Kult maryjny w dobie średniowiecza

1. Cel główny:

Zapoznanie uczniów z różnorodnymi wizerunkami kultu maryjnego w średniowieczu.

Cele operacyjne:

Zapamiętane - uczeń zna różne teksty średniowieczne z motywem maryjnym
Rozumiane - dostrzeganie różnic w sposobach pokazywania Maryi w epoce średniowiecza
Umiejętności - czytanie dzieła malarskiego i literackiego, umiejętność prezentacji ustnej swojej pracy

2. Teksty kultury:

Posłuchajcie bracia miła
Jacopone da Todi, Stabat Mater Dolorosa

Obrazy :

Malarz boloński, Tryptyk, scena środkowa Ukrzyżowanie
Giovanii Bellini, Zmarły Chrystus w ramionach Matki Boskiej ( Pieta)
Giotto di Bondone, Madonna tronująca z aniołami i świętymi

Rzeżba:

Michał Anioł, Pieta

3. Metody pracy:

- praca z tekstem
- technika grup zadaniowych

4. Tok lekcji:

Grupa I

Przeprowadzenie analizy porównawczej "Lamentu świętokrzyskiego", " Stabat Mater
Dolorosa" i "Ukrzyżowania"

- Uszereguj zdarzenia opowiedziane w " Tryptyku". W jaki sposób sygnalizuje się odbiorcy, które z nich jest najważniejsze? Opisz dokładnie postać Chrystusa.
Za pomocą jakich gestów i symboli malarz wyraził tragizm matczynych przeżyć?

- Określ nadawcę i odbiorcę "Lamentu świętokrzyskiego"
Przeanalizuj wypowiedż cierpiącej Matki i sposób eksponowania cierpień Syna.
Na co skarży się Maryja? Jak zwraca się do Jezusa?

- Wskaż podmiot liryczny w tekście "Stabat Mater Dolorosa" i scharakteryzuj jego
postawę. Określ adresata wypowiedzi. Odszukaj apostrofy i określ ich funkcje.
Wskaż charakterystyczne określenia Matki i określ ich funkcję.
Do czego nawołuje wiernych podmiot liryczny? Co przeżywa Maryja stojąc pod krzyżem Jezusa? Jak chciałby ulżyć jej cierpieniom podmiot mówiący?

Jeden z uczniów prezentuje wyniki pracy grupy.

Wnioski:

Wszystkie omówione teksty kultury łączy motyw matki boleściwej.
Nurt w kulturze europejskiej ukazujący Maryję jako Matkę Boską Bolesną nosi nazwę "doloryzm"( od łac. słowa dolor, czyli ból)

Grupa II

Grupa przeprowadza porównanie Piety pochodzącej ze szkoły awiniońskiej i rzeżby Michała Anioła "Pieta"

- Opisz centralną postać obrazu ( zwróć uwagę na modlitewne skupienie Maryi) W jaki sposób artysta oddał dramatyzm przedstawienia Chrystusa spoczywającego na kolanach Matki?
Jak zachowują się św.Jan i Maria Magdalena?

- Opisz rzeżbę Michała Anioła, uwzględniając charakterystyczny układ postaci, wyraz twarzy, miękkość linii

Jeden z uczniów prezentuje wyniki pracy grupy.

Wnioski:

Pieta - słowo wywodzi się z jęz.włoskiego i oznacza litość, miłosierdzie.W średniowieczu
Niezwykle popularne stało się przedstawianie Madonny z ciałem Chrystusa na kolanach.

Wspólnie oglądamy obraz "Madonna tronująca z aniołami i świętymi"

- W jaki sposób przedstawił malarz Matkę Boską (Maryja - rodzicielka i Regina Mundi)

- Dokładna analiza scenerii. (tron umieszczony na postumencie)

Wniosek:

Dla póżnego średniowiecza charakterystyczne było przedstawianie Maryi-rodzicielki oraz Maryi- Królowej Świata

5. Praca domowa

Jakie znasz przejawy kultu maryjnego w kulturze i życiu religijnym? (skorzystaj z fragmentu Normana Daviesa, str.149)
Podręcznik: "Język, literatura, kultura"