wpływy obcych języków w dobie średniopolskiej, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo semestr 5


Wpływy obcych języków w dobie średniopolskiej

RODZAJ WPŁYWÓW

POWODY ZAPOŻYCZEŃ

PRZEDSTAWICIELE

PRZYKŁADY

INNE UWAGI

czeskie

  • okres zygmuntowski - czeszczyzna jest znakiem wykształcenia, ogłady i wytworności;

  • XVI w. literatura polemiczno-teologiczna związana z reformacją (bracia czescy w Polsce)

Maleccy, ojciec Jan i syn Hieronim; Rej (przedstawia stan ogólny języka); bohemizmy w Zielniku Falimirz (1534)

bawełna, blesk, brana, dobrorzeczenie (błogosławieństwo), duchowieństwo, działo huczące, gorkość (upał), hołota, honiec, istota, jedwab, kapalin (hełm), kniestwo (księstwo), knieżę (książę), kuchnia, popłatek, tabor (obóz), błahy, hojny, fałeczny, obecny (powszechny), uprzejmy (szczery), wesoły, dłażyć (deptać), dobrorzeczę (błogosławię), dyfać (zawierzać), hańbić, hydzić (brzydzić), poruczyć, hnet (wnet), na porząd (po kolei), pak (znów), odkud, procz (dlaczego), sem (tu), tehdy (wtedy), neż (niż), mego, twego, swego

XVI w. - silne oddziaływanie

XVII w. - przestały oddziaływać: Czesi stracili polityczno-państwowe znaczenie oraz powagę na polu życia umysłowego

łacińskie

  • renesansowe uwielbienie łaciny

J. K. Woyny Compendiosa linguae polonicae institutio; G. Knapski Thesaurusie; B. Chmielowski Nowe Ateny; S. Leszczyński; S. Lubomieski; S. Konarski

  1. wyrazy oderwane, stanowiące nazwy urządzeń, instytucji, ludzkich działań, wytworów umysłowej działalności: abdykować, absolut, aforyzm, akt, dekret, forma, centrum, elekcyja, komisyja, religija, senat, traktat, absolucyja (rozgrzeszenie), affektować (przesadzać), erekcyja (założenie, fundacja), konsystarz (trybunał kościelny)

  2. nazwy osób od ich zawodu, działalności: aktor, architekt, ekonom, fizyk, kapelan, medyk, oficyjał, patron, polityk, profesor, rektor, adwersarz (przeciwnik), anatomik (rozbieracz zwierząt), audytor (słuchacz), bakałarz (nauczyciel), sukcesor (dziedzic)

  3. nazwy konkretnych wytworów: ampułka, aparat (ubiór i sprzęt wytworny), cymbał, fosa, kolumna, korona, tron, cytara, frukt, kamera, wikt

XVII w. i XVIII w. - wzrost użycia latynizmów; 1/10 latynizmów na dało się zastąpić wyrazem rodzimym; dodawano rodzimy format do łac. wyrazów (+ować - egzagerować) albo końcówki (constitutio - konstytucyja), stosowano derywację wsteczną (penspensum)

niemieckie

  • przybywanie Niemców do Krakowa (lekarzy, drukarzy, nauczycieli);

  • studia na uniwersytetach niemieckich;

  • stosunki handlowe, organizacyjne, towarzyskie

  • reformacja

ludność miast i miasteczek

abrysować (zarysować), abzac (obcas), baron, bękart, brak (wada), czynsz, fryjerz (kochanek), hak, hamer (huta żelazna), loch, pakować, rachmistrz, rynna, szalbierz, szmelcować (pokryć emalią), waga, tażbier (liche piwo), wójt, żołd

w dobie średniopolskiej słabły, niektórzy Niemicy ulegli polonizacji;

język niemiecki nie był lubiany ani szanowany

włoskie

  • przybycie Bony (1518) - naśladownictwo włoskiej nauki, sztuki, literatury, urządzenia politycznego, sposobu bycia, trybu życia towarzyskiego;

