Władza W republice rzymskiej władza podzielona była między lud, senat i urzędników. Najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą sprawował lud i wykonywał ją poprzez skomplikowany system zgromadzeń ludowych - zebrań całego ludu. Najwyższą władzę polityczną i administracyjną sprawował złożony z patrycjuszy senat. Władzę wykonawczą,
w tym realizację uchwał senatu i ludu, sprawowali urzędnicy o ograniczonych kompetencjach, którzy wybierani byli kadencyjnie.
Urzędnicy dzielili się na zwyczajnych, regularnie wybieranych na kadencyjne urzędy, takich jak: konsulowie, pretorzy, cenzorzy, edylowie plebejscy i kurulni, kwestorzy i trybuni ludowi.
W republice istnieli również urzędnicy nadzwyczajni, powoływani w specjalnych okolicznościach, tacy jak: interreks, dyktator, dowódca jazdy, prefekt miasta.

Ustrój

Władza w republice rzymskiej była podzielona między lud, senat i urzędników:

• najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą sprawował lud i wykonywał ją poprzez skomplikowany system zgromadzeń ludowych - zebrań całego ludu. Te różnego rodzaju zgromadzenia to komicja trybusowe, komicja centurialne, komicja kurialne i concilium plebis.

• najwyższą władzę polityczną i administracyjną sprawował złożony z patrycjuszy senat.

• władzę wykonawczą, w tym realizację uchwał senatu i ludu, sprawowali urzędnicy (magistratus) o ograniczonych kompetencjach i kadencji.

Urzędnicy dzielili się na zwyczajnych (ordinarii), regularnie wybieranych na kadencyjne urzędy:

• konsulowie

• pretorzy

• cenzorzy

• edylowie plebejscy i kurulni

• kwestorzy

• trybuni ludowi

oraz na nadzwyczajnych (extraordinarii), powoływanych w specjalnych okolicznościach:

• interrex

• dyktator

• dowódca jazdy (magister equitum)

• prefekt miasta (praefectus urbi)

USTRÓJ REPUBLIKI RZYMSKIEJ

SENAT


DYKTATOR◊- 2 konsulowie
- pretorzy - edylowie
- cenzorzy - kwestorzy
URZĘDNICY WYŻSI (5) URZĘDNICY NIŻSI (6)
TRYBUNI LUDOWI (7)


ZGROMADZENIE LUDOWE
MAJĄTKOWE TERYTORIALNE PLEBEJUSZY
(centurialne) (2) (tribusowe) (3) (4)


Wszyscy obywatele rzymscy brali udział w Zgromadzeniu Ludowym (1), które dzieliło się na: - zgromadzenie majątkowe (2)
- zgromadzenie terytorialne (3)
- zgromadzenie plebejuszy (4)

Zgromadzenie majątkowe wybierało urzędników wyższych (5), zgromadzenie terytorialne urzędników niższych (6), a zgromadzenie plebejuszy trybunów ludowych (7).
Urzędnicy (tzw. magistratura) pełnili swą funkcję przez rok (oprócz dyktatora, który sprawował tę funkcję 6 miesięcy i cenzora, który mógł w razie potrzeby piastować urząd 1,5 roku), nie otrzymując żadnego wynagrodzenia. Istniała określona kolejność sprawowania urzędów począwszy od najniższych (kwestora), skończywszy na najwyższych (np. konsula czy cenzora).


Uprawnienia urzędników:
- trybun ludowy- posiadał prawo veta wobec uchwał urzędników (oprócz dyktatora), był nietykalny, mógł zwoływać zgromadzenia ludowe
- kwestorzy- pomocnicy konsula do spraw finansowych
- edylowie- organizowali igrzyska dla ludu i zaopatrywali Rzym w zboże
- pretorzy- sprawowali nadzór nad sądownictwem i policją
- konsulowie- najwyżsi urzędnicy, dowódcy armii, w momencie zagrożenia państwa powoływali dyktatora
- cenzorzy- ustalali listę senatu, przypisywali do określonej grupy majątkowej, zajmowali się sprawami finansowymi
- dyktator- powoływany na 6 miesięcy w momencie zagrożenia państwa, posiadał nieograniczoną władzę

SENAT- rada starszych, licząca ok. 600 senatorów. Na czele senatu stał naczelnik (princeps senatus). Senat:
- kontrolował pracę urzędników
- zatwierdzał uchwały zgromadzenia ludowego
- kontrolował budżet
- zajmował się sprawami kultu
- prowadził politykę zagraniczną
- decydował o wojnie i pokoju
- przydzielał prowincje

---