80. Różnica między wartościami a rzeczami według Floriana Znanieckiego.
Wartości i rzeczy tworzą razem świat realny, świat, który można badać w sposób obiektywny i w pełni naukowy. W tym kontekście wartość społeczna staje się podstawowym elementem składowym rzeczywistości społecznej, zmienną, która wpływa na zachowania społeczne.
Kategoria wartości jest równie realną, obiektywną i racjonalną jak rzeczy. Wartość staje się zatem dla F. Znanieckiego przedmiotem , podobnie jak rzecz (ale przedmiotem innego rodzaju).
Znaniecki twierdzi, że między czystą podmiotowością a czystą przedmiotowością należy ustanowić sferę pośrednią w postaci wartości.
Wartością jest dla filozofii to, co bywa oceniane dodatnio lub ujemnie, względem czego podmiot zajmuje stanowisko, przyjmuje lub odrzuca. Pojęcie to stało się ośrodkiem filozofii Znanieckiego jako filizofii „rzeczywistości praktycznej”, która- w odróżnieniu od rzeczywistości przyrodniczej- jest „światem wartości”. Jego zdaniem nic innego nie jest nam bezpośrednio dane.
Nie jest tak, że wartości istnieją w świecie „obok” rzeczy jako rzeczywistość swoista; nie są też one rzeczami, które działalność ludzka wyposaża w jakieś cechy dodatkowe, albowiem w stosunku do rzeczy przysługuje im bezwzględna pierwotność. Przyroda dana jest człowiekowi nie inaczej jak pod postacią wartości. Jej doświadczenie nie jest mianowicie doświadczeniem bezpośrednim, albowiem doświadczamy, mając już za sobą doświadczenia wcześniejsze, a nadto nie możemy doświadczać świata całkiem bezrefleksyjnie: tylko refleksja dokonuje artykulacji świata, wiążąc treści doświadczane z innymi. Dopiero w tym powiązaniu przedmioty doświadczenia zaczynają dla nas istnieć realnie.
81. Pragmatyczna koncepcja człowieka. Definicja jednostki według Williama Jamesa.
Wola Williama Jamesa jako inicjatora oryginalnego kierunku myśli socjologicznej (tj. pragmatyzmu) polegała na tym, że uczynił on problemem jednostkę ludzką uczestniczącą w procesie społecznej interakcji.
Według Jamesa jednostka to termin zbiorczy obejmujący bardzo wiele swoistych reakcji, nawyków, dyspozycji i władz ludzkiej natury, które zostały wywołane i utwierdzone pod wpływem życia zrzeszonego.
Badanie procesów społecznych musi być zarazem badaniem procesu stawania się jednostki ludzkiej, która dopiero w procesie tej interakcji zdobywa swe zasadnicze właściwości.
Człowiek jest integralną częścią środowiska, samo zaś środowisko nie jest czymś po prostu danym i pozostającym poza kontrolą ludzką, lecz ulega nieustannie zmianie, której głównym motorem jest aktywność ludzka. Zmieniając środowisko, człowiek zmienia się sam; zmieniając siebie, zmienia swe środowisko.
Człowiek pozostaje u Jamesa darwinowskim organizmem, choć jest organizmem szczególnego rodzaju czy też raczej szczególnym organizmem żyjącym w szczególnym środowisku.
82. Pojęcie jaźni i nawyku według Williama Jamesa.
NAWYK
Człowiek według Jamesa różni się od stworzeń niżej stojących całkowitym brakiem instynktów. Instynkty u człowieka zanikają w miarę kształtowania się nawyków. Nawyk zajmuje w psychologii Jamesa miejsce centralne.
Nawyk- zachowanie wyuczone, czyli zdeterminowane raczej społecznie niż biologicznie.
Życie społeczne jest domeną różną od świata zwierzęcego rządzącego się biologicznymi instynktami, czy też „nawykami”, do których istnieje „wrodzona skłonność”. Wyuczony „nawyk” jest kołem zamachowym społeczeństwa.
JAŹŃ
Jaźń społeczna (social self)- odrzucenie pojęcia jakiejkolwiek substancjalnej świadomości i zastąpienie go przez pojęcie nieprzerwanego procesu tworzenia się poczucia jednostkowej tożsamości poprzez interakcje z innymi ludźmi.
W procesie poznawania świata człowiek jest zarówno podmiotem poznającym („ja podmiotowe”, J) jak i przedmiotem poznawanym („ja przedmiotowe”, ME). To „ja empiryczne” obejmuje wszystko, cokolwiek jednostka nazywa „swoim” i co może być dla niej źródłem pewnego rodzaju emocji (self-feeling) oraz stanowić pobudzenie do pewnego rodzaju działań (self-seeking i self-preservation).
W toku dalszych rozważań James wyróżnia „jaźń materialną” (ciało, ubrania, dom, rodzina, posiadanie rzeczy, zwłaszcza nabyte własną pracą), „jaźń społeczną” i „jaźń duchową”.
Z naszego punktu widzenia szczególnie ważna jest jaźń społeczna, ponieważ omawiając ją James dokonuje przenikliwej analizy procesu tworzenia się poczucia jednostkowej tożsamości poprzez wyobrażanie sobie przez człowieka, jak jest oceniany przez innych oraz jakie oczekiwania wobec niego mają ludzie, na których opinii mu zależy. Ponieważ jednostka uczestniczy zwykle w wielu różnych grupach, pojawia się problem wielości społecznych jaźni, z których każda jest do pewnego stopnia inna: różnym ludziom człowiek ukazuje różne strony samego siebie, grając jak gdyby różne role.
83. Koncepcja życia psychicznego i działaności ludzkiej Deweya.
Działaność organizmu jako człościowy proces, którego rozbiór na pojedyncze elementy prowadzi nieuchronnie do deformacji opisu zachowania się ludzkiego.
Procesy psychiczne nie moga być zadowalająco wyjaśnione tak długo, jak długo ujmuje się je niezależnie od funkcjonowania organizmu jako całości, a także wzajemnego oddziaływania organizmu i środowiska, ponieważ wszystkie odbywają się w określonych sytuacjach.
Ludzkie doświadczenie i zachowanie się należy rozpatrywać z punktu widzenia funkcji, jakie poszczególne reakcje organizmu pełnią w procesie przystosowania się do środowiska i sprawowania kontroli nad nim.
84. Koncepcja środowiska Deweya.
Człowiek jest integralną częścią środowiska, samo zaś środowisko nie jest czymś po prostu danym i pozostającym poza kontrolą ludzką, lecz ulega nieustannie zmianie, której głównym motorem jest aktywność ludzka. Zmieniając środowisko, człowiek zmienia się sam; zmieniając siebie, zmienia swe środowisko.
Pojęcie środowiska jest koniecznym uzupełnieniem pojęcia organizmu i kiedy się je wprowadziło, nie można już rozpatrywać życia psychicznego jako czegoś odosobnionego, izolowanego, rozwijającego się w próżni. Środowisko przyrodnicze nie jest ludziom po prostu dane, lecz stanowi w większym lub mniejszym stopniu rezultat ich własnej działaności, która ma koniecznie charakter społeczny.
Z drugiej strony uspołecznieniu uległo także pojęcie natury ludzkiej pozostającej ze środowiskiem w stosunku oddziaływania wzajemnego.