić szlachtę do udziału w powstaniu, jego plany krzyżują się jednak kiedy zostaje ranny w czasie walki z Moskalami. Przed śmiercią jednak dokonuje długiej spowiedzi, w której wyjawia kim tak naprawdę jest i uzyskuje przebaczenie. W ten sposób Soplica w pełni odpokutował za swe czyny.
Jak więc widać we wszystkich tych trzech przedstawionych przeze mnie postaciach głównym powodem ich metamorfozy są czynniki psychologiczne.