1 Przestrzeń ekonomiczna- to przestrzeń geograficzna zagospodarowana i na trwałe zamieszkała przez człowieka, podlega podziałom na mniejsze części tj. regiony.
2. Region- obszar przestrzennie zwrotny o następujących cechach :
-w jego skład wchodzą poddane jednostki elementarne,
- w ramach każdego regionu można wyróżnić powiązania wew. I zew. (wew. Są silniejsze)
-odznacza się pewną specjalizację
-ma ukształtowany zespół sił wytwórczych
-charakteryzuje się pewnym stopniem domknięcia
-społeczność danego obszaru posiada zdolność do samodzielnego formułowania celów i ich realizacji
-funkcjonuje przynajmniej jeden ośrodek miejski będący czynnikiem integrującym
-poszczególne elementy położone są blisko siebie
3. Region to nie tylko struktura gospodarcza i przestrzenna , ale także określona społeczność.
Wynika z tego konieczność zwrócenia uwagi na podmiotowość regionu. Ma ona 3 wymiary:
-kulturowy (poszanowanie tradycji)
-ekonomiczny ( zapewnienie zdolności do samofinansowania)
-polityczny (region powinien mieć władze wybieraną w wyborach powszechnych)
4. Szerokie zastosowanie pojęcia „region” wynika z faktu, że jest on jednocześnie:
-przedmiotem badania- badanie procesów, które zachodzą na danym obszarze,
-przedmiotem działania- zlokalizowane na danym obszarze określonego działania
-przedmiotem poznania- poznanie kryteriów delimitacji.
5. Województwo- regionalna wspólnota samorządowa.
6. Powiat- lokalna wspólnota samorządowa.
7. Gmina- wspólnota samorządowa.
8. Klasyfikacja regionów:
-ze względu na oceny dotyczące zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego,
-ze względu na kryterium struktury wewnętrznej,
-z punktu widzenia sposobu zagospodarowania.
9. Typologia regionu ekonomicznego ze względu na procesy rozwoju.
Ujęcie statystyczne ( stan procesów) |
ROZWINIĘTY |
OPÓŹNIONY W ROZWOJU |
|
-rozwijający się dynamicznie, harmonijnie |
Nierozwinięty , wymagający aktywizacji: -nowych możliwości -region oczekujący - obszar przygraniczny |
|
Mający warunki do przyspieszenia procesu wzrostu |
W depresji: -wymagający restrukturyzacji -wymagający całkowitej odbudowy, zmiany funkcji |
|
Rozwijający się nierównomiernie |
|
10. ze względu na kryterium struktury wewnętrznej wyróżnia się:
-regiony węzłowe- w regionie tym wyróżnia się obszary centralne z głównym ośrodkiem oraz obszary peryferyjne, stanowiące zaplecze działalności społeczno- gospodarczej
-regiony strefowe- region ten obejmuje obszary o jednolitej strukturze gospodarczej lub też zbliżonej do niej, np. z wyraźną dominacją jednej funkcji.
11. Z punktu widzenia sposobu zagospodarowania wyróżnia się regiony:
-przemysłowe
-rolniczo-leśne
-przemysłowo-rolne
-miejsko-przemysłowe
-turystyczno-rekreacyjne
12. Układ regionalny:
-zbiór poszczególnych części kraju, nazywanych regionami, składających się na całość kraju , powiązanych z tą całością w określony sposób.
-stanowi pomost pomiędzy układem krajowym, a układami niższego rzędu.
-musi spełniać dwa warunki, adekwatności i rozłączności.
13. Regionalizacja:
-wyodrębnianie regionów w oparciu o określone metody postępowania badawczego (znaczenie pierwotne)
- konkretny podział regionalny czyli rezultat wyodrębniania (znaczenie wtórne)
14. Regionalizm - pojęcie odnosi się do stanu świadomości społecznej, która dominuje wśród mieszkańców regionu i kręgach opiniotwórczych oraz aktywności gospodarczej kulturowej i politycznej tej zbiorowości.
15. U podstaw regionalizmu leży poczucie związku mieszkańców z regionem oraz więzi między ludzkich.
Pojęcie wiąże się ze spójnością społeczną, ekonomiczną, polityczną i organizacyjną.
16. Rozwój regionalny:
- to rozwój społeczno-gospodarczy zachodzący w regionie, oznacza wzrost potencjału gospodarczego regionu, czyli trwałą poprawę jego konkurencyjnych oraz jakości życia mieszkańców
-to przede wszystkim proces w charakterze ekonomicznym, w którym następuje transformacją regionalnych czynników produkcji w dobra i usługi.
-powinien uwzględniać konieczność zachowania ładu ekonomicznego, ale także społecznego, ekologicznego i przestrzennego (kompleksowy ład rozwoju).