  • przybycie włoskich artystów, architektów, budowniczych

gramatyka włoska dla Polaków - 1675 r. A. Styla

antykamera (przedpokój), baldekim, balena (wieloryb), bandyta, bank, bomba, branzoleta, cera (mina, barwa), dzioki (gry, tańce), gonduła (łódź), paszty (ciasta), tulipan, sforcować się (silić się)

italianizmy „z modą pojawiły się i znikały” - wiek XVI i XVII

francuskie

  • wyjazdy na studia do Francji (Jan Zamoyski, Jan Kochanowski);

  • przyjazd francuskich nauczycieli (Statorius-Stojeński);

  • dwie francuskie królowe na tronie polskim: Maria Ludwika Gonzaga oraz „Marysieńka” Sobieska (Maria d'Arquien);

  • działalność zakonu wizytek w Warszawie (1654);

  • sprowadzanie przez St. Leszczyńskiego Polaków do Lunéville

gramatyka języka fr. - Duchênebillot (1699), Malicki (1700);

dwór królewski;

polskie panny znakomitych rodów

antreprener (przedsiębiorca), aprosz (wykop), awangarda (straż przednia), batalija (bitwa), botynki (buty), fryzyjer, gorset, kadet, madamojzella (panna), ponso (pąsowy), potaź (rosół), robdyszan (szlafrok), robron (suknia kobieca)

XVII i XVIII wiek - wzrost popularności franscuszczyzny

ruskie

  • kolonizatorska ekspansja Polski jagiellońskiej na wschód

szlachta, mieszczaństwo

  • terminy wojskowo-obozowe: zbroja (broń), zbrojny (uzbrojony);

  • wyrazy z mocnym, ujemnym zabarwieniem uczuciowym: mordagęba, sobaka a pies, czerewo a brzuch;

  • inne: bojar, car, chwost (ogon), czerep, derewnia (wieś), duma (myśl), hałas, jar, pop, harować (ciężko pracować)

XVI i XVII w. - nasilenie wpływów

tureckie

  • sąsiedztwo z Rusią

  • stosunki polityczne, handlowe, wojenne, kulturalne

Ormianie, polscy Tatarzy kresowi, polscy Karaimowie

altembas (złotogłów), atłan! (do koni), bachmat (koń tatarski), barycz (targowisko), basza (turecki dygnitarz), chan (książę tatarski), czabaj (kontusz), dzięgi (pieniądze), jasyr (niewola), tapczan (prycza), torba (worek), ułan (szlachcic tatarski), wataha (kupa ludzi)

węgierskie

  • stosunki na podłożu dynastyczno-politycznym (służba wojskowa Polaków u Węgrów i Węgrów u Polaków);

  • studia Węgrów na Akademii Krakowskiej

węgierscy studenci;

wojskowi

baca (starszy pasterz), ciżmy (buciki), czekan (kilof), czuha (sukmana), dołman (płaszcz), forga (pióropusz u konia), kontusz (suknia wierzchnia), kord (miecz), orszak (drużyna, poczet), szyszak (hełm)

XVI w. - nasilenie wpływów

Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa, 2007



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wpływy obcych języków w dobie średniopolskiej, HJP
JHP, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr, Analiza i opracowaniw dokumentów, Analiza i o
- 2. Książka w Grecji, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
SYSTEMY DOKUMENTACYJNE I SYSTEMY FAKTOGRAFICZNE(1), informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semest
Polonica Zagraniczne, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
kristanioea, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semestr
referat, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semestr
Metodyka sporządzania adnotacji i analiz dokumentacyjnych i ich rodzaje, Informacja naukowa i biblio
gramatyka opisowa, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
Bibliografia specjalna.BABiN, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
default, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
Udogodnienia dla osób niepe, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semestr
Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji - monografia, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 s
UKD, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr, Analiza i opracowaniw dokumentów, Analiza i o
notatki w, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semestr
kroniki, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
Szkoła Podstawowa im, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 3 semestr
Opis ksi, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr
NaukaOinformacji - artyku, Informacja naukowa i bibliotekoznastwo 2 semestr

więcej podobnych podstron