TEORIA MICHAIŁA BACHTINA M. Bachtin `Słowo w poezji i słowo w powieści'
Główna teza Bachtina:
- słowo w poezji jest monologiczne
- poeta urabia sobie słowo do tego, co chce przedstawić, wszystko przekształci w `swoje' słowo
- dialogiczność dotyczy słowa w powieści
- w poezji słowo jest bardziej użyteczne
- nawet jeśli w poezji jest dialog, to jest to w pewien sposób przekształcone przez autora, przez poetę
- poezja to zamknięty świat, nie dialoguje z tym, kto czyta, język jest niewątpliwy, niezaprzeczalny i wszechogarniający
- w prozie jest przeciwnie - inaczej mówi dziecko, inaczej starzec, dorosły, jest to zróżnicowanie językowe, każdy mówi swoim kontekstem językowym
- gdy mamy do czynienia z prozą dana wypowiedź bogatsza jest o kontekst, mamy do czynienia z rozmaitością wypowiedzi, nawet o swoim środowisku pisarz usiłuje pisać `innym' językiem (językiem postaci, bohatera)
- w poezji mówi tylko poeta nawet jeśli pojawia się liryczny dialog
- Bachtin akcentuje dialogiczność prozy. Słowo przechodzi do prozy z całym bogactwem, z tradycją.
- w poezji język jest narzędziem
- w powieści jak najmniej jest `elementów' odautorskich, to postaci mówią
- język zmusza do pewnych form, dyscypliny. Bachtin mówi, iż „Język jest wieżą Babel pełną sprzeczności”
- w poezji wszystko wydaje się przefiltrowane przez poetę
- gatunki poetyckie w wąskim rozumieniu nie wykorzystują artystycznie naturalnej dialogowości słowa: słowo jest w nich samowystarczalne, i nie zakłada istnienia cudzych wypowiedzi.
- poetę określa idea jednego, jednolitego języka i jednolitej, monologowo zamkniętej wypowiedzi
- poeta powinien panować nad swoim językiem, podjąć pełną odpowiedzialność za wszystkie jego elementy, podporządkowując je własnym intencjom i tylko im
- każde słowo powinno wyrażać zamysł poety, żaden dystans nie powinien oddzielać poety od jego słowa
- poeta oczyszcza słowo z cudzych intencji
- wszystko, co wchodzi do utworu musi skąpać się w rzece zapomnienia, stracić pamięć o poprzednim swoim życiu w obcych kontekstach: język może pamiętać tylko o swoim życiu w kontekstach poetyckich
- prozaik akcentuje w swoim utworze wielostykowość i różnojęzyczność języka literackiego i nieliterackiego, pracuje nad pogłębieniem tych właściwości
- prozaik nie oczyszcza słów z cudzych intencji, nie usuwa językowych osobliwości i charakterystycznych sposobów mówienia
- dialogowość słowa powieściowego wymaga zbadania konkretnego społecznego kontekstu słowa.
1