17. Poziomy analiz rozwoju regionalnego:
-ujęcie mikroekonomiczne: uwzględnia punkt widzenia przedsiębiorstw i gospodarstw domowych
-ujęcie makroekonomiczne; uwzględnia punkt widzenia władz centralnych i ponadnarodowych ośrodków integracyjnych
-ujęcie mezo ekonomiczne- uwzględnia punkt widzenia sektorów, działów, gałęzi, branż gospodarczych oraz władz regionalnych i lokalnych.
18. Cechy rozwoju regionalnego:
-integralność
-egzogeniczność (zewnętrzność)
-endogeniczność (wewnętrzność)
-innowacyjność
-trwałość
19. Nadrzędnym celem rozwoju regionalnego jest - podnoszenie poziomu i jakości życia mieszkańców przy optymalnym wykorzystaniu istniejących zasobów
20. Mierniki rozwoju regionalnego:
-mierzalne w jednostkach fizycznych
-dające się wyrazić w miarach technicznych ale nie wyceniane
-niemierzalne- ale identyfikowalne na tyle, że można w sposób jednoznaczny i obiektywny wyróżnić lepsze i gorsze
-niemierzalne i identyfikowalne w oparciu o subiektywne odczucia.
21. Czynniki rozwoju regionalnego:
-to przyczyny inicjujące i kształtujące przekształcenia ilościowe i jakościowo -strukturalne w gospodarce i życiu społecznym oraz środowisku przyrodniczym
22. Tradycyjnymi (klasycznymi( czynnikami rozwoju są: ziemia, kapitał i praca.
W innym ujęciu : czynniki rozwoju regionalnego grupuje się zgodnie z aspektami rozwoju regionalnego jako ekonomiczne, społeczne, techniczne i technologiczne oraz ekologiczne.
23. Według jeszcze innego podziału, czynniki rozwoju regionalnego dzieli się na :
-endogeniczne- zalicza się tu wszystkie zasoby własne regionu mające jakiekolwiek znaczenie dla jego gospodarki,
-egzogeniczne- ta grupa czynników wiąże się z rozwojem całej gospodarki narodowej i ma charakter makroekonomiczny
24. Bariera rozwoju regionalnego :
-niemożność realizowana w danych warunkach miejscu oraz czasie pożądanej czynności
-potrzeba przełamywania dodatkowego „oporu” podczas realizacji działań ukierunkowanych na rozwój.
Bariery są traktowane jako sprzeczności powodujące całkowite zahamowanie lub spowolnienie procesów rozwoju.
25. Podstawowe typy barier.
Kryterium podziału |
Przykładowe typy barier |
Rodzaj |
Demograficzne, ekonomiczne, społeczne |
Postać |
Ilościowe, jakościowe, strukturalne |
Stopień złożoności |
Elementarne, funkcjonalne |
Zasięg przestrzenny |
Lokalne, regionalne, krajowe |
Występowanie w czasie |
Istniejące, potencjalne, stałe, okresowe |
26. Regionalnie strategie (cechy wspólne):
-podmiotowość układu strategii
-zarys strategicznych celów rozwoju następuje poprzez negocjacje pomiędzy podmiotami współtworzącymi strategię.
-są modyfikowane stosownie do zmieniających się warunków regionalnego otoczenia
-autonomiczność względem układu sektorowego
27. Typy rozwoju:
-ekstensywny- polega na podnoszeniu stopy inwestycji w celu zwiększenia majątku produkcyjnego i tworzenie nowych miejsc pracy
-intensywny - w tym przypadku główny nacisk kładziony jest na efektywność wykorzystania czynników rozwoju.
28. Procedura obliczania Miary Rozwoju Gospodarczego:
Procedura umożliwia uporządkowanie zbioru w elementowego (np. regionów , krajów itp.) określonego przez n-zmiennych (np. PKB na mieszkańca, stopa bezrobocia itp.) wg kryterium, jakim jest syntetyczny miernik rozwoju . Składa się z 6 etapów:
Etap 1. Ustalenie elementów macierzy obserwacji.
Etap 2. Standaryzacja zmiennych, której dokonuje się za pomocą niższej formuły.
Etap 3. Zamiana destymulant w stymulanty.
Stymulanty- zmienne pobudzające wzrost gospodarczy.
Destymulanty- zmienne, które hamują wzrost gospodarczy
Destymulanta=1◦ stymulanta
Etap 4. Określanie współrzędnych punktu P0.
Punkt P0 to wzorzec rozwoju gospodarczego.
Współrzędne P0 przyjmuje największe wartości odpowiednio dla każdej zmiennej,
Etap 5. Wyznaczanie odległości każdego obiektu.
Etap 6. Obliczanie miary rozwoju gospodarczego (MRG).
29. Sposoby działań prorozwojowych:
-pierwszy sposób sprowadza się do szukania inwestorów z zewnątrz, najczęściej inwestorów zagranicznych
-drugi sposób polega na stworzeniu maksymalnych ułatwień dla nowo powstających firm rodzinnych
-trzeci sposób obejmuje zespół kompleksowo zaprogramowanych działań władz rządowych i samorządowych, a zwłaszcza tworzenia kapitału innowacyjnego, rozbudowę infrastruktury lokalnej i przebudowę struktury gospodarczej regionu.
30. Konkurencyjność regionów oznacza:
- po pierwsze, stan trwałej przewagi, którą podmiot gospodarczy uzyskuje dzięki lokalizacji w danym miejscu.
-po drugie, proces podmiotowego konkurowania ze strony władz terytorialnych. Może ono przybierać postać:
-konkurowania pośredniego-wyraża się zdolnościami konkurencyjnymi firm zlokalizowanych na obszarze danego regionu,
-konkurowana bezpośredniego- oznacza rywalizację upodmiotowionych jednostek terytorialnych
31. Konkurencyjność regionu, źródła, rezultaty.
Źródła |
Cechy |
Rezultaty |
Infrastruktura regionu |
Atrakcyjność oferty usługowej regionu |
Konkurencyjność podstawowa regionu |
Czynniki determinujące konkurencyjność regionu |
Silne strony, atuty regionu |
Konkurencyjność biznesowa w tym inwestycja regionu |
Potencjały i działalności gospodarcze regionu |
Produktywność regionu |
Konkurencyjność bazy ekonomicznej regionu |
Markowe produkty wizytówki regionu |
Siła eksportowa regionu |
Międzynarodowa i globalna konkurencyjność regionu.
|
32. Polityka regionalna- całokształt czynności państwa w zakresie świadomego oddziaływania na rozwój społeczno- ekonomiczny poszczególnych regionów.
33.Za politykę regionalną uznać należy:
-działania rządu i samorządów terytorialnych,
-instytucjonalny system obejmujący np. przyjęcie w państwie zasad decentralizacji i tworzenie odpowiednich aktów prawnych itp.
34. Polityka rozwoju regionalnego; działania rządu oraz samorządów mające na celu planowania i realizacji celów ukierunkowanych na rozwój regionalny.
35. Przesłanki polityki regionalnej:
-społeczne,
-militarne,
-ekonomiczne,
-ekologiczne.
36. Przyczyny wzrostu znaczenia polityki regionalnej:
-dynamiczny rozwój społeczno- gospodarczy
-rozwój masowej komunikacji oraz przepływu informacji
-wzrost zagrożenia środowiska naturalnego
-procesy integracyjne
37. Modele polityki regionalnej.
System celów polityki regionalnej:
CEL 1 :
*poprawa w regionie:
-wariant 1.1.: pomoc słabym (wątpliwa skuteczność) woj., warmińsko-mazurskie
-wariant 1.2. ; pomoc regionom trącącym tradycyjną bazą ekonomiczną (stosunkowo duża skuteczność)
CEL 2:
*poprawa w całym kraju:
-wariant 2.1. (Paryż) równoważenie struktury przestrzennej (zupełnie nieskuteczna)
-wariant 2.2. (budowa portu Gdynia) wspieranie regionów o kluczowym znaczeniu (skuteczność ograniczona oporem politycznym).
38. Rodzaje polityki regionalnej:
-polityka inter regionalna (międzyregionalna)
-polityka intraregionalna (wewnątrzregionalna)
39. Uwarunkowania polityki intraregionalnej:
-zwarta przestrzeń funkcjonalno-gospodarcze
-podmiot decyzyjny
-rozwój zintegrowany
-tworzenie i umocnienie postaw społecznych związanych z tożsamością regionalną
-istnienie ośrodków opiniotwórczych i autorytetów
40. Integracja pozioma- współpraca małych i średnich przedsiębiorstw w regionie
41. Integracja pionowa- współpraca władz różnych szczebli.
42. Układ instytucjonalny rozwoju regionalnego- to zespół instytucji i organizacji wraz z ich wzajemnymi powiązaniami. Najważniejsze funkcje tych instytucji, to :
-funkcja badawcza
-dostarczanie informacji
-pomoc i usługa podmiotów strategicznych
-uzgadnianie i koordynacja działalności podmiotów, które są istotne w realizowanych kierunkach strategii rozwoju
43. Układ instytucjonalny rozwoju regionalnego:
*podmioty polityki regionalnej:
-władze centralne
-władze regionalne
*organizacje pozarządowe:
-ze względu na formę organizacyjno-prawną
-ze względu na przynależność do sektora własności
-ze względu na szczebel podziału administracyjnego kraju
44. Instrument rozwoju regionalnego:
Instrumenty to celowe , sformalizowane, powtarzalne oddziaływanie na decyzje i zachowanie podmiotów funkcjonujących w regionie.
45. Uwarunkowanie doboru instrumentów rozwoju regionalnego:
-uwarunkowanie makroekonomiczne
-skala zróżnicowań międzyregionalnych
-uwarunkowanie systemowe
-uwarunkowanie instytucjonalne
-uwarunkowanie mają źródło w globalizacji zjawisk gospodarczych